SKKN: Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh khiếm thính và chậm phát triển ở KTX

z

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO TỈNH BRVT
TRƯỜNG NUÔI DẠY TRẺ KHUYẾT TẬT



ĐỀ TÀI:

Rèn luyện kỹ năng sống
cho học sinh khiếm thính và học sinh
chậm phát triển ở KTX

Họ và tên: Trần Thị Minh Nguyệt
Đơn vị: Trường NDT khuyết tật
Chức vụ: Nhân viên quản sinh

NH: 2016 - 2017

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:


Giáo dục rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh là một đòi hỏi quan
trọng trong hình thành nhân cách, phát triển và hoàn thiện con người từ
trong nhà trường. Vốn sinh ra với nhiều khiếm khuyết hạn chế về mặt
nhận thức, khả năng hoạt động nên các em học sinh khuyết tật cần học
hơn bao giờ hết những kỹ năng sống để giúp các em tự tin hòa nhập
cộng đồng.
Trước đây do điều kiện kinh tế khó khăn, đa số học sinh khuyết
tật, đặc biệt là học sinh khiếm thính, và chậm phát triển không được đi
học. Các em chủ yếu được nuôi dưỡng tại gia đình, sự quan tâm, chăm

sóc của mỗi gia đình lại rất khác nhau, tuỳ thuộc vào điều kiện kinh tế
và hoàn cảnh của họ. Vì vậy việc giáo dục học sinh khiếm thính rất khó
khăn. Tháng 11 năm 1995 Thủ Tướng Chính phủ đã ra quyết định
chuyển giao toàn bộ công việc chăm sóc, giáo dục học sinh khuyết tật
sang Bộ Giáo dục và Đào tạo. Đây là cơ hội tốt để ngành giáo dục học
sinh khuyết tật ra đời. Giáo dục học sinh khuyết tật được khẳng định là
một bộ phận quan trọng trong hệ thống giáo dục Quốc dân. Học sinh
khuyết tật phải được hưởng quyền chăm sóc và giáo dục, bình đẳng như
mọi học sinh bình thường khác.
Do bị hạn chế về khả năng nhận thức và giao tiếp bình thường
nên các em học sinh khiếm thính và trẻ em chậm phát triển ở KTX gặp
khó khăn trong giao tiếp, ứng xử xã hội và khả năng tự phục vụ bản
thân. Nhiều em không thể tự phục vụ bản thân mình mà buột phải nhờ
người khác giúp đỡ, hỗ trợ. Đa số học sinh khiếm thính và chậm phát
triển gặp rất nhiều khó khăn trong việc học các môn học vì khả năng ghi
nhớ kém, mau quên, khó tiếp cận với sự truyền đạt trong giao tiếp bình
thường của giáo viên. Do đó, học sinh khiếm thính, chậm phát triển phải


được học theo chương trình phù hợp với trình độ cũng như đặc điểm
tâm sinh lý của các em và phát triển theo chiều hướng khác so với trẻ
bình thường.
Mục đích của giáo dục cho học sinh khiếm thính và chậm phát triển
nói riêng và trẻ em khuyết tật nói chung là giúp các em chuẩn bị cho
cuộc sống hiện tại cũng như cuộc sống tương lai của mình. Tại trường
các em cũng được học các môn học trong chương trình giáo dục phổ
thông. Tuy nhiên, một số em chỉ có thể học được một phần nào đó về
nội dung kiến thức của chương trình, thậm chí có em hoàn toàn không
có khả năng học được các kỹ năng đó. Nhưng riêng việc học kỹ năng
sống hay tự chăm sóc cơ bản lại cần thiết và quan trọng hơn bao giờ hết

cho bản thân học sinh khiếm thính và chậm phát triển. Chính vì thế,
chương trình dạy cho học sinh khiếm thính, chậm phát triển phải mang
tính thực tế và chủ yếu tập trung vào dạy kỹ năng sống cho các em bao
gồm: Kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng xã hội nhằm hình
thành cho các em khả năng sống càng độc lập càng tốt, giúp các em có
thể hòa nhập vào cộng đồng xã hội. Và đó là một phương tiện hữu ích,
là “hành trang” bổ ích để các em bước vào đời và tự tin hòa nhập vào
cộng đồng xã hội.
Bên cạnh việc thực hiện nhiêm vụ chung của ngành giáo dục đặt ra,
Trường nuôi dậy trẻ khuyết tật tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu còn đặt ra mục
tiêu riêng trong công tác giáo dục học sinh khuyết tật học cách tiếp cận,
tạo cơ hội cho các em học sinh khuyết tật được hoà nhập với cuộc sống
cộng đồng, được thể hiện hết khả năng của mình. Chính vì vậy những
cán bộ làm công tác giảng dạy, chăm sóc cho trẻ em khuyết tật tại đây
luôn cần những kinh nghiệm hay, bài học bổ ích về truyền đạt giáo dục
kỹ năng sống cho trẻ em khuyết tật.


II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
1. Yêu cầu chung:
Nhiệm vụ giáo dục nâng cao kỹ năng sống cho học sinh khiếm
thính và trẻ em chậm phát triển ở ký túc xá của Trường nuôi dạy trẻ em
khuyết tật tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu là một trọng trách nặng nề của những
người làm công tác quản lý và trực tiếp gần gũi các em nhằm giúp các
em tự chăm sóc và rèn luyện nề nếp cho bản thân mình.
* Đối với trẻ phải đạt những yêu cầu sau:
- Biết vâng lời cán bộ phụ trách quản lý
- Biết lễ phép, chào hỏi kính trọng người lớn
- Biết tự phục vụ bản thân.
- Biết lao động, giữ gìn vệ sinh phòng ở, vệ sinh cá nhân nơi công

cộng
- Biết thương yêu giúp đỡ bạn bè, người khác, biết giúp đỡ nhường
nhịn các em nhỏ hơn mình
- Có ý thức phê phán những thói hư, tật xấu trong cộng đồng.
- Biết giữ gìn, bảo quản tài sản chung
- Biết làm theo kế hoạch của các cô phụ trách như: giờ nào việc nấy
(ví dụ: Buổi sáng vào lúc nào phải dậy để vệ sinh cá nhân, tập thể dục,
quét dọn phòng ở, sân trường theo bảng phân công trực, ăn sáng, chuẩn
bị đi học…)
- Ngoải ra học sinh phải biết lắng nghe tiếp thu, quan sát những
công việc mà người hướng dẫn chỉ bảo.
- Biết phát huy tính tích cực và có ý thức tự giác cao.
Để đạt được mục đích các yêu cầu trên trước hết đòi hỏi người
quản lý học sinh phải sắp xếp được thời gian biểu một cách khoa học,
phải biết nắm bắt được đặc điểm sinh lý theo sự phát triển của trẻ, hiểu


được ngôn ngữ của trẻ khiếm thính, thấu hiểu và tận tụy với những học
sinh chậm phát triển ở nội trú ký túc xá để từng bước rèn luyện, giúp đỡ
các em có thói quen và kỹ năng sống trong sinh hoạt hằng ngày.
2. Cơ sở lý luận của vấn đề:
Dựa vào những quy luật đặc điểm trong nhân cách, biểu hiện tính
cách, tâm sinh lý và hành động của trẻ khuyết tật khiếm thính và chậm
phát triển ở ký túc xá Trường nuôi dạy trẻ khuyết tật tỉnh Bà Rịa – Vũng
Tàu người làm đề xuất sáng kiến kinh nghiệm mong muốn tìm ra những
giải pháp mới trong công việc quản lý, chăm sóc và rèn luyện kỹ năng
sống cho học sinh khiếm thính và chậm phát triển ở ký túc xá.
Đây là một công việc không hề đơn giản nên đòi hỏi người làm
công tác quản sinh phải nắm rõ các quy luật vận động, thói quen thường
nhật đồng thời đòi hỏi phải có trách nhiệm và tâm huyết trong công việc

đảm nhận đồng thời phải có sự nhẫn nại và kiên trì.
3. Thực trạng của vấn đề:
Qua quá trình công tác tôi nhận thấy những thuận lợi và khó khăn
như sau:
a) Thuận lợi:
- Được sự quan tâm giúp đỡ của Ban lãnh đạo cùng tập thể giáo
viên, nhân viên trong trường.
- Các thành viên trong tổ đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau trong công việc.
- Khu nội trú, phòng ở rộng rãi, thoáng mát, có đủ trang thiết bị cho
các em học sinh sinh hoạt.
b) Khó khăn:
- Học sinh của trường là những đối tượng đặc biệt: không thể nghe,
không nói được và chậm phát triển về trí tuệ. Vì thế sự nhận thức
tiếp thu của các em rất hạn chế.


- Những học sinh khiếm thính rất khó khăn trong giao tiếp sinh hoạt
hằng ngày, học sinh chậm phát triển thì bị cô lập trong sinh hoạt
và mọi vấn đề của cuộc sống các em.
- Các em có độ tuổi khác nhau (từ 06 đến 20 tuổi)
- Phần lớn các em ở vùng sâu, vùng xa thuộc các huyện trong tỉnh
như Châu Đức, Xuyên Mộc... , hoàn cảnh gia đình nhiều em đều
khó khăn. Có những gia đình chưa thực sự quan tâm còn phó mặc
cho nhà trường và các cô quản sinh.
- Cơ sở vật chất tại trường đầy đủ nhưng chưa hiện đại, phạm vi khu
nội trú rộng, hàng rào thấp, có nhiều lỗ hổng nên các em từ nhỏ
đến lớn có thể tự ý trèo, chui ra ngoài gây khó khăn trong công tác
quản lý, giáo dục.
- Một số em học sinh nam đang trong độ tuổi phát triển nên tính khí
thất thường, đôi lúc nghịch phá, ngang bướng thích thể hiện bản

thân.
Vì những vấn đề trên, những người làm công tác quản sinh thường
xuyên đối mặt với những thử thách, vất vả trong việc quản lý, dạy dỗ
các em, đặc biệt là các em chậm phát triển được nuôi dạy ở ký túc xá
nhà trường.
4. Biện pháp tiến hành giải quyết những vấn đề trên.
a) Giáo dục kỹ năng sống trong nhà trường.
Ở trường, ngoài việc chăm sóc và học văn hoá. Cần chú trọng hình
thành cho học sinh một số kĩ năng xã hội đặc biệt là kỹ năng sống.
Trong trường hợp học sinh được tiếp xúc với thầy cô, bạn bè và luôn
nghe lời thầy cô nên việc hình thành các kĩ năng sẽ thuận lợi hơn ở nhà.
Với các quy định đã quen thuộc với học sinh khiếm thính và chậm phát
triển, theo kiểu “Cái này đi với cái kia”, chẳng hạn như có tiếng trống


tức là giờ ra chơi đã đến, thì kĩ năng này thường luôn ở mức ổn định.
Tuy nhiên có điều gì mới lạ, đặc biệt diễn ra trong môi trường mới lạ thì
có thể gây nên những phản ứng tiêu cực ở học sinh như từ chối tương
tác với mọi người xung quanh, không thực hiện kĩ năng đã có, đã quen
thuộc,…Chình vì vậy, trong giờ học và thông qua các hoạt động vui
chơi nếu giáo viên biết tận dụng cơ hội thì học sinh sẽ dễ dàng tiếp thu
lời khuyên của giáo viên bạn bè.
Ví dụ: Hướng dẫn cho học sinh có kĩ năng hợp tác với nhóm bạn bè
hoặc cả lớp học tập và vui chơi. (Có thể thực hiện các biện pháp này
thông qua giờ học bộ môn, hoạt động tập thể, lao động vệ sinh,…).
* Biện pháp 1: Cho học sinh tham gia các trò chơi mang tính hợp tác
nhóm bạn như trò chơi tiếp sức và dán ảnh thật nhanh, trò chơi đoán số
nhanh hoặc trò chơi tiếp sức,…theo dõi xem học sinh có biết hợp tác
với các bạn không, nếu học sinh không biết, giáo viên cần hướng dẫn để
học sinh tham gia;

*Biện pháp 2: Thường xuyên cho học sinh tham gia các hoạt động
nhóm trong học tập, khuyến khích học sinh tham gia thảo luận. Nếu học
sinh ngần ngại không muốn chơi, cần động viên tham gia.
* Biện pháp 3: Trong thời gian ra chơi, nhóm bạn rủ nhau cùng chơi và
chia sẻ với học sinh trong các trò chơi và hoạt động như: Thể dục, tập
đội hình, đá cầu,…
* Biện pháp 4: Tạo ra các hoạt động theo chủ đề “Nhà trường, gia đình
và tình bạn” để lôi cuốn học sinh khuyết tật tham gia (Kết hợp với giáo
viên chủ nhiệm hoặc GV dạy hoạt động ngoài giờ lên lớp để thực hiện).


Nếu học sinh rụt rè, e ngại thì động viên, khuyến khích, khen thưởng
kịp thời mỗi khi học sinh thực hiện được một việc nào đó.
b)Giáo dục kĩ năng sống trong cộng đồng và ngoài xã hội
Kỹ năng xã hội là một tập hợp các kỹ năng con người sử dụng để
tương tác và giao tiếp với người khác, như: chào hỏi, luân phiên trong
giao tiếp, duy trì hội thoại, tương tác mắt-mắt, gọi tên…
Mục đích cuối cùng của công tác giáo dục học sinh khuyết tật là giúp
cho các em học sinh sống hoà nhập được vào cuộc sống cộng đồng. Vì
vậy, dạy cho học sinh những kĩ năng sống thích ứng với những điều
kiện và hoàn cảnh của môi trường xã hội là hết sức cần thiết. Nếu không
quan tâm đến việc dạy cho sinh các kĩ năng này thì học sinh khuyết tật
trí tuệ thực sự gặp khó khăn trong cuộc sống tại cộng đồng.
Để dạy các kỹ năng xã hội, cách tốt nhất là nên bắt đầu từ các kỹ
năng đơn giản, ví dụ như chào cô giáo khi tới lớp hoặc phân biệt đối
tượng để xưng hô trong chào hỏi (Như: Cô, dì, chú, bác, ông, bà,..). Để
dạy các kỹ năng xã hội, giáo viên có thể chia nhỏ các kỹ năng thành
những bước nhỏ hơn, sử dụng các biện pháp hình thành hành vi phù hợp
để dạy các vấn đề liên quan đến các kĩ năng sống, như: Luyện cho học
sinh có kĩ năng gữi gìn nơi công cộng (Không chửi bậy, đánh lôn, gây

rối,…); có ý thức bảo vệ môi trường sống; Giáo dục giới tính cho học
sinh,…
* Biện pháp 1: Giải thích cho học sinh một cách đơn giản, dễ hiểu về sự
cần thiết phải gữi gìn trật tự nơi công cộng, không được gào thét, làm
ồn, phá rối. Đặc biệt cần nhấn mạnh cho học sinh hiểu được nói tục là
điều xấu, gây rối đánh bạn là điều rất xấu.


* Biện pháp 2: Cho học sinh tham gia các hoạt động nơi công cộng như
các buổi họp, buổi mít tinh, biểu diễn văn nghệ. Theo dõi các hoạt động
của học sinh để kịp thời uốn nắn và động viên học sinh.
* Biện pháp 3: Kể về tấm gương tốt một bạn mà học sinh biết. Bạn đó
đã biết gữi trật tự nơi công cộng, không gào thét, gây rối hoặc không nói
tục và cố gắng để học sinh biểu lộ cảm nhận của học sinh về hành vi tốt
của người bạn đó.
5. Phạm vi sáng kiến kinh nghiệm:
Qua quá trình thực hiện công tác quản lý chăm sóc các em học sinh
khuyết tật đặc biệt là các em học sinh khiếm thính và chậm phát triển ở
ký túc xá, bằng những hiểu biết suy nghĩ và sáng tạo của cá nhân, tôi đã
rút ra được những kinh nghiệm để cùng áp dụng vào việc rèn luyện kỹ
năng sống cho học sinh thuộc 2 đối tượng: học sinh khiếm thính và học
sinh chậm phát triển ở ký túc xá như sau:
a)

Đối với học sinh khiếm thính:
Về tri giác: Ở học sinh khiếm thính, thị giác có xu thế đảm nhận

những chức năng thay thế cho thính giác. Khả năng quan sát sự vật, hiện
tượng khá nhanh nhạy, chính xác và thường rất phát triển. Khi quan sát
học sinh khiếm thính thường chú ý và nắm bắt được điểm nổi bật của

hiện tượng, sự vật, nhưng không theo một trình tự nhất định và gặp khó
khăn khi phải tìm ra một điểm chung giữa chúng.
Học sinh khiếm thính khó có thể hiểu và nhận thức được sự vật, hiện
tượng cho dù đơn giản, cụ thể nếu các em không nhìn thấy tận mắt. Khả
năng “học bằng mắt” là một đặc điểm cơ bản giáo viên cần chú ý, vì vậy
các biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ nên tập trung vào tư duy
hình ảnh trực quan thực tế.


Về trí nhớ: Khả năng nhớ của học sinh khiếm thính phụ thuộc vào
các đặc điểm và cách thức thực hiện nhiệm vụ. Trẻ nhớ tốt những thông
tin khi đã hiểu rõ bản chất của thông tin và thông tin đó có ý nghĩa với
mình. Trẻ có thế mạnh về trí nhớ hình ảnh, hành động. Trẻ thường lấy
cử chỉ tự nhiên và kí hiệu ngôn ngữ làm điểm tựa để nhớ.
Về tư duy: Ngôn ngữ của trẻ khiếm thính chậm phát triển làm ảnh
hưởng đến tư duy. Phần lớn trẻ khiếm thính có chiều hướng thiên về tư
duy trực quan hành động và tư duy trực quan hình tượng. Các em ít gặp
khó khăn khi so sánh, phân tích sự vật, hiện tượng, nhưng lại gặp khó
khăn nhiều khi tổng hợp, khái quát hóa, trừu tượng.
b) Đối với học sinh chậm phát triển ở ký túc xá.
- Tìm hiểu kĩ đặc điểm tâm sinh lý, khả năng, nhu cầu, sở thích của
trẻ. Tìm hiểu các mối quan hệ bạn bè của em, các khó khăn mà học sinh
gặp phải trong quan hệ bạn bè, đặc biệt là các mối quan hệ ở phòng ở ký
túc xá.
- Đối với giáo viên đứng lớp đặt câu hỏi gợi ý để giúp tìm hiểu về
hoàn cảnh của trẻ chậm phát triển và thông cảm với bạn từ đó có ý thức
tự giác giúp đỡ bạn.
-Thành lập nhóm vòng tay bạn bè theo khả năng, điều kiện của từng
em
- Phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên trong nhóm phù

hợp.
- Phối hợp các tổ chức XH, đoàn thể tham gia giúp đỡ trẻ về VC và
tinh thần
- Tổ chức cho trẻ tham gia các hoạt động vui chơi với cả lớp và trong
giờ ngoại khóa ở ký túc xá.


- Tư vấn cho gia đình có học sinh chậm phát triển những thông tin
cần thiết
- Kết hợp với y tế để khám sức khoẻ định kỳ cho trẻ.
- Thường xuyên tư vấn cho Ban giám hiệu nhà trường tổ chức các
buổi toạ đàm hoặc tập huấn cho cha mẹ có học sinh chậm phát triển về
phương pháp, kỹ năng giáo dục học sinh chậm phát triển.
III. KẾT LUẬN
Để nâng cao chất lượng quản lý, chăm sóc và dạy dỗ và rèn luyện kỹ
năng sống cho học sinh khiếm thính và chậm phát triển ở ký túc xá thì
trước hết đòi hỏi người làm công tác quản lý trực tiếp phải thực hiện các
nhiệm vụ được giao đảm bảo tuân thủ trách nhiệm, ý thức tự giác, tu
dưỡng và rèn luyện thật tốt để các em noi theo.
Phải biết lắng nghe, tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của các em, đồng
thời phải có bản lĩnh vững vàng đối đầu và xử lý mọi tình huống có thể
xảy ra với một mục đích chung là giúp các em có được sự tin tin, năng
động và những kỹ năng sống cần thiết, làm hành trang quý giá để các
em hòa nhập cộng đồng.
* KIẾN NGHỊ:
Cần chủ động tạo mọi nguồn lực hỗ trợ các em, chăm sóc trẻ em
bằng tình thương yêu như người thân giữa người với người, thấu hiểu và
phối hợp công việc tốt với đồng nghiệp; Chia sẻ mọi khó khăn với
Trường và cộng đồng để góp phần thúc đẩy xây dựng và hình thành nơi
các em những kỹ năng sống bổ ích và cần thiết.

Hòa Long, ngày….tháng….. năm
2016
Người viết