TIỂU LUẬN GIẢI QUYẾT hài hòa lợi ÍCH vấn đề cốt tử TRONG CỦNG cố KHỐI LIÊN MINH GIAI cấp CÔNG NHÂN với GIAI cấp CÔNG NHÂN và đội NGŨ TRÍ THỨC TRONG nền KTTT ĐỊNH HƯỚNG XHCN

2

GIẢI QUYẾT HÀI HỊA CÁC LỢI ÍCH - VẤN ĐỀ CỐT TỬ ĐỂ CỦNG
CỐ
VÀ TĂNG CƯỜNG KHỐI LIÊN MINH CÔNG - NƠNG - TRÍ THỨC
TRONG NỀN
KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA HIỆN
NAY

MỞ ĐẦU
Lý luận về liên minh giai cấp nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí
thức là một trong những nội dung cơ bản, trọng tâm của chủ nghĩa xã hội khoa
học; là vấn đề thuộc về nguyên tắc chiến lược xuyên suốt tồn bộ tiến trình
cách mạng của giai cấp cơng nhân; bảo đảm cho giai cấp vô sản giành được
thắng lợi cả trong giai đoạn đấu tranh giành chính quyền cũng như trong giai
đoạn cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới C.Mác - Ph.Ăngghen đã tổng kết
thực tiễn các phong trào công nhân ở châu Âu (thế kỷ XIX) và chỉ ra rằng
nhiều cuộc đấu tranh của công nhân đã bị thất bại, tổn thất, chủ yếu là vì đã
khơng tổ chức liên minh với “người bạn đồng minh tự nhiên” của mình là
nơng dân. Do vậy, các cuộc cách mạng vô sản đã trở thành những “bài đơn ca
ai điếu”.
Nhận thức sâu sắc vấn đề này, V.I.Lênin đã vận dụng sáng tạo và phát
triển lý luận về liên minh giai cấp của C.Mác - Ph.Ăngghen trong giai đoạn
chủ nghĩa tư bản đã phát triển cao thành chủ nghĩa đế quốc, tổ chức thành liên
minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và các tầng lớp lao động khác
trong Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga năm 1917. Khi bàn về
chun chính vơ sản, V.I.Lênin đã khẳng định rõ: “Chun chính vơ sản là
một hình thức đặc biệt của liên minh giữa giai cấp vô sản, đội tiền phong của


3

những người lao động, với đông đảo những tầng lớp lao động khơng phải vơ
sản”1. Đồng thời Người cịn nhấn mạnh vấn đề liên minh giai cấp như một
nguyên tắc tối cao của chun chính vơ sản: “Ngun tắc cao nhất của chun
chính vơ sản là duy trì khối liên minh giữa giai cấp vô sản và nông dân để giai
cấp vơ sản có thể giữ được vai trị lãnh đạo và chính quyền nhà nước”2.
Vận dụng đúng đắn, sáng tạo lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin về liên
minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức vào Việt
Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đã đưa cách mạng Việt Nam tiến lên
giành được nhiều thắng lợi to lớn cả trong đấu tranh giành chính quyền cũng
như trong cải tạo, xây dựng đất nước. Đặc biệt là trong sự nghiệp đổi mới hiện
nay, Đảng ta ln xác định rõ vị trí, ý nghĩa, tầm quan trọng của vấn đề liên
minh giai cấp và coi đó là cơ sở, nguồn sức mạnh, là nhân tố “có ý nghĩa quyết
định bảo đảm thắng lợi bền vững của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”3.
Mặt khác, do yêu cầu của sự nghiệp đổi mới và việc chuyển đổi nền
kinh tế từ tập trung quan liêu bao cấp sang kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa có sự quản lý của nhà nước vừa tạo ra những thuận lợi, vừa gây
ra nhiều khó khăn, thách thức, đe doạ đến sự bền vững của khối liên minh giai
cấp công nhân với giai nơng dân và đội ngũ trí thức. Trong đó, vấn đề mấu chốt
đặt ra có ảnh hưởng trực tiếp và mạnh mẽ nhất đến khối liên minh giai cấp là
vấn đề lợi ích. Đây chính là chìa khố, là cơ sở vững chắc để xây dựng khối
liên minh công nhân - nơng dân - trí thức ở nước ta trong tình hình hiện nay.
NỘI DUNG
1. Tính tất yếu giải quyết hài hũa cỏc lợi ớch trong củng cố và tăng
cường khối liên minh cơng - nơng - trí thức ở nước ta hiện nay

V.I. Lênin, Toàn tập, tập 38, Nxb. Tiến bộ, M, 1977, tr. 452.
V.I. Lênin, Sdd, t. 44, 1978, tr. 57.
3 ĐCSVN, Nghị quyết Trung ương 7, khoá IX, Nxb CTQG, H, 2003, tr.13.
1

2


4

Lợi ích là quyền lợi về vật chất và tinh thần mà các giai cấp, các tầng
lớp được hưởng do chế độ xã hội mang lại, nhằm đáp ứng nhu cầu tồn tại và
phát triển của mỗi giai cấp, mỗi tầng lớp trong xã hội. Nó được biểu hiện trên
các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội như kinh tế, chính trị, văn hố, xã
hội. Trong đó, lợi ích về kinh tế ln giữ vai trị quan trọng, quyết định và là
nhu cầu thường xuyên, trực tiếp đặt ra đối với quá trình vận động, phát triển
của các giai cấp, tầng lớp trong khối liên minh.
Giải quyết hài hồ các lợi ích chính là q trình phát hiện và xử lý đúng
đắn, kịp thời những mâu thuẫn nảy sinh giữa nhu cầu, đòi hỏi của các chủ thể
trong khối liên minh giai cấp trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Bởi lẽ,
suy cho cùng, vấn đề lợi ích ln là nhân tố chi phối, là cái đích hướng tới và
cũng chính là động lực thúc đẩy mọi hoạt động của mỗi cá nhân và các giai
cấp, các tầng lớp trong xã hội.
Trong cách mạng xã hội chủ nghĩa việc giai cấp công nhân liên minh
với giai cấp nơng dân và đội ngũ trí thức là một tất yếu khách quan do nhu
cầu tự nhiên và đòi hỏi của cách mạng. Đây là liên minh chiến lược lâu dài
được xây dựng trên cơ sở sự thống nhất về lợi ích căn bản của các giai cấp và
tầng lớp này. Sự thống nhất về lợi ích đó, được bắt nguồn từ đặc điểm, tính
chất và mục đích sứ mệnh lịch sử của giai cấp cơng nhân. Nó bảo đảm cho sự
nghiệp cách mạng của giai cấp công nhân giành được thắng lợi triệt để, phát
huy được quyền làm chủ của nhân dân lao động trên mọi lĩnh vực của đời
sống xã hội. Thực tiễn lịch sử đã chứng minh, trong sự nghiệp cách mạng của
giai cấp vô sản, khi nào lợi ích của các giai cấp, tầng lớp được bảo đảm, được
giải quyết hài hồ, thoả đáng thì lúc đó liên minh giai cấp được bền chặt và
phát triển, cách mạng không ngừng tiến lên; trái lại, khi lợi ích của các giai

cấp, tầng lớp khơng được đáp ứng thoả đáng, quyền lợi của cá nhân và các
cộng đồng xã hội bị vi phạm thì khi đó mâu thuẫn sẽ nảy sinh, sự liên minh


5

giữa các giai cấp, tầng lớp sẽ trở nên lỏng lẻo và đứng trước nguy cơ bị tan
vỡ, cách mạng sẽ gặp khó khăn, thậm chí bị thất bại. Bài học thắng lợi của
cách mạng tháng Mười Nga năm 1917, cũng như cách mạng Việt Nam và
công cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay giành được nhiều thành tựu quan trọng
là minh chứng thực tiễn sinh động về giải quyết đúng đắn, hài hồ lợi ích giữa
các giai cấp, tầng lớp trong khối liên minh. Văn kiện Đại hội Đảng XI khẳng
định, đại đoàn kết dân tộc trên cơ sở liên minh giai cấp công nhân với giai cấp
nông dân và đội ngũ trí thức dưới sự lónh đạo của Đảng “là đường lối chiến
lược của cách mạng Việt Nam; là nguồn sức mạnh, động lực chủ yếu và là
nhân tố có ý nghĩa quyết định bảo đảm thắng lợi của sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc”4. Ngược lại, thất bại của công xã PaRi (1871) và sự sụp đổ
của các nước xã hội chủ nghĩa ở Đơng Âu, Liên Xơ trong đó có một ngun
nhân cơ bản là khơng giải quyết đúng đắn, hài hồ lợi ích của các giai cấp,
tầng lớp trong khối liên minh giai cấp.
Đối với nước ta, trong điều kiện nền kinh tế thị trường hiện nay, vấn đề
lợi ích đang trở thành nhu cầu trực tiếp, nhạy cảm và mang tính bức xúc để
giải quyết mối quan hệ giữa các giai cấp, tầng lớp trong khối liên minh. Nếu
như trong giai đoạn đấu tranh giành chính quyền, vấn đề chính quyền, độc lập
dân tộc, nhu cầu được giải phóng của các giai cấp, các tầng lớp khỏi chế độ
áp bức bóc lột được đặt ra trực tiếp và trở thành lợi ích trước mắt cần phải đạt
được, thì trong giai đoạn cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới, vấn đề lợi
ích kinh tế lại đóng vai trị quan trọng hàng đầu, có ý nghĩa quyết định đến
việc củng cố, tăng cường khối liên minh giai cấp ở nước ta hiện nay. Thành
công của công cuộc đổi mới ở nước ta là do đã quan tâm hơn đến vấn đề lợi

ích thiết thân, cụ thể của người lao động, đã tìm ra được những hình thức tổ
chức sản xuất và phân phối tác động vào lợi ích, khâu nhạy cảm nhất trong
4

ĐCSVN Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H, 2011, tr. 48.


6

hoạt động con người, qua đó kích thích tính sáng tạo, năng động, khuyến
khích lịng nhiệt tình trong lao động sản xuất và công tác. Đồng thời đã kết
hợp hài hồ lợi ích cá nhân với lợi ích chung, lấy mục tiêu giữ vững độc lập
dân tộc, thống nhất Tổ quốc, vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, cơng bằng, văn
minh làm điểm tương đồng để gắn bó các giai cấp, các tầng lớp trong xã hội,
coi lợi ích thiết thân của con người là động lực trực tiếp và mạnh mẽ nhất.
Tuy nhiên trong thời gian qua, mặc dù nền kinh tế thị trường đã tạo ra nhiều
cơ hội để các giai cấp, các tầng lớp phát triển, song những cơ hội đó là khơng
ngang bằng nhau, thậm chí ở lĩnh vực này lĩnh vực khác, thời điểm này thời
điểm khác cịn vi phạm lợi ích, triệt tiêu động lực phát triển giữa các lực
lượng, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự bền chặt trong khối liên minh giai
cấp. Chẳng hạn, sự chênh lệch về lực lượng lao động, về thu nhập và mức
sống của một bộ phận giai cấp cơng nhân, đội ngũ trí thức so với đơng đảo
giai cấp nơng dân cịn q lớn. Hiện nay, nước ta có khoảng 75% dân số sống
ở nơng thơn, 70% lực lượng lao động làm nông nghiệp nhưng chỉ chiếm tỉ
trọng 20,9% trong GDP. Điều đó phản ánh sự mất cân đối giữa cơ cấu lao
động và thu nhập quốc dân. Đa số lực lượng lao động nông nghiệp, nông thơn
thu nhập cịn thấp, đời sống cịn nhiều khó khăn, vất vả…Nếu khoảng cách
ấy, không được thu hẹp, giai cấp nông dân sẽ tụt hậu ngày càng xa hơn so với
giai cấp cơng nhân và đội ngũ trí thức thì vấn đề thống nhất về lợi ích giữa
các giai cấp, tầng lớp chỉ là hình thức. Lúc đó, người nơng dân sẽ cảm thấy

đơn độc hình như đang bị bỏ rơi, bị vịng xốy của kinh tế thị trường gạt ra
ngồi sự phát triển. Thậm chí họ cho rằng mình đang bị phản bội về quyền lợi
và lợi ích, làm cho liên minh giai cấp trở thành liên minh của những người
giàu, của những tầng lớp bên trên đối lập với tầng lớp đông đảo nhất trong xã
hội là nông dân, tầng lớp nghèo khổ luôn bị chèn ép, thua thiệt, lam lũ chất
phát quanh năm nhưng vẫn khơng thốt khỏi đói nghèo, lạc hậu. Thực trạng


7

đó, đang đặt ra nguy cơ làm rạn nứt mối quan hệ bền chặt trong khối liên
minh giai cấp, cần phải được khắc phục. Chính vì vậy, trong nền kinh tế thị
trường ở nước ta hiện nay, khi vấn đề lợi ích đang là nhu cầu bức xúc nổi lên
hàng đầu, khi mà thu nhập, mức sống, sự hưởng thụ giữa các giai cấp, tầng
lớp cịn chênh lệch lớn thì việc nhận thức đúng đắn và giải quyết hài hoà các
lợi ích, nhất là lợi ích kinh tế sẽ là vấn đề mấu chốt để củng cố, tăng cường
khối liên minh giai cấp tạo thành động lực to lớn nhằm thực hiện thắng lợi sự
nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước. Nhận thức đúng điều đó,
Đảng ta đã chỉ rõ: “Đại đoàn kết toàn dân tộc phải dựa trên cơ sở giải quyết
hài hũa quan hệ lợi ớch giữa cỏc thành viờn trong xó hội”5, “Chúng ta cần
tiếp tục đổi mới và hồn thiện các chính sách cụ thể đối với các giai cấp, các
tầng lớp…”6. Trong đó, giai cấp công nhân cần phải được quan tâm giải quyết
việc làm, giảm tối đa số công nhân thiếu việc làm và thất nghiệp. Thực hiện
tốt chính sách và pháp luật về lao động, tiền lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm
y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hộ lao động, chăm sóc, phục hồi sức khoẻ và
chính sách ưu đãi nhà ở đối với công nhân bậc cao. Thường xuyên chăm lo
đời sống vật chất và tinh thần, bảo vệ quyền lợi chính đáng, hợp pháp của
những cơng nhân làm việc ở các khu công nghiệp và đô thị lớn… Đối vối với
giai cấp nông dân, thực hiện tốt chính sách về ruộng đất; tạo điều kiện thuận
lợi để giúp họ chuyển sang làm công nghiệp và dịch vụ; khuyến khích họ hợp

tác với các doanh nghiệp, hợp tác xã, chủ trang trại để phát triển sản xuất, ổn
định và cải thiện đời sống. Cịn đội ngũ trí thức, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ,
đãi ngộ xứng đáng những cống hiến của họ cho công cuộc đổi mới, phát triển
đất nước.
2. Tác động của kinh tế thị trường đến vấn đề lợi ích của các giai
cấp, tầng lớp trong khối liên minh giai cấp ở nước ta hiện nay
5
6

ĐCSVN Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H, 2011, tr. 240.
ĐCSVN, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H.2006, tr. 42.


8

Kể từ Đại hội Đảng lần thứ VI đến nay, với đường lối đổi mới toàn
diện trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, chúng ta đang từng bước xây dựng
và hoàn thiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nền kinh tế
thị trường đã và đang tác động mạnh mẽ đến nhiều lĩnh vực, tạo ra sự biến đổi
to lớn trong đời sống kinh tế, xã hội, ảnh hưởng sâu sắc tới tâm tư, nguyện
vọng, lối sống, lý tưởng và lợi ích của nhân dân nói chung, cũng như các giai
cấp, tầng lớp trong khối liên minh giai cấp ở nước ta nói riêng. Nền kinh tế thị
trường vừa tạo ra những điều kiện thuận lợi, vừa gây ra những khó khăn,
thách thức cho việc đáp ứng và giải quyết vấn đề lợi ích của các giai cấp, tầng
lớp trong khối liên minh giai cấp.
Về mặt thuận lợi, chúng ta có thể nhận thấy rằng, trong thời gian vừa
qua nền kinh tế đã có bước tăng trưởng quan trọng, năm sau cao hơn năm
trước, bình quân trong 5 năm 2006 - 2010 là 7%, tổng vốn đầu tư tồn xó hội
gấp 2,5 lần so với giai đoạn 2001 - 2005, đạt 42,9% GDP. Quy mơ tổng sản
phẩm trong nước (GDP) năm 2010 tính theo giá thực tế đạt 101,6 tỉ USD, gấp

3,26 lần so với năm 2000; GDP bỡnh quân đầu người đạt 1.168 USD. Với
những thành tựu đạt được đó làm cho bộ mặt đời sống kinh tế - xã hội của đất
nước có sự biến đổi và phát triển từng ngày. Cuộc sống của nhân dân, trong
đó có các giai cấp, tầng lớp của khối liên minh giai cấp không ngừng được cải
thiện; vấn đề lợi ích cùng các nhu cầu phát triển khác từng bước được đáp
ứng tốt hơn, tạo ra sự đồng thuận, gắn kết giữa các lực lượng trong xã hội,
làm cho các giai cấp, các tầng lớp xích lại gần nhau, dựa vào nhau để cùng
tồn tại và phát triển. Thực tế phát triển của các giai cấp, các tầng lớp trong
những năm qua cho thấy rõ, bất cứ một giai cấp, tầng lớp nào muốn tồn tại và
phát triển bền vững đều phải liên minh, gắn kết, dựa vào các giai cấp, tầng lớp
khác trong xã hội. Vì vậy, giai cấp cơng nhân muốn phát triển nhanh và bền
vững thì một mặt phải khơng ngừng áp dụng những thành tựu khoa học - công


9

nghệ tiên tiến vào quá trình sản xuất, nâng cao trình độ tay nghề cho cơng
nhân; mặt khác, phải hướng tới lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn nơi cung cấp
nguồn nhiên vật liệu và thị trường tiêu thụ sản phẩm công nghiệp. Giai cấp
nông dân muốn phát triển nhanh, khắc phục được tình trạng đói nghèo, kém
phát triển, chuyển đổi cây trồng, vật ni, tìm được nơi chế biến và tiêu thụ
nơng sản thì phải dựa vào giai cấp cơng nhân và đội ngũ trí thức. Trên thực tế,
người nơng dân sẽ gặp nhiều khó khăn, rủi ro, thậm chí bị thất bại trong sản
xuất nếu họ thiếu hiểu biết, tri thức, kinh nghiệm, vốn và kĩ thuật, cùng các
phương tiện, trang bị, máy móc cần thiết; nếu họ khơng liên minh với giai cấp
cơng nhân và trí thức. Cịn đội ngũ trí thức, cũng khó mà phát triển được nếu
không coi lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp và người lao động làm địa chỉ
để đưa tri thức, phát minh khoa học, kĩ thuật áp dụng vào quá trình sản xuất.
Như vậy, nền kinh tế thị trường có sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế,
sự cạnh tranh gay gắt để vươn lên, mục đích lợi nhuận, hiệu quả kinh tế ln

đặt ra thì sự gắn bó, ràng buộc lẫn nhau giữa các giai cấp, tầng lớp trong khối
liên minh vừa là yêu cầu, vừa là nhu cầu tự thân bảo đảm lợi ích của mỗi bộ
phận. Cũng xuất phát từ vấn đề lợi ích mà ở nước ta trong những năm gần
đây, đã hình thành một xu hướng liên doanh, liên kết, hợp tác, đầu tư giữa các
thành phần kinh tế, các hợp tác xã với các doanh nghiệp và các nhà khoa học.
Đó là mối quan hệ bền chặt giữa ba nhà: nhà nông, nhà doanh nghiệp và nhà
khoa học. Trên thực tế, có nhiều liên doanh, hợp tác kinh tế làm ăn rất có hiệu
quả như sự liên kết giữa cơng ty Mía Đường Lam Sơn (Thanh Hố) với các
hợp tác xã và hộ nơng dân về việc thực hiện các hợp đồng cung ứng vốn,
giống mía, tiêu thụ sản phẩm cho nơng dân quanh vùng của Nhà máy từ nhiều
năm qua; sự liên kết giữa Công ty Bông Việt Nam với các hợp tác xã nông
nghiệp ở Đắc Lắc; sự hợp tác giữa Viện Giống cây trồng Việt Nam với các
hợp tác xã cùng chuyên canh trồng lúa xuất khẩu, chất lượng cao ở Hà Nam;


10

sự phối hợp, liên kết giữa các nhà khoa học ở Trường Đại học Thuỷ sản Nha
Trang với các hộ ni tơm trên cát ở Qng Ngãi, Ninh Thuận…Có thể nói
rằng, do địi hỏi của kinh tế thị trường và nhu cầu lợi ích thơi thúc, các giai
cấp, tầng lớp trong khối liên minh đã và đang tìm đến với nhau, tạo được
tiếng nói chung cùng nhau hợp tác vì lợi ích và sự phát triển của mỗi giai
tầng. Chính sự liên kết, gắn bó đó đã làm cho vấn đề lợi ích của các giai cấp,
tầng lớp được bảo đảm và ngày càng tăng lên, từng bước thu hẹp dần khoảng
cách về thu nhập, mức sống giữa các lực lượng lao động trong xã hội, làm cho
họ tin cậy lẫn nhau và trở thành người bạn đồng minh chiến lược lâu dài. Với
giai cấp nông dân - giai cấp cịn nhiều khó khăn, thiếu thốn nhất trong khối
liên minh, thơng qua những chính sách phát triển của Nhà nước, và các hình
thức hợp tác, liên kết trên đã khơng ngừng phát triển. Nhiều mơ hình trang
trại, những cánh đồng 50 triệu đồng/ ha đang làm ăn rất có hiệu quả mang lại

thu nhập cao cho người nông dân, làm cho bộ mặt nông thôn “thay da đổi
thịt”, đời sống nhân dân được cải thiện, nhiều hộ nông dân đã thốt nghèo trở
thành gia đình triệu phú.
Rõ ràng, trong điều kiện nền kinh tế thị trường hiện nay, đã tạo ra nhiều
yếu tố, điều kiện thuận lợi để giải quyết hài hồ về lợi ích giữa các giai cấp,
tầng lớp, là cơ sở làm cho họ ngày càng gắn bó chặt chẽ với nhau tạo thành
khối liên minh giai cấp vững chắc thúc đẩy sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện
đại hoá đất nước. Tuy nhiên, bên cạnh những nhân tố thuận lợi đó, kinh tế thị
trường cũng đem đến vơ vàn khó khăn, thách thức cho việc giải quyết vấn đề
lợi ích giữa các giai cấp, các tầng lớp trong xã hội. Trước hết, chúng ta dễ
dàng nhận thấy rằng, bên cạnh những mặt thuận lợi, kinh tế thị trường đã làm
cho tình trạng phân hố giàu nghèo ngày càng gia tăng, tạo ra một khoảng
cách chênh lệch lớn về thu nhập, mức sống giữa các bộ phận dân cư, trong đó
có khối liên minh giai cấp. Hiện tại, mức sống và thu nhập của nông nghiệp,


11

nơng thơn nước ta cịn thấp hơn so với lực lượng lao động cơng nghiệp và đội
ngũ trí thức. Nếu tính theo chuẩn nghèo mới cho giai đoạn 2006 - 2010 thì cả
nước hiện nay tỷ lệ hộ nghèo cịn 9,5%, “đời sống của một bộ phận dân cư,
nhất là ở miền núi, vùng sâu, vựng xa cũn nhiều khú khăn. Xóa đói, giảm
nghèo chưa bền vững, tỡnh trạng tỏi nghốo cao. Khoảng cỏch chờnh lệch
giàu nghốo cũn khỏ lớn và ngày càng dng ra”7.
Bên cạnh sự phân hố giàu nghèo nói trên, do tác động từ mặt trái của
kinh tế thị trường cũng đã làm cho quan hệ giữa các lực lượng trong khối liên
minh giai cấp có những lúc những nơi, ở lĩnh vực này lĩnh vực khác có sự đối
lập về lợi ích, bị lợi ích cục bộ trước mắt chi phối. Các hình thức liên doanh,
liên kết, hợp tác giữa nhà doanh nghiệp, nhà nông và nhà khoa học mặc dù
đang là xu hướng tích cực, có nhiều hiệu quả, nhưng ở những đơn vị cụ thể,

nhiều khi chưa đáp ứng được nhu cầu, nguyện vong lợi ích của các bên, thậm
chí gây ra những bất đồng, thua thiệt về lợi ích kinh tế của nhau. Chẳng hạn, ở
Cơng ty Mía Đường Quảng Ngãi, Thừa Thiên Huế mặc dù đã ký hợp đồng
cung ứng vốn, giống, vật tư và bao tiêu sản phẩm mía với các hộ trồng mía
trong vùng, nhưng khi đến mùa thu hoạch giá mía trên thị trường cao hơn giá
hợp đồng thì bà con nông dân lại tự ý bán sản phẩm cho tư thương, làm cho
nhà máy thiếu nguyên liệu, thiệt hại về lợi ích kinh tế, gây khó dễ về công ăn
việc làm và thu nhập cho công nhân. Ngược lại, khi giá mía trên thị trường
thấp, nhà máy lại mua ở nơi khác, khơng mua hết sản phẩm mía của các hộ
trong vùng kết quả là mía ứ đọng, người trồng mía lại bị tư thương ép giá gây
thiệt hại nhiều tỷ đồng cho nơng dân trồng mía. Ngồi ra, có thể nêu thêm
những ví dụ khác như hợp đồng giữa Nhà máy Chế biến Hoa Quả ở Bắc
Giang với các hộ trồng dứa, trồng vải ở huyện Lục Nam, Lục Ngạn, Sơn
Động(Bắc Giang); hợp đồng giữa Nhà máy Dứa ở Như Thanh - Thanh Hoá
7

ĐCSVN Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H, 2011, tr. 240.


12

với các gia đình trồng hơn 1.500 ha dứa, khi dứa đến vụ thu hoạch nhà
máy đã không bao tiêu sản phẩm làm cho nông dân trồng dứa bị thua lỗ ;
hoặc hiệu quả thấp từ các dự án “xoá đói giảm nghèo”, các chương trình
135, 327 của Nhà nước. Đặc biệt, trong những năm gần đây do nhu cầu
đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước đã hình thành nhiều khu
cơng nghiệp lớn trong cả nước, việc thu hồi đất sản xuất nông nghiệp của
nông dân để xây dựng các khu công nghiệp đã và đang đặt ra nhiều vấn đề
liên quan đến lợi ích của người nông dân như giá cả đền bù đất đai, giải
quyết cơng ăn việc làm cho người dân… cịn nhiều bất cập, thiếu minh

bạch và công bằng. Thực trạng trên, đã phần nào làm cho quan hệ giữa
các giai cấp, tầng lớp trong khối liên minh bị ảnh hưởng tiêu cực, chỉ vì
lợi ích cục bộ mà gây thiệt hại cho lợi ích chung, làm cho sự gắn bó, đồn
kết bị lỏng lẻo, thiếu sự thống nhất, đồng bộ. Rõ ràng, do tác động của
kinh tế thị trường, bất cứ một giai cấp, tầng lớp nào muốn tồn tại và phát
triển đều phải đấu tranh vượt lên chính mình, phải biết nắm bắt mọi cơ hội
có thể để vươn lên; khắc phục tình trạng trơng chờ, ỷ lại, thiếu năng động,
sáng tạo trong cách nghĩ và phương thức làm ăn thời kinh tế thị trường.
Tuy nhiên, nếu giai cấp, tầng lớp nào cũng chỉ biết đến lợi ích của cộng
đồng mình bằng mọi giá, mà lãng quên đi lợi ích của bộ phận khác, thậm
chí chà đạp lên lợi ích của đối tác…thì đó là biểu hiện cạnh tranh khơng
lành mạnh, tổn hại lớn cho sự cố kết, bền vững của khối liên minh đặc biệt
này.
Ngoài những vấn đề trên, trong quan hệ lợi ích giữa các giai cấp, các
tầng lớp ở nước ta hiện nay, cũng còn nhiều vấn đề cần phải tập trung giải
quyết như tình trạng nhà ở cho người có thu nhập thấp; việc giải toả, đền bù
cho các hộ dân thuộc khu vực các dự án, cơng trình quốc gia, khu cơng
nghiệp; về cơng ăn việc làm cho người đến tuổi lao động, tình trạng thất


13

nghiệp; quan tâm giải quyết thoả đáng về lợi ích, tiền lương cho người lao
động, thu hẹp khoảng cách về thu nhập giữa lực lượng lao động trong các
doanh nghiệp nhà nước với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hoặc
doanh nghiệp tư nhân trong nước. Đặc biệt, cần phải có chính sách đúng đắn,
phù hợp để thu hút nhân tài phục vụ cho lợi ích quốc gia, trả lương xứng đáng
với công lao động cho các nhà khoa học, đội ngũ trí thức; tăng đầu tư ngân
sách cho giáo dục - đào tạo, nâng cấp các viện nghiên cứu cho ngang tầm với
tiêu chuẩn quốc gia, khu vực và quốc tế…

Tất cả những vấn đề đó, đều liên quan trực tiếp đến lợi ích của các
giai cấp, các tầng lớp trong xã hội, nếu được giải quyết thoả đáng sẽ làm
cho họ khắc phục được tình trạng chênh lệch, tin cậy lẫn nhau, hợp tác chặt
chẽ, cùng nhau vượt qua khó khăn, đẩy mạnh sự nghiệp cơng nghiệp hoá,
hiện đại hoá đất nước. Thế nhưng, muốn làm được việc đó, cần phải có một
hệ thống giải pháp đồng bộ, tiến hành kiên quyết và triệt để trên mọi lĩnh
vực của đời sống xã hội.
3. Một số giải pháp cơ bản giải quyết hài hoà vấn đề lợi ích nhằm
củng cố, tăng cường khối liên minh công - nơng - trí thức trong nền kinh
tế thị trường định hướng xó hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay.
Một là, tiếp tục đẩy mạnh sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất
nước, nhất là cơng nghiệp hố, hiện đại hố nơng nghiệp, nơng thơn.
Đối với đặc điểm nước ta, trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội từ
một nước nơng nghiệp lạc hậu thì cơng nghiệp hoá, hiện đại hoá là con
đường duy nhất để phát triển nhanh lực lượng sản xuất, khắc phục tình trạng
nước nghèo kém phát triển, đưa nước ta trở thành một nước cơng nghiệp
hiện đại, văn minh. Cơng nghiệp hố, hiện đại hố cịn là biện pháp quan
trọng hàng đầu bảo đảm cho sự phát triển của các giai cấp, tầng lớp trong
khối liên minh; là cơ sở để đáp ứng và giải quyết vấn đề lợi ích giữa các lực


14

lượng lao động trong xã hội. Hơn nữa, nước ta là một nước nông nghiệp
thuần nông, đa số lực lượng lao động làm nông nghiệp, nông thôn, đời sống
của họ cịn nhiều khó khăn, thiếu thốn. Vì thế, muốn cho kinh tế đất nước
phát triển hài hoà, cân đối, vững chắc giữa công nghiệp và nông nghiệp,
nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của các lực lượng, nhất là giai cấp nơng
dân thì cần phải khắc phục sự chênh lệch lớn về thu nhập, mức sống giữa
các bộ phận dân cư và giữa các giai cấp, tầng lớp trong khối liên minh. Cho

nên, nhất thiết chúng ta phải đẩy nhanh q trình cơng nghiệp hố, hiện đại
hố nơng nghiệp, nơng thơn hướng tới xây dựng một nền nơng nghiệp hàng
hố lớn, đa dạng, phát triển nhanh và bền vững, có năng suất, chất lượng và
khả năng cạnh tranh cao; tạo điều kiện từng bước hình thành nền nơng nghiệp
sạch.
Gắn phát triển kinh tế với xây dựng nông thôn mới, giải quyết tốt
hơn mối quan hệ giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng miền. Thúc
đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp và kinh tế nông thôn
sang sản xuất các loại sản phẩm có thị trường và hiệu quả kinh tế cao.
Xây dựng các vùng sản xuất nơng sản hàng hố tập trung gắn với việc
chuyển giao công nghệ sản xuất, chế biến và bảo quản. Đẩy mạnh phát
triển công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn, nhất là những ngành nghề sử
dụng nhiều lao động, coi đây là hướng chính để tạo ra nhiều việc làm mới,
góp phần tăng nhanh thu nhập cho nơng dân.
Mặt khác, cơng nghiệp hố, hiện đại hố nơng nghiệp, nơng thơn cũng
làm cho giai cấp cơng nhân và đội ngũ trí thức phải tìm đến với nơng dân, coi
lĩnh vực nơng nghiệp là mặt trận hàng đầu trong sản xuất, kinh doanh và áp
dụng tiến bộ khoa học - công nghệ vào sản xuất nông nghiệp.


15

Hai là, đa dạng hố các hình thức liên doanh, liên kết và hợp tác giữa
các thành phần kinh tế, bảo đảm lợi ích của các giai cấp, tầng lớp trong khối
liên minh.
Trong điều kinh tế thị trường hiện nay, các hình thức liên kết, hợp
tác, làm ăn kinh tế giữa các giai cấp, các tầng lớp ngày càng gia tăng, đem
lại hiệu quả thiết thực cho nền kinh tế của đất nước, tạo ra cơ hội thuận lợi
thúc đẩy sản xuất, kinh doanh phát triển của mỗi bên. Nhiều hình thức liên
doanh mới mang tính sáng tạo như mơ hình liên kết bốn nhà (Nhà nước,

nhà nơng, nhà doanh nghiệp và nhà khoa học); mơ hình hợp tác song
phương giữa các doanh nghiệp với các hợp tác xã nông nghiệp; hoặc nơng
dân tham gia đóng góp quyền sử dụng đất và lao động của mình với các
doanh nghiệp, hợp tác xã, các chủ trang trại để phát triển sản xuất hàng
hoá… đã và đang mang lại hiệu quả kinh tế thiết thực, làm chuyển dịch cơ
cấu kinh tế công, nơng nghiệp và dịch vụ, hình thành các vùng chun
canh, khu trang trại, khu cơng nghiệp, góp phần đẩy mạnh cơng nghiệp
hố, hiện đại hố đất nước, đáp ứng nhu cầu, lợi ích thiết thực cho mỗi giai
cấp, tầng lớp của khối liên minh. Các hình thức hợp tác trên, đã làm cho
các giai cấp, tầng lớp ngày càng gắn bó chặt chẽ vì lợi ích chung và lợi ích
riêng của mỗi bên, tạo ra nhu cầu cần thiết để hợp tác và cùng nhau phát
triển trong nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên, do những hoàn cảnh khác
nhau và lợi ích cục bộ chi phối nên đơi khi q trình liên kết, hợp tác, làm
ăn giữa các bên cịn thiếu chặt chẽ , hiệu quả thấp, gây tổn hại đến mối
quan hệ bền vững giữa các bên. Vì vậy, Nhà nước cần có sự định hướng,
điều chỉnh, khuyến khích và làm trung gian để mở rộng các loại hình liên
kết, phối hợp chặt chẽ giữa các giai cấp, tầng lớp; đề ra những chính sách
cụ thể để đảm bảo lợi ích hài hồ làm cơ sở gắn bó bền vững giữa các lực
lượng trong quá trình phát triển.


16

Ba là, gắn chặt quá trình tăng trưởng kinh tế với thực hiện tiến bộ và
công bằng xã hội.
Đây là một chủ trương, chính sách lớn và nhất quán của Đảng và
Nhà nước ta, đồng thời nó cũng là giải pháp điều hồ lợi ích, thu nhập,
khắc phục tình trạng phân hoá giàu nghèo, khoảng cách ngày càng lớn giữa
các lực lượng trong xã hội hiện nay. Văn kiện Đại hội IX đã chỉ rõ : “Tăng
trưởng kinh tế gắn liền với bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội ngay

trong từng bước phát triển” 8.
Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, phát triển kinh tế nâng cao
đời sống nhân dân là vấn đề trọng tâm, là mục đích trước mắt của cơng
nghiệp hố, hiện đại hố. Song tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với tiến bộ
và công bằng xã hội để bảo đảm cho xã hội phát triển bền vững, làm cho
các giai cấp, tầng lớp khơng có sự cách biệt lớn về mức sống, khơng trở
thành những giai cấp, tầng lớp đối lập nhau, không phải là những bộ phận
ở hai đầu cực của sự phân hoá giàu nghèo. Sự khác biệt về kinh tế, mức
sống sẽ dẫn tới sự khác biệt về lối sống, tư tưởng, quan điểm và thái độ
chính trị của mỗi giai cấp, tầng lớp đối với mục tiêu, lý tưởng con đường
đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Do vậy, để giải quyết hài hồ vấn đề lợi
ích cơ bản giữa các giai cấp, tầng lớp và thực hiện tiến bộ, cơng bằng xã
hội, Nhà nước phải có những chính sách để điều chỉnh thu nhập, cụ thể
hố bằng luật thuế “thu nhập đặc biệt ” với từng ngành nghề, khu vực và
hộ sản xuất kinh doanh; tăng cường các phúc lợi xã hội; đẩy mạnh các dự
án, chương trình xố đói giảm nghèo, giải quyết thoả đáng những vấn đề
bức xúc như đất đai, nhà ở, thất nghiệp… cho những người nghèo, hộ
nghèo ở khu vực thành thị và nông thôn. Đối với một nước đang phát triển
ở giai đoạn đầu của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội như nước ta, thì
8

ĐCSVN, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb CTQG, H, 2001, tr. 88.


17

vấn đề cơng bằng, bình đẳng chỉ có ý nghĩa tương đối, do bị chi phối bởi
những điều kiện khách quan mà chủ thể cũng chưa cưỡng lại được. Nhưng
chúng ta bằng những chính sách, việc làm cụ thể để điều chỉnh, hạn chế
thấp nhất sự bất bình đẳng trên các lĩnh vực. Trước hết là trên lĩnh vực

kinh tế, làm cho tình trạng phân hố, bất bình đẳng chỉ ở những giới hạn
nhất định, không trở thành vấn đề xã hội bức xúc, thành nguy cơ làm rạn
nứt khối liên minh cơng nhân - nơng dân - trí thức, phá vỡ khối đại đoàn
kết dân tộc ta từ bên trong.
KẾT LUẬN
Trong giai đoạn đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá
xây dựng đất nước hiện nay, Đảng ta đã xác định rõ: “Động lực chủ yếu
để phát triển đất nước là đại đoàn kết toàn dân trên cơ sở liên minh giữa
giai cấp công nhân với nông dân và trí thức do Đảng lãnh đạo”. Vì vậy,
vấn đề liên minh giai cấp không chỉ là vấn đề thuộc về nguyên tắc chiến
lược trong suốt quá trình cách mạng xã hội chủ nghĩa mà trong giai đoạn
hiện nay, nó cịn là động lực, nguồn sức mạnh to lớn để chúng ta xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc, làm nền tảng vững chắc cho chế độ xã hội chủ
nghĩa mà chúng ta đang xây dựng.
Trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay, đang tạo ra những
thuận lợi cho việc củng cố, tăng cường khối liên minh giai cấp, nhưng
cũng đang đối mặt với những nhân tố gây suy yếu, làm giảm sự cấu kết
giữa các giai tầng. Vì vậy, quan tâm xây dựng khối liên minh vững chắc,
chúng ta phải tiến hành hàng loạt những giải pháp cả về kinh tế, chính trị,
văn hố, xã hội ; cả từ phía Nhà nước cũng như từ nội bộ các giai cấp,
tầng lớp trong khối liên minh. Trong đó, theo suy nghĩ của tác giả, vấn đề
nhạy cảm và mang tính mấu chốt nhất để củng cố, tăng cường khối liên
minh giai cấp ở nước ta hiện nay là phải quan tâm, giải quyết thoả đáng,


18

đúng đắn, hài hồ lợi ích giữa các lực lượng. Đây không phải là việc làm
dễ dàng, trong một thời gian ngắn chúng ta có thể giải quyết dứt điểm
được ngay, mà cần phải có thời gian, gắn liền với cơng nghiệp hố, hiện

đại hố đất nước. Nền kinh tế thị trường luôn biến động đặt ra những mâu
thuẫn mới cần phải giải quyết, trình độ và điều kiện phát triển của mỗi
giai cấp, tầng lớp lại không giống nhau, nhưng với đường lối chính sách
đúng đắn của Đảng và Nhà nước, chúng ta tin tưởng rằng vấn đề lợi ích
cùng các mâu thuẫn khác sẽ được giải quyết, khối liên minh giai cấp công
nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức ngày càng gắn bó là động
lực, nguồn sức mạnh để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ
nghĩa trong giai đoạn cách mạng mới.