giáo án tích hợp liên môn địa lý 10 bài 42 môi TRƯỜNG và sự PHÁT TRIỂN bền VỮNG

VẬN DỤNG KIẾN THỨC LIÊN MÔN ĐỊA LÝ – SINH HỌC –
GIÁO DỤC CÔNG DÂN VÀO DẠY CHUYÊN ĐỀ
Tiết 50 - Bài 42:

MÔI TRƯỜNG VÀ SỰ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
I. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU
1. Kiến thức
- Hiểu và trình bày được các khái niệm phát triển bền vững.
- Trình bày được một số vấn đề về phát triển bền vững trên phạm vi toàn
cầu và ở các nhóm nước: Nhóm nước phát triển và đang phát triển.
2. Kĩ năng
Hình thành được những kiến thức cơ bản để có thể tham gia vào phát triển
bền vững.
3.Thái độ
Có thái độ và hành vi đúng đối với môi trường, tài nguyên thiên nhiên và
bảo vệ môi trường.
II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN
1. Chuẩn bị của giáo viên

- Bảng, phấn, máy chiếu, hình ảnh, âm thanh,..
- Video clip về vấn đề môi trường.
- Phiếu học tập số 1, phiếu học tập số 2 phóng to.
2. Chuẩn bị của học sinh
Đọc bài và trả lời câu hỏi cuối bài.
III. TỔ CHỨC CÁC BƯỚC LÊN LỚP
1. Ổn định lớp (1 phút).
2.Kiểm tra bài cũ (không kiểm tra bài cũ).
3. Giảng bài mới (40 phút).
Mở bài:
Môi trường là nơi để con người cư trú, khai thác tài nguyên phục vụ
cho cuộc sống và và sự phát triển của xã hội. Môi trường hiện nay có đảm bảo

cho sự phát triển bền vững của con người hay không? Chúng ta phải làm gì để
bảo vệ môi trường? Vấn đề môi trường và sự phát triển ở các nhóm nước như
thế nào? Chúng ta sẽ tìm hiểu trong bài hôm nay.
1


Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Hoạt động 1 (15 phút): Tìm hiểu việc sử I. SỬ DỤNG HỢP LÍ TÀI
dụng hợp lí tài nguyên, bảo vệ môi trường NGUYÊN, BẢO VỆ MÔI
là điều kiện để phát triển
TRƯỜNG LÀ ĐIỀU KIỆN ĐỂ
Bước 1: Giới thiệu về vấn đề sử dụng hợp lí tài PHÁT TRIỂN
nguyên và thực trạng vấn đề môi trường toàn
cầu.
- Giáo viên cho học sinh xem một số hình
ảnh về thực trạng sử dụng tài nguyên và môi
trường trên thế giới.
- Giáo viên phát vấn: qua những hình ảnh,
mà các em vừa xem, em có nhận xét gì về
thực trạng sử dụng tài nguyên và vấn đề môi
trường toàn cầu?
- Học sinh trả lời.
- Giáo viên chuẩn kiến thức: nhiều tài
nguyên đang bị cạn kiệt như tài nguyên
khoáng sản, tài nguyên rừng...Môi trường
sinh thái bị ô nhiễm và suy thoái nghiêm
trọng.

câu hỏi:Những báo động về thủng tầng
Ozon, sự nóng lên của Trái Đất do các khí
thải làm tăng hiệu ứng nhà kính có phải là
những báo động về khủng hoảng môi trường
không?
- Học sinh trả lời.
- Giáo viên chuẩn kiến thức: Những báo
động về thủng tầng Ozon, sự nóng lên của
Trái Đất do các khí thải làm tăng hiệu ứng
nhà kính chính là những báo động về khủng
hoảng môi trường mà biểu hiện của nó chính
là sự gia tăng thiên tai như: bão, lũ, hạn
hạn...
- Giáo viên hỏi: Nguyên nhân của những
vấn đề trên là gì?
- Học sinh trả lời, giáo viên chuẩn kiến thức:
sự gia tăng dân số, sự phát triển của nền
kinh tế xã hội đòi hỏi con người phải khai

1. Thực trạng
- Tài nguyên đang bị cạn kiệt
nhất là tài nguyên khoáng sản,
tài nguyên rừng...
- Môi trường bị ô nhiễm như:
không khí, nước...và suy thoái
nghiêm trọng.
→ Mất cân bằng sinh thái

2

Hoạt động của giáo viên và học sinh
thác ngày càng nhiều tài nguyên vào phát
triển
kinh tế và vì vậy đưa vào môi trường ngày
càng nhiều chất thải, khí thải vượt quá khả
năng tự cân bằng của môi trường...
Chuyển ý:
Nền sản xuất xã hội sẽ tiếp tục được mở
rộng, yêu cầu của sự phát triển sẽ không
ngừng được tăng lên. Vậy vấn đề gì đang đặt
ra với xã hội loài người?
Bước 2: Tìm hiểu những thách thức của vấn
đề môi trường toàn cầu.
- Đứng trước những thách thức của sự phát
triển, con người cần phải làm gì?
- Học sinh trả lời
- Giáo viên chuẩn kiến thức
Cần phải phát triển bền vững.
- Giáo viên hỏi: Vậy thế nào là sự phát triển
bền vững?
- Học sinh trả lời, giáo viên chuẩn kiến thức:
Là sự phát triển của hôm nay không làm hạn
chế sự phát triển của ngày mai mà phải tạo
nền tảng cho sự phát triển của tương lai.
Chúng ta cần có những giải pháp cụ thể nào
để phát triển bền vững?
- Học sinh trả lời, giáo viên chuẩn kiến thức:
+ Chấm dứt chạy đua vũ trang, chấm dứt
chiến tranh.

+ Giúp các nước đang phát triển thoát cảnh
nghèo đói, xóa các vùng nghèo trong nước.
+ Thực hiện các công ước quốc tế về môi
trường, luật môi trường.
+ Áp dụng tiến bộ khoa học kĩ thuật để kiểm
soát tình trạng môi trường.
+ Sử dụng hợp lí tài nguyên, giảm bớt tác
động xấu đến môi trường.
Kết luận: Đây là vấn đề toàn cầu, đòi hỏi

Nội dung

2. Giải pháp
Phát triển bền vững: Là sự
phát triển của hôm nay không
làm hạn chế sự phát triển của
ngày mai mà phải tạo nền tảng
cho sự phát triển của tương lai.

3


Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

phải có sự hợp tác giữa các quốc gia.
Chuyển ý: Vậy vấn đề môi trường và phát
triển ở các nhóm nước đã và đang diễn ra
như thế nào? Mỗi quốc gia đã làm gì để giải

II. VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG
quyết vấn đề môi trường?
VÀ PHÁT TRIỂN Ở CÁC
Hoạt động 2 (10 phút): Vấn đề môi
NƯỚC PHÁT TRIỂN
trường và phát triển ở các nước phát
Các nước phát triển là những
triển
trung tâm phát thải khí lớn của
Bước 1: Tổ chức hoạt động cặp
thế giới
- Giáo viên cho học sinh hoạt động cặp (2 → Giải pháp:
học sinh) theo nội dung: Lấy ví dụ để chứng - Nhiều nước đã có những biện
minh các nước phát triển là trung tâm phát pháp để bảo vệ tốt hơn môi
thải khí lớn của thế giới? (thời gian: 2 phút) trường của mình
Bước 2: Tìm hiểu vấn đề môi trường và phát - Nhiều công ty tư bản đã
triển ở các nước phát triển
chuyển các cơ sở sản xuất gây ô
- Giáo viên tổ chức cho học sinh trình bày nhiễm sang các nước đang phát
kết quả thảo luận
triển.
- Giáo viên chuẩn kiến thức và bổ sung thông
tin.
- Các nước phát triển đã làm gì để giải quyết
vấn đề này?
- Học sinh trả lời, giáo viên chuẩn kiến thức:
+ Nhiều nước đã có những biện pháp để bảo
vệ tốt hơn môi trường của mình:
Áp dụng khoa học kĩ thuật để hạn chế sử
dụng tài nguyên: tạo ra các vật liệu nhân tạo,

sử dụng các năng lượng thân thiện mới môi
trường (năng lượng mặt trời, năng lượng
gió, sử dụng xăng sinh học)
+ Nhiều công ty tư bản đã chuyển các cơ sở
sản xuất gây ô nhiễm sang các nước đang phát
triển.
Nhưng bên cạnh đó, nhiều quốc gia điển
hình là Hoa Kì, một trong những trung tâm
phát thải khí lớn nhất trên thế giới lại không
tham gia kí kết nghị định thư Kiôto về cắt
4


Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính.
Chuyển ý: Vấn đề môi trường và phát triển ở III. VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG
các nước đang phát triển hiện nay như thế nào? VÀ PHÁT TRIỂN Ở CÁC
Hoạt động 3 (15 phút): Vấn đề môi NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN
trường và phát triển ở các nước đang 1. Các nước đang phát triển
là nơi tập trung nhiều vấn đề
phát triển
Bước 1: Tìm hiểu đặc điểm của các nước môi trường và phát triển
Tập trung nhiều vấn đề môi
đang phát triển
- Học sinh hoàn thành sơ đồ để làm rõ trường và phát triển
nguyên nhân của tình trạng chậm phát triển
ở các nước đang phát triển.

- Học sinh hoàn thành sơ đồ
Giáo viên chuẩn kiến thức và bổ sung để
chứng minh tình trạng chậm phát triển ở các
nước đang phát triển:
+ Kinh tế: Thiếu vốn, thiếu công nghệ, thiếu
khoa học kĩ thuật, nợ nước ngoài
+ Xã hội: Nạn đói, bệnh tật, chiến tranh và
xung đột triền miên…làm cho đời sống của
người dân càng thêm khó khăn.
Câu hỏi: Để đẩy mạnh phát triển kinh tế xã hội, các nước đang phát triển đã làm gì?
- Học sinh trả lời, giáo viên chuẩn kiến thức:
+ Thu hút vốn đầu tư nước ngoài (việc thu
hút vốn đầu tư nước ngoài giúp các nước
đang phát triển giải quyết vấn đề việc làm,
nâng cao chất lượng cuộc sống nhân dân và
phát triển kinh tế. Song gây ô nhiễm môi
trường và cạn kiệt tài nguyên).
+ Đẩy mạnh khai thác tài nguyên: Khai thác,
chế biến khoáng sản; khai thác tài nguyên
nông, lâm, nghiệp
Câu hỏi: Những hoạt động này đã gây ảnh
hưởng như thế nào đến môi trường?
- Học sinh trả lời, giáo viên chuẩn kiến thức:
Môi trường bị hủy hoại nghiêm trọng. Tuy

- Diện tích: ½
thế giới
- Tài nguyên
giàu có

><

><
Dân số: ¾
thế giới

CHẬM PHÁT TRIỂN
KT-XH

5


Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

nhiên dưới sức ép của dân số, các nước đang
phát triển buộc phải tăng cường khai thác tài
nguyên để đáp ứng yêu cầu của cuộc sống và
sản xuất.
Chuyển ý: Chúng ta sẽ tìm hiểu cụ thể tác
động của việc khai thác các loại tài nguyên vào
phát triển kinh tế và hậu quả của nó đối với
vấn đề môi trường ở các nước đang phát triển.
Bước 2: Tổ chức hoạt động nhóm
Vận dụng liên môn – Môn Sinh học lớp 12
- Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm: Thời
gian 3 phút.
+ Nhóm 1,3: Hoàn thành phiếu học tập số 1
+Nhóm 2,4: Hoàn thành phiếu học tập số 2

Bước 3: Tìm hiểu vấn đề khai thác, chế biến
khoáng sản; khai thác tài nguyên nông, lâm
nghiệp ở các nước đang phát triển
- Đại diện nhóm 1 hoặc 3 lên trình bày,
nhóm còn lại nhận xét, bổ sung.
- Giáo viên chuẩn kiến thức
Phân tích thêm: Các nước đang phát triển
buộc phải khai thác tài nguyên khoáng sản
để phát triển kinh tế và trả nợ nước ngoài.
Tuy nhiên, sự phát triển của tiến bộ khoa
học kĩ thuật làm cho giá nguyên liệu có xu
hướng giảm trong những năm gần đây.
Câu hỏi: Các tiến bộ khoa học kĩ thuật nào
làm cho giá nguyên liệu có xu hướng giảm
trong mấy thập kỉ qua?
- Học sinh trả lời, giáo viên chuẩn kiến thức
- Học sinh trả lời, giáo viên chuẩn kiến thức:
Một số các tiến bộ khoa học kĩ thuật làm cho
giá nguyên liệu có xu hướng giảm trong mấy
thập kỉ qua là: động cơ tiết kiệm nhiên liệu
inveter (máy điều hòa, tủ lạnh, ti vi…), đèn
compact, sử dụng các nguồn năng lượng
sạch…

2. Khai thác và chế biến
khoáng sản ở các nước đang
phát triển
- Ý nghĩa: Xuất khẩu thu ngoại
tệ, trả nợ nước ngoài
- Hậu quả: Ô nhiễm môi

trường nghiêm trọng

6


Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

Phân tích thêm về thiệt hại do xuất khẩu
khoáng sản và hậu quả của khai thác không
hợp lí.
- Đại diện nhóm 2 hoặc 4 lên trình bày,
nhóm còn lại nhận xét, bổ sung.
- Giáo viên chuẩn kiến thức.
Vận dụng liên môn – Môn Giáo dục công
dân lớp 11: Ở nước ta pháp luật có vai trò
gì trong việc bảo vệ tài nguyên môi trường?
- Học sinh trả lời.
- Giáo viên chuẩn kiến thức: Pháp luật là
môi trường quan trọng để Nhà nước xây
dựng môi trường pháp lí cần thiết để đảm
bảo sự phát triển bền vững; ngăn ngừa
những tác động xấu của con người vào tài
nguyên, môi trường. Pháp luật thúc đẩy các
hoạt động bảo vệ môi trường.Pháp luật có
vai trò quan trọng nhất, là phương tiện hàng
đầu để Nhà nước quản lí và bảo vệ tài
nguyên môi trường.
+ Luật bảo vệ môi trường năm 2005.

+ Khoản 1 điều 11 Luật Thủy sản qui định
về nguyên tắc khai thác thủy sản.
+ Điều 29 Hiến pháp năm 1992 qui định các
cá nhân, các tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội
trong việc sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi
trường.
- Giáo viên hỏi: Em hãy lấy những ví dụ
về việc sử dụng chưa hợp lí nguồn tài
nguyên vào hoạt động sản xuất tại địa
phương, gây ô nhiễm môi trường và giải
pháp cho các vấn đề đó?
- Học sinh trả lời.
- Giáo viên chuẩn kiến thức:
+ Các hoạt động như: Đẩy mạnh thâm
canh lúa làm cho đất bị bạc màu, đốt rơm

3. Việc khai thác tài nguyên
nông, lâm nghiệp ở các nước
đang phát triển
- Thực trạng:
+ Việc đốn rừng diễn ra với quy
mô lớn để xuất khẩu
+ Phát triển nền nông nghiệp
quảng canh
Hậu quả: Suy giảm tài nguyên,
thúc đẩy quá trình hoang mạc
hóa.

7

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

rạ vào mùa gặt, đốt gạch, nước thải công
nghiệp và sinh hoạt chưa qua xử lí, rác
thải túi nilông…
+ Biện pháp: Cấm các lò gạch tư nhân
hoạt động; phổ biến cho người dân tác hại
của việc đốt rơm sau vụ thu hoạch, phổ
biến kĩ thuật mới tận dụng nguồn rơm sau
thu hoạch như làm nấm, ủ phân hữu cơ.
Phổ biến sử dụng túi sinh học trong đời
sống hàng ngày…
4. Củng cố (3 phút)
Chọn những phương án trả lời đúng cho các câu hỏi sau:
Câu 1: Sự hạn chế của các loại tài nguyên thể hiện rõ nhất ở:
A. Tài nguyên đất.
B. Tài nguyên rừng.
C. Tài nguyên khoáng sản.
D. Tài nguyên nước.
Câu 2: Trách nhiệm của công dân đối với chính sách tài nguyên và bảo
vệ môi trường là:
A. Đưa ra các qui định về khai thác tài nguyên và bảo vệ môi trường.
B. Tích cực tham gia vào các hoạt động bảo vệ tài nguyên và môi trường.
C. Vận động mọi người cùng thực hiện đồng thời chống lại các hành vi
vi phạm pháp luật về tài nguyên và bảo vệ môi trường.
D. Chấp hành chính sách và pháp luật về bảo vệ tài nguyên và môi trường.
Câu 3: Bảo vệ môi trường bao gồm những hoạt động chủ yếu là:

A. Bảo tồn và sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên.
B. Bảo vệ môi trường trong hoạt động sản xuât, kinh doanh, dịch vụ.
C. Bảo vệ môi trường đô thị, khu dân cư.
D. Bảo vệ môi trường biển, nước sông và các nguồn nước khác.
E. Quản lí chất thải, phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường, khắc phục
ô nhiễm và phục hồi môi trường.

8


Câu 4: Nối các ô ở cột A và cột B cho phù hợp:
CỘT A

CỘT B

Sử dụng bền vững tài
nguyên khoáng sản

Sử dụng bền
nguyên rừng

Sử dụng bền
nguyên đất

vững

vững

tải

tài

Xây dựng vườn quốc gia,
bảo vệ diện tích ở cửa sông,
ven biển, định canh định cư
cho người dân.
Tránh bỏ hoang, gây xói
mòn, hoang mạc hóa, chống
bạc màu và ô nhiễm.
Sử dụng hợp lí, tiết kiệm.
Tìm ra các vật liệu mới thay
thế, tránh gây ô nhiễm môi
trường trong quá trình khai
thác, vận chuyển.

5. Dặn dò (1 phút)
- Học sinh về nhà xem lại từ bài 31 đến bài 42 để tiết sau ôn tập kiểm tra học kì
- Giáo viên yêu cầu học sinh viết một đoạn về những đe dọa của sự ô nhiễm
môi trường và đưa ra một số cách giải quyết.
- Giáo viên yêu cầu học sinh làm một cuộc điều tra nhanh bằng cách yêu cầu học
sinh trả lời trắc nghiệm các câu hỏi khảo sát về nội dung của chuyên đề vừa học.
IV. PHỤ LỤC
Phiếu học tập số 1
Hình thức sử dụng tài nguyên

Sử dụng bền vững
hay không?

Đề xuất biện
pháp khắc phục

Tài nguyên khoáng sản
- Khai thác để xuất khẩu nhằm trả nợ
- Khai thác theo qui định
- Khai thác hạn chế
Tài nguyên biển
- Đánh bắt theo qui mô nhỏ ven bờ
- Đánh bắt xa bờ theo qui mô lớn
- Xây dựng khu bảo vệ sinh vật quí hiếm

9


Đa dạng sinh học
Tăng cường khai thác để phát triển
kinh tế
Bảo vệ các loài

Đáp án phiếu học tập số 1
Sử dụng bền
vững hay không?

Hình thức sử dụng tài nguyên
Tài nguyên khoáng sản
- Khai thác để xuất khẩu nhằm trả nợ
- Khai thác theo qui định
- Khai thác hạn chế

Không
Có

Có

Tài nguyên biển
- Đánh bắt theo qui mô nhỏ ven bờ
- Đánh bắt xa bờ theo qui mô lớn
- Xây dựng khu bảo vệ sinh vật qúi hiếm

Không
Có
Có

Đa dạng sinh học
- Tăng cường khai thác để phát triển kinh tế
- Bảo vệ các loài

Không
Có

Đề xuất biện
pháp khắc phục
- Khai thác và sử
dụng hợp lí, tiết
kiệm.
- Tìm nguyên liệu
thay thế.
- Đưa ra những
qui định trong
khai
thác
tài

nguyên biển.
- Qui hoạch khu
vực bảo tồn sinh
vật.
- Xây dựng các
vườn quốc gia,
khu bảo tồn.
- Ban hành sách
đỏ.

Phiếu học tập số 2
Hình thức sử dụng tài nguyên

Sử dụng bền vững hay
không?

Đề xuất biện pháp
khắc phục

Tài nguyên đất
- Đất trồng trọt
- Đất rừng khai thác cho nông nghiệp
- Đất bỏ hoang
Tài nguyên nước
- Hồ chứa nước phục vụ nông nghiệp
- Nước sinh hoạt
- Nước thải chưa qua xử lí
10

Tài nguyên rừng
- Khai thác rừng sản xuất
- Khai thác rừng đặc dụng, rừng
phòng hộ.

Đáp án phiếu học tập số 2
Hình thức sử dụng tài nguyên

Sử dụng bền vững
hay không?

Tài nguyên đất
- Đất trồng trọt
Có
- Đất rừng khai thác cho nông Không
nghiệp
- Đất bỏ hoang
Không
Tài nguyên nước
- Hồ chứa nước phục vụ nông Có
nghiệp
- Nước sinh hoạt
Có
- Nước thải chưa qua xử lí
Không
Tài nguyên rừng
- Khai thác rừng sản xuất
Có
- Khai thác rừng đặc dụng, rừng Không
phòng hộ.

Đề xuất biện pháp
khắc phục
- Có biện pháp sử
dụng thích hợp đối
với từng loại đât.
- Đẩy mạnh thâm
canh.
- Sử dụng hợp lí, tiết
kiệm.
- Xử lí nước thải
trước khi đưa ra môi
trường.
- Qui hoạch vườn
quốc gia, khu dự trữ
sinh quyển.
- Tăng cường trồng
rừng.

11