Giáo án Từ đồng âm dự thi Huyện

Giáo án ngữ văn 7

Giáo viên :Phạm Thị Quý

Ngữ văn 7
Tiết 43 :
TỪ ĐỒNG ÂM
A.Mục tiêu cần đạt
1.Kiến thức
Giúp học sinh:
-Hiểu khái niệm từ đồng âm
-Phân biệt được từ đồng âm với từ nhiều nghĩa.
-Biết cách xác định nghĩa của từ đồng âm.
2. Kĩ năng
Rèn kĩ năng sử dụng từ đồng âm phù hợp với ngữ cảnh giao tiếp.
3.Thái độ
Giáo dục ý thức sử dụng từ đồng âm có hiệu quả cho học sinh.
B.Phương tiện dạy-học
1.Giáo viên
-Giáo án,SGK
-Máy chiếu
-Bảng phụ
2. Học sinh
Soạn bài, SGK
C.Tiến trình dạy-học
1. Ổn định tổ chức (1p)
2. Kiểm tra bài cũ (3 p)
?Em hãy nối cột A với cột B để được các thành ngữ có chứa các
cặp từ trái nghĩa,Chỉ ra các cặp từ trái nghĩa đó.
A
B

1,trên kính
a,xuống ghềnh
2,bên lở
b, đỏ lòng
3.mắt nhắm
c,bên bồi
4,xanh vỏ
d,dưới nhường
5,lên thác
e,mắt mở
=> trên>xanh><đỏ
nhắm>lở>lên>-GV nhận xét, cho điểm hs.
3. Bài mới.
Hoạt động 1.Giới thiệu bài (2p)
Trường THCS Vân Côn

Trang

1


Giáo án ngữ văn 7

Giáo viên :Phạm Thị Quý

Em hãy chú ý vào các từ in đậm trong bài ca dao sau:

Bà già đi chợ cầu Đông
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng
Thầy bói xem quẻ nói rằng
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.
?Em hiểu nghĩa của từ lợi trong bài ca dao trên như thế nào?
Hs:Lợi 1:Bộ phận trong khoang miệng gắn liền với răng.
Lợi 2:Tính chất trái với hại (lợi ích)
=>Từ lợi trong bài được gọi là từ đồng âm.Vậy từ đồng âm là từ
như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu trong bài hôm nay :
Tiết 43 : Từ đồng âm
Hoạt động 2.Tìm hiểu khái niệm từ đồng âm.
Hoạt đông của GV và HS
Nội dung bài học
I.Thế nào là từ đồng âm?
Gọi học sinh đọc ví dụ I SGK/135 1, Ví dụ
A, Con ngựa đang đứng bỗng
?Em hãy chỉ ra những tiếng có
lồng lên.
phát âm giống nhau trong 2 ví dụ B, Mua được con chim, bạn tôi
trên?
nhốt ngay vào lồng.
Hs: lồng
?Từ lồng trong những VD trên có A,lồng: Chỉ hoạt động nhảy dựng
nghĩa như thế nào?
lên(động từ)
B,lồng : Một đồ vật dùng để nhốt
?Nghĩa của từ “lồng” trong 2VD
chim(danh từ)
trên có liên quan gì với nhau
không?

Hs: Không
GV nhấn mạnh:Hai từ lồng
trong 2 VD trên có cách phát
âm giống nhau, nhưng nghĩa
khác xa nhau không liên quan
đến nhau. Đó là hai từ đồng âm
?Vậy, em hiểu thế nào là từ đồng
âm?
Hs trả lời theo ghi nhớ 1SGK/135
Trường THCS Vân Côn

Trang

2


Giáo án ngữ văn 7

GV gọi hs đọc ghi nhớ 1SGK
GV đưa ra ví dụ1
Ruồi đậu mâm xôi đậu
Kiến bò đĩa thịt bò.
?Em hãy tìm từ đồng âm trong ví
dụ trên và chỉ ra nghĩa của các
từ đồng âm đó?
?Em hãy đặt câu có sử dụng từ
đồng âm và chỉ ra nghĩa của các
từ đồng âm đó.
Hs:-Những đôi mắt sáng thức
đến sáng.

-Sao đầy hoàng hôn trong mắt
trong.
GV nhận xét câu hs vừa đặt.
GV kết luận: Qua những VD
trên chúng ta đã hiểu rõ hơn
về từ đồng âm là những từ có
cách phát âm giống nhau
nhưng nghĩa khác xa nhau,
không liên quan gì với nhau.
GV đưa ra VD2 để hs phân biệt
từ đồng âm và từ nhiều nghĩa
1.Lan có đôi chân thật đẹp.
2.Cái bàn này chân đã gãy.
3.Dưới chân núi, vài chú tiều
đang đốn củi.
4.Bác Chân sóng rất chân thật.
?Hãy chỉ ra nghĩa của từ “chân”
trong bốn ngữ cảnh trên và cho
biêt chúng có phải là từ đồng âm
không?

Trường THCS Vân Côn

Giáo viên :Phạm Thị Quý

2.Ghi nhớ1(SGK trang 135)
đậu 1:hoạt động của con
ruồi(ĐT)
đậu 2:tên một loai hạt dùng làm
thức ăn(DT)

bò 1:hoạt động của con kiến(ĐT)
bò 2:tên một loai thực phẩm(thịt
bò-DT)

Nghĩa của từ “chân”
Chân 1:Bộ phân dưới cùng của
cơ thể người dùng để đi, đứng.
Chân 2:Bộ phận dướ cùng của
một số đồ dùng, có tác dụng đỡ
cho các bộ phận khác.
Chân 3:Phần dưới cùng của một
số vật tiếp giáp và bám chặt với
mặt nền.
=>Nét nghĩa chung:Bộ phận
dưới cùng.=> “Chân” là từ nhiều
Trang

3


Giáo án ngữ văn 7

Giáo viên :Phạm Thị Quý

nghĩa.
Chân 4:-Bác Chân: Tên riêng
của một người
-Chân thật:Một đức tính của con
người
=> “Chân” là từ đồng âm.

GV nhấn mạnh Cùng một phát
âm là “chân” nhưng trong
trường hợp 1,2,3 “chân” là từ
nhiều nghĩa, trong trường hợp
4 “chân” là từ đồng âm.
GV đưa ra bài tập nhanh:Cho từ
“cổ”
a, Hãy tìm các nghĩa khác nhau
của danh từ “cổ” và giải thích mối
liên quan giữa các nghĩa đó.
b, Tìm từ đồng âm với danh từ
“cổ”?
HS:

Các nghĩa khác nhau của từ “cổ”
-Bộ phận nối đầu với thân(cổ gà,
cổ vịt...)
-Bộ phận eo thắt lại ở gần đầu
của một số đồ vật(cổ bình, cổ
chai..)
-Bộ phận nối bàn tay với cẳng tay (cổ
tay)

*Từ đồng âm với từ “cổ”: thời cổ,
cổ phần...
=>Thảo luận nhóm(2p)
?Vậy, từ 2VD trên, em thấy từ
đồng âm vag từ nhiều nghĩa có
gì giống và khác nhau?
HS: Ghi kết quả thảo luận ra

bảng phụ
GV: Nhận xét 2 nhóm, gọi các
nhóm còn lại bổ sung.
GV chốt kiến thức

Trường THCS Vân Côn

*Lưu ý: Phân biệt từ đồng âm với
từ nhiều nghĩa:
-Giống nhau: Đều có phát âm
giống nhau.
-Khác nhau:
Trang

4


Giáo án ngữ văn 7

Giáo viên :Phạm Thị Quý

+Từ đồng âm:Nghĩa không liên
quan gì với nhau, khác xa nhau.
+Từ nhiều nghĩa:Nghĩa có liên
quan đến nhau.
GV nhấn mạnh:Vậy cơ sở để
phân biệt từ đồng âm và từ
nhiều nghĩa đó là: Dựa vào
nghĩa của từ trong từng
trường hợp cụ thể.

*Chuyển ý: Vậy làm thế nào để
có thể xác định được nghĩa
của các từ đồng âm, chúng ta
cùng tìm hiểu trong phân tiếp
theo.
Hoạt động 3.Sử dụng từ đồng âm
II.Sử dụng từ đồng âm.
1.Ví dụ 1
Gọi hs đọc mục 1 SGK II
a, Con ngựa đang đứng bỗng
lồng lên.
b,Mua được con chim, bạn tôi
?Nhờ đâu mà em phân biệt được nhốt ngay vào lồng.
nghĩa của các từ “lồng” trong hai
câu trên?
Hs:
=>Căn cứ vào văn cảnh
?Nếu bỏ đi các từ ngữ khác
trong 2 câu trên thì em có xác
định được nghĩa của 2 từ “lồng”
không?
Hs:Không
GV nhấn mạnh:Chúng ta phải
căn cứ vào văn cảnh(chính là
các từ ngữ trong câu văn) để
xác định nghĩa của các từ
Trường THCS Vân Côn

Trang

5


Giáo án ngữ văn 7

Giáo viên :Phạm Thị Quý

“lồng”
2.Ví dụ 2
Gọi hs đọc VD2 mục II
Đem cá về kho.
?Nếu tách khỏi ngữ cảnh giao tiếp thì
có thể hiểu câu văn này theo mấy
nghĩa?

Hs:- Đem cá về kho với tương.
-Đem cá về cất vào kho.
GV:Như vậy từ “kho” được hiểu
theo nghĩa nước đôi(2 cách hiểu
nghĩa)
?Vậy khi người nói muốn yêu
cầu người nghe mang cá về để
chế biến thì em sẽ thêm những
từ ngữ vào câu văn trên như thế
nào?
HS:- Đem cá về mà kho.
-Đem cá về kho
tương/mắm/mặn...
?Khi người nói muốn yêu cầu
ngươi nghe mang cá về để vào

nơi chứa đựng thì em sẽ nói như
thế nào?
Hs:- Đem cá về nhập kho.
-Đem cá về cất vào kho.
? Để tránh những hiểu lầm do
hiện tượng đồng âm gây ra, cần
chú ý điều gì khi giao tiếp?
HS: Trả lời theo ghi nhớ 2
SGK/136
GV nhấn mạnh: Cơ sở đế hiểu
đúng nghĩa của từ đồng âm
chính là ngữ cảnh và tình
huống giao tiếp.
GV gọi hs đọc ghi nhớ 2 SGK
GV cho hs chơi trò chơi đuổi
Trường THCS Vân Côn

+Kho: Một cách chế biến thức
ăn(ĐT).
+Kho: Nơi chứa đựng(DT).

3.Ghi nhớ 2(SGK/136)

Trang

6


Giáo án ngữ văn 7

hình bắt chữ để củng cố.
GV kể câu chuyện vui:
Xưa có một ông lý đã có vợ. Ông
lấy thêm bà vợ thứ hai(bà vợ hai
này trẻ đẹp nên muốn được trở
thành vợ cả, khiến bà vợ kia rất
tức giận.Hai bà thường xuyên cãi
vã, ghen ghét nhau. Biết vậy,
ông lý gọi cả hai bà vợ đến và
bảo:”Vợ cả, vợ hai, cả hai đều là
vợ cả.”Từ đó hai bà vợ sống rất
vui vẻ với nhau.
?Câu nói của ông lý có gì đặc
biệt mà giải được nỗi bất hoà
giữa hai bà vợ?
Hs:Sử dụng từ đồng âm “cả”:1,3:lớn(số từ)
2:bao hàm(tổng lượng-Lượng từ)
?Việc sử dụng từ đồng âm trong
trường hợp của ông lý có tác
dụng gì?
HS:
GV chốt:Vậy việc sử dụng từ
đồng âm còn có tác dụng tu từ
nghệ thuật(gây bất
ngờ……)VD như trong bài ca
dao “Bà già đi chợ cầu Đông” ở
phần giới thiệu bài:Từ “lợi” được
sử dụng tạo sắc thái mỉa mai
trong câu trả lời của thầy bói về
bà già mà còn muốn lấy chồng

hám lợi.Chúng ta sẽ gặp lại VD
này ở bài “Chơi chữ”.
Hoạt động 3.Luyện tập

Giáo viên :Phạm Thị Quý

*Lưu ý:Trong văn chương người
ta còn sử dụng từ đồng âm với
mục đích tu từ(gây bất ngờ, hài
hước, dí dỏm, hoặc tạo sắc thái
mỉa mai..)

III.Luyện tập.
Trường THCS Vân Côn

Trang

7


Giáo án ngữ văn 7

Giáo viên :Phạm Thị Quý

1.Bài tập 1.
Yêu cầu hs đọc nội dung bài tập trong Ba 1:Số ba
SGK
Ba 2:Con ba ba
GV chiếu phần tóm tắt bài tập lên
-Tranh 1:Mái tranh

bảng
Tranh 2:Tranh giành
Trên lớp y/c hs làm 4 từ:ba,
-Sang 1:Sang sông
tranh,sang,nam.
Sang 2:Giàu sang
Các từ còn lại hs về nhà làm theo
-Nam 1:Phía nam
mẫu.
Nam 2:Nam nữ
2.Bài tập 2.
Đã làm ở phân VD mục I
3.Bài tập 3.
GV y/c hs đọc yêu cầu bài tập đã
chiếu lên bảng
Hướng dẫn hs:Đặt 1 câu có chứa hai
từ đồng âm.

Tổ chức cho hs sắm vai:
-GV chiếu nội dung câu chuyên trong
BT lên bảng và yêu cầu hs nhìn lên
bảng đọc
-Chiếu nội dung câu hỏi thảo luận(?
Anh hàng xóm đã sử dụng biện pháp
gì để không trả lại cái vạc?Nếu em là
viên quan xử kiện thì em sẽ làm như
thế nào để phân rõ phải trái?)
-Y/c các nhom hs thảo luận và sắm
vai
-Gọi 1 nhóm lên thể hiện

-Gọi nhóm hs khác nhận xét
?Nhóm em đã làm thế nào để phân rõ
phải trái trong câu chuyện trên?
Trường THCS Vân Côn

a,Họ ngồi vào bàn để bàn công
việc.
b,Mấy chú sâu nôn núp sâu trong
đất.
c,Năm nay em cháu vừa tròn
năm tuổi.
4.Bài tập 4.

Trang

8


Giáo án ngữ văn 7

Giáo viên :Phạm Thị Quý

Hs vừa đóng vai trả lời.
-GV chốt và chiếu lên bảng đáp án
của bài
-Cho điểm nhóm

Trường THCS Vân Côn

Trang

9