Ứng dụng một số kỹ thuật dạy học mới, nhằm phát huy tính tích cực trong dạy học Lịch Sử lớp 9

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Năm học 2014 -2015 là năm học Tích cực triển khai Chương trình

hành động thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm
2013 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương
pháp dạy và học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học
sinh; tăng cường kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức, kỹ năng vào giải
quyết các vấn đề thực tiễn. Đa dạng hóa các hình thức học tập, chú trọng
các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, nghiên cứu khoa học của học sinh.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học.
Để làm được điều đó người giáo viên phải kết hợp nhiều phương pháp
trong dạy học, trong đó phương pháp dạy học hợp tác được đặc biệt quan
tâm. Phương pháp này nhiều năm nay đã được đề cập đến và sử dụng dưới
nhiều hình thức khác nhau như: Thảo luận nhóm,…và hiện nay còn có thêm
nhiều kỹ thuật dạy học theo nhóm nâng cao hơn nữa so với hoạt động nhóm ở
mức độ đơn giản, đó là: kỹ thuật “Khăn phủ bàn”, “Sơ đồ tư duy”
“Những mảnh ghép”… không những trong sách giáo viên mà ở tài liệu
BDTX rồi trong tài liệu đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học cơ
sở, nó được chú trọng như phương pháp dạy học chính ngày nay.
Thực hiện tinh thần chỉ đạo của Bộ GD-ĐT,và của sở GD-ĐT Thanh
Hoá, nhận thức được tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp trong dạy
học. Được sự chỉ đạo của phòng GD huyện Nga Sơn, BGH trường THCS
Nga Tân đã và đang tạo điều kiện, động viên khuyến khích giáo viên tích cực
đổi mới phương pháp dạy học, vận dụng linh hoạt các hình thức dạy học vào
giờ dạy trên lớp nhằm đạt kết quả cao nhất cho người học. Dạy học theo
phương pháp mới sẽ tạo điều kiện cho học sinh được làm việc, được trình bày
ý kiến của mình, ý kiến của tập thể một cách mạnh dạn sôi nổi, đó là chúng ta
đang thực hiện thành công phương pháp dạy học mới.

1

Bằng kinh nghiệm giảng dạy và qua quá trình học hỏi nghiên cứu tôi
xin đưa ra kinh nghiệm nhỏ: “Ứng dụng một số kỹ thuật dạy học mới,
nhằm phát huy tính tích cực trong dạy học Lịch Sử lớp 9”
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
I.1. Khái niệm và ý nghĩa của việc sử dụng “ Kỹ thuật dạy học tích cực”
trong dạy học Lịch Sử lớp 9
I.1.1 Kỹ thuật dạy học tích cực là gì?
Phương pháp dạy học tích cực (PPDH tích cực) là một thuật ngữ rút
gọn, được dùng để chỉ những phương pháp giáo dục, dạy học theo hướng
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. PPDH tích cực
hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người
học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học chứ không
phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của người dạy, tuy nhiên để dạy
học theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo
phương pháp thụ động.
Các kỹ thuật dạy học tích cực là những kỹ thuật dạy học có ý nghĩa đặc
biệt trong việc phát huy sự tham gia tích cực của HS vào quá trình dạy học,
kích thích tư duy, sự sáng tạo và sự cộng tác làm việc của HS. Các kỹ thuật
dạy học tích cực mà tôi trình bày sau đây được áp dụng thuận lợi trong làm
việc theo nhóm. Tuy nhiên chúng cũng có thể được kết hợp thực hiện trong
các hình thức dạy học toàn lớp nhằm phát huy tính tích cực của HS tuỳ thuộc
vào sự vận dụng của mỗi giáo viên.Các kỹ thuật này cũng được nhiều tài liệu
gọi là các PPDH.
I.1.2 Ý nghĩa của việc sử dụng “ Kỹ thuật dạy học tích cực” trong dạy
học Lịch Sử lớp 9
Tổ chức hoạt động này là sự trao đổi ý kiến về một vấn đề giữa học
sinh, giáo viên cũng như học sinh với nhau nên nó có ý nghĩa về cả hai mặt:

-Về phía học sinh :

2


+ Tích cực suy nghĩ, chủ động tham gia các hoạt động học tập, tự khám phá
và lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kĩ năng, xây dựng thái độ và hành vi đúng
đắn.
+ Mạnh dạn trình bày và bảo vệ ý kiến, quan điểm cá nhân; tích cực thảo
luận, tranh luận, đặt câu hỏi cho bản thân, cho thầy( cô), cho bạn.
+ Giúp cho học sinh phát triển kĩ năng nói, giao tiếp, tranh luận, bồi dưỡng
các phương pháp nghiên cứu một các vừa sức như các phương pháp tìm đọc
sách và tài liệu tham khảo.
+ Thông qua thảo luận có thể thay đổi quan điểm cá nhân qua các lí do trên
cơ sở các sự kiện thông tin bạn học sinh trong nhóm trong lớp.
- Về phía giáo viên :
+ Quá trình thảo luận dưới sự hướng dẫn của giáo viên còn tạo ra mối liên hệ
hai chiều giữa giáo viên và học sinh, giúp cho học sinh, cho giáo viên nắm
được hiệu quả giáo dục về mặt nhận thức, thái độ, quan điểm xu hướng hành
vi của học sinh.
- Sáng tạo về phương pháp dạy học phát huy tính chủ động, tích cực, tự giác,
tự học tập của học sinh.
- Trong quá trìng dạy học thể hiện mối quan hệ tích cực giữa giáo viên và
học sinh, giữa học sinh với học sinh; tiến hành thông qua việc tổ chức các
hoạt động học tập của học sinh, kết hợp giữa học tập cá thể với học tập hợp
tác, làm việc theo nhóm.
- Chú trọng đến việc rèn luyện các kĩ năng, năng lực hành động, vận dụng
kiến thức, tăng cường thực hành và gắn nội dung bài học với thực tế cuộc
sống.
- Thiết kế tổ chức, hướng dẫn học sinh thực hiện các hoạt động học tập với

các hình thức đa dạng, phong phú, có sự hấp dẫn, phù hợp với đặc trưng bài
học, với đặc điểm và trình độ học sinh, với điều kiện cụ thể của lớp, trường
và địa phương.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
II.1. Thuận lợi khi thực hiện đề tài SKKN

3


Trường THCS Nga Tân là một trong những trường có đội ngũ giáo
viên đông. Toàn trường có 35 cán bộ, giáo viên trong đó giáo viên trực tiếp
giảng dạy môn Lịch sử là 2 đồng chí ( trình độ chuyên môn của các đồng chí
đều đạt chuẩn, trên chuẩn ) Nhà trường có đầy đủ cơ sở vật chất, đồ dùng dạy
học thuận lợi cho học sinh học hai ca/ ngày. Ban giám hiệu nhà trường cùng
tổ chuyên môn luôn luôn quan tâm sát sao đến chuyên môn của từng đồng
chí, tổ chức thanh kiểm tra đánh giá và góp ý rút kinh nghiệm trong công tác
giảng dạy.
Bản thân tôi được tham dự lớp tập huấn “Phương pháp dạy học mới” và
những năm qua đã soạn giảng khá tốt bộ giáo án điện tử nên có thuận lợi hơn
khi áp dụng đề tài này.
Học sinh đã được làm quen nhiều với các kỹ thuật dạy học “Khăn phủ bàn”,
“Sơ đồ tư duy” “Những mảnh ghép” nên các em tiến hành và tiếp thu một
cách dễ dàng.
II.2. Khó khăn khi thực hiện đề tài SKKN
Thực tế trong quá trình giảng dạy môn Lịch Sử, việc áp dụng phương
pháp dạy học hợp tác giáo viên còn gặp nhiều khó khăn như:
+ Qua thực tế qua trao đổi với nhiều giáo viên trong tổ và các trường bạn thì
giáo viên cho thấy những khó khăn sau:
- Sự sắp xếp thời gian chưa hợp lí.
- Chọn vấn đề thảo luận nhóm có khi chọn chưa sát với trọng tâm, hoặc chưa

chú ý kênh hình, kênh chữ qua hoạt động nhóm.
- Chưa vận dụng kiến thức bài cũ để giải thích bài mới, chưa chú ý đến hiểu
biết của các em ở bên ngoài.
- Môn học Lịch Sử ở bậc THCS tuy được xem là môn học bắt buộc, nhưng
với quan niệm của học sinh thì nó không được chú trọng, học sinh cho rằng
đây là khó học, nên lòng nhiệt tình với bộ môn của các em chưa cao.
Các lý do trên dẫn đến chất lượng học tập môn Lịch Sử của học sinh chưa
cao.
* Kết quả của thực trạng trên:

4


Qua đợt kiểm tra chất lượng đầu năm học thì chất lượng cụ thể môn
Lịch sử khối 9 như sau:
Lớp

9A
9B
9C
TỔNG

Sĩ

Số

Điểm

số

bài

32
29
31
92

KT
32
29
31
92

giỏi
SL
0
0
0
0

Điểm

khá
% SL
0 0
0 0
0 4
0 4

%

0
0
12.9
4.4

Điểm TB

Điểm yếu

kém

SL
11
7
23
41

SL
21
22
4
47

SL
0
0
0
0

%

34.4
24.1
74.2
44.6

%
65.6
75.9
12.9
51.0

%
0
0
0
0

+ Từ kết quả trên căn cứ vào thực tế giảng dạy tôi thấy cần phải có những
thay đổi trong nội dung, phương pháp tiến hành dạy học hợp tác, tôi đưa ra
một kinh nghiệm nhỏ góp phần nâng cao chất lượng dạy- học Lịch sử trong
nhà trường đó là: “Ứng dụng một số kỹ thuật dạy học mới, nhằm phát
huy tính tích cực trong dạy học Lịch Sử lớp 9” với hy vọng cung cấp một
cách hiệu quả kiến thức Lịch Sử, rèn luyện kỹ năng Lịch sử cho học sinh,
giúp các em ham mê hơn trong việc tiếp thu kiến thức môn Lịch Sử.
III/ CÁC GIẢI PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIÊN
III.1 Lựa chọn nội dung :
- Thứ nhất : Việc chọn nội dung thảo luận giáo viên cần chọn bài, chọn vấn
đề thích hợp cho học sinh thảo luận. Những bài cho học sinh thảo luận
thường là những bài không khó về mặt nội dung nhưng được nhiều người
quan tâm, có nhiều cách giải quyết khác nhau, nhiều hướng suy nghĩ về một

vấn đề và đặt biệt gần gũi với học sinh .
- Thứ hai : Cần lưu ý đên nội dung thảo luận là phải xem xét nguyên cứu
xem học sinh biết gì, cảm thấy gì sẽ suy nghĩ gì về chủ đề nội dung đưa ra.
Như vậy sẽ giúp cho học sinh đỡ khó khăn trong thảo luận nhóm, đỡ mất thời
gian, giáo viên sẽ chủ động trong việc chuẩn xác lại kiến thức, nội dung thảo
luận giúp cho chúng ta tránh khỏi những nội dung chúng ta còn “ mập mờ ”
- Thứ ba: Nội dung thảo luận có thể lấy từ sách giáo khoa, từ những vấn đề
thực tế của địa phương của đất nước như chú ý đến những vấn đề có nhiều
cách giải quyết .

5


Từ nguyên tắc lựa chọn trên, tôi xin đưa ra các nội dung mà tôi đã tiến hành
thực hiện các kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học Lịch Sử 9 như sau:
Thảo luận ở
Bài

mục

Nội dung thảo luận
Mục tiêu, nguyên tắc hoạt động của tổ chức

5

II (2)

ASEAN?
Tình hình kinh tế Nhật Bản, sự phát triển thần kỳ,

9

I,II, III

chính sách đối ngoại?
Ý nghĩa và tác động của cuộc cách mạng khoa học

12

II

kỹ thuật lần thứ 2, đối với đời sống con người?
Nêu những nội dung chính của lịch sử thế giới từ

13

I

1945 đến nay?
Hoàn cảnh, nội dung, ý nghĩa của việc thành lập

18

I,II,III

Đảng.
Tại sao nói nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ngay

24

I

sau ngày thành lập đã ở vào tình thế “ngàn cân treo
sợi tóc”
Hoàn cảnh, nội dung của Đại hội đại biểu toàn

26

II

quốc lần thứ II của Đảng?
Diễn biến, kết quả, ý nghĩa của chiến dịch lịch sử

27

II

Điện Biên Phủ
Những thành tựu trong việc thực hiện kế hoạch nhà

28

IV (2)

nước 5 năm (1961-1965) của nhân dân miền Bắc?
Ý nghĩa của những thành tựu đó?
So sánh điểm giống và khác nhau giữa chiến lược

29

I

“chiến tranh đặc biệt” và “chiến tranh cục bộ”
Ý nghĩa lịch sử, nguyên nhân thắng lợi của cuộc

30
IV
kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
III.2 Xây dựng nội dung để tiến hành thực hiện các kỹ thuật dạy học
tích cực:
III.2.1 Dựa vào kênh hình:
Trong những năm học qua sách giáo khoa đã được thay đổi nhiều, đặc
biệt là kênh hình ngày càng được chú ý nhiều hơn về số luợng và chất lượng .
Kênh hình là nguồn cung cấp tri thức đồng thời là phương tiện minh họa cho
bài học; là nguồn cung cấp tri thức khi nó dùng để khai thác kiến thức Lịch
6


sử, vừa là phương tiện minh họa khi nó chỉ được sử dụng để làm rõ nội dung
đã được thông báo trước đó như: xác định vị trí, sự phân bố sự vật hiện tượng
Lịch sử. Vì vậy, chúng ta cần sử dụng triệt để các hình ảnh Lịch Sử để giảng
dạy trong các phương pháp nói chung và thảo luận nói riêng.
Chúng ta có thể sử dụng hình ảnh SGK, ngoài SGK để xây dựng nội dung
cho hoạt động thảo luận
Qua hình ảnh các em sẽ phối hợp với nhau để hoàn thành công việc chung
mà giáo viên giao cho. Từ đó học sinh sẽ tìm ra kiến thức mà giáo viên muốn
truyền đạt đến học sinh.
III.2.2 Dựa vào kênh chữ SGK:
Bên cạnh kênh hình trong SGK được coi là phương pháp dạy học tối
thiểu song lại hết sức cần thiết trong quá trình dạy học. Kênh chữ trong SGK

cung cấp các tình huống, các thông tin đã được lựa chọn kỹ để giáo viên có
thể tổ chức hướng dẫn học sinh thu thập tổng hợp và xử lí những thông tin
- Kết hợp giữa kênh hình, kênh chữ trong sách giáo khoa giúp học sinh lĩnh
hội được những kiến thức mới, rèn luyện kĩ năng phân tích tranh ảnh vừa rèn
luyện kỹ năng thu thập xữ lí thông tin. Đó là một trong những năng lực cần
thiết của người lao động mới trong xã hội bùng nổ thông tin.
III.2.3 Dựa vào kiến thức thực tiễn :
- Kiến thức bên ngoài SGK thì vô cung phong phú không giới hạn. Do đó
giáo viên nên chọn vấn đề thích hợp cho học sinh thảo luận. Vấn dề không
khó về nội dung đặc biệt vấn đề này phải gần gũi với học sinh.
- Với chọn nội dung này giáo viên cần cho học sinh chuẩn bị trước. Từ đó
học sinh ý thức được yêu cầu nội dung của thảo luận, các nguồn tài liệu chính
và nhiệm vụ của tập thể, cũng như từng cá nhân. Có những bài đòi hỏi học
sinh phải tiến hành quan sát đối tượng cần thiết, phải thu thập vật thể để
minh họa khi thảo luận.
III.3. Phương pháp tiến hành :
Cách chia nhóm : Tuỳ thuộc vào tình hình sĩ số của lớp mà giáo viên chia
mỗi nhóm 4 em hoặc 8 em, sao cho phù hợp với từng kỹ thuật dạy học khác
nhau
7


Bước 1:Giáo viên nhắc(họp)chung cả lớp nêu vấn đề xác định nhiệm vụ cho
từng nhóm.
Bước 2 : Phát phiếu cho các nhóm. .
Bước 3 : các nhóm tiến hành thảo luận nhóm theo nội dung của phiếu và sự
phân công. Khi tiến hành thảo luận nhóm trưởng phân công nhiệm vụ cho các
thành viên trong nhóm .
Bước 4:Giáo viên gọi đại điện lên trình bày kết quả thảo luận
Bước 5 : Gọi các nhóm bổ sung, ý kiên các nhóm vừa trình bày.

Sau khi nhóm cử đại diện lên trình bày, giáo viên có thể thông báo cho các
nhóm khác việc kết thúc thảo luận bằng câu hỏi “ có ý kiến nào khác không
trước khi chúng ta cần thống nhất ý kiến”. để cho những học sinh chưa
được nói biết rằng họ cần được nói ngay lúc đó .
Bước 6: Giáo viên tổng kết thảo luận, bảo sung chuẩn xác kiến thức, cuối
buổi thảo luận giáo viên cần phải :
Tổng kết các ý kiến phát biểu, nêu lên một cách xúc tích và có hệ
thống những ý kiến thống nhất và chưa thống nhất. Tham gia những ý kiến
chưa thống nhất, bổ sung thêm những ý kiến cần thiết (bằng phiếu thông tin
phản hồi, phiếu thông tin phản hồi có thể giáo viên làm sẵn bằng bảng phụ
ghi lại những ý chính ), những ý kiến chưa thống nhất có điều kiện thời gian,
thì tiếp tục thảo luận cho đi đến thống nhất , những ý kiến chưa thống nhất
nhưng không còn thời gian thì có thể để thời gian sau sẽ thảo luận.
Cuối cùng chúng ta có những ý kiến nhận xét ngắn gọn về tình hình
làm việc của các nhóm để kịp thời động viên khuyến khích làm việc tốt, nên
thực hiện “điểm cộng” cho các nhóm làm đúng và nhanh nhất ( Cộng vào
điểm miệng, điểm 15 phút ) và rút kinh nghiệm đối với những nhóm chưa
làm việc tốt.
Sau đây tôi xin được đưa ra một số nội dung cụ thể, kèm mẫu phiếu
học tập và một số thao tác tôi đã tiến hành trong việc áp dụng các kỹ
thuật dạy học tích cực vào việc giảng dạy môn Lịch Sử lớp 9(3 kỹ thuật):
III.4 Vận dụng cụ thể:
III.4.1. Vận dụng kĩ thuật “ Các mảnh ghép”
8


Đây là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập hợp tác kết hợp giữa cá
nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm nhằm giải quyết một nhiệm vụ phức
hợp, kích thích sự tham gia tích cực của học sinh : nâng cao vai trò của cá
nhân trong quá trình hợp tác (Không chỉ nhận thức hoàn thành nhiệm vụ ở

Vòng 1 mà còn phải truyền đạt kết quả và hoàn thành nhiệm vụ ở Vòng 2).
- Vòng 1 : Hoạt động theo nhóm, mỗi nhóm được giao một nhiệm vụ . Đảm
bảo mỗi thành viên trong nhóm đều trả lời được tất cả các câu hỏi trong
nhiệm vụ được giao, trình bày được kết quả câu trả lời của nhóm.
- Vòng 2 : Hình thành nhóm mới (1 người từ nhóm 1, 1 người từ nhóm 2 và
1 người từ nhóm 3 …), sau khi chia sẻ thông tin vòng 1, nhiệm vụ mới sẽ
được giao cho nhóm vừa thành lập để giải quyết và trình bày kết quả nhiệm
vụ vòng 2. (Vòng đi đến kết quả chính của bài học). Theo sơ đồ sau:

III.4.2 Vận dụng kỹ thuật “khăn phủ bàn”.
- Là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập mang tính hợp tác kết hợp giữa hoạt
động cá nhân và nhóm nhằm kích thích, thúc đẩy sự tham gia tích cực, tăng
cường tính độc lập, trách nhiệm của cá nhân học sinh, phát triển mô hình có
sự tương tác giữa các học sinh.
- Thực hiện kĩ thuật “khăn phủ bàn” qua 2 giai đoạn:
+ Giai đoạn học sinh hoạt động độc lập: Các thành viên trong nhóm ngồi vào
vị trí như hình vẽ minh họa, hoạt động tư duy tập trung vào câu hỏi (hoặc chủ
đề,…), sau đó trình bày ý kiến của bản thân vào ô quy định trong "khăn trải
bàn" độc lập tương đối với các thành viên khác;
9


+ Giai đoạn học sinh hoạt động tương tác: các thành viên chia sẻ và thảo luận
các câu trả lời, sau đó viết ý kiến chung của cả nhóm vào ô giữa tấm khăn
phủ bàn.

III.4.3 Vận dụng kỹ thuật “ Sơ đồ tư duy”: Là kĩ thuật dạy học nhằm tổ chức
và phát triển tư duy, giúp học sinh chuyển tải thông tin vào bộ não rồi đưa
thông tin ra ngoài bộ não một cách dễ dàng, đồng thời là phương tiện ghi
chép sáng tạo và hiệu quả:

+ Mở rộng, đào sâu và kết nối các ý tưởng.
+ Bao quát được các ý tưởng trên một phạm vi sâu rộng.
Cách tiến hành :
- Từ một chủ đề lớn, tìm ra các chủ đề liên quan.
- Từ mỗi chủ đề nhỏ lại tìm ra những yếu tố/nội dung liên quan.
- Sự phân nhánh cứ tiếp tục và các yếu tố/nội dung luôn được kết nối với
nhau. Sự liên kết này sẽ tạo ra một “Bức tranh tống thể” mô tả về chủ đề lớn
một cách đầy đủ và rõ ràng.

10


- Sáng tạo hơn.
- Tiết kiệm thời gian.
- Ghi nhớ tốt hơn.
- Nhìn thấy bức tranh tổng thể.
- Tổ chức và phân loại đối tượng HS.
Trong năm học 2014-2015 tôi đã thực nghiệm đề tài này và thấy có
nhiều kết quả đáng khích lệ. Sau đây tôi xin được giới thiệu một giáo án
cụ thể vận dụng cả ba kỹ thuật dạy học tích cực trong bài 9 “ Nhật Bản”
Lịch sử 9
III.5 Vận dụng các kỹ thuật: “Khăn phủ bàn”, “Sơ đồ tư duy” “Những
mảnh ghép” vào dạy tiết 11 bài 9: “Nhật Bản ”- Lịch sử 9

11


Tiết 11: Bài 9.

NHẬT BẢN

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức:
- Từ một nước bại trận bị chiến tranh tàn phá nặng nề, Nhật Bản vươn lên trở
thành một siêu cường kinh tế, đứng thứ hai thế giới sau Mĩ. Nhật Bản đang ra
sức vươn lên trở thành cường quốc chính trị
2. Tư tưởng:
- Có nhiều nguyên nhân đưa tới sự phát triển "thần kì" về kinh tế của Nhật
Bản, trong đó ý chí vươn lên, lao động, tôn trọng kỉ luật là nguyên nhân quyết
định nhất
3. Kĩ năng: Giúp học sinh kĩ năng tư duy, phân tích, so sánh và liên hệ
II . THIẾT BỊ DẠY HỌC
- Máy chiếu, ảnh và những thông tin về : Nhật Bản, phim tư liệu về vụ ném
bom nguyên tử của Mĩ xuống 2 thành phố Hyroxima và Nagaxaki của Nhật
Bản
- Bản đồ Nhật Bản
III . TIẾN TRÌNH DẠY -HỌC
A.Kiểm tra bài cũ:
? Nguyên nhân nào dẫn đến sự suy giảm kinh tế Mĩ từ 1973 đến nay
B. Bài mới : Cho học sinh quan sát các bức ảnh sau: Núi phú sĩ, quốc kỳ
Nhật Bản, sắc phục Kimono, sỹ sumo…GV vào bài…
Hoạt động của thầy và trò

Ghi Bảng

12


*HĐ1: HĐ nhóm : Xác định từ khóa và những đơn vị kiến
thức cấp 1, vận dụng kỹ thuật “khăn phủ bàn”

- Để hoàn thành nội dung này giáo viên tổ chức cho học sinh
chơi trò chơi khởi động với tên gọi “Ai nhanh hơn”.
- Cách thức tiến hành như sau: Lớp có 32 học sinh được chia
làm 4 nhóm, mỗi nhóm 8 bạn), tổ 1- nhóm 1, tổ 2- nhóm 2, tổ
3- nhóm 3, tổ 4- nhóm 4. Sau đó, yêu cầu học sinh cử nhóm
trưởng, thư ký và giao nhiệm vụ cho các thành viên. Tiếp theo
giáo viên đưa nội dung và yêu cầu học sinh hoàn thành: Hãy
xác định từ khóa và những đơn vị kiến thức cấp 1 của bài 9
Nhật Bản. Sau khi hoàn thành nội dung học sinh sẽ chuyển
kết quả vào phiếu nhóm (đã được dán trên bảng): bằng cách
chơi trò “tiếp sức”. Hết thời gian giáo viên cho dừng cuộc
chơi, các nhóm trình bày, các nhóm khác nhận xét. Cuối cùng
giáo viên đưa kết quả đã chuẩn bị ra đối chiếu, sửa, nhận xét
và chấm điểm cho các nhóm.

* HĐ 2: HĐ nhóm. I. Tình hình Nhật Bản sau chiến tranh
- Nội dung này giáo viên tổ chức cho học sinh hoàn thành
bằng kỹ thuật dạy học “mảnh ghép” (nhóm chuyên sâu).
- Cách thức tiến hành như sau:
13


+ Bước 1: Giáo viên chuẩn bị sẵn 32 thăm, trong đó: 8 thăm
có ký hiệu là N1, 8 thăm N2, 8 thăm N3, 8 thăm N4. Chia đều
32 thăm vào 4 hộp, như vậy mỗi hộp đều có 8 thăm : 2 thăm
N1, 2 thăm N2, 2 thăm N3, 2 thăm N4. Cho học sinh bốc
thăm (mỗi nhóm 1 hộp thăm). Kết quả mỗi nhóm sẽ có 2 học
sinh bốc được thăm N1, 2 học sinh bốc được thăm N2, 2 học
sinh bốc được thăm N3, 2 học sinh bốc được thăm N4. Những
học sinh nào có cùng ký hiệu thăm sẽ cùng 1 nhóm (nhóm

mới). Sau đó giáo viên đưa ra yêu cầu nhóm: N1- hoàn thành
nội dung: ? Em hãy trình bày tình hình Nhật Bản sau chiến
tranh, N2- ?Trình bày nội dung của những cải cách. N3- ?
Trình bày ý nghĩa của những cải cách, N4- ? Trình bày nội
dung của những cải cách
+ Bước 2: Sau khi hoàn thành nội dung các em trở về nhóm
ban đầu, trao đổi thống nhất, chốt kiến thức và ghi vào phiếu
học tập. Giáo viên thu kết quả, đảo các nhóm cho nhau, sau
đó đưa kết quả đã chuẩn bị ra, các nhóm đối chiếu, chấm
điểm, giáo viên chuẩn kiến thức.

* HĐ 3: HĐ cá nhân - nhóm. II. Nhật Bản khôi phục và
phát triển kinh tế sau chiến tranh
14


- Để thay đổi phương pháp, hình thức học tập tránh sự
nhàm chán, và đây cũng là nội dung không quá khó nên giáo
viên lựa chọn phương pháp học tập đưa ra hệ thống câu hỏi
vấn đáp, học sinh trả lời, giáo viên chuẩn kiến thức, học sinh
ghi vào phiếu học tập.
- Các câu hỏi như sau:
? Trình bày sự phát triển thần kỳ của nền kinh tế Nhật Bản
? Nguyên nhân của sự phát triển thần kỳ đó?
? Nguyên nhân nào là quan trọng nhất? Tại sao? Em học được
gì từ con người Nhật Bản

* HĐ 4: HĐ nhóm- cá nhân. III. Chính sách đối ngoại của
Nhật Bản sau chiến tranh.
- Nội dung này học sinh chỉ cần theo dõi SGK để trả lời, nên

giáo viên đưa ra hình thức chơi trò chơi nhằm giảm bớt sự
căng thẳng cũng như tạo khí thế cho những tiết học lịch sử
tiếp theo.
- Giáo viên cho 4 nhóm chơi trò chơi “về đích” với hình thức
chọn đáp án đúng. Giáo viên đưa ra gói câu hỏi gồm 4 câu.
Mỗi nhóm sẽ được trả lời 1 câu hỏi, trả lời đúng được 10
điểm, trả lời sai không được điểm, và cơ hội trả lời tiếp theo
sẽ dành cho nhóm nào có tín hiệu xin trả lời nhanh nhất. Sau
15


mỗi câu trả lời của học sinh, giáo viên đều nhận xét, chuẩn
kiến thức

*Một số hinh ảnh hoạt động nhóm của học sinh trong giờ học:

C. Củng cố : HĐ cá nhân. Giáo viên cho học sinh củng cố bài học bằng
BĐTD

16


D. Dặn dò : Học sinh học bài cũ và chuẩn bị bài mới trước khi đến lớp.
E. Rút kinh nghiệm :...................................................................................
* Những vấn đề cần lưu ý khi ứng dụng ba kỹ thuật dạy học nói trên:
+ Khi tiến hành thảo luận người hướng dẫn thảo luận có thể là giáo viên hoặc
hoc sinh. Bằng kinh nghiệm thực tế nhiều năm giảng dạy ở các khối lớp, tôi
thấy khi tổ chức thảo luận chúng ta nên chỉ định bồi dưỡng lần lượt cho học
sinh trong nhóm để mỗi em có khả năng hướng dẫn thảo luận. Với cách này
chúng ta giúp cho học sinh đều có điều kiện bôì dưỡng cho mình năng lực tổ

chức điều kiển hoạt động khoa học và nâng cao hứng thú tìm tòi nghiên cứu
và cũng là góp phần thực hiện phương châm giáo dục toàn diện cho học sinh.
Đồng thời trong thảo luận nhóm chúng ta nên để học sinh bầu ra chủ tọa và
thư kí của mình .
+ Giáo viên làm nhiệm vụ quan sát, theo dõi mà không tham gia ý kiến thảo
luận, không cắt ngang lời học sinh, không tỏ vẻ phản ứng nếu câu trả lời,
tranh luận không đúng với ý mình.
+ Giáo viên nên tiếp xúc với học sinh bằng bằng ánh mắt, nụ cười và cử chỉ
thân mật với những học sinh đang trả lời hoặc với những học sinh nêu câu trả
lời để khuyến khích các em nói. Nên nói chuyện với học sinh bằng tên, nhạy

17


cảm đối với thái độ của lớp, tạo nên sự thích nghi dễ dàng đối với sự thay đổi
đó .
+ Giáo viên nên khuyến khích sự tham gia của mỗi cá nhân, biểu thị sự hài
lòng thích thú với câu trả lời, hoặc bình luận chính xác, tập trung vào những
đóng góp tích cực của học sinh.
+ Đối với những học sinh đưa những thông tin để hấp dẫn sự chú ý, đưa ra
những ý kiến hoặc sự kiện không thích hợp hỏi những câu hỏi ngờ nghệch và
giả vờ thú vị. Giáo viên nên nhanh chóng làm cho học sinh nhận thức được
sự không phù hợp của thông tin đó mà không làm tổn thương đến xúc cảm
của học sinh.
+ Khi thảo luận giáo viên phải nghe cẩn thận những điều học sinh nói và định
nói, Nếu không nghe kỹ sẽ rất khó nhớ, để tổng kết các ý kiến thảo luận của
học sinh. Chúng ta nên ghi lại những ý cơ bản của mỗi ý kiến phát triển để
phát hiện những mâu thuẩn thể hiện trong các ý kiến trình bày của mỗi nhóm
nhằm phát hiện kịp thời nêu vấn đề.
Cuối cùng trước khi đưa đáp án, giáo viên nên sử dụng câu hỏi: Các nhóm

còn có ý kiến nào khác trước khi cùng thống nhất ý kiến này?
IV. KIỂM NGHIỆM
IV.1. Kết quả nghiên cứu:
Dạy học tích cực là nhiệm vụ chiến lược cực kì quan trọng, dạy học
theo phương pháp hợp tác cũng không nằm ngoài mục tiêu nhiệm vụ giáo dục
đó của đất nước chúng ta ngày nay. Với phương pháp và nội dung thực hiện
“ Kỹ thuật dạy học tích cực” trong dạy học Lịch Sử lớp 9 như trên tôi đã
vận dụng khá thành công trong giảng dạy Lịch Sử, các em học sinh đều biết
thảo luận nhóm, học sinh không những biết làm việc cá nhân mà còn biết làm
việc tập thể, biết khai thác thông tin, biết chuyển quá trình của nhà trường
thành quá trình tự đào tạo. Trong khi thảo luận các em tranh luận sôi nổi đưa
ra tranh ảnh dẫn chứng minh họa cho vấn đề trình bày. Học sinh rất có hứng
thú trong học tập một giờ Lịch sử và kết quả kiểm tra cuối học kỳ đạt được ở
92 em học sinh lớp 9 như sau:
IV.1.1 Chất lượng đại trà:
18


Tổng số Giỏi

Khá

TB

Yếu

Mức

học sinh

độ Chưa

hứng thú

hứng

SL
88

thú
SL %
4
4.4

khối 9
92

SL %
SL %
SL
20.6
19
30 32.6 43

%
SL
46.8 0

%
0

%
95.
6

IV.1.2 Chất lượng mũi nhọn năm học : 2014-2015
TT Năm học

Tổng số học sinh Số học sinh giỏi Số học sinh giỏi
khối 9

1

2014-2015 92

trường
SL
19

%
20.6

huyện
SL
1

Giải
Nhì

2

Ba

IV.2 Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu.
Qua đề tài nghiên cứu giúp giáo viên lựa chọn nội dung, phương pháp.
Trong đó chú trọng đến việc:
- Rèn luyện các kĩ năng, năng lực hành động, vận dụng kiến thức, tăng
cường thực hành và gắn nội dung bài học với thực tiễn cuộc sống.
- Sử dụng có hiệu quả phương tiện, thiết bị dạy học được trang bị hoặc do
giáo viên và học sinh tự làm, quan tâm đến ứng dụng công nghệ thông tin
trong dạy học.
- Động viên, khuyến khích kịp thời sự tiến bộ của học sinh trong quá trình
học tập; đa dạng hoá nội dung, cáchình thức, cách thức đánh giá và tăng
cường hiệu quả của việc đánh giá.
C. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
I. KẾT LUẬN
Vận dụng phương pháp dạy học phát huy tính chủ động, tích cực, tự
giác học tập của học sinh là chú trọng rèn luyện phương pháp tư duy, năng
lực tự học, tự nghiên cứu; tạo niền vui, hứng khởi, nhu cầu hành động và thái
độ tự tin trong học tập cho học sinh; thể hiện mối quan hệ tích cực giữa giáo
viên và học sinh, giữa học sinh với học sinh, kết hợp giữa học tập cá thể với
học tập hợp tác, làm việc theo nhóm.
19


Với kinh nghiệm nhỏ bé của bản thân trong quá trình giảng dạy, tôi xin
được đưa ra việc vận dụng một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực
trong dạy học môn Lịch sử 9 để các đồng chí tham khảo, đóng góp ý kiến bổ
sung để cùng nhau xây dựng các giờ dạy có hiệu quả hơn.
II. ĐỀ XUẤT

- Những năm gần đây, phòng GD đã tổ chức các cụm chuyên đề để giáo viên
các trường có dịp được gặp gỡ giao lưu và học hỏi đồng nghiệp của mình về
cách vận dụng các phương pháp mới trong quá trình dạy học. Chúng tôi
mong thường xuyên hơn được tham gia các buổi chuyên đề, các lớp chuyên
đề về phương pháp dạy học do phòng GD và Sở GD tổ chức
- Đề nghị phòng Giáo dục, hằng năm các sáng kiến kinh nghiệm được xếp
loại cần được biên soạn lại và phổ biến về các cơ sở trường học để giáo viên
tham khảo và vận dụng nhằm tăng tính khả thi của các đề tài nghiên cứu.
- Một trong những yếu tố tác động trong các phương pháp dạy học tích cực
là phương tiện vật chất, công nghệ thông tin. Vậy các nhà trường cần thu hút
các nguồn đầu tư xây dựng, xã hội hoá giáo dục tích cực, hỗ trợ phương tiện,
công nghệ và có biện pháp sử dụng hợp lí, đúng liều lượng sẽ thích hợp với
hứng thú, mục tiêu học tập và có thể dẫn đến biến đổi sâu sắc trong quan hệ
giáo dục với tình hình hiện nay./.
XÁC NHẬN
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Nga Sơn ,ngày 10 tháng 4 năm
2015
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
không sao chép nội dung của người khác.

Trịnh Xuân Chung

20


PHỤ LỤC
Tài liệu nghiên cứu.
1. SGK-SGV Lịch sử 9- NXB Giáo Dục.

2. Thiết kế bài giảng Lịch sử 9 –NXB Hà Nội .
3. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên môn Lịch sử. NXB Giáo
dục.
4. Phần mềm vẽ bản đồ tư duy : mind mapping

MỤC LỤC
21


Trang
Nội dung
A
B
I
I.1.

ĐẶT VẤN ĐỀ
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
Khái niệm và ý nghĩa của việc sử dụng “ Kỹ thuật

1
1
2
2

II
II.1
II.2
III

III.1
IIII.

dạy học tích
cực” trong dạy học Lịch Sử lớp 9
PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGA SƠN
THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
Thuận lợi khi thực hiện đề tài SKKN
Khó khăn khi thực hiện đề tài SKKN
CÁC GIẢI PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIÊN
Lựa chọn nội dung
Xây dựng nội dung để tiến hành thực hiện các kỹ

3
3
4
5
5
7

2
III.3
III.4
III.5

thuật dạy học tích cực
Phương pháp tiến hành
Vận dụng cụ thể
Vận dụng các kỹ thuật: “Khăn phủ bàn”, “Sơ đồ

8
9
10

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

SÁNGmảnh
KIẾNghép”
KINH
tư duy” “Những
vàoNGHIỆM
dạy tiết 11 bài
9: “Nhật Bản ”- Lịch sử 9

ỨNG DỤNG MỘT SỐ KỸ THUẬT DẠY HỌC MỚI, NHẰM
IV
KIỂM NGHIỆM
18
PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ 9
IV.1
IV.2
C
I
II

Kết quả nghiên cứu
Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
KẾT LUẬN
ĐỀ XUẤT

18
19
19
19
20

Người thực hiện: Trịnh Xuân Chung
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THCS Nga Tân
SKKN thuộc môn: Lịch Sử

THANH HÓA NĂM 2015

22