Vấn đề biển đông trong chiến lược xoay trục châu á của mỹ

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

CAO HUY HIỆP

VẤN ĐỀ BIỂN ĐÔNG
TRONG CHIẾN LƢỢC XOAY TRỤC CHÂU Á CỦA MỸ

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

Hà Nội - 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

CAO HUY HIỆP

VẤN ĐỀ BIỂN ĐÔNG
TRONG CHIẾN LƢỢC XOAY TRỤC CHÂU Á CỦA MỸ

Chuyên ngành: Chính trị học
Mã số: 60 31 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Anh Cƣờng

Hà Nội - 2016

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự
hướng dẫn của TS. Nguyễn Anh Cường. Những kết luận trong luận văn này là
trung thực, chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn

CAO HUY HIỆP


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn đặc biệt tới TS. Nguyễn Anh Cường, mặc dù
phải đi công tác xa và bận nhiều công việc nhưng thầy vẫn dành nhiều thời
gian và công sức hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo Khoa Khoa học chính trị,
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội; các
thầy, cô giáo là giảng viên thỉnh giảng của Khoa đã tận tình giảng dạy, truyền
đạt kiến thức và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập cũng
như thực hiện luận văn.
Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã nhận được nhận được rất nhiều sự
ủng hộ, giúp đỡ to lớn từ các anh chị, các bạn lớp Cao học Chính trị niên khóa
2013 – 2015, Trường Đại Học Khoa Học Xã Hội & Nhân Văn - Đại Học
Quốc Gia Hà Nội. Tôi xin cảm ơn tất cả các anh, chị và các bạn!
Hà Nội, ngày 12 tháng 3 năm 2016

CAO HUY HIỆP


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chƣơng 1. KHÁI QUÁT VỀ VẤN ĐỀ BIỂN ĐÔNG ................................ 17

1.1. Khái quát về Biển Đông ...................................................................... 17
1.1.1. Vị trí địa lý ...................................................................................... 17
1.1.2. Tài nguyên thiên nhiên ................................................................... 17
1.1.3. Tầm quan trọng chiến lược của Biển Đông .................................... 18
1.2. Vấn đề Biển Đông................................................................................ 20
1.2.1. Giới hạn lại vấn đề .......................................................................... 20
1.2.2. Vấn đề tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, tranh chấp các vùng biển . 21
1.2.3. Vấn đề tự do hàng hải, hàng không ................................................ 27
1.2.4. Sự đấu tranh kiềm chế lẫn nhau giữa các cường quốc ................... 28
1.3. Lợi ích của Mỹ ở Biển Đông............................................................... 31
1.3.1. Lợi ích kinh tế - tự do hàng hải, hàng không.................................. 31
1.3.2. Lợi ích an ninh chiến lược .............................................................. 33
* Tiểu kết chƣơng 1: .................................................................................. 34
Chƣơng 2. CHIẾN LƢỢC XOAY TRỤC CHÂU Á VÀ NHỮNG CHÍNH
SÁCH CỦA MỸ VỀ VẤN ĐỀ BIỂN ĐÔNG.............................................. 35
2.1. “Xoay trục Châu Á” trong nhận thức của Mỹ................................. 35
2.2. Vị trí của Biển Đông trong chiến lƣợc xoay trục Châu Á ............... 42
2.2.1. Khu vực có vị trí quan trọng, đảm bảo lợi ích của nước Mỹ tại Châu
Á – Thái Bình Dương ............................................................................... 42
2.2.2. Biển Đông là nơi để Mỹ thể hiện vai trò quốc tế và can dự sâu vào
tình hình khu vực ...................................................................................... 45
2.2.3. Kiềm chế sự trỗi dậy không phù hợp của Trung Quốc................... 48
2.3. Những chính sách của Mỹ về vấn đề Biển Đông .............................. 52
2.3.1. Chính sách Biển Đông của Mỹ từ những năm đầu thập niên 70 đến
trước năm 2009 ......................................................................................... 52


2.3.2. Chính sách về vấn đề Biển Đông của Mỹ từ 2009 đến nay............ 55
* Tiểu kết chƣơng 2: .................................................................................. 72
Chƣơng 3. CÁC XU HƢỚNG TRONG CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI BIỂN

ĐÔNG CỦA MỸ VÀ KHUYẾN NGHỊ CHO VIỆT NAM ....................... 74
3.1. Tác động của chiến lƣợc xoay trục Châu Á đến vấn đề Biển Đông ... 74
3.1.1. Thay đổi cán cân quyền lực ở khu vực Biển Đông ........................ 74
3.1.2. Phản ứng của Trung Quốc .............................................................. 76
3.1.3. Phản ứng của một số quốc gia ASEAN .......................................... 78
3.2. Các xu hƣớng chính về vấn đề Biển Đông trong chiến lƣợc xoay
trục Châu Á của Mỹ................................................................................... 83
3.2.1. Kiên quyết bảo vệ các lợi ích tại khu vực Biển Đông .................... 83
3.2.2. Ủng hộ giữ nguyên trạng và giải quyết các tranh chấp thông qua
thương lượng hòa bình .............................................................................. 85
3.2.3. Trung lập tương đối với những yêu sách chủ quyền lãnh thổ ........ 88
3.3. Khuyến nghị cho Việt Nam ................................................................ 91
3.3.1. Những cơ hội và thách thức đối với Việt Nam............................... 91
3.3.2. Một số giải pháp về vấn đề Biển Đông đối với Việt Nam ............. 93
* Tiểu kết chƣơng 3: .................................................................................. 98
KẾT LUẬN .................................................................................................... 99
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 102
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 114


DANH MỤC VIẾT TẮT
ASEAN

Hiệp hội các nước Đông Nam Á
(Associantion of Southeast Asian Nations)

APEC

Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương
(Asia-Pacific Economic Cooperation)

ADIZ

Vùng nhận dạng phòng không
(Air Defense Identification Zone)

ARF

Diễn đàn Khu vực ASEAN
(ASEAN Regional Forum)

CISIS

Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế
(Center for Strategic and International Studies)

COC

Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông
(Code of Conduct in the South China Sea)

EAS

Hội nghị thượng đỉnh Đông Á
(East Asia Summit)

EEZ

Vùng đặc quyền kinh tế
(Exclusive Economic Zone)

GDP

Tổng sản phẩm quốc nội
(Gross Domestic Product)

TPP

Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương
(Trans-Pacific Strategic Economic Partnership Agreement )

PIF

Diễn đàn Quần đảo Thái Bình Dương
(Pacific Islands Forum)

UNCLOS

Công ước Liên hợp quốc về luật biển
(United Nations Convention on Law of the Sea)

USD

Đồng đô la Mỹ
(United States Dollar)


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Biển Đông hiện nay đang là một điểm nóng về tình trạng mâu thuẫn và

tranh chấp chủ quyền, trong đó trực tiếp có liên quan đến Việt Nam, tiềm ẩn
nhiều nguy cơ đe dọa đến chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam. Những
mâu thuẫn, tranh chấp này còn tiềm ẩn nguy cơ gây mất ổn định chính trị, an
ninh của khu vực và thế giới. Mặt khác, Biển Đông còn là một vùng biển có
vị trí địa chính trị chiến lược quan trọng, nằm trên tuyến đường giao thông
biển huyết mạch nối liền Thái Bình Dương - Ấn Độ Dương, Châu Âu - Châu
Á, Trung Đông - Châu Á. Chính vì vậy, Biển Đông còn liên quan đến lợi ích
của rất nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Mỹ - quốc gia luôn tuyên bố
mình có lợi ích chiến lược quan trọng tại khu vực Biển Đông.
Thế kỷ XXI được đánh gia sẽ là thế kỷ của Châu Á – Thái Bình
Dương. Bởi đây là một khu vực đông dân cư và có tốc độ phát triển nhanh,
sôi động nhất thế giới hiện nay. Nhận thức được tầm quan trọng ngày càng
lớn của khu vực Châu Á – Thái Bình Dương đối với nước Mỹ và trước những
diễn biến phức tạp của tình hình thế giới, trong đó có sự trỗi dậy mạnh mẽ của
Trung Quốc. Từ nhiệm kỳ của Tổng thống Obama, nước Mỹ đã có những
động thái và chiến lược thể hiện sự thay đổi lớn trong chính sách đối ngoại
bằng việc tuyên bố “Xoay trục Châu Á”. Lời tuyên bố chính thức cho chiến
lược “Xoay trục Châu Á” của Mỹ đã được Ngoại trưởng Hillary Clinton công
bố tại hội nghị thượng đỉnh khối APEC gồm các nhà lãnh đạo của 21 nền kinh
tế Châu Á - Thái Bình Dương nhóm họp tại Honolulu, ngày 10/11/2011, với
sự khẳng định hết sức mạnh mẽ: Thế kỷ XXI sẽ là thế kỷ Thái Bình Dương
của nước Mỹ.
“Xoay trục Châu Á” (Pivot to Asia ) hay “Tái cân bằng Châu Á – Thái
Bình Dương” (Rebalancing to Asia – Pacific region) là những thuật ngữ phổ biến

1


của báo chí và giới nghiên cứu, phân tích chính trị khi nói về những thay đổi chiến
lược trong chính sách đối ngoại của Mỹ tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương,

thể hiện vị trí quan trọng của khu vực này đối với nước Mỹ. Để tiến hành chiến
lược xoay trục Châu Á, Mỹ đã đưa ra rất nhiều các chính sách, các chương trình
hành động cụ thể, trong đó có các chính sách về vấn đề Biển Đông. Mặc dù là một
cường quốc ngoài khu vực Biển Đông nhưng nước Mỹ luôn khẳng định mình có
lợi ích chiến lược tại khu vực này, những chính sách về vấn đề Biển Đông đang
ngày một giữ vị trí quan trọng đối với chiến lược xoay trục Châu Á của Mỹ.
Trong cục diện chiến lược xoay trục Châu Á, Biển Đông sẽ là một mắt xích vô
cùng quan trọng. Vùng biển này có vị trí địa chính trị chiến lược, nơi mà nước Mỹ
có nhiều lý do và cơ hội để tiến hành chiến lược xoay trục Châu Á của Mình. Từ
những lợi ích về tự do hàng hải, giao lưu kinh tế, lợi ích về an ninh chiến
lược…khi can thiệp vào vấn đề Biển Đông Mỹ sẽ có thể bảo vệ tốt hơn những lợi
ích của Mỹ, đây cũng chính là lý do lớn nhất đảm bảo cho những chính sách về
vấn đề Biển Đông nói riêng và cả chiến lược xoay trục Châu Á nói chung luôn
nhận được sự ủng hộ của Quốc hội và người dân Mỹ. Thứ hai, khi can thiệp vào
vấn đề Biển Đông, Mỹ đã có thêm nhiều cơ hội thể hiện vai trò quốc tế của mình
tại khu vực, khẳng định quyết tâm trở lại Châu Á.
Nước Mỹ hiện vẫn là một siêu cường của thế giới, không thể phủ nhận
những tác động to lớn từ vai trò quốc tế của nước Mỹ. Kể từ khi tuyên bố
xoay trục Châu Á và có những chính sách can thiệp vào vấn đề Biển Đông,
những chính sách này đã có tác động rất lớn đối với tình hình khu vực và thế
giới. Những chính sách này của Mỹ thực chất diễn ra như thế nào? Nó có tác
động gì tới tình hình các mâu thuẫn, tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông?
Việt Nam chúng ta chịu tác động như thế nào từ những chính sách này?
Chúng ta cần làm gì để giữ vững chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ đồng thời giữ
vững môi trường hòa bình để phát triển đất nước?

2


Nhận thức được những tác động to lớn từ những chính sách của Mỹ đối

với vấn đề Biển Đông và để trả lời cho những câu hỏi nêu trên, tôi quyết định
lựa chọn đề tài “Vấn đề biển Đông trong chiến lược xoay trục Châu Á của
Mỹ” làm luận văn Thạc sĩ. Với mong muốn tìm hiểu, phân tích những chính
sách về vấn đề biển Đông và vị trí, vai trò của nó trong chiến lược xoay trục
Châu Á của Mỹ. Từ đó luận văn bước đầu đưa ra những dự báo về xu hướng
chính sách về vấn đề Biển Đông của Mỹ và khuyến nghị một số hướng giải
pháp cho Việt Nam, góp phần đấu tranh giữ vững chủ quyền biển đảo thiêng
liêng của Tổ quốc.
2. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
* Các công trình nghiên cứu bằng tiếng Việt
- Những công trình nghiên cứu về các yêu sách, mâu thuẫn, tranh
chấp trên Biển Đông
Như chúng ta đã biết, hiện nay Biển Đông đang là một chủ đề nóng,
nhận được sự quan tâm nghiên cứu của giới khoa học trong và ngoài nước.
Các nhà nghiên cứu trong nước ngày càng có nhiều công trình viết về vấn đề
biển Đông, điều này cho thấy mức độ quan tâm và tầm quan trọng của vấn đề
biển Đông trên lĩnh vực khoa học ở nước ta.
Các công trình nghiên cứu về chủ quyền lịch sử của Việt Nam trên hai
quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là vô cùng phong phú, đa dạng, đây là
mảng đề tài truyền thống được các nhà nghiên cứu trong nước rất quan tâm.
Tiến sĩ sử học Nguyễn Nhã với tác phẩm : “Quá trình xác lập chủ quyền của
Việt Nam tại quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa” (Luận án tiến sĩ, bảo vệ tại
hội đồng bảo vệ luận án tiến sĩ Trường Đại học KHXH&NV TP Hồ Chí
Minh, tháng 1-2003); nhà nghiên cứu Vũ Phi Hoàng với công trình: “Hai
quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa bộ phận lãnh thổ Việt Nam”; Văn Trọng
với công trình “Hoàng Sa quần đảo Việt Nam”; Lưu Văn Lợi với công trình:
“Cuộc tranh chấp Việt – Trung trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa”;
3

Nhóm tác giả: Đinh Kim Phúc, Dương Danh Huy, Nguyễn Xuân Diện, Hoàng
Việt, Đinh Ngọc Thu với tác phẩm : “Chủ quyền quốc gia trên hai quần đảo
Hoàng Sa và Trường sa”; nhóm tác giả: Thiện Cẩm, Nguyễn Đình Đầu,
Nguyễn Thái Hợp, Nguyễn Nhã, Nguyên Ngọc, Phan Đăng Thanh, Nguyễn
Quang Thắng, Hoàng Việt có công trình “Biển Đông và hải đảo Việt Nam”,
công trình đã cung cấp một số chứng cứ lịch sử và khoa học về chủ quyền của
Việt Nam trên Biển Đông, những bản đồ cổ, những luận chứng lịch sử từ thời
nhà Lê, chúa Nguyễn và triều Nguyễn, cũng như các Châu bản của triều
Nguyễn chứng minh rõ rệt rằng Việt Nam đã thực thi chủ quyền trên vùng
lãnh hải rộng lớn này một cách liên tục và hòa bình...vv.
Cuốn “Biển Đông: Địa chính trị, lợi ích, chính sách và hành động của
các bên liên quan” do TS. Đặng Đình Quý chủ biên, xuất bản năm 2013 là
cuốn sách phân tích khá rõ nét về yếu tố địa chính trị và những hành động của
các quốc gia có lợi ích tại Biển Đông. Trong đó khẳng định vị trí địa chính trị
chiến lược quan trọng của Biển Đông không những đối với các quốc gia ven
bờ mà còn bao gồm cả các cường quốc như Mỹ và Nhật. Cuốn sách cũng đi
sâu và phản ánh và phân tích những hành động, những yêu sách của cả các
quốc gia trực tiếp tham gia tranh chấp và các quốc gia có lợi ích liên quan,
trong đó đặc biệt chú ý tới những hành động có tính chất ngày càng hung
hăng của Trung Quốc.
Bộ sách kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc tế về vấn đề Biển Đông do Học
viện Ngoại giao kết hợp cùng Hội Luật gia tổ chức tại Hà Nội qua các năm
2009, 2010, 2011, 2012 do TS. Đặng Đình Quý chủ biên bao gồm 3 cuốn:
Biển Đông – Hợp tác vì An ninh và Phát triển trong khu vực; Biển Đông –
Hướng tới một khu vực hòa bình, an ninh và hợp tác; Tranh chấp biển Đông:
Luật pháp, Địa chính trị và Hợp tác quốc tế. Đây là một bộ kỷ yếu tập hợp rất
phong phú các bài nghiên cứu của học giả trong và ngoài nước về vấn đề Biển
Đông trên rất nhiều lĩnh vực.
4

Cuốn sách “Về vấn đề Biển Đông” của tác giả Nguyễn Ngọc Trường
phát hành năm 2014. Đây là công trình được đầu tư công phu, cung cấp một
cái nhìn tổng thể, khách quan về vấn đề Biển Đông. Nội dung cuốn sách được
chia thành ba phần chính. Phần thứ nhất: Biển Đông: khái quát về đặc điểm,
tình hình Đông Nam Á và Biển Đông. Phần thứ hai: Chủ quyền của Việt Nam
đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Phần này cung cấp cho bạn đọc
những luận cứ lịch sử, pháp lý quan trọng khẳng định chủ quyền và quyền lợi
biển của Việt Nam tại hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Phần thứ ba: Các
nước lớn và ASEAN với Biển Đông. Tác giả đã trình bày quan điểm, hướng
giải quyết vấn đề Biển Đông của các nước lớn như Mỹ, Trung Quốc, Nhật
Bản, Nga, Ấn Độ và các nước trong khối ASEAN. Từ việc lựa chọn và chắt
lọc nhiều nguồn thông tin tư liệu, tác giả đã làm rõ diễn biến chính sách của
các bên, những quan điểm chiến lược, cũng như chiều hướng vận động mang
tính quy luật trong chính sách của các nước lớn liên quan.
Ngoài ra còn rất nhiều bài viết đăng trên các tạp chí nghiên cứu chuyên
ngành: Tạp chí nghiên cứu Quốc tế; Tạp chí nghiên cứu Đông Nam Á…, các
website nghiên cứu có uy tín: nghiencuubiendong.vn, nghiencuuquocte.org…
- Những công trình nghiên cứu về chính sách của Mỹ đối với khu
vực Châu Á – Thái Bình Dương
Cuốn “Châu Á - Thái Bình Dương trong chính sách đối ngoại của Mỹ,
Nhật Bản và Trung Quốc” của tác giả Ngô Xuân Bình, xuất bản năm 2008, từ
việc đánh giá bối cảnh khu vực, tác giả đã luận giải, đánh giá vị thế và quyền
lực của ba cường quốc có ảnh hưởng nhất khu vực là Mỹ, Trung Quốc và
Nhật Bản tại Châu Á - Thái Bình Dương. Tác giả còn nhấn mạnh tới các yếu
tố thực lực quốc gia để xác định chính sách đối ngoại và các mối quan tâm
chủ yếu của ba cường quốc trên đối với Châu Á – Thái Bình Dương. Quan hệ
Mỹ - Trung cũng được giành để phân tích sâu hơn thông qua một nhân tố cân

5

bằng là ASEAN. Đây là một cuốn sách phân tích về sự quan tâm của Mỹ đối
với khu vực Châu Á.
Cuốn sách “Cục diện thế giới đến 2020” do Phạm Bình Minh chủ biên,
xuất bản năm 2010. Cuốn sách tập trung phân tích về cục diện thế giới, những
nhân tố tác động tới xu hướng phát triển của nó đến năm 2020; phân tích về
cục diện khu vực Châu Á – Thái Bình Dương; đưa ra dự báo về quan hệ giữa
các nước lớn (Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Nga) đến năm 2020. Trong cuốn
sách này, các tác giả đã đưa những luận chứng về một số vấn đề lớn và phức
tạp như quan hệ giữa các nước lớn, chiến lược đối ngoại của Mỹ, Trung
Quốc, quan hệ và chính sách của Trung Quốc đối với các nước trong khu vực
Đông Nam Á… trong đó bao gồm cả vấn đề Biển Đông.
Cuốn “Quan hệ Mỹ - Trung hợp tác và cạnh tranh luận giải dưới góc
độ cân bằng quyền lực” do Nguyễn Thái Yên Hương chủ biên. Tài liệu tập
trung đánh giá, phân tích về quan hệ Mỹ - Trung trong hơn 30 năm qua, kể từ
khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao và triển vọng của mối quan hệ này
đến năm 2020 theo góc độ của khoa học chính trị, xem xét quan hệ nước lớn
dưới góc độ cân bằng lực lượng, từ đó góp phần cho việc hoạch định triển
khai chính sách đối ngoại của Việt Nam trong hiện tại và tương lai.
Cuốn sách “Cạnh tranh chiến lược ở khu vực Đông Nam Á giữa một số
nước lớn hiện nay” của tác giả Nguyễn Hoàng Giáp (Chủ biên), xuất bản năm
2013. Cuốn sách đã phân tích chính sách đối với Đông Nam Á, mối quan hệ
cạnh tranh chiến lược giữa một số nước lớn ở khu vực Đông Nam Á, đặc biệt
là chính sách của Mỹ và Trung Quốc. Cạnh tranh Mỹ - Trung là cặp cạnh
tranh nổi bật, quyết liệt nhất so với các cặp còn lại, và có thể đạt được sự cân
bằng chiến lược khá ổn định vì lợi ích của hai nước.
Cuốn “Quan hệ Hoa Kỳ - ASEAN 2001 – 2020” của tác giả Nguyễn
Thiết Sơn. Cuốn sách trình bày thực trạng quan hệ Hoa Kỳ - ASEAN trên các

6


mặt quan trọng như: những điều chỉnh chiến lược của Mỹ đối với khu vực các
nước ASEAN, thực trạng quan hệ kinh tế, chính trị, an ninh quân sự của Hoa
Kỳ với các nước ASEAN. Đồng thời, tác giả còn nêu ra những dự báo về triển
vọng quan hệ Hoa Kỳ - ASEAN trong 10 năm tới và những tác động của mối
quan hệ song phương đối với sự phát triển của các nước ASEAN, cũng như
đối với Việt Nam.
Cuốn “Hợp tác và cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung ở Đông Nam Á ba
thập niên đầu sau chiến tranh Lạnh” của tác giả Trần Khánh. Cuốn sách lý
giải xu hướng cụ thể trong quan hệ quốc tế ở Đông Nam Á cũng như cặp quan
hệ Mỹ - Trung trong lịch sử đương đại - cặp quan hệ đang tác động sâu sắc,
mạnh nhất đến xu hướng hợp tác và phát triển ở Đông Nam Á nói riêng, trật
tự thế giới nói chung trong ba thập niên đầu thế kỷ XXI.
Ngoài ra còn nhiều bài viết phân tích về chính sách của Mỹ đối với khu
vực Châu Á đăng trên các tạp chí nghiên cứu chuyên ngành: Bài viết “Những
nhân tố tác động đến điều chỉnh chính sách Châu Á - Thái Bình Dương của
Mỹ thời gian tới” của tác giả Nguyễn Thị Thanh Vân, đăng trên tạp chí Châu
Mỹ ngày nay, số 201; Bài viết “Nhìn lại chính sách của chính quyền tổng
thống B.Obama đối với ASEAN” của tác giả Lê Lan Anh đăng trên tạp chí
Châu Mỹ ngày nay, số 157; Bài viết “Chiến lược can dự trở lại” Châu Á –
Thái Bình Dương của Mỹ” của tác giả Nguyên Nhâm, đăng trên tạp chí Châu
Mỹ ngày nay, số 158; Bài viết “Sự điều chỉnh chính sách Đông Nam Á của
chính quyền Obama” của tác giả Lê Khương Thùy, đăng trên tạp chí Châu
Mỹ ngày nay, số 153…vv.
Nhìn chung những công trình nghiên cứu về chính sách của Mỹ đối với
khu vực Châu Á – Thái Bình Dương tương đối phong phú, đa dạng, các tác
giả đều đi sâu phân tích các chính sách, các mối quan hệ của Mỹ đối với khu
vực Châu Á – Thái Bình Dương.

7


- Những công trình nghiên cứu về chính sách của Mỹ đối với vấn đề
Biển Đông
Bài viết “Chính sách của Mỹ về vấn đề Biển Đông” của TS. Nguyễn
Anh Cường, đăng trên Tạp chí Châu Mỹ ngày nay là một bài nghiên cứu phân
tích sâu về các chính sách của Mỹ đối với vấn đề Biển Đông. Bài nghiên cứu
đã chỉ ra Mỹ có lợi ích rất lớn ở Biển Đông và càng về những năm gần đây
Mỹ càng trở nên quan tâm hơn tới vấn đề Biển Đông. Bài nghiên cứu cũng đã
bước đầu tổng kết những xu hướng về chính sách đối với biển Đông của Mỹ.
Bài viết là một nguồn tài liệu tham khảo rất quý báu đối với luận văn của tôi.
Bài viết “Tam giác Trung Quốc-ASEAN-Mỹ tại Biển Đông: Lợi ích,
Chính sách và Tương tác” của TS. Trần Trường Thủy được trình bày tại Hội
thảo quốc tế về Biển Đông lần thứ 4 tại TP. Hồ Chí Minh. Bài viết đã phân
tích, đánh giá chuỗi hành động - phản ứng của các bên ở Biển Đông làm gia
tăng căng thẳng trong khu vực này, ảnh hưởng đến quan hệ giữa Trung Quốc
và các quốc gia láng giềng, đặt ra những thách thức đối với ASEAN trong
việc duy trì vai trò trung tâm trong cấu trúc an ninh khu vực, đồng thời củng
cố thêm quyết tâm “tái cân bằng” của Mỹ đối với Châu Á. Bài viết nhận định
vấn đề Biển Đông đã đồng thời trở thành “thuốc thử” cho ý định “phát triển
hòa bình” của Trung Quốc, vị trí thống lĩnh của Mỹ ở khu vực và sự thống
nhất của ASEAN. Bài viết phân tích các lợi ích và chính sách của Trung
Quốc, ASEAN và Mỹ ở Biển Đông, phân tích mối quan hệ giữa tam giác này
trong những năm gần đây và đưa ra một số gợi ý cho sự ổn định khu vực.
Ngoài ra còn nhiều bài viết đăng trên các tạp chí nghiên cứu chuyên
ngành uy tín như: Bài viết “Những điểm mới trong chiến lược của Mỹ đối với
ASEAN và Biển Đông” của tác giả Nguyễn Nhâm, đăng trên tạp chí Châu Mỹ
ngày nay số 165; Bài viết “Lợi ích của Mỹ ở Biển Đông” của tác giả Phạm

Thùy Trang, đăng trên tạp chí Châu Mỹ ngày nay số 77...vv. Nhìn chung các
công trình nghiên cứu về chính sách của Mỹ đối với vấn đề Biển Đông đều là
8


các công trình được đầu tư công phu, đi sâu phân tích về sự can dự của Mỹ
đến vấn đề Biển Đông thông qua các chính sách cụ thể, đồng thời cũng chỉ ra
tác động của những chính sách này đến vấn đề Biển Đông và đến các quốc gia
trong khu vực. Tuy nhiên, số lượng các công trình nghiên cứu về chính sách
của Mỹ đối với vấn đề Biển Đông của các nhà nghiên cứu trong nước nhìn
chung vẫn còn khá khiêm tốn. Đây cũng là một khó khăn lớn đối với tôi trong
quá trình tìm kiếm tài liệu tham khảo cho luận văn.
* Các công trình nghiên cứu bằng tiếng Anh
Các vấn đề liên quan đến Biển Đông hiện nay, đang nhận được sự quan
tâm đặc biệt của các nhà khoa học quốc tế. Trên thế giới đã có hẳn một ngành
khoa học nghiên cứu hẹp về Biển Đông.
- Những công trình nghiên cứu về vấn đề mâu thuẫn, tranh chấp
trên Biển Đông:
Những công trình nghiên cứu về chủ quyền các đảo, quần đảo, bãi đá
trên khu vực Biển Đông, điển hình như bà Monique Chemillier – Gendrenau,
giáo sư công pháp và khoa học chính trị Trường Đại học Pais VII với tác phẩm:
“Chủ quyền trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa”; Bradford L.Thomas
với tác phẩm: “Quần đảo Trường Sa: một tranh chấp”; Ferrier Jean- Pierre với
tác phẩm: “Tranh chấp các đảo Hoàng Sa và vấn đề chủ quyền trên các đảo
không người ở”; Hurel Audrey với tác phẩm: “Các đảo Trường Sa: Một ngồn
tranh chấp tại Đông Nam Á”… Nhìn chung các học giả và nhà nghiên cứu
phương Tây luôn giữ được lập trường trung lập, khách quan vì họ không chịu
ảnh hưởng và không bị chi phối bởi tinh thân dân tộc hay bất cứ thế lực nào
của các quốc gia có tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông.
Cuốn sách Asia‟s Cauldron: the South China Sea and the End of a

Stable Asia - Pacific (Tạm dịch: Chảo dầu Châu Á: Biển Đông và sự kết thúc
một khu vực Châu Á - Thái Bình Dương ổn định) của tác giả Robert Kaplan
đề cập đến chiến lược cường quốc biển của Trung Quốc trong so sánh với học
9


thuyết cường quốc biển của Alfred Mahan và học thuyết Monroe của Mỹ từ
cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20. Là một chuyên gia địa chính trị, Robert Kaplan
đã xuất bản 3 cuốn sách trong vòng 4 năm gần đây liên quan đến lĩnh vực
này. Với phong cách kết hợp giữa phân tích địa chính trị, quan hệ quốc tế với
sử và ký đặc trưng, trong cuốn Chảo dầu Châu Á, Kaplan đã vẽ ra một bức
tranh toàn cảnh về Biển Đông mà trong đó, mỗi mảng màu tượng trưng cho
một quốc gia xung quanh vùng biển này. Lấy tư liệu từ quá trình tự mình
ngao du tìm hiểu về các nước ở khu vực, ông đã viết nên những câu chuyện
cuốn hút về lịch sử, về cá nhân lãnh đạo tài giỏi và trên hết, về cạnh tranh địa
chính trị phức tạp ở Biển Đông.
Cuốn The SouthChina Sea The Struggle for Power in Asia (Tạm dịch:
Biển Đông: Cuộc chiến Quyền lực ở Châu Á) của tác giả Hayton. Ở chương
mở đầu, tác giả nhẹ nhàng dẫn dắt độc giả đi qua quãng thời gian 5.000 năm
của Biển Đông. Hayton cẩn thận đúc rút từ đó là: Yêu sách lịch sử của Trung
Quốc đối với vùng biển phía nam của Hồng Kông và đảo Hải Nam đa phần là
vô giá trị. Bằng chứng của Trung Quốc đơn giản không thể đứng vững trước
biên niên sử thời chúa Nguyễn của Việt Nam.
Một số bài viết của các nhà nghiên cứu, trình bày tại Hội thỏa Khoa học
Quốc tế về Biển Đông (lần 1, 2, 3) tổ chức tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh,
tiêu biểu như: GS. Stein Tonnesson – Viện nghiên cứu Hòa bình Quốc tế
Oslo Nauy: “Liệu có thể giải quyết được các tranh chấp chủ quyền và phân
định trên Biển Đông với các đảo ở Biển Đông”; GS. TS Ramsees Amer –
Nghiên cứu viên cao cấp, Trung tâm Nghiên cứu Châu Á - Thái Bình Dương,
Đại học Stockhome Thụy Điển với bài viêt: “Cách tiếp cận quản lý các tranh

chấp biên giới của Trung Quốc và Việt Nam: Bài học, liên hệ và tác động tới
tình hình Biển Đông”…vv. Hầu hết các nhà nghiên cứu đều đi sâu, phân tích
các vấn đề liên quan đến pháp lý quốc tế, an ninh chính trị, tự do hàng hải trên
Biển Đông, giữ lập trường khách quan.
10


- Các công trình nghiên cứu về chính sách của Mỹ đối với khu vực
Châu Á:
Bài viết “The Obama Administration‟s Strategic Rebalancing to Asia:
Shifting from a Diplomatic to a Strategic Constraiment of An Emergent
China” (Chiến lược xoay trục Châu Á của chính quyền Obama: Chuyển từ
kiềm chế ngoại giao sang kiềm chế chiến lược trước một Trung Quốc đang
trỗi dậy) của GS. Renato Cruz De Castro Khoa Nghiên cứu Quốc tế, Đại học
De La Salle, Phi-líp-pin. Bài viết đã thể hiện mối liên hệ giữa Chiến lược
Xoay tru ̣c Châu Á của Tổng thống Barrack Obama và Tuyên bố Hà Nội 2012
về tranh chấp Biển Đông của Ngoại trưởng Hillary Clinton. Tháng 7/2012,
tuyên bố của Ngoại trưởng Clinton trong Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF) đã
gợi mở một chiến lược ngoại giao mới nhằm đối phó với một Trung Quốc
đang trỗi dậy và đầy quyết đoán - đó là chiến lược kiềm chế.
Bài viết “Pivot Problems: What Washington Should Concede in Asia”
(Các vấn đề của chiến lược xoay trục: Những gì Washington nên nhượng bộ
ở Châu Á) của tác giả Jennifer Lind - Giáo sư Đại học Dartmouth, Mỹ. Bài
viết đã phân tích các chính sách, các vấn đề liên quan đến chiến lược xoay
trục Châu Á của Mỹ. Trên cơ sở những phân tích đó, tác giả đã đưa ra những
khuyến nghị chính sách đối với chiến lược xoay trục Châu Á của Mỹ trong
thời gian tới.
Bài viết “The United Sates in the Asia Pacific” của tác giả J. Dosch.
Bài viết đã phác thảo những sự kiện chính trong quan hệ Mỹ – Đông Á và
những chính sách hàng đầu của Mỹ đối với khu vực châu Á từ khi kết thúc

Chiến tranh Thế giới lần thứ hai cho đến những năm đầu của thế kỉ 21. Bài
viết đã nêu bật ba biến số chính đã hình thành cấu trúc cho sự can dự của Mỹ
vào Châu Á – Thái Bình Dương giải thích tại sao nước Mỹ có thể giữ một vị
thế sức mạnh nổi trội ở Châu Á – Thái Bình Dương.

11


Cuốn “International Relations Theory and the Asia-Pacific” của G.
John Ikenberry and Michael Mastanduno. Cuốn sách đã phân tích khá sâu sắc
về sự tương tác giữa siêu cường đang suy giảm là Mỹ và cường quốc đang lên
là Trung Quốc ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, qua đó đưa ra một số
nhận định về các kịch bản về trật tự khu vực trong tương lai.
Nhìn chung các công trình nghiên cứu về chính sách của Mỹ đối với
khu vực Châu Á – Thái Bình Dương là khá đa dạng và phong phú cả về số
lượng và nội dung. Điều này chứng tỏ các nhà nghiên cứu nước ngoài đã,
đang và sẽ dành nhiều sự quan tâm đối với các chính sách của Mỹ tại khu vực
Châu Á – Thái Bình Dương.
- Các công trình nghiên cứu về chính sách của Mỹ đối với vấn đề
Biển Đông:
Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế (CSIS) là một cơ sở
nghiên cứu uy tín của Mỹ chuyên thực hiện các nghiên cứu chính sách và
phân tích chiến lược về các vấn đề chính trị, kinh tế và an ninh quốc tế trên
thế giới với sự chuyên tâm cụ thể dành cho các vấn đề liên quan đến quan hệ
quốc tế, thương mại, công nghệ, tài chính, năng lượng và địa chiến lược. Đây
cũng là nơi thường xuyên công bố những công trình nghiên cứu về các chính
sách của Mỹ đối với vấn đề Biển Đông. Trên cơ sở các thông tin từ hội thảo
thường niên về Biển Đông lần thứ 4, CSIS đã đưa ra bản bản báo cáo với tựa
đề “Recent Trends in the South China Sea and U.S Policy” (Những diễn biến
gần đây ở Biển Đông và chính sách của Mỹ). Bản báo cáo này đưa ra một cái

nhìn tổng quan về những diễn biến mới nhất ở Biển Đông và những gợi ý
chính sách cho Mỹ và các đối tác.
Bài viết “US Policy Towards the Disputes in the South China Sea Since
1995” (Chính sách của Mỹ đối với tranh chấp Biển Đông từ 1995 đến nay)
của M. Taylor Fravel - GS Khoa học Chính trị và là thành viên Chương trình
Nghiên cứu An ninh tại Viện Công nghệ Massachusetts. Bài viết được đang
12


trên tạp chí RSIS. Bài viết phân tích chính sách của Mỹ đối với tranh chấp
Biển Đông có 4 đặc điểm. Đầu tiên, Mỹ sẽ có sự thay đổi về chính sách nhằm
đối phó với những thay đổi về mức độ căng thẳng trong tranh chấp. Thứ hai,
chính sách của Mỹ đối với Biển Đông dựa trên tiền đề nguyên tắc là duy trì
tính trung lập đối với các yêu sách về chủ quyền. Thứ 3, khi mối liên quan
của mình trong quản lý căng thẳng gia tăng, Mỹ sẽ tập trung nhiều hơn vào
tiến trình và nguyên tắc thay vì một kết quả cuối cùng trong vấn đề giải quyết
các tranh chấp, hoặc giải quyết các tranh chấp, đặc biệt là quản lý xung đột
thông qua tiến trình đạt được một Bộ quy tắc ứng xử giữa ASEAN và Trung
Quốc. Thứ 4, chính sách của Mỹ đối với Biển Đông là định hình hành vi của
Trung Quốc ở Biển Đông thông qua nhấn mạnh đến cái giá phải trả cho hành
vi cưỡng ép và theo đuổi các yêu sách trái với thông lệ của luật quốc tế.
Trong báo cáo Một chiến lược quốc gia về Biển Đông đăng tháng
04/2014 trên tạp chí Backrgrounder, hai học giả Steven Groves và Dean
Cheng đề xuất việc công bố Chính sách quốc gia về biển Đông của nước Mỹ,
xem đây là phương tiện hữu hiệu để thực hiện bước chuyển đổi trên. Hai tác
giả đã đưa ra 4 luận điểm để chứng minh Mỹ nên xây dựng và ban hành
Chiến lược Quốc gia về Biển Đông. Hai tác giả cũng đã đưa ra 7 khuyến nghị
chính sách về vấn đề Biển Đông đối với Mỹ.
Bài viết “Understanding Recent Developments in US

- China –

ASEAN Relations: A Perspective” (Tìm hiểu những diễn biến gần đây trong
quan hệ Mỹ - Trung Quốc – ASEAN: TỪ góc nhìn của Mỹ) của bà Bonnie
Glaser, Nhà nghiên cứu cấp cao, Chủ tịch Nghiên cứu Trung Quốc, Trung
tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược (CSIS) Mỹ. Bài viết đã sẽ so sánh
quan hệ Mỹ-Trung-ASEAN trong giai đoạn 2002-2006 với giai đoạn 20072012 và chỉ ra những thay đổi quan trọng và hậu quả của chúng. Bài viết đặc
biệt chú ý phân tích vấn đề Biển Đông trong quan hệ Mỹ-Trung-ASEAN. Bài
viết sẽ kết thúc với một số suy nghĩ về các động lực đang thay đổi trong quan
13


hệ Mỹ-Trung-ASEAN và các thách thức với chính sách của Mỹ trong việc
theo đuổi các lợi ích của Mỹ ở khu vực và đặc biệt là ở Biển Đông.
Các công trình nghiên cứu của các tác giả quốc tế về chính sách của
Mỹ đối với vấn đề Biển Đông cũng khá phong phú và đa dạng cả về số lượng
và nội dung. Với việc Mỹ tuyên bố chiến lược xoay trục Châu Á, mảng đề tài
nghiên cứu về chính sách của Mỹ đối với khu vực Châu Á – Thái Bình
Dương nói chung và vấn đề Biển Đông nói chung sẽ là mảng đề tài nhận được
nhiều sự quan tâm của giới nghiên cứu quốc tế.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận văn được xác định là: nhận thức và làm
rõ các chính sách về Biển Đông và vị trí cũng như sự tương tác của nó trong
chiến lược xoay trục Châu Á của Mỹ. Trên cơ sở đó, sẽ bước đầu tổng kết và
dự báo các xu hướng chính trong chính sách của Mỹ đối với vấn đề Biển
Đông, từ đó đưa ra khuyến nghị một số giải pháp cho Việt Nam nhằm góp
phần đấu tranh giữ vững chủ quyền trên Biển Đông của Tổ quốc.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Khái quát về những mâu thuẫn tranh chấp, các mối quan hệ quốc tế

phức tạp hình thành nên vấn đề Biển Đông.
- Phân tích chiến lược xoay trục Châu Á và lợi ích của Mỹ trên Biển Đông
- Phân tích các chính sách về vấn đề Biển Đông và vị trí, mối quan hệ
biện chứng của nó với chiến lược xoay trục Châu Á của Mỹ.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài này được xác định là các vấn đề trên
Biển Đông; chiến lược xoay trục châu Á của Mỹ và các chính sách về vấn đề
Biển Đông trong mối quan hệ biện chứng với chiến lược xoay trục Châu Á
của Mỹ.
14


4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Thời gian: Từ năm 2009 đến 2015.
- Không gian: Bao gồm toàn bộ Biển Đông và các nước có liên quan
(Mỹ, Việt Nam, Trung Quốc, Phi-líp-pin, Ma-lai-xi-a, In-đô-nê-xi-a, Nga,
Nhật Bản, Hàn Quốc...vv).
5. Cơ sở lí luận và phƣơng pháp nghiên cứu
- Luận văn lấy chủ nghĩa Mác – Lênin làm cơ sở lý luận cơ bản, kết hợp
với việc vận dụng lý thuyết chủ nghĩa hiện thực trong nghiên cứu quốc tế để
phân tích, làm rõ vấn đề Biển Đông trong chiến lược Xoay trục Châu Á của Mỹ.
- Luận văn đã sử dụng một số phương pháp:
+ Phương pháp kế thừa các nghiên cứu đã có: Từ kết quả của những
nghiên cứu trước đây về các vấn đề liên quan đến Biển Đông, đặc biệt là các
nghiên cứu liên quan đến chính sách của Mỹ về vấn đề Biển Đông, tác giả đã
sử dụng những công trình đó làm nguồn tài liệu tham khảo quan trọng.
+ Phương pháp phân tích tài liệu: Trong quá trình nghiên cứu, chúng
tôi đã không ngừng tìm kiếm các tài liệu có để đọc, tham khảo và phân tích
các tài liệu này, từ đó đưa ra các lập luận và nhận xét góp phần làm cho đề tài

được khoa học, chặt chẽ và hấp dẫn hơn.
+ Phương pháp so sánh: Trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu, thu thập
các thông tin có liên quan, tôi đã đi sâu phân tích và tiến hành so sánh, để từ
đó đưa ra các nhận xét về vấn đề.
+ Phương pháp suy luận lôgic: Từ các dữ liệu đã có, tôi sẽ tổng hợp và
liên kết chúng lại, sử dụng phương pháp suy luận lôgic để đưa ra những nhận
xét về bản chất của vấn đề và dự báo vấn đề.
6. Đóng góp của luận văn
Luận văn là nguồn tài liệu tham khảo tốt dành cho sinh viên các ngành
Chính trị học, Quốc tế học hay sinh viên các khối ngành Quan hệ quốc tế,
Lịch sử, Báo chí…vv.
15


Ngoài ra đề tài cũng là nguồn tài liệu tham khảo tốt cho các độc giả
quan tâm đến nghiên cứu về vấn đề Biển Đông, đă ̣c biê ̣t là vấ n các chính sách
của Mỹ về biển Đông.
7. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung của luận văn gồm 3 chương:
Chƣơng 1. KHÁI QUÁT VỀ VẤN ĐỀ BIỂN ĐÔNG
Chƣơng 2. CHIẾN LƢỢC XOAY TRỤC CHÂU Á VÀ NHỮNG
CHÍNH SÁCH CỦA MỸ VỀ VẤN ĐỀ BIỂN ĐÔNG
Chƣơng 3. CÁC XU HƢỚNG TRONG CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI
BIỂN ĐÔNG CỦA MỸ VÀ KHUYẾN NGHỊ CHO
VIỆT NAM

16

Chƣơng 1. KHÁI QUÁT VỀ VẤN ĐỀ BIỂN ĐÔNG
1.1. Khái quát về Biển Đông
1.1.1. Vị trí địa lý
Biể n Đông1 là một biển nằm ở rìa Tây Thái Bình Dương còn gọi là biển
Nam Trung Hoa (tên tiếng Anh: The South China Sea và tiếng Pháp: Mer de
Chine Méridionale). Biển Đông là một biển nửa kín, có diện tích khoảng 3,5
triệu km vuông, trải rộng từ vĩ độ 3o lên đến vĩ độ 26o Bắc và từ kinh độ 100o
đến 121o Đông. Biển Đông được bao bọc bởi tám nước khác là Trung Quốc,
Phi-líp-pin, In-đô-nê-xi-a, Bru-nây, Ma-lai-xi-a, Sing-ga-po, Thái Lan và
Cam-pu-chia. Biển Đông không chỉ là địa bàn chiến lược quan trọng đối với
các nước trong khu vực mà còn cả của châu Á - Thái Bình Dương và Mỹ.
1.1.2. Tài nguyên thiên nhiên
Biển Đông là nơi chứa đựng nguồn tài nguyên thiên nhiên biển quan
trọng, đặc biệt là nguồn tài nguyên sinh vật (thuỷ sản), khoáng sản (dầu khí),
phốt phát. Trong khu vực, có các nước đánh bắt và nuôi trồng hải sản đứng
hàng đầu thế giới như Trung Quốc, Thái Lan, Việt Nam, In-đô-nê-xi-a và
Phi-líp-pin, trong đó Trung Quốc là nước đánh bắt cá lớn nhất thế giới
(khoảng 4,38 triệu tấn/năm), Thái Lan đứng thứ 10 thế giới (với khoảng 1,5
- 2 triệu tấn/năm), cả khu vực đánh bắt khoảng 7 - 8% tổng sản lượng đánh
bắt cá trên toàn thế giới [110]. Biển Đông được coi là một trong năm bồn
trũng chứa dầu khí lớn nhất thế giới. Các khu vực thềm lục địa có tiềm năng
dầu khí cao là các bồn trũng Bru- nây - Saba, Sarawak, Ma-lai, Pattani Thái,
Nam Côn Sơn, Mê Công, Sông Hồng. Tại vùng biển và thềm lục địa Việt
Nam đã xác định nhiều bể trầm tích có triển vọng dầu khí, trong đó các bể
trầm tích Cửu Long và Nam Côn Sơn được đánh giá có triển vọng dầu khí
lớn nhất, điều kiện khai thác tương đối thuận lợi. “Tổng trữ lượng dự báo địa

1

Xem phụ lục 1.

17


chất về dầu khí của toàn thềm lục địa Việt Nam đạt xấp xỉ 10 tỷ tấn dầu qui
đổi, trữ lượng khai thác khoảng 02 tỷ tấn và trữ lượng dự báo của khí
khoảng 1.000 tỷ m3 khí. Theo đánh giá của Bộ Năng lượng Mỹ, lượng dự trữ
dầu đã được kiểm chứng ở Biển Đông là 07 tỉ thùng với khả năng sản xuất
2,5 triệu thùng/ngày. Theo đánh giá của Trung Quốc, trữ lượng dầu khí ở
Biển Đông khoảng 213 tỷ thùng, trong đó trữ lượng dầu tại quần đảo Trường
Sa có thể lên tới 105 tỷ thùng. Với trữ lượng này và sản lượng khai thác có
thể đạt khoảng 18,5 triệu tấn/năm duy trì được trong vòng 15 - 20 năm tới”
[110]. Các khu vực có tiềm năng dầu khí còn lại chưa khai thác là khu vực
thềm lục địa ngoài cửa Vịnh Bắc Bộ và bờ biển miền Trung, khu vực thềm
lục địa Tư Chính. Trữ lượng và sản lượng dầu khí của Việt Nam đứng vào
hạng trung bình trong khu vực, tương đương Thái Lan và Ma-lai-xi-a. Bên
cạnh đó, trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa còn có một lượng phốt
phát từ phân chim rất lớn. Phốt phát trên hai quần đảo này, được hình thành
do phân chim tác dụng với cácbonnát canxi san hô. Người ta gọi đó là phốt
phát dưới dạng guano (phân chim). Tầng phốt phát ở trên các đảo được tích
tụ qua nhiều năn khá dày, có chất lượng tốt, hàm lương từ 23 đến 25%, thậm
chí 42% [6, tr.23]. Tháng 8/1973 một số kỹ sư hóa học hầm mỏ Việt Nam và
Nhật Bản đã tổ chức một đợt điều tra trữ lượng phốt phát tại Hoàng Sa. Chỉ
tính riêng các đảo trong nhóm phía Tây Nam (trong đó có đảo Hoàng Sa),
trữ lượng có thể lên tới 780.000 tấn [43, tr.116].
1.1.3. Tầm quan trọng chiến lược của Biển Đông
Biển Đông nằm trên tuyến đường giao thông biển huyết mạch nối liền
Thái Bình Dương - Ấn Độ Dương, Châu Âu - Châu Á, Trung Đông - Châu Á.
Năm trong số mười tuyến đường biển thông thương lớn nhất trên thế giới liên
quan đến Biển Đông gồm: tuyến Tây Âu, Bắc Mỹ qua Địa Trung Hải, kênh

đào Xuy-ê, Trung Đông đến Ấn Độ, Đông Á, Úc, Niu Di Lân; tuyến Đông Á
đi qua kênh đào Panama đến bờ Đông Bắc Mỹ và Caribe; tuyến Đông Á đi
18