Tiết 87,88: Thái phó Tô Hiến Thành

Ngày soạn :
Thái phó tô hiến thành
Tiết 87, 88
Ngày dạy :
(Trích Đại Việt sử lợc )
A.Mục tiêu bài học :
Giúp HS :
- Thấy đợc nhân cách chí công vô t, uy vũ không khuất phục, danh lợi
không đổi lòng, suốt đời vì nớc của nhân vật lịch sử Tô Hiến Thành.
- Hiểu cách viết sử của tác giả là khắc hoạ tính cách nhân vật lịch sử
qua việc chọn hoàn cảnh, sự kiện, lời nói, việc làm
- Nét riêng của lối xây dựng nhân vật lịch sử trong tác phẩm sử học :
chọn sử liệu, không h cấu, kể ngắn gọn mà sinh động.
- Tích hợp với các bài Thái s Trần Thủ Độ và Hng Đạo vơng Trần
Quốc Tuấn.
B. Phơng tiện thực hiện :
- SGK, SGV Ngữ văn 10 Nâng cao.
- Thiết kế bài dạy.
- T liệu tham khảo : Đại Việt sử kí toàn th.
C.Cách thức tiến hành :
GV tổ chức dạy học theo cách gợi mở, phát vấn, đọc cảm thụ
D.Tiến trình dạy học :
D1.ổn định tổ chức :
Sĩ số :
D2.Kiểm tra bài cũ :
? Nhận xét về cách phẩm bình các nhân vật lịch sử : Hai Bà Trng, Ngô
Quyền, Đinh Bộ Lĩnh của tác giả Lê Văn Hu
? Phân tích những phẩm chất cần có của nhà viết sử chân chính qua 2
bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia và Phẩm bình nhân vật lịch
sử .
D3.Bài mới :

HĐ của GV và HS Yêu cầu cần đạt
? Dựa vào SGk, hãy tóm tắt
vài nét về tác giả
GV giới thiệu tóm lợc tác phẩm
Đại Việt sử lợc cho HS.
I.Tìm hiểu chung :
1.Tô Hiến Thành : một vị đại quan tể tớng
thái phó thái uý, một nhân cách lớn, luôn vì dân vì
nớc, từng giúp hai đời vua nhà Lí : Lí Anh Tông, Lí
Cao Tông ổn định tình hình đất nớc.
? Vài nét về Đại Việt sử kí
toàn th
? Tác phẩm thuộc thể loại nào
- GV nêu yêu cầu đọc, tóm tắt.
( giọng đọc chậm rãi, khúc
chiết, thể hiện tính cách qua
ngôn ngữ trực tiếp của các nhân
vật Tô Hiến Thành và Thái Hậu.
- 4 -> 6 HS thực hiện.
- GV nhận xét cách đọc, kể.
? Tóm tắt sự kiện thứ nhất
năm 1175

2.Tác phẩm Đại Việt sử lợc :
- Tác phẩm lịch sử ( tác giả khuyết danh sống vào
cuối thế kỉ XIV), thất truyền ở VN; in lần đầu ở
Trung Quốc, cuối thế kỉ XVIII, thời Thanh. Tác phẩm
ghi chép sơ lợc lịch sử VN từ thời Triệu Đà đến năm
1225 ( Lí Chiêu Hoàng), phụ lục chép các đời Trần.
- Bài học trích từ quyển 3, kỉ nhà Lí.

3.Giới thiệu thể loại :
Tác phẩm sử học, vừa kết hợp sử biên niên ( ghi
chép theo năm tháng ) vừa theo lối kỉ sự, liệt truyện
( ghi chép sự việc và con ngời, nh kiểu Sử kí của T
Mã Thiên ( Trung Quốc) tơng tự lối viết của Đại Việt
sử kí và Đại Việt sử kí toàn th.
4. Đọc tóm tắt sự kiện :
+ Tóm tắt 2 sự kiện chính :
- Năm 1175, phế lập Long Cán;
- Năm 1179, chọn ngời nối chức tể tớng thái
uý.
Cả hai sự kiện trọng đại đều liên quan đến 2 nhân
vật chính Tô Hiến Thành và Thái Hậu.
II.Phân tích :
1.Sự kiện năm 1175 : phế lập Long Cán ( Lí Cao
Tông)
a) Tình hình triều Lí :
+ Lý Anh Tông mất. Theo di chiếu để lại, triều
đình tôn con trai thứ 6 của ông nối ngôi ( Lí Cao
Tông ). Thái phó Tô Hiến Thành phụ chính.
+ Nhng Thái Hậu họ Đỗ lại muốn phế Long Cán,
lập Long Sởng ( anh Long Cán, vì đức, trái đạo
thông dâm với cung nữ của vua cha, nên đã bị
giáng xuống chức Bảo Quốc vơng năm 1174) để
thâu tóm quyền lực vào tay mình.
+ Tô Hiến Thành trung thành với di chiếu của
Tiên vơng Lí Anh Tông, quyết phò trợ Long Cán.
Vì vậy, mới xảy ra cuộc đấu tranh giữa hai ngời
Thái Hậu và Hiến Thành.
? Vì sao Thái hậu tìm mọi

cách mua chuộc Tô Hiến
Thành
? Việc bà sai triệu gấp Long
Sởng chứng tỏ điều gì
? Vì sao mọi âm mu của Thái
Hậu đều thất bại
? Em có thể khái quát nh thế
nào tính cách của bà Thái
Hậu
? Trớc các thủ đoạn của Thái
Hậu, Tô Hiến Thành xử trí nh
thế nào
? Phân tích hai câu nói của Tô
với vợ và trả lời Thái Hậu
? Thái độ và hành động của
Tô khi biết hành động của
Thái Hậu
? Vì sao Tô chiến thắng
b) Cuộc đấu tranh trong triều :
Thái Hậu họ Đỗ Tô Hiến Thành
Dùng mọi âm mu, thủ
đoạn để thực hiện mục
đích của mình :
+ Hối lộ Lã Thị vợ
Tô Hiến Thành, định
dùng vợ lung lạc chồng
->Thất bại.
+ Dùng danh vọng và
quyền lực trực tiếp mua
chuộc Tô Hiến Thành

( Lời nói trực tiếp đánh
vào tâm lí tuổi già thích
an nhàn, hởng lạc, phân
tích có lí có tình, thật là
mánh khoé tinh vi ->
Thất bại.
+ Vợt qua pháp luật, chà
đạp kỉ cơng, triệu gấp
bảo Quốc vơng Long S-
ởng vào cung (hành
động chuyên quyền, càn
bậy) -> Thất bại.
+ Trong cuộc đấu tranh
giành quyền lực, phế
Long Cán, giành ngôi
cho Long Sởng, dù Thái
Hậu thất bại nhng vẫn
chứng tỏ bà ta là một
ngời xảo trá, nhiều thủ
đoạn, bất chấp đạo lí và
pháp luật, chỉ nghĩ đến
mu đồ và quyền lời cá
nhân của mình.
+ Tô Hiến Thành ở chức
vị thấp hơn Thái Hậu
nhng có trách nhiệm
quan trong bậc nhất
trong triều đình hiện tại,
nếu Tô đồng ý, việc phế
lập mới thành.

+ Nhng Tô đã một lòng
trung thành với vua trớc,
hết sức tôn phò ấu chúa,
khôn khéo chống lại âm
mu của vị Thái Hậu.
+ Thuyết phục vợ nhân
danh trách nhiệm Tể t-
ớng quan đầu triều,
nhân danh trách nhiệm
với thiên hạ và lời hứa
với Tiên vơng -> thắng
lời.
+ Trực tiếp, cơng quyết
và khéo léo khớ từ lời
mua chuộc của Thái Hậu
bằng lời thánh hiền
Không Tử trong sách
Luận ngữ, nhắc lời di
chúc của vua cũ( chồng
của Thái hậu)->Thắng
lợi.
+ Kiên quyết dùng pháp
luật để ngăn chặn và
quyết trừng trị kẻ phạm
pháp, dù đó là Bảo Quốc
vơng. Vừa thuyết phục,
động viên vừa ra nghiêm
lệnh với thuộc hạ ( các
Đô quan chức) -> thắng
lợi.

+ Rõ ràng, qua sự kiện
đã chứng tỏ lòng trung
? Tô Hiến Thành là một vị đại
quan có những phẩm chất gì
? Những phẩm chất, tính
cách của cả hai nhân vật đều
đợc nổi rõ bằng cách nào
- HS lần lợt trả lời, thảo luận.
- GV định hớng theo bảng so
sánh.
thành vì vua vì nớc vừa
kiên quyết vừa khôn
khéo, sáng suốt đánh bại
âm mu phế lập của Thái
hậu, vừa giữ đợc hoà
khí, không gây đổ máu
trong triều.


D4.Củng cố :
GV khái quát lại nội dung bài học.
D5.HDHB :
Soạn bài theo câu hỏi HDHB, giờ sau học tiếp.
E.Rút kinh nghiệm :
( Hết tiết 87 chuyển tiết 88)
D.Tiến trình dạy học :
D1.ổn định tổ chức :
Sĩ số :
D2.Kiểm tra :
GV kiểm tra sự chuẩn bị bài của HS, kết hợp kiểm tra rong quá trình học

bài mới.
D3.Bài mới :
HĐ của GV và HS Yêu cầu cần đạt
- HS đọc đoạn 2, tr.53-54.
? Em hiểu thế nào về các
chức vụ : Tể tớng, Thái uý,
Tham tri chính sự, Gián
nghị đại phu
- HS trả lời.
II. Phân tích (Tiếp )
2. Sự kiện năm 1179 : Chọn ngời kế vị Tô Hiến
Thành
+ Tể tớng ( Thừa tớng, thái s ) : chức quan đầu
triều, dới vua, trông coi mọi việc triều đình ( văn
võ).
+ Thái uý : phụ trách việc quân sự trong cả nớc
( Lí Thờng Kiệt, Trần Thủ Độ, Trần Quốc Tuấn,
? Thái hậu nói câu gì với Tô
Hiến Thành
- HS : Nếu có mệnh hệ nào, ai
thay ông
? Theo tình, lí thờng tình, em
hình dung Tô Hiến Thành sẽ trả
lời nh thế nào trớc câu hỏi của
Thái Hậu ? Vì sao
- HS suy luận, giải thích.
? Nhng trong thực tế, Tô Hiến
Thành đã trả lời Thái Hậu nh
thế nào
? Trong những câu trả lời đó

có điều gì thú vị ? Vì sao?
từng giữ chức vụ này).
+ Tham tri chính sự : quan giúp việc Tể tớng.
+ Gián nghị đại phu : chức quan có nhiệm vụ phát
hiện, chất vấn, can gián vua.

Theo lẽ thờng, Tô Hiến Thành sẽ nói : Ngời
thay thế ông là Tham tri chính sự Vũ Tán
Đờng chứ không phải là gián nghị đại phu
Trần Trung Tá vì :
So sánh các
mặt
Vũ Tán Đờng Trần Trung
Tá
Chức quan(lí) Tham tri chính
sự(cao)
Gián nghị đại
phu( Thấp )
Quan hệ với
Tô H. Thành
Gần gũi, thân
mật, ngày đêm
an cần phục
dịch, chăm
sóc bệnh tật
Xa cách, ở
ngoài, bận
việc, ít có điều
kiện thăm hỏi,
chăm sóc.

Khả năng
quyết định
Có khả năng
thay thế
ít có khả năng
thay thế

+ Việc Thái Hậu hỏi và dự đoán chắc chắn Tô Tể
tớng sẽ đề cử ngời kế nhiệm là Vũ Tán Đờng vì bà
căn cứ vào quan hệ tình cảm thông thờng giữa cá
nhân.
+ Ngợc lại, Tô Hiến Thành lại căn cứ vào năng lực
làm việc của ngời kế cận cho nên ông đề cử Trần
Trung Tá, mặc dù Trần sơ hơn Vũ.-> Đó là điều
khác thờng, chứng tỏ phẩm chất chí công vô t biết
ngời biết việc, sáng suốt của Tô, ngay trong lúc
ốm nặng, gần đất xa trời, vẫn klhông quên việc n-
ớc.
+ Tuy nhiên, Tô không phải là ngời vô tình, vô ơn
bạc nghĩa, khi ông vẫn nhận ra tấm lòng và cử chỉ
tận tuỵ vì mình của Vũ.
Câu trả lời thứ hai của Tô với Thái hậu : hỏi ngời
thay thần chứ không hỏi ngời chăm sóc, phụng d-
ỡng thần !-> dí dỏm, bất ngờ và lí thú, có sự chơi
chữ ( Cần phân biệt minh định rạch ròi, công t,
tình lí không đợc phép lẫn lộn ; nhất là khi quyết
định sẽ ảnh hởng đến tơng lai của triều đình và đất
nớc.