Một số biện pháp sử dụng tranh minh họa trong dạy phân môn Tập đọc lớp 3

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Lê Nin đã từng nói: “ Quá trình nhận thức đi từ trực quan sinh động
đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu trượng đến thực tiễn” để thấy được đồ
dùng dạy học đóng vai trò quan trọng trong quá trình dạy học, đồ dùng dạy học
là phương tiện vật chất để phục vụ quá trình đổi mới phương pháp dạy học giúp
cho giáo viên và học sinh thực hiện có hiệu quả mục tiêu dạy và học. Có được
các phương tiện thích hợp người giáo viên sẽ phát huy hết khả năng sáng tạo của
mình trong quá trình giảng dạy, làm cho hoạt động nhận thức của học sinh trở
nên nhẹ nhàng và hấp dẫn, giúp học sinh tiếp thu bài học một cách cụ thể hào
hứng có hiệu quả cao các kiến thức vốn mang tính trừu tượng và xa lạ với vốn
sống của các em từ đó học sinh yêu thích môn học hơn.
Khi đọc một tác phẩm nếu trong đó có tranh minh họa thì dù ở độ tuổi
nào, trình độ nào cũng thích thú nhất là ở lứa tuổi học sinh tiểu học. Với đặc
điểm tâm sinh lý ở độ tuổi học sinh tiểu học, thực tế cho thấy các em rất say mê
với các cuốn truyện tranh (dù nội dung có thể chưa hay). Điều đó giúp chúng ta
nhận thấy rằng: Đồ dùng dạy học góp phần nâng cao chất lượng dạy học của
thầy và trò, nếu trong sách giáo khoa bài đọc có hình ảnh minh họa kèm theo thì
sẽ gợi cho các em sự hứng thú, kích thích khả năng tưởng tượng và suy nghĩ của
các em, như vậy chắc chắn tiết học sẽ có kết quả tốt.
Tranh minh họa trong sách giáo khoa là phương tiện dạy học rất quan
trọng trong phân môn Tập đọc, mà hầu như bất cứ giờ dạy Tập đọc nào cũng cần
phải sử dụng, tranh minh họa là yếu tố cần thiết và rất bổ ích, nó có tác dụng
nhiều mặt nếu giáo viên biết khai thác đúng thời điểm trong tiết học tạo không
khí học tập sinh động và hiệu quả giờ học sẽ cao. Tranh minh họa trong sách
giáo khoa Tiếng Việt là một loại đồ dùng trực quan vô cùng tiện lợi, không phải
tìm kiếm hàng ngày cho mỗi bài học. Mỗi bài Tập đọc trong sách Tiếng Việt lớp
3 đều có tranh minh họa, qua tranh minh họa học sinh sẽ quan sát, hình dung,
liên tưởng và cảm nhận để một phần tự mình tiếp thu kiến thức bài học, những
hình ảnh minh họa còn định hướng giúp các em hiểu đúng, hiểu sâu văn bản.
Qua tranh minh họa làm cho các em thức tỉnh về nhận thức, rung động về
tình cảm, nảy nở những ước mơ tốt đẹp, khơi dậy năng lực hành động, sức mạnh

cũng như được bồi dưỡng tâm hồn. Như vậy khẳng định rằng tranh minh họa
góp một phần không nhỏ giúp học sinh yêu thích phân môn Tập đọc, học tốt hơn
1


môn Tiếng Việt, là điều kiện giúp các em học tốt các môn học khác. Nhận thức
được tầm quan trọng của tranh minh họa trong dạy phân môn Tập đọc, qua dự
giờ thực tế giảng dạy phân môn Tập đọc của giáo viên hiện nay tôi đã lựa chọn
và thực hiện “Một số biện pháp sử dụng tranh minh họa trong dạy phân
môn Tập đọc lớp 3”.

2


B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN

Phân môn tập đọc bậc tiểu học góp phần rèn luyện và phát triển ở trẻ kỹ
năng sử dụng Tiếng Việt ( nghe, nói, đọc, viết) để học tập và giao tiếp trong các
môi trường hoạt động của lứa tuổi, góp phần rèn luyện cho học sinh các thao tác
tư duy, tăng cường những hiểu biết sơ giản về kiến thức tự nhiên, xã hội và con
người, về văn hóa, văn học của Việt Nam và nước ngoài. Góp phần bồi dưỡng
tình yêu cái đẹp, lòng tốt…hình thành lòng yêu mến và thói quen giữ gìn sự
trong sáng, giàu đẹp của Tiếng Việt. Góp phần hình thành nhân cách con người
Việt Nam xã hội chủ nghĩa …
Học sinh học tốt phân môn Tập đọc nói riêng sẽ giúp các em phát triển
các kỹ năng đọc (đọc thành tiếng, đọc thầm và hiểu nội dung, đọc diễn cảm) và
nghe, trau dồi vốn tiếng Việt, vốn văn học, phát triển tư duy, mở rộng sự hiểu
biết của học sinh về cuộc sống, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm và tâm hồn lành
mạnh, trong sáng; tình yêu các đẹp, cái thiện và thái độ ứng xử đúng mực trong

cuộc sống; hứng thú đọc sách và yêu thích tiếng Việt.
Cũng như sử dụng tranh minh hoạ trong giờ dạy Tập đọc, mỗi tranh minh
hoạ là một bức tranh thu nhỏ về hiện thực cuộc sống con người và thời đại, học
sinh quan sát tranh và cảm nhận, rung cảm trước cái đẹp của ngôn ngữ, của hình
tượng nghệ thuật, hành vi đẹp thì các em mới đọc hay, đọc diễn cảm. Từ sự rung
động về nội tâm của bài tập đọc mang đến cho các em những tình cảm đaọ đức
cao cả, tình yêu đối với cuộc sống, con người, yêu quê hương đất nước . Nhận
thức của các em phát triển, tầm hiểu biết của các em được mở rộng , ngôn ngữ
các em ngày càng phong phú, từ đó tư duy của các em phát triển.
II. THỰC TRẠNG VIỆC SỬ DỤNG TRANH TRONG SÁCH GIÁO KHOA
TIẾNG VIỆT, PHÂN MÔN TẬP ĐỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC NGA THẮNG.

1. Thực trạng chung :
Cho đến nay, sau những năm thực hiện đồng bộ chương trình và sách giáo
khoa Tiếng Việt tiểu học, phần lớn giáo viên đã nhận thấy hệ thống tranh ảnh
thuyết minh cho nội dung bài học, việc đề cao tính chủ động của giáo viên khi
sử dụng phương tiện trực quan này là một phương diện quan trọng góp phần
3


đem lại hiệu quả cho dạy Tập đọc. Nói một cách đơn giản "tranh ảnh" tức là hệ
thống hình ảnh hỗ trợ, minh họa rõ hơn cho nội dung bài học. Đây là một dạng
kênh hình đặc biệt, tồn tại ở nhiều dạng: cố định (trong SGK) và di động (ngoài
SGK). Sự hiện diện của những bức tranh, hình ảnh có tính thẩm mĩ, phù hợp với
năng lực cảm nhận, suy tưởng của trẻ thơ đã có tác dụng rất lớn trong việc kích
thích giác quan người học, giúp học sinh liên tưởng đến nội dung trình bày trong
bài học nhằm phát triển đồng thời 4 kĩ năng nghe, đọc, nói, viết.
Thế nhưng qua thực tế chỉ đạo chuyên môn trong suốt những năm thay
sách, qua dự giờ phân môn Tập đọc ở trường, cho thấy phân môn Tập đọc là
phân môn mà rất ít giáo viên thành công khi lên lớp vì để dạy được tốt một tiết

Tập đọc cần tập trung rất nhiều yếu tố mạnh ở một giáo viên: có kiến thức,
giọng nói truyền cảm, khả năng khéo léo dẫn dắt, xử lý tình huống … và một
trong những kỹ năng yêu cầu tốt nữa đó là kỹ năng sử dụng tranh minh họa.
Nhưng trong thực tế giáo viên sử dụng tranh minh họa trong các tiết lên lớp
chưa thực sự hiệu quả, chưa có kỹ năng trong việc sử dụng tranh, chưa khai thác
hết tác dụng của tranh minh họa, vẫn còn có giáo viên sử dụng tranh còn lúng
túng, trung tranh để khai thác nội dung chưa hợp lý. Đây cũng chính là một
trong những nguyên nhân mà học sinh chưa yêu thích môn tập đọc, hay nói cách
khác là các em chưa say học tập đọc, nhiều em còn ngại đọc, chất lượng học
sinh đọc chưa hoàn thành vẫn còn ở từng khối lớp tại trường tiểu học Nga Thắng
nói riêng và các trường tiểu học trong huyện nói chung.

2. Thực trạng của giáo viên:
- Vẫn còn những giáo viên chưa hiểu rõ được tầm quan trọng của tranh minh
họa trong giảng dạy phân môn Tập đọc.
- Một số giáo viên chưa đầu tư thời gian đúng mức cho việc nghiên cứu, tìm tòi
nội dung tranh, chưa hiểu hết nội dung tranh.
- Còn ngại khó khi sử dụng tranh vào bài: chưa chuẩn bị bài kỹ trước khi lên lớp
để biết tranh minh họa sẽ sử dụng vào họat động nào? lúc nào? thời điểm nào?
cách thức dẫn dắt, gợi mở cho học sinh tìm nội dung, ý nghĩa bức tranh chưa
thật tốt.
- Còn có những giáo viên sử dụng tranh mang tính hình thức, khai thác sơ sài.
4


Ví dụ: Khi dạy bài “Cùng vui chơi” Sách Tiếng Việt lớp 3 tập 2.
Với bức tranh minh họa của bài dùng để giới thiệu bài, giải nghĩa từ, giảng nội
dung (tìm hiểu bài) thì giáo viên lại chỉ dùng để giới thiệu bài rồi cất đi luôn.
- Đôi khi sử dụng tranh chưa liên tục, mang tính chất đối phó.

3. Thực trạng của học sinh:
- Đa số tranh minh họa trong sách là những hình ảnh thân thuộc, gần gũi với trẻ,
hình ảnh trong tranh khá rõ nét, màu sắc đẹp, hấp dẫn phù hợp với đặc điểm lứa
tuổi song cũng có những những bức tranh xa lạ với học sinh vùng nông thôn nên
việc cảm nhận tranh còn hạn chế.
- Đa số các em mới biết quan sát hình ảnh trong tranh mà chưa suy nghĩ, cảm
nhận được cái hay, các đẹp trong bức tranh.
Kết quả kiểm tra đánh giá đầu năm học như sau:
Thời điểm

Nội dung
đánh giá

Đầu năm

Đọc hiểu
Cảm thụ

Lớp 3A ( 20 HS)
Lớp 3B ( 25 HS)
Hoàn
Chưa hoàn
Hoàn
Chưa hoàn
thành
12
11

thành
8

9

thành
15
15

thành
10
10

III. GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN:

1. Nâng cao nhận thức về vai trò của tranh minh họa trong các bài Tập đọc.
*Đối với BGH:
- Bản thân quản lý trong nhà trường phải hiểu rõ vị trí, vai trò, tầm quan trọng
của việc sử dụng đồ dùng, thiết bị nói chung, sử dụng tranh minh họa nói riêng
trong các tiết dạy tập đọc để từ đó có lập kế hoạch, có những biện pháp chỉ đạo,
kiểm tra đánh giá thường xuyên.
- Ngay từ đầu năm học BGH triển khai những quy định của ngành, của trường
về công tác sử dụng thiết bị đồ dùng dạy học nói chung, tranh minh họa nói
riêng trong các tiết lên lớp là quy định bắt buộc, quy định này được thể hiện rõ
trong việc lập kế hoạch bài học, lên lịch báo giảng, quá trình lên lớp của cá nhân
giáo viên.
*Đối với giáo viên:
5


- Làm cho giáo viên có chuyển biến nhận thức về tầm quan trọng của việc sử
dụng đồ dùng, thiết bị trong quá trình lên lớp: thông qua những buổi sinh hoạt
chuyên môn, góp ý giờ dạy... Giáo viên có nhận thức đúng về tầm quan trọng

của việc sử dụng tranh minh họa họ mới tự giác, chủ động sử dụng tranh trong
các giờ lên lớp. Nhưng cách sử dụng tranh như thế nào và vào lúc nào để phát
huy hiệu quả đó là điều chúng ta cần lưu ý. Tranh minh họa thể hiện những chi
tiết tiêu biểu, nó vừa theo sát từng phần kiến thức cụ thể nhưng đồng thời nó
cũng gợi mở không gian liên tưởng. Vì vậy, thời điểm sử dụng tranh rất quan
trọng, nếu sử dụng không đúng lúc thì đôi khi hạn chế hiệu quả tiết học, còn nếu
lạm dụng khai thác tranh cũng làm lệch ý trọng tâm kiến thức.
Cụ thể làm cho họ hiểu: Chương trình Tập đọc lớp 3 gồm 15 chủ điểm. Nội
dung các bài Tập đọc đã bám sát chủ điểm, phản ánh nhiều lĩnh vực khác nhau
như gia đình, nhà trường, quê hương, các vùng miền và các dân tộc anh em trên
đất nước. Từ các hoạt động văn hóa, khoa học, thể thao đến các vấn đề lớn trong
xã hội như bảo vệ hòa bình, phát triển tình hữu nghị, sự hợp tác giữa các dân
tộc, bảo vệ môi trường và chinh phục vũ trụ.
Mỗi bài Tập đọc đều có tranh minh họa. Ngoài vai trò minh họa nội dung,
tranh trong các bài Tập đọc còn có tác dụng định hướng kiến thức. Khi đọc một
bài tập đọc, học sinh có thể hình dung được đầy đủ về con người, cảnh vật…Các
em có thể tưởng tượng, nhìn thấy diễn biến của sự vật đưa ra trong bài đọc.
Những hình ảnh trong tưởng tượng của các em càng sáng tỏ bao nhiêu thì học
sinh càng hiểu bài văn sâu sắc bấy nhiêu.. Tranh góp phần khắc họa đậm nét một
chi tiết, một tính cách nhân vật, một hình ảnh của sự vật ở những tình tiết chính.
Khi quan sát tranh, các hình ảnh minh họa đã để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm
trí các em. Từ những hình ảnh minh họa ấy đã kích thích định hướng giúp các
em hiểu đúng, hiểu sâu sắc văn bản đọc.
Tranh minh họa có vai trò quan trọng như vậy nên việc sử dụng như thế
nào cho có hiệu quả là rất cần thiết đối với người giáo viên trực tiếp giảng dạy.
2. Công tác chuẩn bị bài trước khi lên lớp.

6

Trong những năm gần đây nhà trường đã tổ chức cho học sinh học 2 buổi/
ngày đối với tất cả các khối lớp, trường đã có thư viện chuẩn và hoạt động có
hiệu quả vì vậy việc ủng hộ sách giáo khoa, truyện …cho thư viện là việc làm
thường xuyên nhằm mục đích không còn học sinh, giáo viên nào thiếu sách
giáo khoa khi đến trường, đây là điều kiện rất thuận lợi cho quá trình lên lớp của
giáo viên.
- Việc nghiên cứu kĩ sách giáo khoa là vô cùng cần thiết đối với giáo viên để
biết cấu trúc sách giáo khoa, khái quát biết được nội dung chương trình phân
môn Tập đọc lớp 3, cách sắp xếp các chủ điểm…
- Cần đọc kĩ văn bản để xác định đúng mục tiêu bài học.
- Về nguyên tắc, khi giáo viên tìm hiểu tranh, sách giáo khoa phải hiểu rõ tranh
ảnh cần bảo đảm yêu cầu trước hết là phải làm nổi bật những gì giáo viên định
tác động đến học sinh (theo nội dung, yêu cầu của bài học). Nói khác đi, chúng
phải làm cho sự vật, hiện tượng, tính chất, hành động... gắn liền với từ, câu,
đoạn... ứng dụng dễ dàng tác động ngay vào giác quan của học sinh, khiến đối
tượng được đề cập đến trong kênh chữ dễ tách ra, nổi bật lên giữa những cái bao
quanh nó để dễ nhận diện. Qua đó giáo viên phải tìm ra được câu trả lời tranh
sách giáo khoa minh họa cho chi tiết nào? Minh họa cho hình ảnh, sự vật hay
tính cách nhân vật nào trong bài… Xác định thời điểm sử dụng tranh, sử dụng
như thế nào trong bài dạy cho phù hợp và có hiệu quả.
Đây là khâu vô cùng cần thiết trước khi bắt tay vào công việc xây dựng kế
hoạch bài học và tiến hành tổ chức các hoạt động dạy - học của giáo viên.
3. Phân loại các tranh minh họa có trong bài tập đọc.
Để phát huy hết tác dụng của tranh, điều quan trọng là phải xác định đúng
tình huống có trong tranh phù hợp với nội dung nào của bài đọc.
Đối với tranh minh họa trong SGK phân môn Tập đọc lớp 3 được chia
làm 2 nhóm sau:
- Sử dụng tranh theo chủ điểm bài học
- Sử dụng tranh theo nội dung bài học
4. Một số biện pháp sử dụng khai thác tranh.

7


4.1. Sử dụng tranh theo chủ điểm bài học:
Sách Tiếng việt lớp 3 gồm 15 chủ điểm. Mỗi chủ điểm có một tranh minh
họa. Tranh minh họa chủ điểm rộng cả trang, hình ảnh to, rõ nét, màu sắc hấp
dẫn. Tranh có tên của chủ điểm các em sẽ học.
* Tác dụng của tranh minh họa theo chủ điểm:
Qua tên tranh và các sự vật, hiện tượng trong tranh các em nắm được khái
quát nội dung chủ điểm mà các em sẽ học, giúp các em định hướng nội dung các
bài tập đọc trong chủ điểm. Tạo hứng thú cho các em khi bắt đầu buổi học.
* Cách sử dụng tranh:
- Học sinh quan sát tranh
- Giáo viên dẫn dắt HS
hiểu nội dung tranh bằng
hệ thống câu hỏi phù hợp.
- Giáo viên chỉ tranh và
giới thiệu
Ví dụ: Chủ điểm “Mái
ấm” (Trang 19 – SGK
Tiếng Việt lớp 3 tập một)

- GV giới thiệu: Hình ảnh trong tranh là những người thân trong gia đình như
ông, bà, bố, mẹ, anh, chị, em. Qua hình ảnh thân thuộc này gợi cho các em
những tình cảm yêu thương của những người thân trong gia đình dành cho nhau.
Qua chủ điểm “mái ấm” các em sẽ biết rõ bản thân và mọi người trong gia đình
quan tâm và chăm sóc nhau như thế nào.
Ví dụ: Chủ điểm “Quê hương”( Trang 75 – SGK Tiếng Việt lớp 3 tập một)

8

- GV giới thiệu: Bức tranh
vẽ một vùng quê thật đẹp
với những cánh đồng lúa
vàng rộm trải rộng mênh
mông, những gốc đa cổ
thụ, những chú trâu thung
thăng và nằm mát, những
chú bé nằm chơi và
chuyện trò trên bãi cỏ
xanh mướt. Đây là những
hình ảnh gần gũi làm
người gắn bó với quê
hương, quê hương còn là
những người thân và tất cả những gì gắn bó với những người thân của ta. Chủ
điểm “Quê hương” sẽ giúp các em có những hiểu biết về làng quê ở mọi miền
Tổ quốc cũng như trên thế giới.
Ví dụ:

Chủ điểm “Anh

em một nhà” (Trang 111
SGK Tiếng Việt lớp 3 tập
1)
- GV giới thiệu: Trong
tranh vẽ các bạn học sinh
mặc các bộ quần áo dân tộc
khác nhau đang hớn hở tới
trường. Qua đó chúng ta

thấy được tình đoàn kết
gắn bó, thương yêu nhau
như con một nhà giữa 54
dân tộc anh em sống trên
đất nước ta.

9


Ví dụ:

Chủ điểm“Lễ hội

”(Trang 57 SGK Tiếng Việt
lớp 3 tập hai)
- GV giới thiệu: Tranh vẽ
cảnh mọi người b xem hội thi
đánh đu mà cụ thể là một đôi
nam nữ với trang phục cổ
truyền của người kinh Bắc
xưa, đây là một trong những
trò chơi dân gian của người
Việt và cũng là những phong
tục đẹp của chúng ta vào
những dị p“ Lễ hội”.
Qua chủ điểm này chúng ta sẽ được đi thăm nhiều làng quê Việt Nam với những
lễ hội đặc sắc là những nét văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc.
Ví dụ: Chủ điểm“Thể thao ”(Trang 79 SGK Tiếng Việt lớp 3 tập hai)
- GV giới thiệu: Tranh vẽ
cảnh các bạn nhỏ đang chơi

nhảy dây, cầu lông, bóng
đá..., đây là môn thể thao vừa
để giải trí vừa để nâng cao
sức khỏe con người. Qua đó
các em thấy được vai trò quan
trọng trong luyện tập thể thao
để nâng cao sức khỏe, phục
vụ tốt trong cuộc sống, trong
lao động, trong học tập, giúp
cho con người vượt qua được
khó khăn hoàn thành tốt được
mọi công việc.

10


Việc rèn luyện thân thểo thể lực, tinh thần thoải mái, rèn luyện thân thể kết hợp
với giữ gìn vệ càng có tác dụng
trong việc phòng bệnh và nâng cao sức khỏe con người.
4.2. Sử dụng tranh theo nội dung bài học:
4.2.1. Sử dụng tranh để giới thiệu bài:
* Tác dụng của tranh:
Dụng ý ở đây chỉ là khởi đầu khái quát để tạo hưng phấn cho tiết học nên
giáo viên chỉ giới thiệu thoáng qua (có thể gọi một học sinh lên thuyết minh
ngắn gọn về bức tranh).
Dùng tranh để giới thiệu bài tạo hứng thú, kích thích tính tò mò, thu hút
học sinh chú ý theo dõi bài ngay từ phút đầu tiết học. Tạo cho học sinh thêm yêu
thích môn học.
* Cách sử dụng tranh:
- Học sinh quan sát tranh

- Giáo viên dẫn dắt bằng câu hỏi ngắn gọn phù hợp.
- Giáo viên chỉ tranh và giới thiệu
Ví dụ: Bài “Cô giáo tý hon” (trang 17 – SGK Tiếng Việt lớp 3 tập I):
- Giáo viên có thể dẫn dắt vào bài bằng :
- GV treo tranh, yêu cầu học sinh quan sát tranh và trả lời câu hỏi:
Tranh vẽ những ai? Qua hình ảnh ấy em thấy các bạn nhỏ trong bài chơi trò
chơi gì?
- Học sinh trả lời.
- GV giới thiệu: Các bạn nhỏ trong bài đọc đang chơi trò chơi đóng vai (Bé đóng
vai cô giáo, các em đóng vai học trò). Qua trò chơi này các bạn nhỏ như thế nào
đối với cô giáo, mơ ước trở thành cô giáo không? Qua bài tập đọc hôm nay
chúng ta cùng tìm hiểu.
Ví dụ: Bài “Trận bóng dưới lòng dường” (trang 54 – SGK Tiếng Việt lớp 3
tâp I)

11


- Giáo viên treo tranh, yêu cầu học sinh quan sát và trả lời câu hỏi:
- Trong tranh vẽ những ai? họ đang làm gì?
- Học sinh trả lời.
Giáo viên giới thiệu: Trong cuộc sống không ai có thể tránh khỏi có lúc mình
làm những việc chưa đúng, nhưng sau đó mình biết nhận ra lỗi lầm và gắng sửa
chữa khuyết điểm như vậy là rất tốt. Các bạn nhỏ trong bài “ Trận bóng dưới
lòng đường” đã làm gì, làm ra sao? các em có biết nhận lỗi không? bây giờ
chúng ta tìm hiểu nhé.
4.2.2. Sử dụng tranh để khai thác nội dung bài.
* Tác dụng của tranh:
Các tranh ở phần này chủ yếu để thể hiện nội dung, một diễn biến của sự việc
trong văn bản. Như vậy khi khai thác tìm hiểu bài giáo viên chỉ cần cho học sinh

xem tranh, các em đã dễ dàng tìm ra câu trả lời hay chính các em đã hiểu và cảm
thụ được nội dung văn bản, qua hình ảnh trực quan nội dung bài được ghi nhớ
sâu và lâu hơn.
* Cách sử dụng tranh:
Với loại tranh sử dụng vào mục đích này, thời điểm sử dụng tranh là hoạt
động tìm hiểu bài, tùy thuộc từng bài, từng câu hỏi với các nội dung khác nhau
để giáo viên lựa chọn giới thiệu vừa đủ để minh họa cho nội dung trong hoạt
động của thầy và trò.
12


Ví dụ: Bài “Cô giáo tí hon” (trang 17 – SGK Tiếng Việt lớp 3 tập I):
Với bài này
- Giáo viên cho học sinh quan sát tranh ngay sau khi giáo viên hỏi câu hỏi 1:
- Bạn nhỏ trong bài chơi trò chơi gì?
- Học sinh quan sát tranh và trả lời câu hỏi: Các bạn nhỏ trong bài đọc đang chơi
trò chơi đóng vai (Bé đóng vai cô giáo, các em đóng vai học trò).
* Giáo dục tình cảm: Qua hình ảnh trực quan sinh động này giúp các em có
những rung động trong tâm hồn là yêu quý và kính trọng thầy giáo cô giáo và có
những ước mơ lý tưởng trong tương lai và từ đó các em biết mình phải làm gì để
đạt được mơ ước đó. Nếu không có trực quan thì tôi thiết nghĩ bài học ấy sẽ
không để lại ấn tượng sâu sắc trong các em.
4.2.3. Sử dụng tranh để giải nghĩa từ:
Với các từ mới mẻ, xa lạ, khó hiểu với học sinh (thậm chí cả với người
dạy) mà SGK chưa giải nghĩa, việc sử dụng phù hợp các tranh ảnh tương ứng
với chúng để giúp học sinh dễ dàng nắm "cái được biểu đạt" của từ là một giải
pháp thiết thực, khoa học. Điều này càng hữu dụng đối với những từ bị giải
thích sai hoặc không sát nghĩa, hay tù mù, đánh đố người học kéo theo nội dung,
giá trị thẩm mĩ của bài học bị giảm sút.
* Tác dụng của tranh:

Thông qua việc hiểu các từ ngữ, các chi tiết chính trong bài làm cho học
sinh hiểu nội dung bài đọc. Tuy SGK có phần chú giải các từ mới, từ phổ thông
mà học sinh chưa hiểu, nhưng vẫn còn có những từ “chìa khóa” góp phần quan
trọng giúp các em hiểu rõ nội dung bài văn, bài thơ. Nhũng từ ngữ chủ chốt này
có thể giải thích bằng lời và kết hợp dùng tranh minh họa giúp cho học nhìn
nhận sự vật, hiện tượng một cách tường minh, sáng tỏ hơn phù hợp với tư duy
trực quan của học sinh lớp 3.
* Cách sử dụng tranh:
Trước khi lên lớp GV nghiên cứu kỹ để lập kế hoạch bài học: đọc kỹ văn bản,
quan sát tranh, tìm nội dung bài, tìm những từ chìa khóa ( từ làm rõ nội dung bài
đọc) từ khó này có liên quan đến tranh không? nếu dùng tranh để giải thích có rõ
13


hơn không ? Như vậy với loại tranh sử dụng vào mục đích này giáo viên cần lựa
chọn từ khóa chính xác, khi học sinh trả lời câu hỏi, từ chìa khóa nằm trong nội
dung câu hỏi ấy, GV đưa tranh học sinh quan sát trả lời giúp các em hiểu nội
dung văn bản.
Ví dụ: Bài “Chiếc máy bơm” (trang 36 - SGK Tiếng Việt lớp 3 tập II).

Hình ảnh minh họa sẽ giúp các em biết tường minh, rất cụ thể “chiếc máy
bơm” mà nhà bác học Ác- si - mét sáng chế ra đầu tiên.
Ví dụ: Bài “Hội vật” (trang 58 - SGK Tiếng Việt lớp 3 tập Ii).

14


Hình ảnh minh họa sẽ giúp các em hiểu rất cụ thể những từ ngữ xa lạ với trẻ
em bây giờ “sới vật” “keo vật” “khố”
Ví dụ: Hay những bài giới thiệu về danh nhân, anh hùng trong lịch sử dân tộc

trong chủ điểm “ Sáng tạo” đó là các bài: “Người trí thức yêu nước”, “Nhà
bác học và bà cụ”,

Các bài giới thiệu về danh lam thắng cảnh, di tích văn hóa dân tộc Việt Nam
trong chủ điểm “Bắc – Trung – Nam” đó là các bài: “Cảnh đẹp non sông”,
“Vàm Cỏ Đông”, “Nhà rông ở Tây Nguyên”. Thông qua tranh chụp các em
hiểu một cách chân thực về con người, cảnh vật ở Việt Nam và trên thế giới.

15


Nhà rông ở Tây Nguyên
4.2.4. Sử dụng tranh minh họa để luyện đọc thuộc lòng.
* Tác dụng của tranh:
Cấu trúc phân môn tập đọc lớp 3: mỗi tuần có 3 bài tập đọc trong đó 1
văn bản thơ và các văn bản thơ học sinh đều phải học thuộc lòng. Có nhiều biện
pháp giúp học sinh học thuộc lòng văn bản song một trong các cách giúp học
sinh ghi nhớ nhanh và dễ dàng đó là dùng tranh minh họa để giúp các em tri giác
, ghi nhớ bài đọc.
* Cách sử dụng tranh:

16


- Tranh được sử dụng vào hoạt động : Luyện đọc học thuộc lòng
- Bước đầu GV treo bảng phụ ghi sẵn phần chữ cần học thuộc lòng.
- GV treo tranh, kết hợp lời và chỉ phần chữ ứng với tranh minh họa
- Giáo viên che bớt phần chữ.
- Học sinh quan sát tranh để nhẩm bài theo các tranh được xếp lần lượt theo
trình tự các khổ thơ

Ví dụ: Bài “Bận” (trang 59- tập 1).

Tranh 1

Tranh 2

Bài “Cảnh đẹp non sông” (trang 97-tập 1).

Tranh 1

Tranh 2

17


Tranh 3
IV. KIỂM NGHIỆM

Sau một năm chỉ đạo và thực hiện sáng kiến kinh nghiệm trên, chất lượng
giờ dạy phân môn Tập đọc có chuyển biến rõ rệt. Giáo viên không ngại khó khi
sử dụng tranh, chủ động trong việc sử dụng tranh minh hoạ, cách sử tranh hài
hòa và hiệu quả hơn. Chất lượng học sinh học phân môn Tập đọc đã được nâng
cao, học sinh yêu thích môn Tập đọc hơn, chất lượng đọc và hiểu nội dung bài
tốt hơn, góp phần vào nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt, đến thời điểm hiện
nay sau 3 lần thi kiểm tra định kỳ trong năm học.
Cụ thể: Số lượng học sinh đọc tốt tăng cao. Học sinh hiểu và cảm thụ bài
văn tốt hơn. Đây là điều kiện thuận lợi để học sinh học tốt tất cả các phân môn
Tiếng Việt.
Qua kiểm tra đánh giá đã thu được kết quả như sau:
Thời điểm

Nội dung
đánh giá

Cuối kỳ I
Cuối học
kỳ II

Đọc hiểu
Cảm thụ
Đọc hiểu
Cảm thụ

Lớp 3A ( 20 HS)
Lớp 3B ( 25 HS)
Hoàn
Chưa hoàn
Hoàn
Chưa hoàn
thành
15
14
20
20

thành
5
6
0
0

thành
21
20
25
25

thành
4
5
0
0

C. KẾT LUẬN

18


Trong quá trình chỉ đạo thực hiện vận dụng sáng kiến kinh nghiệm vào
giảng dạy trong năm học 2014-2015, bản thân đã rút ra bài học kinh nghiệm như
sau:
- Cán bộ quản lý cần tăng cường dự giờ thăm lớp (thao giảng, báo trước, đột
xuất...) để nắm bắt thực trạng trong chuyên môn, kịp thời giải đáp thắc mắc,
sinh hoạt chuyên môn trao đổi kinh nghiệm để khơi dậy tiềm năng, sự sáng tạo
của mỗi giáo viên.
- Giáo viên cần chú trọng tới công tác chuẩn bị cho giờ lên lớp (đây là khâu
quan trọng quyết định phần lớn thành công của tiết dạy): xác định được trọng
tâm bài học, hiểu văn bản đọc, hiểu hết được mục đích của tranh minh họa, xây
dựng kế hoạch bài học.
- Lựa chọn thời điểm sử dụng tranh phù hợp, cần linh hoạt, sáng tạo trong khai

thác tranh.
- Không được lạm dụng thời gian khi sử dụng tranh và cũng tránh khai thác
tranh hời hợt thiếu trọng tâm (mất thời gian không có hiệu quả)
Trên đây là một số biện pháp để sử dụng tranh minh họa trong dạy phân
môn Tập đọc lớp 3 mà trường chúng tôi đã vận dụng đem lại kết quả bước đầu
đáng phấn khởi trong năm học 2014-2015. Với những đồ dùng dạy học có sẵn,
nếu sử dụng một cách khoa học và đầy đủ thì hiệu quả tiết dạy cao hơn như vậy
chất lượng học sinh sẽ từng bước nâng lên góp phần vào việc nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện trong các nhà trường.
Rất mong nhận được sự góp ý chân thành của đồng nghiệp để sáng kiến
kinh nghiệm được hoàn thiện và vận dụng vào dạy học có hiệu quả hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ TƯỞNG ĐƠN VỊ
PHÓ HIỆU TRƯỞNG

Nga Sơn, ngày 15 tháng 4 năm 2015
Cam kết không copy .
Người thực hiện

Nguyễn Thị Hạnh

Lê Thị Dung

19