Tiết 95: Ý nghĩa văn chương

Bài 24
Tiết 95 Ý NGHĨA VĂN CHƯƠNG
_Hoài Thanh_
I. Mục tiêu của bài học: giúp học sinh
1. Hiểu được quan niệm của Hoài Thanh về nguồn gốc cốt yếu, nhiệm vụ
với công dụng của văn chương trong lịch sử loài người.
2. Hiểu được phần nào phong cách nghị luận văn chương của Hoài Thanh
3. Tích hợp với phần Tập làm văn: cách làm 1 bài văn nghị luận, chứng
minh.
II. Chuẩn bị:
1. Giáo viên: SGK, SGV, giáo án, các tư liệu (dẫn chứng) để chứng
minh.
2. Học sinh: Soạn trước các câu hỏi trong phần đọc hiểu văn bản.
III. Tiến trình dạy học:
1. Ổn định trật tự.
2. Dẫn vào bài mới trong cuộc sống hằng ngày cũng như các cấp học,
chúng ta đã được làm quen và học rất nhiều các tác phẩm văn chương. Đọc
và học văn giúp chúng ta mở rộng tầm hiểu biết và nuôi dưỡng tâm hồn.
Vậy, chúng ta có bao giờ tự hỏi: Văn chương có nguồn gốc từ đâu, nhiệm vụ
của văn chương là gì và văn chương có công dụng như thế nào trong cuộc
sống. Hôm nay, cô sẽ giới thiệu cho các em một bài viết của nhà phê bình
văn học có uy tín rất lớn_ Hoài Thanh_ có tiêu đề “Ý nghĩa văn chương”.
GV viết bảng : Tiết 95 : Ý nghĩa văn chương
I.Tìm hiểu chung
1
Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu chung
về tác giả, tác phẩm
T
G
Hoạt động của thầy, cô giáo
HĐ của

HS
Kiến thức cần đạt
Câu hỏi 1: Qua phần soạn bài ở nhà, hãy
cho biết 1 vài nét về tác giả Hoài Thanh ?
Gv giới thiệu một vài tác phẩm tiêu biểu của
Hoài Thanh ( quyển Thi nhân Việt Nam )
trước lớp để cho Hs thấy được ông là một
nhà phê bình văn học nổi tiếng.
GV ghi bảng :
Câu hỏi 2: Em nào cho cô biết xuất xứ của
bài văn này ?
Gv ghi bảng :
Câu hỏi 3 : Xác định thể loại của văn bản ?
Gv hỏi tiếp em hs đó : Một bài văn nghị
luận bao giờ cũng nêu ra 1 vấn đề để bàn
bạc.Em hãy cho cô biết bài văn nghị luận
này nói về vấn đề gì ?
Gv chốt : Bài văn nghị luận này cho chúng
ta thấy được ý nghĩa của văn chương trong
đời sống.
Gv ghi bảng
Hs trả lời
Hs trả lời
Hs trả lời là
thể loại văn
nghị luận
chứng minh
-Vấn đề của
văn chương
I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả
- (1909 – 1982) quê ở xã
Nghi Trung, huyện Nghị Lộc,
tỉnh Nghệ An.
- Là nhà phê bình văn học
xuất sắc
- Năm 2000 được nhà nước
phong tặng giải thưởng Hồ
Chí Minh về văn học – nghệ
thuật.
2. Tác phẩm
- Văn bản được viết năm
1936 in trong sách Bình luận
văn chương.
- Thể loại: Nghị luận văn
chương vì nội dung nghị luận
2
Chuyển ý : Chúng ta vừa tìm hiểu xong
những nét khái quát về tác giả, xuất xứ cũng
như thể loại của bài.Bây giờ cô trò chúng ta
sẽ cùng nhau đi vào phần 3 : Đọc và tìm
hiểu bố cục.
Gv ghi bảng :
Gv nhận xét cách đọc và đọc mẫu đoạn 1 từ
đầu đến “thương cả muôn vật, muôn loài”
cho học sinh.
Câu hỏi 4: Cô vừa đọc xong phần đầu, vậy
em nào có thể khái quát nội dung cô vừa
đọc trên ?
-Câu văn nào là luận điểm chứa nội dung

khái quát em vừa nêu ?
Câu hỏi 5 : Cô mời bạn (Linh, Hương A)
đọc cho cô đoạn tiếp theo đến “Lời ấy tưởng
không có gì là quá đáng”.Theo em nội dung
khái quát của đoạn này là gì ?
Câu hỏi 6 : Cô mời bạn (Hải Anh, Đạt B)
đọc đoạn cuối.Nội dung khái quát của đoạn
này là gì ?
Câu hỏi 7: Sau khi đã xác định được nội
dung khái quát của các đoạn, em hãy cho cô
biết bài Ý nghĩa văn chương có tuân theo
các trình tự mở bài, thân bài, kết luận của
một bài văn nghị luận không ?
Gv ghi bảng :

- Nêu nguồn
gốc cốt yếu
của văn
chương là
lòng thương
người.
“Nguồn gốc
cốt yếu…”
- Nêu nhiệm
vụ và công
dụng của
văn chương
-Nêu ý
nghĩa của
văn chương

-Có bố cục
3 phần.
thuộc vấn đề của văn chương.

3. Đọc-Tìm hiểu bố cục
a. Đọc
c. Bố cục:
- Mở bài: Nguồn gốc văn
chương xuất phát từ tình yêu
thương con người.
-Thân bài: Bàn về nhiệm vụ,
công dụng của văn chương.
- Kết bài : Ý nghĩa của văn
chương trong đời sống con
người.
3
Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu chi tiết
Chuyển ý : Bây giờ chúng ta sẽ đi vào mục II.Tìm hiểu chi tiết văn bản
Gv ghi bảng :
Câu hỏi 8: Các em hãy quan sát câu chuyện
Hoài Thanh kể trong phần đầu SGK và cho
cô biết tại sao thi sĩ Ấn Độ lại khóc ?
GV bình : Nhà thơ Ấn Độ trông thấy một
sinh vật bé nhỏ đang vật vã, đau đớn với vết
thương có lẽ là rất nặng.Từ láy run rẩy gợi
cho chúng ta liên tưởng đến hình ảnh con
chim đang cận kề với cái chết, sắp trút hơi
thở cuối cùng của mình.Như vậy,mở đầu
văn bản, Hoài Thanh đã dẫn ra 1 câu chuyển
kể về 1 con chim bị thương.Sự kiến ấy

tưởng như không có một tác động nào đến
cuộc sống vốn đang diễn ra của nhà thi sĩ
Ấn Độ.Thế nhưng bằng trái tim tràn ngập
lòng yêu thương, người thi sĩ ấy không giấu
nổi niềm xúc động.Dường như chúng ta
cảm nhận được trong câu chuyện đang có
một con người đồng cảm, đau cùng nổi đau
của con chim sắp chết.
Câu hỏi 9: Vậy, Hoài Thanh kể ra câu
chuyện này nhằm mục đích gì ?
Gv gọi học sinh đọc đoạn từ “Câu chuyện
có lẽ …muôn loài”
Câu hỏi 10(hỏi luôn em hs đó) : Sau khi
đọc đoạn này, em rút ra được điều gì ?
Câu hỏi 11 (hỏi luôn em học sinh đó): Em
hiểu cốt yếu là gì ?
Gv chốt : Hoài Thanh dẫn ra câu chuyện
cảm động, mà có lẽ nó cũng chỉ là 1 câu
-Chỉ ra
nguồn gốc
của thi ca.
-Nguồn gốc
cốt yếu của
văn chương
-Cốt yếu là
cái chính,
cái quan
trọng nhất
II. Tìm hiểu chi tiết
1. Nguồn gốc cốt yếu của

văn chương
4
chuyện do chính ông tưởng tượng ra để
chúng ta thấy được nguồn gốc chính, nguồn
gốc chủ yếu của văn chương là lòng thương
người, thương muôn vật, muôn loài.
Gv ghi bảng :
Câu hỏi 12: Câu hỏi thảo luận miệng nhóm
2 bàn (thời gian 3 phút): Có ý kiến cho rằng,
quan niệm của Hoài Thanh về nguồn gốc
của văn chương như vậy là chưa đủ. Em có
đồng ý với ý kiến trên không? Vì sao? Em
hãy tìm dẫn chứng để chứng minh ý kiến
của mình.
Gợi ý: Ở những học kỳ trước, các em đã
được học rất nhiều tác phẩm văn học. Ngay
ở đầu học kỳ 2, chúng ta đã học khá nhiều
câu tục ngữ về thiên nhiên, lao động sản
xuất, tục ngữ về con người xã hội.Theo em,
những câu tục ngữ ấy ra đời xuất phát từ
nhu cầu gì của con người? Văn chương bắt
nguồn từ đâu?
→ Từ cuộc sống lao động
+ Từ thực tế đấu tranh bảo vệ tổ quốc,
chống giặc ngoại xâm : Lượm, Đêm nay
Bác không ngủ…
+ Từ trò chơi sân khấu dân gian.VD: Quan
Âm Thị Kính
Giáo viên chốt : Như vậy, quan niệm văn
chương bắt nguồn từ lòng thương người,

thương vật là đúng nhưng vẫn có các quan
niệm khác như văn chương bắt nguồn từ
cuộc sống lao động của con người, từ kháng
chiến, từ văn hóa, lễ hội, trò chơi. Tuy các
quan niệm là khác nhau nhưng chúng không
loại trừ nhau mà ngược lại còn có thể bổ
sung cho nhau.
Câu hỏi 13: Qua phần đầu, chúng ta còn
được học thêm một cách nêu vấn đề rất độc
chứ chưa
phải là tất
cả.
HS thảo
luận nhóm.
- Lòng thương người và rộng
ra thương cả muôn loài muôn
vật → lòng nhân ái
5