Bài thu hoạch kỹ năng giao tiếp (1)

MỤC LỤC
TRANG

1


I.

Lỗi trong giao tiếp mà các bạn trẻ thường gặp và cách khắc phục để
giao tiếp tốt.
1. Lỗi trong giao tiếp mà các bạn trẻ thường gặp

Một trong những vấn đề được bàn luận khá sôi nổi trên các diễn đàn mạng
và truyền thông đại chúng hiện nay là việc sử dụng ngôn ngữ trong văn hóa
giao tiếp thường ngày của giới trẻ (nhắn tin trên điện thoại, chat trên mạng,
hội thoại ngoài đời sống...). Giới trẻ đã sáng tạo ra cho mình một kiểu loại
ngôn ngữ riêng không theo quy chuẩn của tiếng Việt, thường được gọi là
“ngôn ngữ teen” hay “ngôn ngữ chat”, “ngôn ngữ @”. Đó là dạng thức
ngôn ngữ được tạo ra bằng cách thay đổi từng chi tiết của các chữ cái tiếng
Việt, kết hợp nhiều loại ký hiệu khác nhau và với ngôn ngữ khác ngoài
tiếng Việt. Ngôn ngữ này thường được sử dụng trên mạng internet, cụ thể
là trên các diễn đàn, mạng xã hội, các công cụ trò chuyện trực tuyến khác,
đặc biệt là trong tin nhắn điện thoại. Không ít người phê phán cho rằng
ngôn ngữ của giới trẻ hiện nay là “xa lạ với tiếng phổ thông” và “cần có
giải pháp khắc phục. Song, bên cạnh đó, cũng có những bình luận tích cực,
coi đó như là nhu cầu phát triển ngôn ngữ tất yếu của giới trẻ trong xã hội
hiện đại. Còn bản thân các bạn trẻ nghĩ gì về vấn đề đó, và những suy nghĩ
của họ nói lên điều gì?
Từ góc độ văn hóa, chúng tôi cho rằng, ngôn ngữ hàm chứa ý thức xã hội
và việc sử dụng ngôn ngữ không theo hệ quy chuẩn tiếng Việt của giới trẻ
là một hiện tượng văn hóa mang ý nghĩa thể hiện phong cách đặc trưng của

giới trẻ, sự va chạm giữa các giá trị, và là hình thức biểu đạt văn hóa của
một nhóm xã hội được giới trẻ thể hiện thông qua dạng thức sử dụng ngôn
ngữ “chung”.
Từ điển tiếng Việt định nghĩa: “Giao tiếp là trao đổi, tiếp xúc với nhau;
ngôn ngữ là công cụ của giao tiếp”. Giao tiếp chính là sự xác lập mối quan
hệ giữa các cá nhân và giữa cá nhân với cộng đồng, là quá trình kết nối con
người với nhau, tạo nên giá trị một cộng đồng cũng như văn hóa của cộng
đồng đó. Giao tiếp thể hiện qua quá trình chia sẻ thông tin, trao đổi quan
điểm nhằm tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau. Giao tiếp tốt là giao tiếp có
văn hóa, trong đó mức độ đánh giá được nhìn nhận qua thái độ, nguyên tắc
ứng xử, nghi thức lời nói… Ngôn ngữ là một trong những phương tiện hữu
hiệu để đáp ứng được mục đích giao tiếp. Nhờ ngôn ngữ mà con người có
thể diễn đạt và làm cho người khác hiểu được tư tưởng, tình cảm, trạng thái
và nguyện vọng của mình.
2


Khái niệm về giới trẻ hiện nay thường được hiểu tương đối như là ngôn từ
chung chỉ nhóm đối tượng những người đang ở độ tuổi trưởng thành. Kidd
đã đưa ra định nghĩa về văn hóa giới trẻ. Theo đó, văn hóa giới trẻ là văn
hóa của một nhóm những người trẻ tuổi, tồn tại trong lòng một tầng văn
hóa rộng hơn - tầng văn hóa làm chuẩn mực cho toàn xã hội, tuy nhiên nó
cũng có những giá trị chuẩn mực của riêng mình; và thanh niên thông qua
văn hóa giới trẻ để khẳng định vai trò, vị trí của mình trong hệ thống chung
của xã hội nhằm tìm tòi, khám phá, định hình lối sống, bản sắc cho riêng
mình . Trong bài viết này, chúng tôi quan niệm cụm từ giới trẻ cũng mang
hàm ý để chỉ tầng lớp thanh niên, thế hệ được cho là năng động, nhạy bén,
sáng tạo, luôn hướng tới cái mới, cái khác biệt. Nhóm xã hội - dân cư
“thanh niên” là một nhóm lớn với nhiều nhóm nhỏ thuộc các độ tuổi khác
nhau, song cơ bản gồm 3 nhóm chính là học sinh trung học phổ thông, sinh

viên và thanh niên đã đi làm.
Ở góc độ lý thuyết, xu hướng hướng tới sự đa dạng văn hóa trong xã hội
dẫn đến việc hình thành khái niệm “tiểu văn hóa” của các nhóm tộc người,
các tầng lớp xã hội, của người nghèo, kẻ phạm pháp, đồng tính, thanh thiếu
niên,... Nhiều nghiên cứu về văn hóa thanh niên cũng đã sử dụng cách tiếp
cận tiểu văn hóa, hay nói cách khác, văn hóa thanh niên được coi như là
một loại “tiểu văn hóa”. Cách tiếp cận này được chỉ ra lần đầu trong nghiên
cứu Subculture in the Meaning of style (Tiểu văn hóa trong ý nghĩa của
phong cách) của nhà xã hội học người Anh Dick Hebdige. Ông cho rằng
văn hóa thanh niên là một tiểu văn hóa được nhận biết bởi tính đặc trưng
của phong cách, ứng xử và các sở thích nhằm báo hiệu, bộc lộ tư cách
thành viên của mỗi cá nhân thông qua những lựa chọn vật thể có tính biểu
tượng và điển hình về phong cách ăn mặc, đầu tóc, giày dép… Bên cạnh đó
các yếu tố phi vật thể như sở thích chung, phương ngữ, tiếng lóng, loại hình
âm nhạc và cả những không gian tụ tập ưa thích cũng đều là những yếu tố
nhận biết quan trọng. Xu hướng vận dụng lý thuyết tiểu văn hóa trong
nghiên cứu về thanh niên đã được nhiều nghiên cứu sau đó hưởng ứng, tạo
một cơ sở học thuật và công cụ phân tích hữu hiệu, đặc biệt ở những trào
lưu mới lạ của giới trẻ phương Tây như hippies, punk, pop, rock… Song
bên cạnh đó, lý thuyết tiểu văn hóa cũng gặp những sự phê phán khi cho
rằng cách tiếp cận tiểu văn hóa không chỉ ra được bản chất chung của văn
3


hóa thanh niên mà chỉ quan tâm tới yếu tố bề mặt như: cách phục trang,
ngôn ngữ, loại hình vui chơi và một số phong cách sống điển hình. Nghiên
cứu của Shane Blackman cho rằng: cách tiếp cận tiểu văn hóa không thể
chỉ ra những biến đổi có tính cấu trúc của thanh niên và văn hóa thanh niên,
vì mỗi thanh niên không chỉ mang trong mình tư cách là một thanh niên mà
đồng thời còn đại diện cho gia đình, cộng đồng, tôn giáo, sắc tộc và giai

cấp của mình. Như vậy, văn hóa thanh niên cần được nhìn nhận trong tổng
thể văn hóa dân tộc và là một bộ phận hữu cơ của văn hóa dân tộc. Tuy
nhiên, văn hóa thanh niên cũng mang những hệ giá trị đặc trưng của một
cộng đồng những người trẻ, năng động, sáng tạo, ưa thích sự trải nghiệm
những điều mới lạ… Do đó, việc sử dụng lý thuyết tiểu văn hóa để nghiên
cứu các hiện tượng, trào lưu mới lạ xuất hiện trong thanh niên, ở một số
những trường hợp cụ thể, được coi là một công cụ phân tích sắc bén với
những ưu thế riêng. Vận dụng lý thuyết tiểu văn hóa, chúng tôi nhằm làm
rõ những hệ thống biểu đạt ý nghĩa, mô thức bộc lộ bản sắc cá nhân và cách
tạo dựng phong cách riêng của giới trẻ qua việc sử dụng ngôn ngữ giao tiếp
không theo hệ cấu trúc ngôn ngữ chuẩn đã được định hình từ môi trường xã
hội rộng lớn hơn.
Việc sử dụng “ngôn ngữ teen” trong giao tiếp của giới trẻ hiện nay
Trên các diễn đàn (forum), các trang nhật ký cá nhân (blog), nói chuyện tán
gẫu (chat), hay mạng xã hội Facebook, chúng ta sẽ thấy tiếng Việt được các
bạn trẻ thay đổi từ cách viết đến cấu trúc câu, thậm chí cố tình viết chệch
âm, sai lỗi chính tả để tạo sự vui vẻ, tinh nghịch trong lời nói.
Dạng thức sử dụng ngôn ngữ giao tiếp trong trường học, nơi công cộng của
giới trẻ, do đặc tính riêng của phong cách khẩu ngữ khi người nói trực tiếp
tương tác với người nghe, nên thường theo kiểu lối nói vần và theo kiểu mã
hóa ngôn từ ở những bối cảnh phù hợp. Ngôn ngữ đời thường mà giới trẻ
hay nói chuyện với nhau nhiều khi làm tăng tính biểu cảm, sinh động. Ví
dụ: tiền thành xiền, tình yêu thành tình iu, ghét như con bọ chét, nhỏ như
con thỏ, tin vịt, chạy mất dép, bó tay. com, bốc hơi (biến mất), đít chai
(kính)… Để ca ngợi cái đẹp thì giới trẻ nói “đẹp dã man”, còn “vụ này có
vẻ lục tốn đấy nhỉ” là để nói về một vụ chi tiêu tiền bạc, để khen một người
nhiều tiền thì “thầu giầu nhỉ”. Đó là một vài trong khá nhiều ví dụ về sử
4

dụng ngôn ngữ hiện nay mà đại đa số nằm trong giới trẻ Hà Nội. Việc sử
dụng tiếng lóng trong giao tiếp hàng ngày trở nên phổ biến, nhất là trong
giới học sinh.
Từ khía cạnh tâm lý học, tuổi teen là độ tuổi có đặc trưng tâm lý thích cái
mới, ưa sự khám phá, thường hành động theo trào lưu. Vì vậy như một “làn
sóng” dây chuyền, chỉ trong vài năm, cách nói, viết trên ngày càng lan rộng
trong giới trẻ. Nhiều teen xem đó như là một "phát minh”, một thứ ngôn
ngữ riêng giúp giới trẻ có thể trao đổi, bày tỏ mọi thứ.Qua khảo sát, hầu hết
các bạn trẻ thường sử dụng “ngôn ngữ teen” trên mạng và tin nhắn điện
thoại. Điều này cho thấy mức độ gắn liền của ngôn ngữ chat đối với các
công cụ truyền thông hiện đại. Các bạn trẻ thường lựa chọn mạng xã hội
làm không gian giao tiếp, chia sẻ với bạn bè. Nếu như không bàn tới các
khía cạnh hạn chế của lạm dụng internet thì việc sáng tạo, sử dụng những
ngôn ngữ “lệch chuẩn” đôi khi cũng là giải pháp giúp giới trẻ giải phóng
năng lượng, giải thoát bức xúc cá nhân, thể hiện bản thân một cách dễ dàng
hơn. Và có thể nói, ở khía cạnh nào đó, việc sử dụng dạng thức ngôn ngữ
này đã tạo nên sự cộng cảm trong cộng đồng giới trẻ hiện nay. Bản thân
những người sử dụng loại ngôn ngữ này tự hình thành cho mình một thói
quen đọc và hiểu được những biến đổi ngôn ngữ khi thực hiện hành vi
“chat” hay nhắn tin một cách linh hoạt. Hay nói cách khác, họ tự tạo ra sự
tiện lợi cho quá trình giao tiếp, trao đổi với những thông điệp ngôn ngữ
chuyển tải riêng. Điều này tạo nên một mô thức biểu đạt cảm xúc “nhóm”
của thanh niên thời hiện đại.
Giao tiếp bằng ngôn ngữ không chỉ là cách truyền đạt thông tin giữa người
với người mà còn là một phương diện để thể hiện văn hóa, đạo đức. Việc
sử dụng ngôn ngữ teen trong nhiều trường hợp hình thành một thái độ giao
tiếp, một hình thức ứng xử tạo sự thoải mái, vui vẻ, hài hước, làm tăng
thêm tính hiệu quả của mục đích giao tiếp. Từ góc độ giáo dục, việc lạm
dụng các ngôn từ thiếu thẩm mỹ của giới trẻ trong giao tiếp cũng là những
vấn đề mà xã hội, các bậc cha mẹ và nhà trường cần quan tâm. Song, ở khía

cạnh văn hóa, “giá trị gây sốc” của những ngôn từ “lệch chuẩn” cũng mang
những nét đặc trưng thể hiện phong cách riêng của văn hóa giới trẻ hiện
nay.
Tạo lập phong cách qua sự “chệch chuẩn”
5


Freud cho rằng các mô thức ứng xử phù hợp sẽ giúp cho hành vi trao đổi có
mẫu số chung được chấp nhận bởi cộng đồng và trở thành những hình thái
đạo đức hoặc luân lý chung trong xã hội, hướng mọi người tới những thực
hành phù hợp với bối cảnh đạo đức xã hội (4). Triết gia Pháp Michel
Foucault khi nghiên cứu về vấn đề kỷ cương, xã hội kỷ cương và hình phạt
đã chỉ ra rằng các kỹ năng quyền lực thực chất là đưa ra các chế tài giám
sát và kiến thức chuyên môn nhằm hình thành các chuẩn mực mà con
người phải theo như những hệ giá trị cơ bản không thể khác, được chấp
nhận bởi số đông trong cộng đồng và được định danh là tiêu chí để xác
nhận tính bình thường và khả năng hòa nhập vào đa số của xã hội (5). Như
vậy, mỗi xã hội đều có những quy ước chung mang tính cộng đồng và là
thước đo đánh giá hành vi mỗi cá nhân. Hay nói cách khác, con người là
một hạt nhân của xã hội và cần tuân thủ theo định chế chung, mọi hành vi
khác biệt đều có thể được xem như là sự “chệch chuẩn”. Mô thức chệch
chuẩn này được một số các nghiên cứu tiểu văn hóa thanh niên ở phương
Tây chỉ ra khi đề cập đến những nhóm thanh niên với lối sống khác biệt. Ví
dụ như nhóm Biker những năm 70 TK XX ở Anh với phong cách hung tợn,
trang phục khuy rời bằng da, quần bò vải bông chéo, ủng da nặng, giày
khủng bố, tóc dài vuốt ngược về phía sau với rất nhiều hình xăm trên cánh
tay, ngực; nhóm Ravers với trang phục nam nữ cùng một kiểu: áo sơ mi
quá cỡ rộng thùng thình, áo vest xẻ rãnh và quần bò lùng thùng, nhảy điệu
nghệ theo tiếng nhạc ầm ĩ; nhóm Punk với quần áo cũ kỹ, tóc kiểu mào gà,
sừng bò, hình xăm kỳ quái trên tay chân, xiên kim loại vào da thịt, đeo

vòng sắt trên mũi, lông mày, môi, má… Những nhóm này được cho là một
dạng phản ứng xã hội, với xu hướng thoát ly thực tế, rời bỏ các chuẩn mực
của cuộc sống thường ngày và thường được gán cho là những “kẻ lầm
đường lạc lối”, phạm pháp, trở thành một vấn đề nhức nhối của xã hội
trong bối cảnh đương thời. Sự “chệch chuẩn”, theo nghiên cứu của nhà xã
hội học người Anh Dick Hebdige, đã tạo nên phong cách riêng của giới trẻ.
Ông cho rằng chính những phong cách “phản kháng” đặc thù, với những
giá trị niềm tin và biểu tượng được chia sẻ cùng nhau trong hoạt động của
các thành viên của nhóm đã hình thành nên một dạng thức tiểu văn hóa
thanh niên.

6


Nhìn vào những biến chuyển của xã hội Việt Nam đương đại, có thể thấy
thanh niên Việt Nam đã có những định hình về phong cách riêng mang hơi
thở của thời đại, khác biệt với những dạng thức văn hóa khác. Bên cạnh
những đặc trưng thể hiện sự nhanh nhạy, sáng tạo, đổi mới trong quá trình
hội nhập kinh tế xã hội thì ở một phương diện nào đó, văn hóa thanh niên
cũng được cho là có nhiều hiện tượng “gây sốc”. Nghiên cứu của Lê Thu
Hường và Lê Duy Thế đã chỉ ra đặc trưng lối sống của giới trẻ Việt Nam
qua ba hiện tượng cơ bản: nhạc trẻ, thời trang, lối sống và quan niệm về
cuộc sống. Điểm chung của những hiện tượng này là đều được cho là đi
ngược lại với những giá trị văn hóa truyền thống (6). Từ hiện tượng như
vậy, tác giả cho rằng bên cạnh không ít thanh niên còn có hiểu biết hạn chế,
thậm chí lệch lạc về thời trang với tâm lý hiếu kỳ, thích chơi nổi, chưa phù
hợp với môi trường và hoàn cảnh xã hội thì ở một khía cạnh nào đó, những
thử nghiệm sự khác biệt trong thời trang cũng là một phần của tính hiện đại
và bản sắc (7).
Từ những hiện tượng về thời trang, âm nhạc, lối suy nghĩ… có thể thấy, sự

“chệch chuẩn” với phong cách riêng là một hiện tượng khá phổ biến trong
giới trẻ. Và có thể nhìn nhận xu hướng phá vỡ những quy chuẩn chính
thống trong ngôn ngữ giao tiếp hiện nay là phần nào thể hiện phong cách
đặc trưng của giới trẻ từ góc độ này. Sự “chệch chuẩn” trong ngôn ngữ giao
tiếp của giới trẻ được thể hiện rõ qua những bàn luận trái chiều trên các
phương tiện truyền thông trong xã hội hiện nay. Nhiều ý kiến cho rằng:
một bộ phận giới trẻ hiện nay đã lạm dụng hiện tượng này để tạo ra sự
“mới lạ”, “phá cách”, “sáng tạo”, “phi chuẩn mực”, dí dỏm, hài hước mà
người ta gọi là “chệch chuẩn riêng”. Điều này sẽ có ảnh hưởng lớn đến
“công cuộc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt” và nếu không có sự điều
chỉnh sớm sẽ có tác hại đến chuẩn mực ngôn ngữ dân tộc”. Những ngôn từ
“biến hóa” của giới trẻ đã và đang được sử dụng rộng rãi từ bàn phím điện
thoại, máy tính đến giao tiếp hàng ngày, tuy chỉ mang tính cá nhân, nhưng
lại ảnh hưởng đến đối tượng giao tiếp, thuần phong mỹ tục, văn hóa truyền
thống và sự giàu đẹp trong ngôn ngữ của cha ông. Vì vậy, trước sự “biến
hóa” ngôn ngữ Việt của giới trẻ hiện nay, chúng ta cần có định hướng, giúp
giới trẻ hiểu được giá trị chuẩn mực của ngôn ngữ.

7


Bên cạnh những phản ứng của phương tiện truyền thông xã hội về hiện
tượng ngôn ngữ này thì ngôn ngữ chat trong giao tiếp của giới trẻ có ý
nghĩa đối với mỗi cá nhân như thế nào? Kết quả khảo sát một số học sinh
trung học và sinh viên ở Hà Nội (từ 18-21 tuổi) cho thấy: có 28/50 bạn khi
được hỏi về nguyên nhân sử dụng ngôn ngữ chat đã trả lời là do để tiết
kiệm thời gian cũng như tiền bạc; để thể hiện cảm xúc chân thật và dễ dàng
hơn (26/50); theo trào lưu tuổi teen, nghe mãi thành quen (45/50); thích thú
khi tạo sự khác biệt (5/50). Rõ ràng, ngôn ngữ tuổi teen đã mang lại những
hiệu quả sử dụng nhất định. Những quan niệm của giới trẻ về việc sử dụng

dạng ngôn ngữ này là sự thể hiện đặc tính cơ bản của giới trẻ: hồn nhiên,
vui tươi, phá bỏ khuôn mẫu bộc lộ cảm xúc nhằm thu hẹp khoảng cách giao
tiếp giữa các cá nhân, giảm bớt cảm xúc khô khan của ngôn ngữ giao tiếp
thông thường ở những cảnh huống nhất định. Vì vậy, mặc dù có những
quan niệm cho rằng việc sử dụng ngôn ngữ chat là “đua đòi”, là những
ngôn ngữ “lạ, pha tạp” hay là sự “thích thể hiện mình trước mọi người” thì
cũng không thể phủ nhận hình thức ngôn ngữ này đã tạo lập một phong
cách riêng của giới trẻ. Đó là phong cách “chệch chuẩn” mang tính hiện đại
với hình thức bộc lộ cảm xúc mang tính sáng tạo đặc trưng trong giao tiếp
của giới trẻ hiện nay.
Ngôn ngữ giao tiếp của giới trẻ và sự nhận dạng bản sắc cá nhân
Tiểu văn hóa không phải là một nhóm xã hội được diễn tả dưới dạng thức
vô luật lệ mà nó ngược lại có cơ cấu nội bộ khá gắn kết, trong đó mỗi cá
thể là một bộ phận hữu cơ liên quan đến người khác, tạo nên một hệ thống
giá trị mang tinh thần nhóm. Văn hóa nhóm được kết cấu trong một hệ
thống được tạo nên bởi toàn bộ phong cách của mỗi cá nhân. Văn hóa
thanh niên được cho là một dạng tiểu văn hóa, trong đó sự chia sẻ “giá trị
biểu tượng” được thể hiện qua trang phục, ngoại hình, ngôn ngữ, âm nhạc,
phong cách tương tác… tạo thành một thể thống nhất qua sự định dạng bản
sắc cá nhân, bản sắc văn hóa nhóm.Trong một cuộc nói chuyện cởi mở giữa
người viết và một số bạn sinh viên, hầu hết đều nhận thức rằng ngôn ngữ
chat chỉ sử dụng để nói chuyện với bạn bè còn không nên sử dụng trong
giao tiếp thông thường với những người lớn tuổi để tỏ lòng tôn trọng. Vì
vậy, ngôn ngữ teen có thể coi là dạng ngôn ngữ nhóm, mang tính quy ước
ngầm, trong đó mỗi thành viên trong cộng đồng đều bình đẳng, cảm nhận
8


sự thuộc về của mỗi cá nhân trong một nhóm xã hội. Ở góc độ xã hội học,
theo quan điểm của Firth, “thanh niên không đơn giản là một nhóm tuổi mà

là một tổ chức xã hội của một nhóm tuổi. Thanh niên sẽ thuộc về một tiểu
văn hóa vào một thời gian nhất định…”. Và nếu như gõ google với từ khóa
“ngôn ngữ teen”, chúng ta có thể thấy vô số đường link dẫn tới các bài viết
về phong cách ngôn ngữ đặc trưng của giới trẻ. Điều này cho thấy việc sử
dụng ngôn ngữ teen đã trở thành một trào lưu với khá nhiều bạn trẻ tham
gia. Cùng với sự chia sẻ những giá trị chung (sự khác biệt, mới lạ, khẳng
định bản thân, sáng tạo, vui vẻ, hài hước, sành điệu…), việc sử dụng dạng
thức ngôn ngữ chat trong giao tiếp trên mạng và những lời nói, lóng, vần vè
trong đời thường của giới trẻ đã tạo nên một bản sắc tập thể, bản sắc nhóm
mà từ đó mỗi cá nhân trong đó có thể nhận dạng bản thân qua những trải
nghiệm tập thể. Ở một góc nhìn khác, Fine và Kleinman, Robert T.Wood
khi khai thác tiểu văn hóa ở góc độ những cá thể riêng biệt cho rằng tiểu
văn hóa được định nghĩa bởi nội bộ không đồng nhất, vì thực tế nó được
tạo nên bởi con người với thế giới quan xã hội và những trải nghiệm theo
cách chủ quan khác nhau. Mọi sự chia sẻ quan niệm của một thành viên của
tiểu văn hóa sẽ khác nhau ở mức độ cần thiết. Vì vậy, thậm chí trong một
nhóm đồng nhất hành động thì vẫn sẽ yêu cầu một sự đàm phán về ý nghĩa,
kết quả trong những quá trình liên tục của xã hội thực tại. Nói cách khác,
mặc dù tiểu văn hóa ở mức độ nào đó có thể gắn với một khung được chấp
nhận chung thì quan niệm của mỗi thành viên và sự hiểu biết khung tham
chiếu sẽ vẫn có ít nhất một phần khác nhau. Chứng minh cho điều này,
Robert T.Wood trong nghiên cứu về nhóm thanh niên straightedge xuất
hiện đầu những năm 80 TK XX ở Anh, đã kể lại những trải nghiệm của quá
trình nhận dạng bản sắc cá nhân của bản thân mình khi ở độ tuổi thanh
niên, là muốn học theo các đặc trưng của nhóm straightedge. Để biến mình
thành một người straightedge, ông đã nghe loại nhạc nhanh mạnh hàng
ngày, không thường xuyên hút thuốc lá và uống rượu, cố gắng thực hiện
thói quen ăn chay… Mặc dù vậy, Wood trong suy nghĩ không bao giờ
chính thức là người thuộc về nhóm straightedge. Giống như các nghiên cứu
khác về tiểu văn hóa, trường hợp straightedge đã đưa ra những gợi ý rằng

tiểu văn hóa nhìn chung được nhìn nhận trong khuôn khổ của những vấn đề
liên quan, hay là một tập hợp của các đặc tính văn hóa phổ biến mà hầu hết
các thành viên sử dụng nó như là những mẫu hình cho sự hình thành và duy
trì bản sắc nhóm. Tuy nhiên, mỗi cá nhân straightedge lại cũng có những
9


cách thể hiện và quan niệm khác nhau về tiêu chí và giá trị nhóm. Họ có
thể có những cách thức khác nhau trong việc nội hóa những chuẩn mực và
giá trị để hình thành những bản sắc tương tự. Nhìn vào bối cảnh xã hội Việt
Nam đương đại, nét đặc trưng chung của văn hóa giới trẻ là sự cộng hưởng
của nhiều yếu tố như thời trang, âm nhạc, lối sống, sở thích... Trong đó, có
thể coi hiện tượng sử dụng ngôn ngữ không theo chuẩn tiếng Việt trong
giao tiếp trên mạng và đời thường là một trong những điểm nhận diện bản
sắc của giới trẻ. Có thể nói, mặc dù mỗi cá nhân đặc biệt trong thế giới
mạng “thể hiện sự trải nghiệm của họ trong các vai trò khác nhau”, ở “mỗi
vai trò người đó lại thể hiện những nét bản sắc khác nhau” qua những trải
nghiệm của bản thân, song cảm nhận của sự thuộc về là vô cùng quan trọng
trong việc xác định bản sắc xác thực của mỗi cá nhân. Sự xung đột giữa các
giá trịTrong Giáo dục không trừng phạt, Thomas Gordon cho rằng những
xung đột về niềm tin và sở thích cá nhân như cách ăn mặc, triết lý sống, sự
lựa chọn bạn bè… giữa cha mẹ và con cái là dạng xung đột xoay quanh các
giá trị. Giới trẻ có quyền lựa chọn các giá trị, niềm tin và những ưu tiên của
mình, đồng thời sẵn sàng bảo vệ quyền lựa chọn này. Sự xung đột sẽ xảy ra
khi người lớn có ý định đưa chúng vào khuôn khổ theo những tiêu chuẩn
của họ. Một cách khái quát, sự xung đột đó được nhìn nhận như là những
va chạm giữa truyền thống và hiện đại, giữa những quy chuẩn văn hóa
chính thống và văn hóa “ngoài lề”. Mỗi cá thể trong xã hội dường như phải
trang bị cho mình một diện mạo phù hợp với văn hóa của cộng đồng xã hội.
Văn hóa chung đó mang quyền lực chính thống, sẵn sàng lên tiếng với

những gì khác biệt hay đi ngược lại nó. Văn hóa thanh niên mang đặc tính
mới mẻ, sáng tạo, khác biệt, một phần bắt nguồn từ ý thức về sự tự khẳng
định mình. Để khẳng định bản thân, giới trẻ luôn xác định cho mình những
giá trị riêng và cho đó là sự lựa chọn mang tính cá nhân... Và chính sự phá
bỏ khuôn phép mà không phải ai cũng chấp nhận được đó đã tạo cho văn
hóa thanh niên một diện mạo khác biệt, đó là sự thách thức mọi giới hạn
với những giá trị đặc trưng.
Hiện tượng sử dụng ngôn ngữ chat của giới trẻ trong giao tiếp hiện nay quả
thực gây hoang mang lo lắng cho các bậc cha mẹ và thày cô trong nhà
trường. Họ luôn tìm đủ mọi cách để hiểu và định hướng con em mình theo
những quy chuẩn truyền thống. Điều này là không thể phủ nhận ở góc độ
giáo dục, khi mà có những hiện tượng các em học sinh theo thói quen đã sử
10


dụng cả chữ viết tắt hay ngôn ngữ chat trong bài viết ở trường học. Tuy
nhiên, chính cách nhìn trong xã hội và trên các phương tiện truyền thông
cho rằng việc giới trẻ sử dụng dạng thức ngôn ngữ này là do muốn giảm
bớt sự theo dõi gắt gao của cha mẹ lại đã thể hiện định kiến áp đặt của
người lớn đối với giới trẻ. Bởi lẽ qua khảo sát thì số các bạn sử dụng ngôn
ngữ chat với lý do này là không nhiều (chỉ có 4/50 bạn). Nói cách khác, đó
là sự xung đột giữa các giá trị niềm tin. Giới trẻ luôn muốn khẳng định
mình đã thực sự trưởng thành qua hành động bản thân và luôn muốn chứng
tỏ họ có quyền lựa chọn các giá trị, niềm tin và những ưu tiên của mình.
Còn người lớn thì luôn nghĩ rằng con em mình vẫn còn chưa đủ chín chắn,
cần phải được dạy dỗ. Sự xung đột các giá trị này dẫn đến việc giới trẻ nổi
loạn, phản kháng lại ý định người lớn muốn buộc họ vào khuôn khổ hành
động theo tiêu chuẩn, theo những giá trị chuẩn mực định hình tiềm ẩn qua
nhiều thế hệ trong ý thức hệ xã hội.
Những chuẩn mực văn hóa đạo đức được xây dựng mang tính phổ quát, trở

thành thước đo giá trị được áp dụng đối với các quan niệm, tư tưởng, hành
vi của con người sống trong môi trường văn hóa đó. Điều này cũng tạo nên
những xung đột về giá trị nội tại trong bản thân mỗi cá nhân. Khi được hỏi
“bạn có đồng ý với việc sử dụng ngôn ngữ teen hàng ngày hay không?” thì
hầu hết các bạn trẻ, mặc dù đều sử dụng dạng thức ngôn ngữ này hàng
ngày để nói chuyện với bạn bè, nhưng đều trả lời là “không đồng ý” (48/50
bạn). Rõ ràng, những quy chuẩn về hành vi giao tiếp thể hiện qua cách sử
dụng ngôn ngữ cũng đã ăn sâu vào nhận thức của giới trẻ trong xã hội.
Ngôn ngữ chat tuy giữ vai trò không thể thiếu trong việc diễn đạt cảm xúc
của giới trẻ, vừa tiết kiệm thời gian và tiền bạc, đồng thời còn tạo sự hài
hước vui vẻ trong giao tiếp… và được coi là hình thức đặc trưng của ngôn
ngữ mạng trong thời đại internet, song nó vẫn luôn nằm trong phạm vi
kiểm soát bởi lăng kính đã được định hình của mỗi cá nhân và sự quy ước
truyền thống của cộng đồng. Thậm chí, nó còn bị coi là “làm mất đi sự
trong sáng của tiếng Việt”, là thứ ngôn ngữ “kỳ quái” không thể chấp nhận
được, “cần phải loại bỏ nếu không sẽ làm hỏng cả một thế hệ trẻ”. Thực tế
chứng minh rằng bất cứ một sự vật hiện tượng nào cũng có những giá trị
riêng của nó, giúp nó tồn tại và đóng vai trò nhất định đối với mỗi cá thế
trong xã hội. Chính những dấu ấn văn hóa được đóng chặt của bộ phận
ngôn ngữ chính thống khiến cho con người luôn dùng đến định kiến văn
11


hóa của mình để mặc định giá trị trong sự giới hạn của những phán đoán
mang tính chủ quan bởi những ràng buộc do chính con người xã hội tạo
nên. Những chuẩn mực trong văn hóa giao tiếp của cơ tầng văn hóa
Phương Đông nói chung và văn hóa Việt Nam nói riêng với các diễn ngôn
đạo đức như “kính trên nhường dưới”, “tôn sư trọng đạo”… đã quy định
giá trị và tạo nên tính cảnh huống trong việc sử dụng ngôn ngữ chat của
giới trẻ. Điều này khiến cho việc sử dụng ngôn ngữ chat nếu như không

tương ứng với không gian, thời gian và chủ thể văn hóa sẽ thực sự trở thành
một biểu hiện không tốt của đạo đức, vi phạm quy chuẩn lễ nghi trong văn
hóa giao tiếp của xã hội truyền thống Việt Nam.
Ngôn ngữ chat xuất hiện như một hiện tượng văn hóa nhóm trong xã hội
đương đại và là dạng ngôn ngữ đặc trưng trong giao tiếp của giới trẻ hiện
nay. Việc sử dụng dạng ngôn ngữ này trong giao tiếp trên mạng và trong
cuộc sống đời thường đã hình thành nên sự liên kết nhóm do tính thân
thiện, cởi mở, vui vẻ với phong cách sáng tạo “chệch chuẩn” của tuổi trẻ.
Sự xuất hiện ngôn ngữ của cư dân mạng là quy luật tất yếu trong thời đại
phát triển của thế giới truyền thông mà internet đóng vai trò chủ đạo, mở ra
một dạng thức văn hóa mới trong đó ngôn ngữ mang những giá trị cốt lõi
chuyển tải mọi sắc thái của hành vi giao tiếp trong không gian đa chiều, đa
phong cách của thế giới mạng.
2. Cách khắc phục để giao tiếp tốt
- Nói chuyện bằng thái độ chân thành, tự nhiên. Tránh tỏ ra khó chịu,
gượng ép hay giả làm bộ vui vẻ, quan tâm đến người khác - như thế sẽ gây
ra ấn tượng xấu ở người đối diện.
- Không đột nhiên im lặng, nói lấp lửng, làm ra vẻ bí mật để bắt người khác
phải chờ đợi.
- Không ngắt lời một người đang hào hứng kể chuyện cho bạn. Khi bạn làm
cho họ mất hứng trò chuyện, có thể lần sau họ sẽ ngại chia sẻ với bạn.
- Nói chuyện gọn gàng, đủ ý, chỉ kể những chi tiết liên quan, không thao
thao bất tuyệt bất chấp người nghe có muốn nghe hay không. Để làm được
điều này, bạn cần phải có tài quan sát. Vừa kể một câu chuyện vừa xem
thái độ người nghe. Nếu họ có biểu hiện không hứng thú như ngáp dài, lấy
tay chống cằm, mắt trĩu xuống, nhìn ngó nghiêng chỗ khác...hãy chủ động
chuyển đề tài hoặc kết thúc nhanh câu chuyện.
12

- Khi nói chuyện, nên giữ một khoảng cách vừa phải. Nếu không gian có
nhiều đồ vật riêng tư của người đối diện, hãy nhìn thẳng, tránh ngó nghiêng
lung tung vì họ sẽ nghĩ là bạn đang soi mói đời tư của họ. Với người lớn
tuổi, nên đứng lại gần hơn một chút vì họ có thể bị lãng tai, không nghe rõ.
- Nếu đang nói chuyện với nhóm đông người, tuyệt đối không có cử chỉ thì
thầm vào tai người bên cạnh hay ghi giấy chuyển cho người khác, rồi làm
ra vẻ bí mật. Đây là hành vi bị cho là thiếu lịch sự, kém tế nhị.
- Không nên tâm sự chuyện riêng tư với tất cả mọi người.
- Nếu không thể nói sự thật, đừng tìm cách nói dối. Ví dụ, có người hỏi bạn
chiếc áo mới mua của cô ấy có đẹp không. Nếu bạn thực sự thấy xấu, đừng
giả vờ khen đẹp. Hãy cho cô ấy biết cảm nhận của bạn một cách khéo léo
hoặc đưa ra một cách trả lời khéo léo: "hình như tôi không hợp với phong
cách này, tôi thấy không thích lắm..."
(**) SỬ DỤNG ÁNH MẮT KHI GIAO TIẾP:
- Khi nói chuyện, hãy nhìn thẳng vào người đối diện, song đừng nhìn chằm
chằm. Thỉnh thoảng hãy đưa mắt nhìn phạm vi xung quanh họ để giảm tải
căng thẳng cho cả hai.
- Không đảo mắt liên hồi, nhìn xéo sang một người trong khi nói chuyện
với người khác nữa.
- Không đá lông nheo với người khác giới, trừ khi đó chỉ là cử chỉ hài hước
bạn tạo ra cho mọi người vui vẻ.
- Không hướng mắt nhìn xuống chân: người bi quan, thiếu tự tin, kẻ phạm
tội thường có cử chỉ này, do đó nó gây ra những cảm giác không hay ở
người đối diện.
- Dù nói chuyện với một người lớn tuổi hay nhỏ tuổi, bạn cũng đừng nên
nhìn vào khuyết điểm trên thân thể của họ. Dù bạn không cố ý nhưng đôi
khi ánh mắt của bạn lại gợi lên những ý nghĩ tiêu cực đầu họ.
- Khi nhờ vả ai đó, trong khi chờ họ ra quyết định, không nên nhìn chằm
chằm vào họ. Vô tình ánh mắt của bạn lại tạo áp lực bắt họ phải đồng ý
giúp đỡ bạn. Khi ăn cơm, không nhìn người khác gắp thức ăn vì bạn sẽ

khiến họ lúng túng.
- Tránh để cho người đối diện thấy bạn khóc, bởi bạn sẽ khiến họ rất khó
xử, dù họ có phải là người khiến cho bạn khóc hay không.
II.

Cách tạo ấn tượng ban đầu trong giao tiếp

13


1. Không nên tỏ ra là người hiểu biết.

Vì sao chúng tôi khuyên bạn như vậy bởi vì trong lần đầu gặp gỡ sẽ có rất
ít người thích bạn nếu như bạn cứ luôn kể cho họ về những người nổi
tiếng,những chuyện trên trời dưới đất sẽ khiến người nghe nhàm chán ,bởi
vì họ chỉ muốn biết về bạn và bạn cần biết về họ,nhưng cũng không nên hỏi
quá nhiều về người ta.Một nhà kinh doanh có kinh nghiệm và thận trọng sẽ
không thích những ai tỏ ra biết quá nhiều về họ hoặc người nào đó. Nếu
bạn tỏ ra là người hiểu biết thì đối với họ bạn chỉ là một kẻ “ra vẻ” để tạo
ấn tượng với người khác.
2. Nơi đông người bạn cần phải nép mình lại.

Trong những buổi tiệc,buổi giao lưu, gặp gỡ bạn nên ăn mặc gọn gàng,sạch
sẽ và lịch sự đó là điều tối thiểu cần làm nếu bạn muốn tạo ấn tượng ban
đầu tốt với đối tác của mình.Bạn không nên tỏ ra quá “nổi” so với mọi
người điều đó sẽ làm bạn mất điểm với đối tác của mình.
Thực tế cho thấy là những thái độ không tốt hay tính phô trương của bạn sẽ
không được đánh giá cao. Mọi người thường ấn tượng khi bạn làm cho họ
thấy rằng bạn rất thích tính cách của họ ,cách mà bạn thể hiện hay cá tính
của bạn khi họ nhận ra bạn cũng khá quan tâm đến họ.

“khép mình” ở đây không phải là bạn phải luôn khép nép,dè dặt điều này
cũng khiến mọi người có cái nhìn không tốt về bạn, mà bạn hãy cứ là bạn
nhưng không nên phô trương bản thân mình quá.
3.

Đã sai lầm 1 lần thì mãi mãi không có cơ hội để sửa lỗi lầm đó.

Trong lần gặp gỡ đầu tiên mà bạn vô tình nói hày làm một đièu gì đó phật ý
đối tác của mình thì bạn sẽ không có cơ hội thứ 2 để sửa chữa lỗi lầm đó
vậy nên trước khi đi bạn nên chuẩn bị cho thật kỹ,từ ăn mặc,đến lời nói,cử
chỉ,ánh mắt.. tất cả những điều đó sẽ quyết định nên sự thành công trong
việc tạo ấn tượng đầu tiên tốt đẹp.
4.

Chuẩn bị trước.

14


Trước khi bắt đầu cuộc gặp, bạn nên chuẩn bị trước một số nội dung cho
cuộc nói chuyện. Đó có thể là các câu hỏi, một vài câu chuyện bông đùa để
tạo bầu không khí thoải mái, vui vẻ. Hãy dành ít phút để tìm hiểu về thói
quen, sở thích của người mà bạn sẽ hẹn gặp, chẳng hạn như: cô ấy có thích
xem phim không?,anh ấy mê thể thao không?... Người ấy sẽ thật là bất ngờ
khi ngay trong lần đầu gặp đầu tiên mà bạn đã hiểu và quan tâm về đối
phương.
5. Luôn nói lời khen ngợi bất cư khi nào bạn thấy điều gì đáng
được khen.
Nếu bạn thực sự đánh giá cao người khác như vẻ đẹp của họ hay sự thông
minh, các kỹ năng, khả năng cảm thụ nghệ thuật,... thì mọi người sẽ tự

động nhớ đến bạn và từ đó bắt đầu thích bạn. Nhưng hãy chắc chắn những
lời khen của bạn là chân thực nên trsnh những hành động thái quá hay khoe
khoang thể hiện mình.
6. Luôn nở nụ cười.
Đừng quên mở nụ cười trong khi gặp gỡ và nói chuyện với nhau nhé!
Theo nghiên cứu cho thấy, số lần bạn cười trong suốt cuộc trò chuyện cho
thấy mức độ thân thiện của bạn. Điều này không làm thiệt gì cho bạn và
cũng không có tác dụng phụ gì cả. Một nụ cười có thể khơi nguồn cho
những nụ cười khác và một nụ cười co thể là ấn tượng ban đầu trong giao
tiếp với người khác.
7.

Cởi mở và tự tin

Hầu như tất cả mọi người đều có một chút lo lắng khi hẹn gặp ai đó là lần
đầu tiên. Điều này làm bạn không được thoải mái, tự nhiên trong khi nói
chuyện. Hãy khắc phục điểm yếu này và cố gắng thể hiện sự tự tin để cả
hai cảm thấy thoải mái và dễ gần nhau hơn. Để tạo ấn tượng ban đầu trong
giao tiếp tốt thì ngoài cách ăn mặc,hành vi, cử chỉ của bạn cũng ảnh hưởng
rất lớn đến người đối diện. Hãy chào dón họ bặng nụ cười tươi, cái bẳt tay
thân thiện, trò chuyện một cách cởi mở và thoải mái để xóa bỏ ranh giới lạ
lẫm ban đầu giữa hai người.
15


III.

Ứng xử thông minh

Trong xã hội hiện nay, có nhiều tình huống bất ngờ xảy ra trong mọi hoàn

cảnh nên cách ứng xử phù hợp và tạo ấn tượng tốt trong mọi tình huống
cho người đối diện cũng như mọi người xung quanh đó là gọi là ứng xử
thông minh
Bí quyết thành công trong ứng xử nên áp dụng các nguyên tắc sau trong
giao tiếp: Đặt mình vào hoàn cảnh của người khác để tránh sự áp đặt; biết
giữ thể diện cho người khác; chú ý lắng nghe; quan tâm đến người khác;
khen tặng đúng lúc; nói năng nhỏ nhẹ, ngọt ngào ngay cả khi không vừa ý;
khiêm tốn, chân thành.

16