Đánh giá hiện trạng môi trường và đề xuất giải pháp kiểm soát ô nhiễm tại bãi rác Đá Mài – thành phố Thái Nguyên (luận án thạc sĩ)

Ọ QU
TRƢ NG

N

I HỌ KHO HỌ T

NHI N

-----------------------

Phạm Thị Bích Thu

ÁN

Á

ỆN TR N

MÔ TRƢỜN

K ỂM SOÁT Ô N
T

N

ỄM T

P

V

Ề XUẤT

BÃ RÁ

T Á N UYÊN

LU N V N TH

S KHO HỌ

H Nội - 2012

1

ÁM

Ả P ÁP


Ọ QU
TRƢ NG

N

I HỌ KHO HỌ T

NHI N

-----------------------

Phạm Thị Bích Thu

ÁN

Á ỆN TR N MÔ TRƢỜN V
Ề XUẤT
K ỂM SOÁT Ô N ỄM T BÃ RÁ
ÁM
T N P
T Á N UYÊN

Ả P ÁP

huyên ng nh: Khoa học môi trƣờng
Mã số: 60 85 02

LUẬN VĂN T
N ƢỜ

ƢỚN

DẪN K O

SĨ K O

Ọ

Ọ : P S.TS. TRẦN K Ắ HIỆP

H Nội - 2012

2


Lời cảm ơn
Trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự dạy
bảo tận tình của các thầy cô, sự giúp đỡ của các bạn đồng nghiệp, sự động viên to
lớn của gia đình và những người thân.
Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn
PGS.TS Trần Khắc Hiệp cùng những thầy, cô trong Khoa Môi trường đã tận tâm
hướng dẫn, giúp đỡ động viên tôi học tập, nghiên cứu khoa học và thực hiện
luận văn, đã dìu dắt tôi từng bước trưởng thành trong chuyên môn cũng như
trong cuộc sống.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo Trung Tâm quan trắc và Công nghệ Môi
trường, cùng tập thể anh chị em đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để giúp tôi
hoàn thành luận văn này.

Hà Nội, tháng

năm 2012

Phạm Thị Bích Thu

3


DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

BOD:

Nhu cầu oxy hóa sinh học

COD:

Nhu cầu oxy hóa học

DO

Oxy hòa tan

CTR

Chất thải rắn

KT – XH:

Kinh tế - Xã hội

QCVN:

Quy chuẩn Việt Nam

TSS

Tổng chất rắn lơ lửng

UBND:

Ủy ban nhân dân

4


D N
STT

MỤ
ÌN
Tên hình

Ký hiệu
Phân loại chất thải rắn

Trang

1

Hình 1.1

2

Hình 1.2

ơ cấu th nh phần chất thải rắn của Việt Nam

6

3

Hình 1.3

ác phƣơng pháp xử lý chất thải rắn

7

4

Hình 1.4

Quy trình công nghệ ủ sinh học quy mô công nghiệp

8

5

Hình 1.5

Hệ thống thiêu đốt chất thải

10

6

Hình 1.6

7

Hình 1.7

Xử lý chất thải theo công nghệ Hydromex

13

8

Hình 1.8

Th nh phần chất thải rắn sinh hoạt của tỉnh Thái Nguyên

15

9

Hình 3.1

Vị trí bãi rác á M i

46

Sơ đồ khối hệ thống xử lý nƣớc thải bãi rác á M i

54

10 Hình 3.2
11 Hình 3.3

ông nghệ xử lý chất thải bằng phƣơng pháp ép kiện

Nƣớc thải bãi rác á M i (Nƣớc thải sau xử lý, tại cửa xả ra

suối á M i)

5

12

59

12

Hình 3.4

Biểu đồ biến động TSS trong nƣớc thải

59

13

Hình 3.5

Biểu đồ biến động BOD5 trong nƣớc thải

60

14

Hình 3.6

Biểu đồ biến động OD trong nƣớc thải

60

15

Hình 3.7

Biểu đồ biến động amoni trong nƣớc thải

61

16

Hình 3.8

Biểu đồ biến động Nitơ trong nƣớc thải

62

17

Hình 3.9

Biểu đồ biến động BOD5 trong nƣớc mặt

66

18

67

19

Hình 3.10 Biểu đồ biến động OD trong nƣớc mặt
Hình 3.11 Rãnh thoát nƣớc bãi rác á M i

20

Hình 3.12 Trạm rửa xe

74

21

Hình 3.13

22

Hình 3.14 Ô chôn lấp bãi rác á M i

75

23

Hình 3.15 Hồ sinh học

75

ƣờng nội bộ bãi rác á M i

5

73

75


D N
STT

MỤ BẢN

Ký hiệu

Tên bảng

1

Bảng 1.1

2

Bảng 1.2

3

Bảng 1.3

4

Bảng 1.4

Th nh phần nƣớc rác từ bãi chôn lấp Tây Mỗ

24

5

Bảng 3.1

Kết quả phân tích nƣớc thải bãi rác á M i

56

6

Bảng 3.2
Bảng 3.3

7

Bảng 3.4

8

Bảng 3.5

9

Bảng 3.6

10 Bảng 3.7
11 Bảng 3.8

Khối lƣợng TR sinh hoạt đƣợc thu gom ở cấp huyện

Trang

Hiện trạng các bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt cấp
huyện trên địa b n tỉnh Thái Nguyên
Kết quả phân tích nồng độ các chất trong nƣớc rỉ rác tại
hai bãi rác Medellin và Pereira (Colombia)

Kết quả phân tích chất lƣợng nƣớc mặt trên sông ông
(trƣớc điểm tiếp nhận nƣớc thải của bãi rác á M i)
Kết quả phân tích chất lƣợng nƣớc mặt
Kết quả phân tích môi trƣờng không khí xung quanh
bãi rác á M i
Khoảng cách an to n môi trƣờng khi lựa chọn bãi chôn
lấp
Tổng hợp thông tin từ phiếu điều tra về môi trƣờng
nƣớc khu vực dân cƣ sinh sống gần bãi rác á M i
ối chiếu các hạng mục công trình của bãi rác á M i
với yêu cầu theo T VN 6696:2000
Các thông số chỉ thị cho chƣơng trình quan trắc bảo vệ
nƣớc ngầm khu vực bãi chôn lấp

6

16
19

23

63
64
67

69

70

72

77


MỤ LỤ
MỞ ẦU .......................................................................................................................... 3
hƣơng 1- TỔNG QU N TÀI LIỆU .............................................................................. 5
1.1. Khái niệm về chất thải v chất thải rắn ................................................................. 5
1.2. ác phƣơng pháp xử lý chất thải rắn ở Việt Nam v trên Thế giới ...................... 7
1.2.1. ác phƣơng pháp xử lý chất thải rắn ............................................................. 7
1.2.2. Tổng quan về chất thải rắn trên địa b n tỉnh Thái Nguyên .......................... 13
1.3. Phƣơng pháp chôn lấp v các tác động đến môi trƣờng ..................................... 22
1.4. Tóm tắt điều kiện tự nhiên, KTXH khu vực chôn lấp chất thải á M i............. 30
1.4.1. iều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội th nh phố Thái Nguyên ......................... 30
1.4.2. iều kiện tự nhiên, KTXH xã Tân ƣơng v khu vực bãi rác á M i ....... 36
hƣơng 2 - ỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHI N ỨU .......... 42
2.1. ối tƣợng v nội dung nghiên cứu...................................................................... 42
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................................................... 42

2.2.1. Phƣơng pháp thu thập t i liệu ...................................................................... 42
2.2.2. Phƣơng pháp điều tra, lấy mẫu ở thực địa ................................................... 42
2.2.3. Phƣơng pháp phân tích, đánh giá ................................................................. 43
2.2.4. Phƣơng pháp quan trắc lấy mẫu ngo i hiện trƣờng v phân tích trong phòng
thí nghiệm............................................................................................................... 43
hƣơng 3 - KẾT QUẢ NGHI N ỨU VÀ THẢO LU N .......................................... 45
3.1. Vị trí bãi rác á M i ........................................................................................... 45
3.2. Quy mô, thiết kế, công suất xử lý bãi rác á M i .............................................. 46
3.2. Quy mô, thiết kế, công suất xử lý bãi rác á M i .............................................. 47
3.2.1. Quy mô thiết kế, công suất xử lý ................................................................. 47
3.2.2. ông nghệ xử lý rác thải tại bãi rác á M i ................................................ 50

1


3.1.5. Quy trình công nghệ xử lý nƣớc rác ............................................................ 52
3.3. Hiện trạng môi trƣờng bãi rác á M i ................................................................ 56
3.3.1. Hiện trạng nƣớc thải phát sinh từ bãi rác ..................................................... 56
3.3.2. Hiện trạng chất lƣợng nƣớc mặt................................................................... 62
3.4. ánh giá hiện trạng môi trƣờng bãi rác á M i v đề xuất biện pháp kiểm soát ô
nhiễm môi trƣờng ....................................................................................................... 68
3.4.1. ánh giá mức độ phù hợp về địa điểm ........................................................ 68
3.4.2. ánh giá mức độ phù hợp về quy mô, thiết kế ............................................ 71
3.4.3. ánh giá mức độ phù hợp về công nghệ v môi trƣờng .............................. 73
3.4.4. ánh giá công tác quản lý bãi rác á M i ....................................................... 76
3.5. ề xuất giải pháp kiểm soát ô nhiễm môi trƣờng tại bãi rác á M i ................. 76
KẾT LU N VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................................................... 79

2

MỞ ẦU
Tại Việt Nam cũng nhƣ tại các quốc gia khác trên thế giới, chính phủ và cộng
đồng dân cƣ ng y c ng quan tâm đến chất thải v các vấn đề liên quan đến chất thải.
Bên cạnh mục tiêu phát triển kinh tế xã hội, vấn đề môi trƣờng đƣợc đƣa ra để cân
nhắc, lựa chọn các chính sách, mục tiêu phát triển. Trong số rất nhiều phƣơng pháp xử
lý chất thải rắn, phƣơng pháp chôn lấp l một phƣơng pháp đơn giản, chi phí thấp đƣợc
áp dụng khá phổ biến tại Việt Nam cũng nhƣ tại các nƣớc đang phát triển khác. Bên
cạnh vấn đề về thiết kế, thi công, công nghệ chôn lấp thì việc lựa chọn vị trí bãi chôn
lấp có vai trò khá quan trọng quyết định những tác động lâu d i của bãi chôn lấp tới
môi trƣờng.
Trong cuốn Environmental guidelines: Solid waste landfills - hỉ dẫn môi trƣờng
về các bãi chôn lấp chất thải rắn của hi nhánh quản lý chất thải – ơ quan bảo vệ môi
trƣờng Mỹ (EP ) đã nghiên cứu các vấn đề về môi trƣờng của bãi chôn lấp chất thải
bao gồm vấn đề ô nhiễm nƣớc, ô nhiễm không khí, ô nhiễm đất. Nghiên cứu cũng chỉ
ra 5 nguyên tắc có tính kỹ thuật cần phải cân nhắc để đảm bảo môi trƣờng cho các bãi
chôn lấp bao gồm [14]:
+ Lựa chọn vị trí bãi chôn lấp
+ Thiết kế, xây dựng bãi chôn lấp
+ Quan trắc môi trƣờng
+ Quản lý quá trình hoạt động
+ Quản lý, sửa chữa trƣớc khi đóng cửa bãi chôn lấp
Rác thải phát sinh trên địa b n th nh phố Thái Nguyên hiện nay đƣợc thu gom v
chôn lấp tại bãi rác á M i thuộc địa phận xã Tân ƣơng, th nh phố Thái Nguyên. Bãi
rác do ông ty P môi trƣờng v

ông trình đô thị Thái Nguyên quản lý vận h nh. Bãi

rác này l bãi chôn lấp hợp vệ sinh đã đƣợc thiết kế v chính thức đi v o vận h nh từ
năm 2002, tuy nhiên trong quá trình hoạt động của bãi rác, nhiều vấn đề môi trƣờng đã

nảy sinh cần đƣợc quan tâm giải quyết.

3


ề t i “Đánh giá hiện trạng môi trường và đề xuất giải pháp kiểm soát ô nhiễm
tại bãi rác Đá Mài – thành phố Thái Nguyên” l đề t i đƣợc thực hiện nhằm đánh giá
hiện trạng môi trƣờng bãi rác

á M i v đề xuất các biện pháp kiểm soát ô nhiễm hạn

chế các tác động của bãi rác n y tới môi trƣờng. Trên cơ sở phân tích về vị trí bãi rác,
thiết kế xây dựng, hiện trạng môi trƣờng trong quá trình hoạt động của bãi rác

áM i

sẽ đánh giá hiện trạng môi trƣờng của bãi rác n y. Từ đó, đề xuất các biện pháp nhằm
kiểm soát v hạn chế các tác động của bãi rác tới môi trƣờng, đảm bảo sức khỏe cộng
đồng dân cƣ.
ề t i mang tính thực tiễn, kết quả của đề t i sẽ giúp ông ty P môi trƣờng v
ông trình đô thị Thái Nguyên nắm đƣợc các vấn đề về môi trƣờng của bãi chôn lấp
n y v có quyết định phù hợp để tu sửa, quản lý, giám sát nhằm hạn chế các tác động
của bãi rác á M i tới môi trƣờng v sức khỏe cộng đồng.

4


hƣơng 1- TỔN

QU N T

L ỆU

1.1. Khái niệm về chất thải và chất thải rắn
Theo Luật Bảo vệ môi trƣờng, chất thải l chất đƣợc loại bỏ trong sinh hoạt, sản
xuất hoặc trong các hoạt động khác.
dạng khác.

hất thải có thể ở dạng rắn, khí, lỏng hoặc các

hất thải rắn ( TR) đƣợc hiểu l chất thải phát sinh từ các hoạt động ở

nông thôn v đô thị bao gồm: chất thải từ khu dân cƣ, hoạt động thƣơng mại, dịch vụ,
khách sạn, khu vui chơi giải trí, bệnh viện; từ các quá trình sản xuất, bao gồm hoạt
động công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, xây dựng công trình…
Hiện nay, song song với quá trình công nghiệp hoá, đô thị hoá l vấn đề xử lý các
chất thải rắn từ công nghiệp v sinh hoạt. H ng năm, khối lƣợng các chất thải rắn tạo ra
từ các ng nh công nghiệp v sinh hoạt khá nhiều. hất thải rắn bao gồm nhiều loại v
đƣợc chia th nh các loại sau (theo H. Fred Waller, “Use of waste materials in hot mix
asphalt”, STM, 1993):

CHẤT THẢ
RẮN

CHẤT THẢ
CÔNG NGHIỆP

Tro đáy
trong lò

Tro bay

Bụi
ximăng

Bùn
thải

CHẤT THẢ RẮN
Ô THỊ

Xỉ luyện
thép

Phế thải
xây dựng

Vật liệu
cellulose

hất thải rắn
sinh hoạt

CHẤT THẢ RẮN
NÔNG NGHIỆP

Vỏ
trấu

hất

thải y tế

Tro lò
đốt rác

Hình 1.1: Phân loại chất thải rắn

5

Vỏ c phê,
vỏ lạc

Cao su
phế thải

Sơ dừa


Khối lƣợng các chất thải rắn ở các nh máy v các khu đô thị Việt Nam (bao gồm
chất thải công nghiệp, chất thải sinh hoạt, chất thải phá dỡ công trình xây dựng, …) tạo
ra ng y c ng nhiều. Theo thống kê của Viện chiến lƣợc chính sách t i nguyên v môi
trƣờng (Bộ T i nguyên - Môi trƣờng) h ng năm cả nƣớc thải ra khoảng hơn 15 triệu
tấn chất thải rắn, trong đó 80% chất thải sinh hoạt (12 triệu tấn) v 20% chất thải công
nghiệp (3 triệu tấn). 50% chất thải rắn ở các đô thị l rác thải sinh hoạt của các hộ gia
đình. Khoảng 70% lƣợng rác thải đô thị đã đƣợc thu gom.

hất thải độc
hại
1%

hất thải khác
2%

hất thải công
nghiệp
17%

hất thải sinh
hoạt
80%

hất thải độc hại
hất thải khác
hất thải sinh hoạt
hất thải công nghiệp

Hình 1.2: Cơ cấu thành phần chất thải rắn của Việt Nam
Dự báo đến năm 2020 lƣợng chất thải rắn phát sinh v o khoảng 50 triệu tấn 1 năm
[6]. Trong đó chỉ có 15 – 20% lƣợng chất thải rắn đƣợc phân loại v tái chế thủ công
tại các l ng nghề, số còn lại đƣợc chôn lấp. Nguồn phát sinh chất thải rắn tập trung chủ
yếu ở các khu đô thị lớn. Hiện nay, khoảng 80% chất thải công nghiệp phát sinh mỗi
năm l từ các trung tâm công nghiệp lớn ở miền Bắc v miền Nam. Trong đó, 50%
lƣợng chất thải công nghiệp của Việt Nam phát sinh ở th nh phố Hồ hí Minh v các
tỉnh lân cận, 30% còn lại phát sinh ở vùng đồng bằng sông Hồng v Bắc Trung Bộ.

6


Thêm v o đó, gần 1500 l ng nghề tập trung chủ yếu ở các vùng nông thôn miền Bắc
mỗi năm phát sinh cỡ 774.000 tấn chất thải công nghiệp.

1.2. ác phƣơng pháp xử lý chất thải rắn ở Việt Nam và trên Thế giới
1.2.1. ác phƣơng pháp xử lý chất thải rắn
ác phƣơng pháp xử lý chất thải rắn cơ bản đƣợc phân th nh ba phƣơng pháp:
- Phƣơng pháp cơ học bao gồm: Tách kim loại, thuỷ tinh; nhựa ra khỏi chất thải;
sơ chế, đốt chất thải không có thu hồi nhiệt; lọc tạo rắn đối với các chất thải bán lỏng.
- Phƣơng pháp cơ - lý: phân loại vật liệu; thuỷ phân; sử dụng chất thải nhƣ nhiên
liệu; đúc ép các chất thải, sử dụng l m vật liệu xây dựng.
- Phƣơng pháp sinh học: chế biến ủ sinh học; xử lý bằng công nghệ tạo khí đốt
sinh học.
ác phƣơng pháp xử lý chất thải có thể khái quát theo sơ đồ sau:
Thu gom chất thải

Vận chuyển chất thải

Xử lý chất thải

Thiêu đốt

Ủ sinh học l m phân
Compost

Các phƣơng pháp
khác

Tiêu hủy tại bãi chôn
lấp

Hình 1.3: Các phương pháp xử lý chất thải rắn [9]
ụ thể các phƣơng pháp n y nhƣ sau:

7


a/ Phƣơng pháp ủ sinh học làm phân compost
Phƣơng pháp n y áp dụng với loại chất thải rắn có nguồn gốc sinh học nhƣ
đƣờng, xenllulo, lignin, mỡ, protein. Quá trình phân huỷ các chất hữu cơ dạng n y
thƣờng xảy ra với sự có mặt của ôxy không khí (phân huỷ hiếu khí) hay không có
không khí (phân huỷ yếm khí, lên men). Hai quá trình n y xảy ra xen kẽ, háo khí trƣớc
v yếm khí sau. Phƣơng pháp ủ sinh học l m phân compost đƣợc thể hiện ở hình 1.4.
Phân tƣơi

hất thải rắn
hữu cơ

ân điện tử
S n tập kết
Bể chứa
Băng phân loại

Tái chế

Nghiền
Trộn
ung cấp độ ẩm

Kiểm soát
nhiệt tự động

Bổ sung thêm một số
chất dinh dƣỡng N, P

Lên men

Thổi khí cƣỡng bức

Ủ chín

Sàng
Vê viên
Tinh chế
óng bao

Trộn thêm N.P.K

Hình 1.4: Quy trình công nghệ ủ sinh học quy mô công nghiệp [9]
8


b/ Phƣơng pháp thiêu đốt
Xử lý chất thải bằng phƣơng pháp thiêu đốt có thể l m giảm tới mức tối thiểu chất
thải cho khâu xử lý cuối cùng. Nếu áp dụng công nghệ tiên tiến sẽ mang lại nhiều ý
nghĩa đối với môi trƣờng, song đây l phƣơng pháp xử lý tốn kém nhất so với phƣơng
pháp chôn lấp hợp vệ sinh, chi phí để đốt 1 tấn rác cao hơn khoảng 10 lần.
ông nghệ đốt rác thƣờng đƣợc sử dụng ở các nƣớc phát triển vì phải có nền kinh
tế đủ mạnh để bao cấp cho việc thu đốt rác thải sinh hoạt nhƣ l một dịch vụ phúc lợi
xã hội của to n dân. Tuy nhiên, việc thu đốt rác sinh hoạt bao gồm nhiều chất thải khác
nhau sẽ tạo ra khói độc đioxin, nếu không xử lý đƣợc loại khí n y l rất nguy hiểm tới
sức khoẻ.
Năng lƣợng phát sinh có thể tận dụng cho các lò hơi, lò sƣởi hoặc cho ng nh công
nghiệp nhiệt v phát điện. Mỗi lò đốt phải đƣợc trang bị một hệ thống xử lý khí thải tốn

kém để khống chế ô nhiễm không khí do quá trình đốt gây ra.
Hiện nay, tại các nƣớc châu Âu có xu hƣớng giảm đốt rác thải vì h ng loạt các
vấn đề kinh tế cũng nhƣ môi trƣờng cần phải giải quyết. Việc thu đốt rác thải thƣờng
chỉ áp dụng cho việc xử lý rác thải độc hại nhƣ rác thải bệnh viện hoặc rác thải công
nghiệp vì các phƣơng pháp xử lý khác không thể xử lý triệt để đƣợc. Phƣơng pháp
thiêu đốt đƣợc thể hiện ở hình 1.5.

9


hất thải công
nghiệp

Rác thải sinh hoạt

hất thải đƣờng
phố

Dầu cũ

Bùn cống

Kho chứa
Chôn rác nguy hại

Phân loại

Ủ sinh học l m phân
compost

Dầu cũ

Gia công nghiền
nhỏ
Nƣớc

Trộn

Bùn

Bunke
ặn, chất không
cháy

Sản xuất hơi

Thiết bị đốt
Nhiệt

Khí thải
Bunke
Xử lý khí
Xử lý ho n thiện
Ép
sắt
vụn
Ống khói

Hình 1.5: Hệ thống thiêu đốt chất thải [9]

10


c/ Phƣơng pháp chôn lấp
Phƣơng pháp n y chi phí thấp v đƣợc áp dụng phổ biến ở các nƣớc đang phát
triển. Việc chôn lấp đƣợc thực hiện bằng cách sử dụng xe chuyên dùng chở rác tới các
bãi đã xây dựng trƣớc. Sau khi rác đƣợc đổ xuống, dùng xe ủi san bằng, đầm nén trên
bề mặt v đổ lên một lớp đất. H ng ng y phun thuốc diệt muỗi v rắc vôi bột… Theo
thời gian, sự phân hủy vi sinh vật l m cho rác trở lên tơi xốp v thể tích của các bãi rác
giảm xuống. Việc đổ rác tiếp tục cho đến khi bãi đầy thì chuyển sang bãi mới. Hiện
nay, việc chôn lấp rác thải sinh hoạt v rác thải hữu cơ vẫn đƣợc sử dụng ở các nƣớc
đang phát triển, nhƣng phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về bảo vệ môi trƣờng.
Việc chôn lấp chất thải có xu hƣớng giảm dần, tiến tới chấm dứt ở các nƣớc đang phát
triển.

ác bãi chôn lấp rác thải phải đƣợc đặt cách xa khu dân cƣ, không gần nguồn

nƣớc mặt v nƣớc ngầm.

áy của bãi rác nằm trên tầng đất sét hoặc đƣợc phủ một lớp

chống thấm bằng m ng địa chất. Ở các bãi chôn lấp rác cần thiết phải thiết kế khu thu
gom v xử lý nƣớc rác trƣớc khi thải ra môi trƣờng. Việc thu khí gas để biến đổi th nh
năng lƣợng l một trong những khả năng thu hồi một phần kinh phí đầu tƣ cho bãi rác.
Phƣơng pháp n y có các ƣu điểm nhƣ: công nghệ đơn giản; chi phí thấp, song nó
cũng có một số nhƣợc điểm nhƣ: chiếm diện tích đất tƣơng đối lớn; không đƣợc sự
đồng tình của dân cƣ xung quanh; việc tìm kiếm xây dựng bãi chôn lấp mới l khó
khăn v có nguy cơ dẫn đến ô nhiễm môi trƣờng nƣớc, không khí, gây cháy nổ.
Bên cạnh các phƣơng pháp trên còn một số phƣơng pháp xử lý chất thải rắn khác
nhƣ xử lý chất thải bằng công nghệ ép kiện.

ác chất trơ v các chất có thể tận dụng

đƣợc nhƣ : Kim loại, nilon, giấy, thủy tinh, nhựa… đƣợc thu hồi để tái chế. Những chất
còn lại sẽ đƣợc băng tải chuyển qua hệ thống ép nén rác bằng thủy lực với mục đích
giảm tối đa thể tích khối rác v tạo th nh các kiện có tỷ số nén cao (hình 1.6). ác khối
rác ép n y đƣợc sử dụng v o việc san lấp, l m bờ chắn các vùng đất trũng.

11


Kim loại

Rác thải

Phễu nạp
rác

Băng tải rác

Phân loại

Thủy tinh

Giấy

Nhựa

ác khối kiện sau
khi ép

Băng tải thải
vật liệu

Máy ép rác

Hình 1.6: Công nghệ xử lý chất thải bằng phương pháp ép kiện [5]
- Xử lý chất thải bằng công nghệ Hydromex
Công nghệ Hydromex (hình 1.7) nhằm xử lý rác đô thị th nh các sản phẩm phục
vụ xây dựng, l m vật liệu, năng lƣợng v các sản phẩm nông nghiệp hữu ích.
Bản chất của công nghệ Hydromex l nghiền nhỏ rác, sau đó polyme hóa v sử
dụng áp lực lớn để ép nén, định hình các sản phẩm. Rác thải đƣợc thu gom chuyển về
nh máy, không cần phân loại đƣợc đƣa v o máy cắt, nghiền nhỏ, sau đó đi qua băng
tải chuyển đến các thiết bị trộn.

12


hất thải rắn chƣa
phân loại

Kiểm tra bằng mắt

ắt xé hoặc nghiền nhỏ
hất thải lỏng hỗn hợp

L m ẩm

Th nh phần Polyme
hóa

Trộn đều

Ép hoặc đùn
Sản phẩm mới

Hình 1.7: Xử lý chất thải theo công nghệ Hydromex [9]

1.2.2. Tổng quan về chất thải rắn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên
a/ Khối lƣợng, thành phần chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh Thái
Nguyên
Thái Nguyên l tỉnh nằm trong vùng trung du v miền núi Bắc Bộ có diện tích đất
tự nhiên 3.541.50km2, dân số khoảng 1.124.786 ngƣời [3]. Tỉnh Thái Nguyên có 01
th nh phố, 01 thị xã v 07 huyện l :

ịnh Hoá, Võ Nhai, Phú Lƣơng,

ồng Hỷ,

ại

Từ, Phú Bình v huyện Phổ Yên. Tổng số xã trong tỉnh l 180 xã, trong đó có 125 xã
vùng cao v miền núi, còn lại l các xã đồng bằng v trung du.
Khối lƣợng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh trung bình mỗi ng y hiện nay l trên
400 tấn. Lƣợng chất thải n y đang trở th nh nỗi ám ảnh lớn đối với thiên nhiên v con
ngƣời từ th nh thị tới nông thôn trong to n tỉnh.

13

Những năm gần đây cùng với sự phát triển kinh tế xã hội v đô thị hóa tại tỉnh
Thái Nguyên đã kéo theo tình trạng không xử lý kịp lƣợng chất thải rắn sinh hoạt. Theo
Báo cáo Hiện trạng môi trƣờng của Sở T i nguyên v Môi trƣờng tỉnh Thái Nguyên
năm 2010, lƣợng chất thải rắn sinh hoạt sinh hoạt ( TRSH) phát sinh trung bình l 404
tấn/ng y.
hất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ ba nguồn chính: các yếu tố nội sinh, các hoạt
động dịch vụ du lịch v các yếu tố ngoại sinh khác. Trên quy mô dân số v đặc điểm
phân bố dân cƣ, các địa phƣơng có khối lƣợng
to n tỉnh l TP. Thái Nguyên 34%, huyện

TRSH phát sinh có tỷ lệ lớn so với

ại Từ 12%, Phú Bình 10%, Phổ Yên 11%

[11].
Khối lƣợng TR sinh hoạt phát sinh từ hoạt động dịch vụ du lịch trên địa b n tỉnh
ƣớc tính khoảng 0,54 tấn/ng y. Mặc dù chỉ chiếm một lƣợng nhỏ so với to n bộ khối
lƣợng

TRSH to n tỉnh v chỉ tập trung ở một số khu vực song đây l những vùng

nhạy cảm về sinh thái (trong v ven khu vực Hồ Núi

ốc, khu

TK

ịnh Hóa) v

trung tâm đô thị (TP. Thái Nguyên) nên lƣợng TR n y sẽ l nguồn gây tác động môi

trƣờng nghiêm trọng.
L tỉnh trung tâm của vùng Trung du miền núi phía Bắc, h ng năm tỉnh Thái
Nguyên có khoảng gần 100.000 ngƣời đến sinh sống, học tập v lao động, tập trung
chủ yếu ở khu vực th nh phố (70%) v thị xã Sông ông (30%). Với hệ số phát thải l
0,5 kg/ngƣời/ng y thì lƣợng TRSH ngoại sinh trung bình mỗi ng y l khoảng 50 tấn.
Theo kết quả quan trắc của Viện Nƣớc, Tƣới tiêu v Môi trƣờng - Viện Khoa học
thủy lợi Việt Nam thực hiện tại huyện Phổ Yên (năm 2010) cho thấy, rác hữu cơ chiếm
69%, rác có thể tái chế chiếm 17%, chất thải rắn sinh hoạt nguy hại (pin, ắc qui, thuốc,
mỹ phẩm quá hạn) chiếm 2%, rác còn lại (chủ yếu l rác vô cơ) chiếm 12%. ăn cứ kết
quả nghiên cứu, trong

TR sinh hoạt ở tỉnh Thái Nguyên th nh phần chủ yếu l rác

hữu cơ dễ phân huỷ, nếu không đƣợc thu gom, xử lý kịp thời sẽ l m ô nhiễm môi
trƣờng nghiêm trọng.

14


Rác hữu cơ
2%

12%
Rác có thể tái chế

17%
Rác thải nguy hại

69%

Các loại khác
(chủ yếu là rác vô
cơ)

Hình 1.8: Thành phần chất thải rắn sinh hoạt của tỉnh Thái Nguyên
b/

iện trạng thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh Thái

Nguyên
Thực tế trên địa b n các huyện, th nh phố, thị xã của tỉnh Thái Nguyên đều đã v
đang xây dựng khu xử lý rác thải. To n tỉnh có 12 bãi chôn lấp rác, 4 nh máy xử lý v
chế biến rác nhƣng chỉ có một số bãi rác đƣợc thiết kế theo qui trình kỹ thuật hợp vệ
sinh nhƣ: bãi rác

á Mài (25 ha - tại TP Thái Nguyên), bãi rác thị trấn hợ hu (4,12

ha – huyện ịnh Hóa), bãi rác ồng Hầm (8,9 ha –huyện Phổ Yên), bãi rác thị xã Sông
ông; số bãi rác còn lại đều l bãi rác lộ thiên, không có hệ thống xử lý nƣớc rác,
không có các biện pháp khử mùi, diệt côn trùng dẫn đến tình trạng các bãi chôn lấp
đang gây ô nhiễm môi trƣờng xung quanh, nếu không có biện pháp khắc phục kịp thời
sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng [11].
Mặc dù Nh máy xử lý v tái chế rác thải Sông ông đã đƣợc xây dựng v đi v o
hoạt động, song mới chỉ áp dụng cho lƣợng rác phát sinh tại Sông

ông. Theo quy

hoạch bảo vệ môi trƣờng tỉnh Thái Nguyên đến năm 2020, rác thải l một trong những

15

vấn đề đƣợc ƣu tiên giải quyết. Tuy nhiên thực trạng cho thấy, công tác n y vẫn còn
nhiều khó khăn.
Khối lƣợng chất thải rắn sinh hoạt đƣợc thu gom trên to n tỉnh khoảng 144
tấn/ng y, nhƣng tỷ lệ thu gom trên to n tỉnh chỉ đạt 36%, trong đó, khu vực th nh phố,
thị xã tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt đƣợc thu gom chiếm 70%, trong khi đó ở khu vực
nông thôn chỉ đạt 17%.
Riêng huyện

ịnh Hoá chƣa tổ chức thu gom chất thải rắn sinh hoạt trong to n

huyện.
Tỷ lệ thu gom chất thải rắn sinh hoạt rất thấp ở các vùng nông thôn l một trong
các nguyên nhân chính dẫn đến ô nhiễm môi trƣờng nông thôn ng y một trầm trọng.
Việc quản lý, xử lý TRSH trên địa b n tỉnh, đặc biệt l các vùng nông thôn gặp
nhiều khó khăn do thiếu kinh phí đóng góp v thiếu các khu xử lý TRSH đáp ứng các
tiêu chí về vệ sinh v thể tích. To n tỉnh có khoảng 132 chợ, với tổng diện tích gần
500.000 m2 l nơi lƣợng chất thải phát sinh tƣơng đối lớn. Một số chợ ở th nh phố Thái
Nguyên hoặc trung tâm các thị trấn, việc thu gom đã đƣợc thực hiện nhƣng tại các
vùng nông thôn rác thải chỉ đƣợc dọn v o một khu tại chợ v để lộ thiên, nƣớc thải từ
các chợ v các chất hữu cơ phân hủy l môi trƣờng thuận lợi cho việc phát tán các dịch
bệnh nguy hiểm. Dƣới đây l bảng thống kê khối lƣợng TR sinh hoạt đƣợc thu gom ở
cấp huyện:
Bảng 1.1: Khối lượng CTR sinh hoạt được thu gom ở cấp huyện [11]
TT

ơn vị hành chính Khối
lƣợng
chất thải rắn

sinh hoạt phát
sinh (tấn/ngày)

Khối lƣợng chất thải rắn sinh hoạt
đƣợc thu gom
Khối lƣợng
(tấn/ngày)

Tỷ lệ TR sinh
hoạt thu gom (%)

1

TP. Thái Nguyên

155

96

62(*)

2

TX.. Sông Công

34

14

31

3

H. ịnh Hoá

23

0

0

16


4

H. Phú Lƣơng

28

9

32

5

H. ồng Hỷ

33

8

24

6

H. Võ Nhai

17

6

36

7

H. ại Từ

42

8

19

8

H. Phổ Yên

37

10

27

9

H. Phú Bình

35

5

14

404

156

Tổng cộng

10

Ghi chú: (*) Tỷ lệ thu gom đạt hơn 80% ở các phƣờng trung tâm của Th nh phố
Thái Nguyên
Hoạt động thu gom chất thải rắn sinh hoạt đƣợc thực hiện chủ yếu l các doanh
nghiệp công ích hoạt động theo hƣớng chuyên môn hoá, thu gom v vận chuyển chất
thải rắn sinh hoạt 2 lần/ng y, thu nhập của công nhân vận chuyển chất thải rắn sinh
hoạt l 2.000.000 đồng/ngƣời/tháng đối với TP. Thái Nguyên v khoảng 1.000.000
đồng/tháng đối với thị xã Sông ông.
Mức phí thu gom xử lý chất thải rắn ngƣời dân phải đóng góp l l 3.000

đồng/ngƣời.
Trên địa b n các huyện hiện có 12 tổ chức dịch vụ thu gom chất thải rắn sinh
hoạt, trong đó, có 3 tổ chức dịch vụ do UBND huyện quản lý l Ban quản lý VSMT đô
thị

ại Từ, ông ty cổ phần DVMT

ồng Hỷ v HTX VSMT Phổ Yên. Số còn lại do

UBND xã, thị trấn hoặc trƣởng thôn quản lý. Mức thu nhập của ngƣời thu gom rác
trung bình 500.000-700.000 đ/ngƣời/tháng, thấp hơn so với khu vực đô thị (bảng 1.4).
Phần lớn ngƣời thu gom chất thải rắn sinh hoạt ở khu vực nông thôn chƣa đƣợc hƣởng
các chế độ về bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, bảo hộ lao động. Trên thực tế cho thấy
đời sống của ngƣời lao động l m công tác thu gom chất thải rắn sinh hoạt còn rất thấp.
Ngƣời l m công tác thu gom chủ yếu l phụ nữ, do vậy cần xem xét kỹ tính độc hại của
rác thải gây ảnh hƣởng tới sức khỏe của ngƣời lao động tránh gây ảnh hƣởng tới thế hệ

17


tƣơng lai.
Dƣới đây l các tổ chức dịch vụ thu gom chất thải rắn sinh hoạt trên địa b n tỉnh
Thái Nguyên:
- Trên địa b n th nh phố Thái Nguyên:
+ ông ty ổ phần môi trƣờng v

ông trình đô thị Thái Nguyên

+ Tổ VSMT các xã/phƣờng
- Trên địa b n thị xã Sông ông: Ban quản lý đô thị TX. Sông Công

- Trên địa b n huyện ịnh Hoá: hƣa th nh lập đơn vị vệ sinh môi trƣờng
- Trên địa b n huyện Phú Lƣơng
+ HTX dịch vụ VSMT Hƣng Phú
+ ội VSMT thị trấn Giang Tiên
- Trên địa b n huyện ồng Hỷ:
+ ông ty ổ phần Dịch vụ môi trƣờng ồng Hỷ
+ Tổ VSMT thị trấn Trại au
+ Dịch vụ VSMT thị trấn Sông ầu
- Trên địa b n huyện Võ Nhai: HTX dịch vụ VSMT Phú ƣờng
- Trên địa b n huyện ại Từ: Ban quản lý VSMT đô thị ại Từ
- Trên địa b n huyện Phổ Yên: UBND huyện Phổ Yên
- Trên địa b n huyện Phú Bình: Tổ VSMT Thị trấn Hƣơng Sơn
( hi tiết xem tại phụ lục số 1 của báo cáo n y)
Phƣơng tiện thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt ở cấp huyện chủ yếu l
các xe chuyên dụng, bên cạnh đó còn nhiều địa phƣơng xử dụng các loại xe khác nhƣ
xe ô tô (xem thêm tại phần phụ lục số 2 )
Tổng số phƣơng tiện thu gom rác đã có ở các huyện, thị xã bao gồm:
- Xe tải vận chuyển rác: 18 chiếc, trong đó:
+ Xe tải chở rác không có cuốn ép: 06 chiếc, bao gồm th nh phố Thái Nguyên (02
chiếc), thị xã Sông ông (01 chiếc), huyện ồng Hỷ, Phổ Yên, ại Từ (01 chiếc/huyện);

18


+ Xe công nông vận chuyển rác: 02 chiếc (thuộc huyện Võ Nhai v Phú Lƣơng).
+ Xe cuốn ép chuyên dụng vận chuyển rác: 10 chiếc, bao gồm th nh phố Thái
Nguyên (05 chiếc), thị xã Sông ông, huyện ại Từ, huyện Phổ Yên, huyện ồng Hỷ v
huyện Phú Bình (01 chiếc/huyện). Tuy nhiên, do việc kiện to n đơn vị vệ sinh môi trƣờng
còn chƣa thực hiện v bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt hợp vệ sinh chƣa đƣợc đƣa v o
sử dụng nên cho đến nay việc sử dụng xe vận tải chuyên dụng của huyện Phú Bình còn

kém hiệu quả.
- Xe thu gom rác đẩy tay: 1002 chiếc, trong đó chỉ có 675 chiếc có thể sử dụng đƣợc,
chiếm 67% tổng số xe gom hiện có. Ngo i ông ty P Môi trƣờng v

ông trình đô thị

Th nh phố Thái Nguyên v Ban Quản lý đô thị thị xã Sông ông có kinh phí duy trì việc
mua sắm bổ sung h ng năm, hầu hết các huyện đều chƣa quan tâm đến việc hỗ trợ kinh
phí mua sắm bổ sung các xe gom rác. Trƣớc năm 2009, gần 200 xe thu gom của các tổ
VSMT cấp phƣờng/xã của th nh phố Thái Nguyên đã đƣợc trang bị gần 04 năm nên phần
lớn đã cũ hỏng; thị xã Sông ông 110 chiếc trong đó chỉ có 25 chiếc còn sử dụng đƣợc; tại
7 huyện còn lại chỉ có 61 chiếc, hầu hết đã cũ hỏng, chắp vá do đƣợc đầu tƣ từ trƣớc năm
2005. Trƣớc thực trạng đó, năm 2009, tỉnh đã tiến h nh cấp phát 350 xe gom rác cho các
huyện, th nh, thị đáp ứng cơ bản nhu cầu xe gom rác trong giai đoạn hiện nay.
- Trang thiết bị, bảo hộ lao động cho công nhân: Hiện nay, ông ty P Môi trƣờng
v

ông trình đô thị Th nh phố Thái Nguyên v Ban Quản lý đô thị thị xã Sông ông thực

hiện việc cấp phát trang thiết bị h ng năm v duy trì đầy đủ chế độ bảo hiểm cho công
nhân, tất cả công nhân thu gom tuyến phƣờng/xã của th nh phố Thái Nguyên v các huyện
không có trang thiết bị bảo hộ lao động v không có chế độ bảo hiểm lao động.
Hiện trạng các bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt cấp huyện:
Bảng 1.2: Hiện trạng các bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt cấp huyện trên
địa bàn tỉnh Thái Nguyên [11]
TT
1

ơ vị hành chính
TP. Thái Nguyên

Tên bãi chôn lấp
Bãi rác á M i (25 ha)

19

iện trạng hoạt động
Bãi rác

á M i đƣợc thiết kế, xây