Bài 13 chỉ từ bài giảng điện tử

Kiểm tra bài cũ
ChØ ra cÊu t¹o cña côm danh tõ trong c©u sau:
Những học sinh ấy.
Lượng từ

Danh từ

?

Ba quyển sách này.
số từ danh từ

?


TIẾT 57


I. Chỉ từ là gì ?
Ví dụ:1
“Ngày xưa, có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp
nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến
đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người …
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt
thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng …”


=>Các từ nọ, ấy, kia
bổ sung ý nghĩa cho danh từ, để trỏ
vào sự vật, nhằm tách biệt sự vật
này với sự vật khác.

So sánh
ví dụ 2:(a) - OÂng vua

(b)- OÂng vua nọ

- Vieân quan

- Vieân quan ấy

- Laøng

- Laøng kia

- Nhà

- Nhaø nọ

Thiếu tính xác định

sự vật được xác định
rõ ràng, cụ thể


=>ct (b):cú cỏc t n, y, kia lm cho cm
danh t có nghĩa c th hn, các sự vật sự việc
được xác định rõ ràng trong khụng gian.

ví dụ 3:

(1) ông vua nọ
viên quan ấy

(2) đêm nọ
hồi ấy

- Giống nhau: Cùng xác định vị trí của sự
vật.
- Khác nhau:
+ Nọ, ấy (1) xác định vị trí trong không gian
+ Nọ, ấy (2) xác định vị trí trong thời gian


Ghi nhớ 1
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào
sự vật, nhằm xác định vị trí của sự
vật trong không gian hoặc thời gian .


Anh kia liền giơ ngay vạt áo ra bảo:
- Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy
con lợn nào chạy qua đây cả!


Anh kia liền giơ ngay vạt áo ra bảo:
- Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy
con lợn nào chạy qua đây cả!

II. Hoạt động của chỉ từ trong câu:
1. Ví dụ: Trong các cụm danh từ sau, chỉ từ
đảm nhiệm chức vụ gì?
ông vua nọ
viên quan ấy
một cánh đồng làng kia
hai cha con nhà nọ


II. Ho¹t ®éng cña chØ tõ trong c©u:
1. VÝ dô:
2. NhËn xÐt:
- Lµm phô ng÷ sau cña côm danh tõ


* Tìm chỉ từ trong những câu sau. Xác định chức vụ
của chúng trong câu.
a) Cuc chng M cu nc ca nhõn dõn ta dự
phi kinh qua gian kh, hi sinh nhiu hn na,
song nhất nh thắng li hon ton.
ú l mt iu chn chn.
b) T y, nc ta chm ngh trng trt, chn nuụi
v cú tc ngy Tết lm bỏnh chng, bỏnh giầy.


* Tìm chỉ từ trong những câu sau. Xác định chức vụ
của chúng trong câu.
a) Cuc chng M cu nc ca nhõn dõn ta dự
phi kinh qua gian kh, hi sinh nhiu hn na,

song nhất nh thắng li hon ton.
ú l mt iu chn chn.
b) T y, nc ta chm ngh trng trt, chn nuụi
v cú tc ngy Tết lm bỏnh chng, bỏnh giầy.
- Đó => làm chủ ngữ
- Đấy => làm trạng ngữ


II. Ho¹t ®éng cña chØ tõ trong c©u:
1. VÝ dô:
2. NhËn xÐt:
- Lµm phô ng÷ sau cña côm danh tõ
- Lµm chñ ng÷ hoÆc tr¹ng ng÷ trong c©u.


Đặt câu:
- Đặt một câu có chỉ từ làm phụ ngữ
sau của cụm danh từ.
- Một câu có chỉ từ làm chủ ngữ.
- Một câu có chỉ từ làm trạng ngữ.


Ghi nhớ 2
Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong
cụm danh từ. Ngoài ra, chỉ từ còn
có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ
trong câu.


ChØ TỪ

Hoạt động

Khái niệm

Dùng
để
trỏ
vào
sự
vật

Xác
định
vị
trí
của
sự
vật

Tách
biệt
sự
vật
này
với
sự
vật
khác

Làm

phụ
ngữ
trong
cụm
danh
từ

Làm
chủ
ngữ,
trạng
ngữ
trong
câu

Giúp nghĩa trong câu được xác định rõ ràng, cụ thể


III. LuyÖn tËp:


Bi1) Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và
chức vụ của các chỉ từ ấy.
a) Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh
của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem
giấc mộng gặp thn ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi
chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương.
(Bánh chưng, bánh giầy)
b)
Đấy vàng, đây cũng đồng đen.

Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ.
(Ca dao)
c) Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi
con lên núi, chia nhau cai quản các phương.
(Con Rồng cháu Tiên)
d) Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
(Sự tích Hồ Gươm)


a) ấy: xác định vị trí sự vật trong không
gian, lµm phụ ngữ sau trong côm danh tõ.
b) §ấy, đây: xác định vị trí sự vật trong
không gian, lµm chủ ngữ.
c) nay: xác ®Þnh vÞ trí sù vËt trong thời gian,
lµm trạng ngữ.
d) đó: xác đÞnh vÞ trí sù vËt trong thêi gian,
lµm tr¹ng ng÷.


Bài 2:
Thay các cụm từ gạch chân dưới đây bằng những chỉ từ
thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy
trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến
chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh
núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ
bay lên trời.
b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu
cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau
gọi là làng Cháy.

a) chõn nỳi Súc = y
b) b la thiờu chỏy = y
=> Thay nh trờn trỏnh lp t.


Bài 3: Thảo luận
Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng
những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét
về tác dụng của chỉ từ.
Năm ấy, đến lượt Lí Thông nộp mình. Mẹ con
hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm
đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lí Thông dọn một
mâm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
- Đêm nay, đến phiên anh đi canh miếu thờ, ngặt vì
dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì
về.
(Thạch Sanh)


- Khụng th thay th được
- Ch từ có vai trò rất quan trng: Chỉ từ có thể chỉ ra
những sự vật, thời điểm khó gọi thành tên, giúp ngư
ời nghe người đọc định vị được các sự vật, thời điểm
khó gọi thành tên ú.


Bài tập thờm: Tìm những chỉ từ thích hợp
in vo ch trng?

a. Từ....., oán nặng thù sâu, hàng năm Thuỷ Tinh làm mưa gió,
bão lụt đánh Sơn Tinh.