Thu thập mẫu, bảo quản và vận chuyển bệnh phẩm nghi nhiễm MERS-CoV

Thu thập mẫu, bảo quản và vận
chuyển bệnh phẩm nghi nhiễm
MERS-CoV

Viện Pasteur TP. Hồ Chí Minh


Vi rút MERS-CoV
•

MERS-CoV (Middle East Respiratory Syndrome – Coronavirus) là vi rút mới, dòng

•

Lây truyền từ động vật sang người. Nguồn gốc vi rút chưa rõ, nhưng nhiều nghiên cứu ghi

•

Đường lây truyền từ ĐV sang người chưa được khẳng định. Lạc đà được giả thuyết là ổ

betacoronavirus C, mô tả lần đầu tại Arabia Saudi (9/2012).

nhận vi rút có nguồn gốc từ dơi  truyền qua lạc đà  gây nhiễm cho người.

chứa (vì vi rút phân lập từ lạc đà có cấu trúc di truyền tương đồng cao với vi rút phân lập
từ BN MERS tại Ai câp, Oman, Qatar, Arabia Saudi).



Virut Corona phân lập trên
lạc đà tại Trung đông, 2013

(vùng gen ORF)
Dòng Betacoronavirus bao gồm:

•Virut phân lập từ lạc đà
(UAE) - nhánh A

•Virut phân lập

từ người (HCoV-OC43) -

nhánh A.

•Virut phân lập từ

người (SARS-CoV) - nhánh

B

•Virut phân lập từ người (MERS-CoV) –
nhánh C

•Virut phân lập từ dơi:
nhánh A,B,C, D.


Virut Corona phân lập trên
lạc đà tại Trung đông, 2013
(vùng gen gai)
Dòng Betacoronavirus bao gồm:

• Virut phân lập từ lạc đà
(UAE) – nhánh A
• Virut phân lập từ người
(HCoV-OC43) - nhánh A.
• Virut phân lập từ người
(SARS-CoV) – nhánh B
• Virut phân lập từ người
(MERS-CoV) - nhánh C
• Virut phân lập từ dơi:
Nhánh B, C,D


Định
Triệu nghĩa
chứng lâm
ca bệnh
sàng
 Trường hợp nghi ngờ
•

Có các dấu hiệu sau:
- Sốt và
- Viêm đường hô hấp từ nhẹ đến nặng (ho, khó thở, viêm phổi, suy hô hấp…) và
- Yếu tố dịch tễ: trong vòng 14 ngày trước khi khởi phát

Trường hợp xác định
•

Là trường hợp có xét nghiệm khẳng định nhiễm vi rút MERS-CoV.

Mục tiêu
công tác lấy mẫu-bảo quản-vận chuyển
BP nghi nhiễm MERS-CoV
- Đảm bảo an toàn cho người lấy mẫu
- Đảm bảo chất lượng bệnh phẩm


Thu thập bệnh phẩm MERS-CoV


BP nghi nhiễm MERS-CoV phải được thu thập bởi các nhân viên y tế và có ít nhất 01 nhân
viên bệnh viện hỗ trợ (được tập huấn về ATSH).



BP thu thập: ít nhất 2 mẫu BP gồm 01 mẫu BP đường hô hấp và 01 mẫu máu



Các BP thu thập tại đường hô hấp dưới (ghi nhận có nồng độ vi rút cao hơn BP thu thập tại
đường hô hấp trên và đảm bảo độ nhạy cao hơn cho chẩn đoán nhiễm vi rút MERS-CoV).


Thu thập bệnh phẩm MERS-CoV


BP đường hô hấp dưới (là BP đích):

– Đờm

– Dịch phế nang, dịch nội khí quản, dịch màng phổi ...
– Tổ chức phổi, phế quản, phế nang



BP đường hô hấp trên chỉ thực hiện khi không thể thu thập được BP đường hô hấp dưới.

– Dịch tỵ hầu
– Hỗn hợp dịch mũi họng và hầu họng
– Dịch rửa mũi họng
VÀ



BP máu


Thời điểm thu thập bệnh phẩm
BP đường hô hấp nên được thu thập tại thời điểm sớm nhất sau khi
khởi phát (lý tưởng là trong vòng 7 ngày và trước khi sử dụng thuốc
kháng vi rút).
Loại bệnh phẩm
BP đường hô hấp dưới (dịch phế
nang, dịch nội khí quản, dịch màng
phổi, đờm)

Thời điểm thích hợp thu thập
Trong suốt giai đoạn BN biểu hiện
triệu chứng.

BP đường hô hấp trên (dịch mũi
họng/hầu họng, dịch tỵ hầu, dịch
rửa mũi họng)

Trong vòng 7 ngày sau khi khởi
phát

Mẫu máu giai đoạn cấp
Mẫu máu giai đoạn hồi phục

Khi BN nhập viện
Ít nhât 3 tuần sau ngày khởi bệnh

Tổ chức phổi, phế nang

Trong trường hợp có chỉ định


Chuẩn bị lấy mẫu
Chuẩn bị dụng cụ
- Tăm bông cán mềm vô trùng để lấy dịch tỵ hầu
- Dây nhựa mềm (Catheter) để hút dịch đường hô hấp dưới
- Ống ly tâm 15ml (chứa 2-3mL môi trường vận chuyển VRHH)
- Túi nilon để đóng gói BP
- Băng, gạc có tẩm chất sát trùng
- Quần áo bảo hộ
- Bình lạnh bảo quản mẫu
- Bơm tiêm 10 mL, vô trùng
- Tube lấy máu vô trùng (không có chất chống đông)
- Dây garo, bông, cồn…

- Găng tay, khẩu trang (N95)
- Cồn sát trùng, bút ghi...


Cách lấy bệnh phẩm dịch nội khí quản
BN khi đang thở máy, đã được đặt nội khí quản. Dùng 1 ống hút dịch, đặt theo đường nội khí quản và
dùng bơm tiêm hút dịch nội khí quản theo đường ống ta đã đặt.

Chuyển dịch nội khí quản
vào tuýp chứa 2-3mL môi
trường vận chuyển.

Lưu ý: Yêu cầu sự hỗ trợ của
bác sĩ và y tá điều trị BN.


Cách lấy bệnh phẩm dịch tỵ hầu

- Đưa tăm bông vào dọc theo sàn mũi tới khoang mũi họng, khoảng
cách đưa vào khoảng từ cánh mũi tới nắp tai. Giữ ở đó vài giây,
xoay một vòng và rút ra.
- Giữ tăm bông trong tuýp chứa 2-3mL môi trường vận chuyển

Lưu ý: Cần dùng tăm bông thân mềm, cỡ nhỏ


Chuyển ngay tăm
bông vào tuýp môi
trường vận
chuyển, bẻ phần

que thừa.

Vặn chặt nắp tuýp.


Bệnh phẩm đờm
•

Đề nghị BN súc miệng bẳng nước muối sinh lý, sau đó khạc mạnh vào dụng cụ chứa

•

Chuyển BP bằng pipet vào môi trường bảo quản và vận chuyển mẫu.

(cốc nhựa vô trùng).


Cách lấy BP dịch rửa mũi họng
Bơm 10 mL nước muối sinh lý (NaCL 0.9%) vào một bên
mũi, đề nghị BN không nuốt.
Dịch rửa mũi họng được thu thập vào cốc hoặc đĩa petri.
Chuyển 2-3mL dịch hút được vào tuýp chứa môi trường vận
chuyển và bảo quản BP.


Dịch hút tỵ hầu
•

Yêu cầu BN ngửa đầu 45°, đưa catheter vào mũi
theo một đường song song với vòm miệng tới

điểm khoảng cách từ cánh mũi tới dái tai cùng
bên.

•

Khởi động bơm chân không và nhẹ nhàng xoay

•

Chuyển dịch tỵ hầu vào môi trường vận chuyển

tròn và rút catheter ra.
và bảo quản BP.

Dụng cụ thu thập dịch tỵ hầu có cấu
tạo đặc biệt bao gồm 2 đường dẫn:
-Dây mềm (catheter)
-Ống nhựa kết nối 2 dây.
-Máy chân không.


Môi trường vận chuyển và bảo quản BP
chứa vi rút Hô hấp


Thu thập huyết thanh
Huyết
thanh
Lớp
ngăn

cách
Cục máu
đông

- Dùng kim tiêm tiệt trùng thu 2-3mL máu toàn phần

cho vào tuýp chứa máu không có chất chống đông.


Bảo đảm ATSH trong thu thập BP


Trang bị phòng hộ cá nhân



Các dụng cụ bảo hộ khác


Trang bị phòng hộ cá nhân
•
•
•
•
•
•
•
•
•

Bộ quần áo chống dịch mặc 1 lần
Khẩu trang có khả năng lọc sạch cao (N95)
Găng tay
Kính bảo hộ
Các dụng cụ bảo hộ khác
Cồn 700
Xà phòng
Hộp đựng vật nhọn, kim tiêm
Túi sấy tiệt trùng...


Bộ quần áo kín có
kèm áo ni lông phía
trước, phù hợp cho
lấy mẫu tại thực
địa.
Khẩu
trang
N95

Khẩu
trang thở
có lọc


Trình tự mặc và cởi bỏ
trang phục bảo hộ cá nhân
Trước khi lấy mẫu (mặc)

Sau khi lấy mẫu (cởi)

Mũ

Găng tay - lớp thứ hai

Khẩu trang N95

Áo

Kính bảo hộ

Quần

Quần

Ủng

Áo

Kính bảo hộ

Ủng

Mũ

Găng tay - lớp thứ nhất

Khẩu trang N95

Găng tay - lớp thứ hai

Găng Tay - lớp thứ nhất


Lưu ý
•

Trước khi lấy mẫu
+ Găng tay - lớp thứ nhất: luôn giữ lớp găng thứ nhất sạch, tránh không để tiếp xúc với dụng
cụ bẩn.
+ Găng tay – lớp thứ hai: dùng cho lấy mẫu và có thể thay thế nếu bị rách – Chú ý trước khi
tháo lớp găng này, cần phải xịt cồn toàn bộ bề mặt găng.

•

Sau khi lấy mẫu
+ Trước khi cởi bỏ trang phục bảo hộ, phải phun khử trùng cồn 700 lên toàn bộ bề mặt trang
phục bảo hộ và đế ủng.
+ Rửa tay bằng xà phòng và sát trùng lại tay bằng cồn 700


Cách xử lý rác thải bẩn


Cho vào 1 túi ni lông chuyên dụng dùng cho rác thải y tế (có khả năng chịu được nhiệt
độ cao), cùng với các dụng cụ bẩn (sử dụng găng tay và khẩu trang mới).



Buộc chặt và sấy ướt tại nhiệt độ 1200C/30 phút trước khi đổ cùng với rác thải y tế khác

hoặc được đốt tại lò rác bệnh viện tuyến huyện.



Rửa tay xà phòng và tẩy trùng bằng chloramin B 0,1% toàn bộ các dụng cụ, phích lạnh
dùng cho vận chuyển BP đến PXN.



Rửa tay bằng xà phòng và sát trùng bằng cồn .