LUẬN văn THẠC sĩ PHÁT TRIỂN ý THỨC QUỐC PHÒNG của học VIÊN bồi DƯỠNG KIẾN THỨC QUỐC PHÒNG ở TRƯỜNG QUÂN sự QUÂN KHU VII HIỆN NAY

3

Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Phát triển ý thức quốc phòng cho mọi người dân là vấn đề quan
trọng, có tính nguyên tắc trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân bảo vệ
tổ quốc xhcn. Đảng và Nhà nước ta chủ trương xã hội hóa công tác giáo
dục quốc phòng sâu rộng cho các đối tượng, nhằm bồi dưỡng tri thức, phát
triển ý thức quốc phòng đúng đắn cho toàn dân. học viên bồi dưỡng ktqp ở
trường quân sự quân khu vii là những cán bộ chủ chốt cấp huyện (quận),
cán bộ đầu ngành cấp tỉnh (thành phố) và tương đương thuộc địa bàn quân
khu vii. Họ có vị trí, vai trò hết sức quan trọng trong thực hiện nhiệm vụ
quân sự, quốc phòng ở địa phương. trình độ nhận thức, ý thức quốc phòng
của học viên liên quan trực tiếp đến chất lượng các hoạt động quốc phòng,
an ninh ở địa phương, ngành, đơn vị công tác. phát triển ý thức quốc phòng
của học viên bồi dưỡng ktqp ở Trường quân sự Quân khu VII là một nội
dung cơ bản, góp phần to lớn vào xây dựng, củng cố nền quốc phòng toàn
dân trên địa bàn quân khu. Trong thế trận quốc phòng toàn dân, chiến tranh
nhân dân của cả nước, địa bàn quân khu VII có vị trí chiến lược đặc biệt
quan trọng. nhiệm vụ qp - an ở địa bàn quân khu có những đặc điểm, yêu
cầu mới đòi hỏi cán bộ địa phương phải có ý thức quốc phòng đúng đắn
mới đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ.
Hiện nay, nền quốc phòng nước ta nói chung và quân khu VII nói riêng
đang phải đối mặt trực tiếp với những tác động phức tạp từ mặt trái nền kinh
tế thị trường, sự chống phá của các thế lực thù địch với nhiều âm mưu, thủ
đoạn thâm độc càng đặt ra yêu cầu cấp bách phải phát triển ý thức quốc phòng
cho toàn dân nói chung và đội ngũ cán bộ địa phương nói riêng. Quân khu VII
là một trong những trọng điểm chống phá của các thế lực thù địch. Vì vậy, đòi


4

hỏi tinh thần cảnh giác cao, ý thức thường trực sẵn sàng chiến đấu của mỗi
người dân, từng tổ chức mới giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Thực hiện chủ trương của đảng và nhà nước, kế hoạch của bộ quốc
phòng, công tác giáo dục quốc phòng theo phân cấp cho học viên bồi dưỡng
ktqp ở trường quân sự quân khu vii đã đi vào nề nếp, không ngừng nâng cao
chất lượng, hiệu qủa. Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, công tác giáo
dục bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự quân khu vii trong thời gian qua còn có
những hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình mới. ý
thức quốc phòng của học viên phát triển chưa ngang tầm với cương vị,
chức trách đảm nhiệm. vì vậy, phát triển ý thức quốc phòng của học viên
bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự quân khu VII hiện nay là vấn đề quan
trọng, cấp thiết.
2. mục đích: Làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn và đề xuất những giải
pháp cơ bản phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở
trường quân sự quân khu VII hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
4. Giả thuyết khoa học
5. nhiệm vụ nghiên cứu
luận giải thực chất và đặc điểm phát triển ý thức quốc phòng của học
viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự Quân khu VII
- Nghiên cứu, đánh giá thực trạng phát triển ý thức quốc phòng của học
viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự Quân khu VII .
- đề xuất những giải pháp cơ bản phát triển ý thức quốc phòng của học
viên bồi dưỡng KTQP ở trường quân sự Quân khu VII
6. Giáo dục bồi dưỡng KTQP nhằm nâng cao tri thức và ý thức quốc
phòng của chủ thể hoạt động quốc phòng là vấn đề chiến lược của quốc gia.
đây là nhiệm vụ của toàn đảng, toàn dân, toàn quân ta hiện nay. Vì thế, đã có

5

nhiều công trình, bài viết khoa học bàn về nội dung này. tiêu biểu là một số
công trình, bài viết sau:
Nguyễn văn Thanh với bài viết: “giáo dục và phát triển ý thức quốc
phòng trong quân đội thời kỳ mới - mấy vấn đề cần quan tâm”, tạp chí quốc
phòng toàn dân, số 6 năm 1999. tác giả đã bàn về nội dung giáo dục quốc
phòng trong quân đội với những vấn đề chủ yếu nhất. Nguyễn thế Lực: “giáo
dục ý thức quốc phòng toàn dân - một vấn đề cần thiết hiện nay”, tạp chí quốc
phòng toàn dân, số 6 năm 2000. bài viết đã bàn khá sâu về giáo dục quốc
phòng trước tình hình mới. Tác giả nguyễn hậu Nhất: “bồi dưỡng kiến thức
quốc phòng toàn dân cho cán bộ chủ chốt cấp huyện - những vấn đề cần tiếp
tục nghiên cứu”, tạp chí quốc phòng toàn dân, tháng 10 năm 2000. công trình
này bàn về giáo dục quốc phòng cho các cán bộ chủ chốt cấp huyện nói chung
trong điều kiện mới. nguyễn mạnh hưởng với bài viết: “Đặc điểm nền quốc
phòng toàn dân của nước ta trong điều kiện mới", tạp chí giáo dục lý luận
chính trị quân sự, tháng 12 năm 2001. Tác giả bàn nhiều về những đặc điểm
mới của nền quốc phòng toàn dân ở nước ta hiện nay, làm cơ sở cho xây dựng
quốc phòng bảo đảm tính khoa học và phù hợp với tình hình mới. Bài viết:
“giáo dục quốc phòng góp phần xây dựng tiềm lực tinh thần trong sự
nghiệp bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa hiện nay”, tạp chí giáo dục lý luận
chính trị quân sự, số 11 năm 2003. Tác giả Đồng Xuân Quách lại bàn về
tương quan giữa giáo dục quốc phòng với xây dựng tiềm lực chính trị tinh
thần của quốc gia trong sự nghiệp bảo vệ tổ quốc. Phạm huy An: “ một số
kinh nghiệm về tổ chức giáo dục quốc phòng ở quân khu thủ đô”, tạp chí
giáo dục lý luận chính trị quân sự, tháng 5 năm 2004. Tác giả công trình
này bàn đến tính đặc thù của giáo dục quốc phòng ở địa bàn quân khu Thủ
Đô trong tình hình mới. hồ sĩ Cung với bài viết: “mấy kinh nghiệm rút ra từ
công tác bồi dưỡng kiến thức quốc phòng cho cán bộ chủ chốt của thành
phố hà nội”, thông tin khoa học quân sự, quân khu thủ đô, tháng 6 năm

2004. Tác giả đã đề cập đến tổng kết kinh nghiệm giáo dục quốc phòng của


6

quân khu Thủ Đô. Dương văn Nhị: “phát triển ý thức quốc phòng của sĩ
quan phân đội trong quân đội nhân dân việt nam”, học viện chính trị quân
sự, năm 2006. Tác giả công trình này đã bàn đến phát triển ý thức quốc
phòng của sĩ quan phân đội trong quân đội ta ở tầm một luận văn thạc sĩ
triết học. luận văn đã khu biệt đối tượng và khách thể nghiên cứu ở đội
ngũ sĩ quan phân đội trong quân đội ta hiện nay. Tác giả Lê minh vụ: “xây
dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh”, website báo nhân dân, ngày 5
tháng 9 năm 2006. đây là bài viết đề cập đến nội dung xây dựng nền quốc
phòng toàn dân trong thời kỳ mới có tính chất định hướng ở tầm quốc gia.
những công trình, bài viết trên đã luận giải vấn đề quốc phòng, giáo
dục quốc phòng theo những cách tiếp cận khác nhau. Đó là những tài liệu có
giá trị về lý luận và thực tiễn để tác giả kế thừa trong quá trình nghiên cứu đề
tài luận văn. Tuy nhiên cho đến nay, chưa có công trình nào nghiên cứu dưới
góc độ triết học phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở
trường quân sự quân khu VII hiện nay. Vì vậy, tác giả chọn vấn đề này làm đề
tài luận văn cao học.
7. Phương pháp nghiên cứu
- cơ sở lý luận của luận văn là những quan điểm của chủ nghĩa Mác Lênin về quân sự, quốc phòng; học thuyết mác - lênin về chiến tranh - quân
đội; tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh; các quan điểm, đường lối của Đảng Cộng
sản Việt Nam về xây dựng nền quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân
bảo vệ tổ quốc; xây dựng đội ngũ cán bộ trong thời kỳ mới đáp ứng yêu cầu
thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng.
- cơ sở thực tiễn của luận văn là tình hình giáo dục bồi dưỡng ktqp và
thực trạng phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở trường
quân sự quân khu vii hiện nay.

7

- phương pháp nghiên cứu của luận văn: Luận văn vận dụng phương
pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, kết
hợp với các phương pháp phân tích, tổng hợp, quan sát, điều tra xã hội học và
phương phương pháp chuyên gia.ồi dưỡng KTQP ở trường quân sự quân khu
VII hiện nay.
2. tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
8. Cái mới của đề tài
kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần cung cấp thêm cơ sở
khoa học để nhận thức đầy đủ hơn về ý thức quốc phòng, phát triển ý thức
quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự quân khu VII.
luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong công tác giáo dục bồi
dưỡng ktqp ở các trường quân sự quân khu, quân đoàn và các trung tâm giáo
dục quốc phòng.
9. kết cấu của luận văn
luận văn gồm phần mở đầu, 2 chương (4 tiết), kết luận, danh mục tài
liệu tham khảo và phần phụ lục.


8

Chương 1
THựC CHấT và đặc điểm phát triển
ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng kiến thức
quốc phòng ở trường quân sự quân khu VII
1.1. khái niệm và vai trò phát triển ý thức quốc phòng của học viên
bồi dưỡng kiến thức quốc phòng ở trường quân sự Quân khu VII

1.1.1. khái niệm phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng
kiến thức quốc phòng ở trường quân sự quân khu vii
để có quan niệm đúng phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi
dưỡng ktqp ở trường quân sự quân khu vii, trước hết cần làm rõ khái niệm
quốc phòng và ý thức quốc phòng. Theo Từ điển Bách khoa quân sự việt nam:
“quốc phòng là công việc giữ nước của một quốc gia gồm tổng thể các hoạt
động đối nội và đối ngoại về quân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học của
nhà nước và nhân dân để phòng thủ đất nước, tạo nên sức mạnh toàn diện, cân
đối trong đó sức mạnh quân sự là đặc trưng, nhằm giữ được hòa bình, đẩy lùi,
ngăn chặn các hoạt động gây chiến của kẻ thù và sẵn sàng đánh thắng chiến
tranh xâm lược dưới mọi hình thức và quy mô” [10, tr.848].
khái niệm trên cho thấy, quốc phòng chính là hoạt động phòng thủ đất
nước bảo vệ độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của quốc gia. từ khi xã
hội loài người phân chia thành giai cấp, hình thành nhà nước thì trên thực tế,
nhà nước của giai cấp thống trị phải tiến hành các hoạt động để bảo vệ lợi
ích của giai cấp, nhà nước mình. Để tồn tại và phát triển, dù là nước nhỏ hay
nước lớn, nhà nước theo xu hướng chính trị nào cũng phải chăm lo xây
dựng, củng cố quốc phòng nhằm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và an ninh quốc
gia. Đây được coi là một hoạt động tối quan trọng liên quan đến sự mất còn
của quốc gia, dân tộc.


9

tiềm lực quốc phòng của đất nước là khả năng về vật chất và tinh thần mà
mỗi quốc gia, dân tộc có thể huy động được nhằm mục tiêu bảo vệ đất nước,
giữ vững hòa bình, ngăn ngừa mọi âm mưu và hành động gây chiến của các thế
lực thù địch, sẵn sàng đánh thắng chiến tranh xâm lược với mọi quy mô. công
việc giữ nước của một quốc gia muốn được bảo đảm thì nhà nước phải tìm mọi
cách huy động và phát huy tối đa sức người, sức của, vật chất và tinh thần để

xây dựng nền quốc phòng vững mạnh. Tuy nhiên, mức độ huy động cho quốc
phòng không phải là ý muốn chủ quan của nhà nước mà nó phụ thuộc vào mục
đích, tính chất của việc phòng thủ đất nước, vào bản chất chế độ xã hội và trình
độ phát triển của lực lượng sản xuất. Sức mạnh quốc phòng vừa là cái hiện hữu
vừa là cái tiềm ẩn, cả về yếu tố vật chất và yếu tố tinh thần. một quốc gia muốn
có nền quốc phòng vững mạnh thì phải biết khơi dậy và phát huy cao nhất mọi
tiềm năng của đất nước vào công cuộc phòng thủ. Quốc phòng liên quan đến
mọi mặt của đời sống xã hội, nó diễn ra cả trong chiến tranh và trong hòa bình,
một số nước còn quan niệm quốc phòng chính là an ninh quốc gia.
quốc phòng là hoạt động mang tính lịch sử, nó tồn tại và phát triển gắn
liền với nhà nước và giai cấp. Tính chất của nền quốc phòng phụ thuộc vào
đường lối chính trị của giai cấp cầm quyền và truyền thống dân tộc quy định.
bản chất của quốc phòng là tự vệ, chống xâm lược. trên thực tế, cũng có nhà
nước xây dựng quốc phòng với tư tưởng sô vanh nước lớn, vượt qúa khả năng
phòng thủ. họ sử dụng quốc phòng làm công cụ để để răn đe, thậm chí đi xâm
lược, thôn tính các nước khác. nhưng thông thường, quốc phòng mang tính
chất tự vệ là cơ bản, nhất là đối với các nước nhỏ, yếu, yêu chuộng hòa bình.
Trong lịch sử, cũng có nhiều quan niệm khác nhau về quốc phòng và ý
thức quốc phòng. triết học mác - lênin ra đời là một bước ngoặt cách mạng
trong khoa học xã hội, không những giải thích đúng đắn thế giới mà còn cải
tạo thế giới bằng hoạt động thực tiễn. học thuyết mác - lênin về chiến tranh -


10

quân đội đã giải đáp đúng đắn những vấn đề về quốc phòng và ý thức quốc
phòng. Thời kỳ C. mác, khi cách mạng vô sản chưa đặt thành vấn đề trực tiếp,
ông cho rằng, giai cấp vô sản và nhân dân lao động phải “bảo vệ thành quả
cách mạng” của mình. V.I. Lênin đã kế thừa, phát triển và hoàn chỉnh lý luận
về chiến tranh - quân đội thành học thuyết khoa học và cách mạng. Quan

điểm, tư tưởng về quốc phòng và ý thức quốc phòng bảo vệ tổ quốc xhcn
được V.I. lênin khái quát từ thực tiễn cuộc đấu tranh bảo vệ chính quyền xô
viết non trẻ trong những năm chống lại cuộc can thiệp, xâm lược của 14 nước
đế quốc và nội chiến (1918 - 1920). với luận điểm nổi tiếng: “một cuộc cách
mạng chỉ có giá trị khi nó biết tự bảo vệ” [28, tr.320]. người đã làm rõ tầm
quan trọng của công cuộc bảo vệ thành quả cách mạng. v.i. lênin cho rằng,
xây dựng và củng cố quốc phòng là sứ mạng của nhà nước chuyên chính vô
sản, đồng thời là nghĩa vụ của toàn dân, “một khi chúng ta đã bắt tay vào
công cuộc hòa bình kiến thiết của chúng ta, thì chúng ta sẽ đem hết sức mình
ra để tiếp tục tiến hành công cuộc đó không ngừng. Đồng thời hãy chăm lo
đến khả năng quốc phòng của nước ta và của hồng quân như chăm lo con
ngươi của mắt mình” [32, tr.368]. Do có quan điểm đúng đắn trong công cuộc
giữ nước, liên xô - nhà nước xhcn đầu tiên trên thế giới đã tồn tại và phát triển
trong vòng vây của chủ nghĩa đế quốc. Không những thế, nền quốc phòng của
liên xô đã lớn mạnh vượt bậc, là thành trì vững chắc của cnxh, có vai trò quan
trọng bảo vệ hòa bình thế giới, cứu loài người khỏi thảm họa phát xít.
Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp thu và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác lênin vào điều kiện cụ thể của cách mạng việt nam. Với nhãn quan khoa học,
cách mạng, người đã vượt lên các vị tiền bối cách mạng tìm thấy con đường cứu
nước đúng đắn. hồ chí minh khẳng định, muốn cứu nước và giải phóng dân tộc
thì không có con đường nào khác là con đường cách mạng vô sản. Cách mạng
tháng tám thành công, đọc tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước việt nam dân


11

chủ cộng hòa, người khẳng định: “nước việt nam có quyền hưởng tự do, độc lập
và thực sự đã trở thành một nước tự do và độc lập, toàn thể dân tộc việt nam
quyết đem hết tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững nền tự
do độc lập ấy” [40, tr.557-558]. nhưng nền độc lập của nước nhà chưa được bao
lâu thì thực dân pháp lại quay lại xâm lược nước ta một lần nữa. trong lời kêu

gọi toàn quốc kháng chiến, hồ chí minh viết: “bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ
người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt
Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng
súng. Ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc.
Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp” [41, tr.480]. cuộc kháng chiến
trường kỳ chống thực dân pháp kết thúc thắng lợi, đất nước ta lại phải tiến hành
cuộc chiến tranh chống đế quốc mỹ xâm lược và bè lũ tay sai. với tư tưởng:
“không có gì quý hơn độc lập tự do”, thà hy sinh tất cả chứ nhất định không
chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ. người đã cùng toàn Đảng, toàn
quân và toàn dân ta quyết tâm kháng chiến thắng lợi, đánh cho “mỹ cút”, đánh
cho “ngụy nhào”. hồ chí minh căn dặn: “các vua hùng đã có công dựng nước,
bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”.
Xây dựng thành công cnxh và bảo vệ vững chắc tổ quốc việt nam xhcn là
hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng nước ta. đảng ta xác định: “trong khi đặt
trọng tâm vào nhiệm vụ xây dựng chủ nghĩa xã hội, chúng ta không một chút lơi
lỏng nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc, luôn luôn coi trọng quốc phòng - an ninh, coi đó
là hai nhiệm vụ gắn bó chặt chẽ” [17, tr.39]. Theo quan điểm đó, trong bất kỳ
hoạt động nào đều phải gắn kết với vấn đề quốc phòng, an ninh, yêu cầu mọi
người dân phải có ý thức quốc phòng đúng đắn.
ý thức quốc phòng là một bộ phận của ý thức chính trị, bao gồm những
quan điểm, tư tưởng lý luận và tình cảm, tâm trạng, truyền thống, tập quán,


12

thói quen được hình thành, phát triển trong quá trình hoạt động giữ nước của
một giai cấp, quốc gia và dân tộc ở một giai đoạn lịch sử nhất định.
ý thức quốc phòng có tính giai cấp sâu sắc, nó phản ánh địa vị, lợi ích
các giai cấp trong việc giữ gìn, bảo vệ quốc gia dân tộc. Tuy nhiên, ý thức
quốc phòng không chỉ mang dấu ấn của những điều kiện sinh hoạt vật chất

của giai cấp, nó còn phản ánh những hoạt động chung của dân tộc trong công
cuộc giữ nước đó là: những điều kiện lịch sử, kinh tế, chính trị, văn hóa, xã
hội, điều kiện tự nhiên hình thành ý thức bảo vệ chủ quyền quốc gia trong quá
trình phát triển lâu dài của dân tộc. vì vậy, trong ý thức quốc phòng, ngoài
tâm lý và hệ tư tưởng giai cấp, còn bao gồm tâm lý dân tộc, tình cảm, ước
muốn, tập quán, truyền thống, thói quen, tính cách, ý thức giữ gìn đất nước.
nó phản ánh những điều kiện hoạt động quốc phòng chung, thấm sâu vào mọi
lĩnh vực đời sống tinh thần, là tài sản, sức mạnh nội lực tiềm ẩn của mỗi quốc
gia, dân tộc. Tính giai cấp và tính dân tộc của ý thức quốc phòng luôn thống
nhất với nhau trong quá trình phát triển.
ý thức quốc phòng biểu hiện tập trung ở ý thức về chủ quyền quốc gia
dân tộc, ý thức tự tôn dân tộc. Nó chính là sự phản ánh thực tiễn các hoạt
động giữ nước của quốc gia. Trong xã hội có các hoạt động quốc phòng thì tất
yếu có cái phản ánh nó, đó là ý thức quốc phòng. ý thức quốc phòng là một bộ
phận của ý thức chính trị nhưng nó mang tính chất dân tộc sâu sắc hơn. Trong
một quốc gia, ý thức chính trị có thể thay thế nhiều lần do sự thống trị của các
giai cấp khác nhau trong lịch sử, nhưng ý thức quốc phòng lại được kế thừa,
lưu giữ những giá trị mang nét đặc sắc, truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác
thành truyền thống giữ nước của dân tộc. tính dân tộc của ý thức quốc phòng
cũng biểu hiện khác nhau trong từng giai đoạn lịch sử. Nó phụ thuộc vào định
hướng hệ tư tưởng của giai cấp cầm quyền.
Cũng giống như các hình thái ý thức xã hội khác, ý thức quốc phòng
bao gồm hai trình độ khác nhau: trình độ tâm lý, kinh nghiệm và trình độ lý


13

luận, tri thức khoa học. ý thức quốc phòng ở trình độ thấp là toàn bộ trạng thái
tâm lý, tình cảm, niềm tin, thái độ, tập quán về công cuộc giữ nước. ý thức
quốc phòng ở trình độ cao là hệ thống quan điểm, tri thức trình độ khoa học

được khái quát hóa thành hệ thống có giá trị chỉ đạo tầm chiến lược của một
đảng, một nhà nước. ý thức bậc thấp không phải là điều kiện cho nẩy sinh ý
thức bậc cao, nhưng nó là cơ sở, động lực to lớn cho tiếp thu, phát triển ý thức
bậc cao. ý thức quốc phòng bậc cao hình thành tự giác trên cơ sở hoạt động tư
duy tích cực, tự giác của những chủ thể nhất định. nó là sản phẩm của sự khái
quát hóa tri thức về quốc phòng ở trình độ lý luận, học thuyết, quan điểm cơ
bản. Khi ý thức quốc phòng bậc cao được phổ cập cho toàn dân thì nó có vai
trò to lớn đối với định hướng phát triển cho ý thức quốc phòng bậc thấp và
quyết định tính chất, nội dung, quá trình trở về với thực tiễn hoạt động quốc
phòng của dân tộc. Vì vậy, nghiên cứu, đánh giá ý thức quốc phòng phải có
quan điểm lịch sử, cụ thể, phát triển phù hợp với từng đối tượng. đồng thời,
phải chú trọng đến cả hai cấp độ của ý thức quốc phòng, không tuyệt đối hoá
một mặt nào đó. Mặt khác, ý thức quốc phòng là hình thái ý thức mang tính
xã hội hoá cao. Vì vậy, nhận thức và nhận định về ý thức quốc phòng là đánh
giá về tính chất xã hội hoá, tính chất phổ biến của nó.
ý thức quốc phòng là sản phẩm của hoạt động phòng thủ quốc gia,
nhưng nó tác động trở lại và đóng vai trò như là điều kiện đối với hoạt động
đó. Xét từ chiều sâu, ý thức quốc phòng chính là “năng lực chính trị tinh thần
tự vệ” tiềm ẩn ở mỗi cơ thể sống của xã hội. Tiềm năng này mang tính nội
sinh mà bất kỳ quốc gia nào muốn tồn tại, phát triển đều phải có để đề kháng
trong cuộc đấu tranh giữ nước và dựng nước. việc củng cố quốc phòng bao
giờ cũng được bắt đầu từ sự “khai thông”, đột phá, mở đường về ý thức quốc
phòng của mỗi thành viên trong xã hội. Vì lẽ đó, ý thức quốc phòng vốn được
coi là một phần tiềm lực quan trọng cấu thành tiềm lực quốc phòng. Trên thực


14

tế, quốc gia nào coi nhẹ ý thức quốc phòng, thiếu cảnh giác là tự “đánh mất”
một dạng tài sản đặc biệt, nguy cơ mất độc lập dân tộc là điều được báo trước.

ý thức quốc phòng của dân tộc việt nam được biểu hiện tập trung ở tinh
thần yêu nước nồng nàn, lòng tự tôn dân tộc, bản lĩnh kiên cường không chịu
khuất phục trước mọi kẻ thù; ở tinh thần tự lực, tự cường, tự chủ, thường xuyên
cảnh giác đề phòng trước âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch. nó dựa vào
tri thức và nghệ thuật phòng thủ quốc gia phù hợp với từng thời kỳ trên quan
điểm nhất quán về một nền quốc phòng toàn dân, toàn diện, tổng hợp. ý thức
quốc phòng Việt Nam là sản phẩm của chủ nghĩa yêu nước được hun đúc trong
lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Yêu nước là một trạng thái tình
cảm của mỗi quốc gia, dân tộc. nhưng do đặc điểm hình thành, phát triển của
dân tộc ta có những nét đặc thù riêng nên tinh thần yêu nước của dân tộc ta trở
thành chủ nghĩa yêu nước. Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam như một dòng chẳy
bồi đắp nên mọi giá trị văn hóa, tạo ra nét độc đáo, bản sắc riêng thấm sâu vào
máu thịt của mỗi con người Việt Nam qua bao thế hệ. Chính vì lẽ đó, mặc dù có
lúc mất nước, bị giặc xâm chiếm thôn tính nhưng cuối cùng sức mạnh dân tộc lại
trỗi dậy đánh đuổi quân xâm lược, giành độc lập dân tộc. tinh thần yêu nước là
sợi chỉ đỏ, dòng chủ lưu trong truyền thống văn hóa của dân tộc ta. hồ chí Minh
đã từng khái quát: “dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền
thống quý báu của ta. từ xưa đến nay, mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần
ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua
mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và cướp nước”
[43, tr.16].
ý thức quốc phòng của dân tộc việt nam dựa trên quan điểm, tư tưởng
nhất quán về một nền quốc phòng toàn dân, toàn diện, tổng hợp. Dân tộc ta có
nghệ thuật phòng thủ đất nước, quốc gia khá độc đáo, đó là nghệ thuật phát
huy sức mạnh tổng hợp của tiềm lực kinh tế, chính trị, văn hóa, ngoại giao,
khoa học. ý thức quốc phòng của dân tộc ta chính là ý thức tự giác về quyền


15

lợi, trách nhiệm, nghĩa vụ của mỗi người đối với sự vinh - nhục, an - nguy,
thịnh - suy và tồn - vong của quốc gia. nó là ý thức tự bảo vệ của bản thân, gia
đình, làng xóm, trong mối quan hệ tam giác bền vững: “nhà - làng - nước”, là
ý thức bảo vệ tổ chức chính trị, kinh tế - xã hội và cả quốc gia để đứng vững
và phát triển trong mọi thử thách. Trong đó, phương châm lấy ít địch nhiều,
lấy yếu thắng mạnh, lấy đoản binh thắng trường trận; nghệ thuật chuyển đất
nước từ thời bình sang thời chiến với sự huy động lực lượng nhanh chóng và
biết chuyển hoá thế và lực, biết giành thắng lợi từng bước đến thắng lợi hoàn
toàn bằng quyết chiến chiến lược trong mỗi triều đại và từng thời kỳ là truyền
thống được đúc kết từ thực tế đánh giặc, giữ nước của dân tộc ta.
ý thức quốc phòng của dân tộc Việt Nam là ý thức tự vệ, phòng thủ rất
sâu sắc. Dân tộc ta vốn có hàng ngàn năm văn hiến, sống hòa bình hữu nghị
với các nước, không xâm lược và đe dọa xâm lược các nước xung quanh,
nhưng cũng quyết không chịu khuất phục trước mọi âm mưu xâm lược, thôn
tính. điều đó cũng nói lên tính chất nhân văn, nhân đạo của sự nghiệp xây
dựng nền quốc phòng nói chung và ý thức quốc phòng Việt Nam nói riêng.
“quốc phòng việt nam không đối đầu, không tiến công ai, nhưng hết sức sẵn
sàng tự vệ chống lại mọi cuộc tiến công xâm lược và bạo loạn” [35, tr.20].
Truyền thống xây dựng và phát triển nền quốc phòng dân tộc ta là tạo
thành lũy từ trong ý thức mỗi con người Việt Nam, là xây dựng “thế trận lòng
dân”, lòng dân là thế trận. Tư tưởng về “Chúng chí thành thành” trở thành
phương châm chỉ đạo và nội dung cơ bản phát triển ý thức bảo vệ Tổ quốc
xuyên suốt lịch sử dân tộc. Con người Việt Nam sẵn sàng đặt lợi ích dân tộc
lên trên lợi ích giai cấp, quyền lợi cá nhân để giữ gìn, bảo vệ nền độc lập dân
tộc. Tư tưởng về về xây dựng nền quốc phòng toàn dân là sự kế thừa và phát
triển ý thức quốc phòng của dân tộc và nâng lên tầm cao mới trong thời đại
Hồ Chí Minh. nền quốc phòng toàn dân đã được xã hội hoá vào trong tiềm
thức, tình cảm, ý chí, trí tuệ, giá trị văn hóa của con người Việt Nam. Có thể

16

nói, so với nhiều quốc gia dân tộc, ý thức quốc phòng ở nước ta rất mạnh, bền
vững, có nhiều nét độc đáo và có những yếu tố hiện đại, hình thành như một
trường phái riêng - trường phái quốc phòng Việt Nam. ý thức quốc phòng
Việt Nam được hình thành, phát triển trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước
và giữ nước của dân tộc ta, là sản phẩm kết tinh của truyền thống văn hóa, là
sức mạnh tiềm ẩn của quốc gia, dân tộc ta.
ý thức quốc phòng của dân tộc Việt Nam hiện nay kế thừa toàn bộ giá
trị, đặc điểm ý thức quốc phòng trong lịch sử và nâng lên trình độ mới về
chất. Trong lịch sử, khi tổ quốc bị xâm lăng, nhân dân ta đã biết dẹp mâu
thuẫn giai cấp, mâu thuẫn nội bộ gia đình, đặt lợi ích dân tộc lên trên để để
tập trung sức mạnh đánh đuổi quân xâm lược, giành độc lập tự do. từ khi
nước việt nam dân chủ cộng hòa ra đời, lần đầu tiên trong lịch sử, ý thức về
bảo vệ độc lập chủ quyền dân tộc trên cơ sở lợi ích thuộc về nhân dân lao
động. Ngày nay, lợi ích dân tộc và lợi ích cá nhân đã có cơ sở thống nhất với
nhau do bản chất của chế độ xhcn quy định. Do đó, tính chất toàn dân, tự vệ,
phòng thủ và nghệ thuật chiến tranh nhân dân, quốc phòng toàn dân được phát
triển cao nhất tạo ra sức mạnh tổng hợp bảo vệ tổ quốc.
lịch sử phát triển nền quốc phòng Việt Nam là nền tảng, cơ sở phương
pháp luận khoa học tiếp cận ý thức quốc phòng của dân tộc ta từ xưa đến nay. ý
thức quốc phòng dân tộc Việt Nam là phản ánh sự phát triển của các hoạt động
quốc phòng trong lịch sử. Toàn bộ đặc điểm phát triển của lịch sử quốc phòng
dân tộc quy định tính đặc thù của ý thức quốc phòng Việt Nam. ý thức quốc
phòng của dân tộc Việt Nam cũng phát triển xuyên qua tất cả các giai đoạn lịch
sử nước ta. Mặc dù trải qua những bước thăng trầm lịch sử, nhưng tư tưởng về
nền quốc phòng toàn dân đã trở thành giá trị truyền thống quý báu của dân tộc ta.
xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, bảo vệ vững chắc tổ
quốc việt nam xhcn thì điều quan trọng trước tiên phải bồi dưỡng tri thức,

17

phát triển ý thức quốc phòng đúng đắn cho mỗi người dân, xây dựng “thế trận
lòng dân” vững chắc. Hiện nay, chủ trương xã hội hóa công tác giáo dục bồi
dưỡng ktqp của Đảng và nhà nước đã được tổ chức và triển khai rộng khắp
với các đối tượng khác nhau bằng những nội dung, chương trình, phương
pháp phong phú, đa dạng.
học viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự quân khu vii (thuộc đối
tượng 2 theo phân cấp của bộ quốc phòng) là những cán bộ chủ chốt
huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (bí thư, phó bí thư và thường
trực huyện ủy; chủ tịch, phó chủ tịch ubnD huyện, chủ tịch, phó chủ tịch
thường trực HĐND huyện; trưởng ban tuyên giáo huyện, quận, thị xã);
Chánh và phó văn phòng tỉnh ủy, văn phòng ubnD; giám đốc và phó giám
đốc các sở; trưởng và phó các ban ngành đoàn thể của tỉnh, thành phố trực
thuộc trung ương. Giám đốc các cơ quan tw và các bộ, ngành đóng tại địa
phương [57]. đây là những cán bộ có vị trí quan trọng trong hệ thống chính
trị, là lực lượng nòng cốt tổ chức quán triệt và thực hiện đường lối, chính
sách của Đảng, pháp luật của nhà nước, quản lý nhà nước về quốc phòng,
an ninh. họ là những người trực tiếp đề xuất, hoạch định chiến lược phát
triển kinh tế - xã hội, lãnh đạo điều hành, triển khai thực hiện các nhiệm
vụ, phát huy vai trò và tổ chức động viên quần chúng nhân dân tích cực
thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ tổ quốc ở địa
phương, đơn vị, ngành, lĩnh vực mà mình phụ trách.
Trong điều kiện hiện nay, nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc ở nước ta có sự phát
triển, đòi hỏi đội ngũ cán bộ phải có ý thức quốc phòng đúng đắn mới có thể
hoàn thành nhiệm vụ qp - an ở địa phương.
ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự quân
khu vii là toàn bộ những quan điểm, tư tưởng, tình cảm, thái độ trách nhiệm,

18

niềm tin, tâm trạng, truyền thống, ý chí quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ quân
sự, quốc phòng theo chức trách đảm nhiệm
ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự quân
khu vii mang đầy đủ đặc trưng ý thức quốc phòng toàn dân. Tuy nhiên, do vị
trí công tác của mình nên họ có ý thức đúng đắn, sâu sắc, toàn diện hơn về
công cuộc giữ nước của quốc gia, phản ánh thực tiễn các hoạt động quân sự
quốc phòng của đất nước và nhiệm vụ qp - an ở địa phương. Tiếp cận ý thức
quốc phòng của một cá nhân hay nhóm người cụ thể phải luôn đặt nó trong ý
thức quốc phòng toàn dân như là mẫu số chung. Mặc dù mỗi bộ phận, nhóm
người có ý thức riêng, có tính đặc thù nhưng đều bao hàm đặc trưng cái chung
của ý thức quốc phòng dân tộc. ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng
ktqp ở trường quân sự quân khu VII là sự biểu hiện cụ thể ý thức quốc phòng
dân tộc ở ý thức quốc phòng cá nhân.
ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng KTQP ở trường quân sự
Quân khu VII là một bộ phận của ý thức cá nhân, phản ánh hoạt động quốc
phòng trên cương vị, chức trách họ đảm nhiệm. Hoạt động của học viên trong
quá trình công tác và toàn bộ đời sống sinh hoạt của họ tạo nên nội dung, đặc
trưng ý thức cá nhân. Khi họ tham gia vào hoạt động quốc phòng của xã hội,
vào quá trình giáo dục bồi dưỡng KTQP thì ý thức quốc phòng phát triển phù
hợp với cương vị, chức trách và đặc điểm cá nhân họ. học viên bồi dưỡng
KTQP ở trường quân sự Quân khu VII rất đa dạng về cương vị, chức trách và
về chuyên môn, nghiệp vụ. điều đó, làm cho diện mạo ý thức quốc phòng của
họ càng phong phú, nhiều vẻ về hình thức biểu hiện. đặc trưng nổi bật ý thức
quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự quân khu vii là tư
tưởng kết hợp kinh tế với quốc phòng, quốc phòng với an ninh và công tác
đối ngoại ở địa bàn có vị trí quan trọng. đây là sự khác biệt so với ý thức quốc
phòng của quân nhân và các đối tượng khác.

19

ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng KTQP cũng được tạo bởi hai
bộ phận khác nhau về trình độ phản ánh, bao gồm trình độ bậc thấp và trình độ
bậc cao. Trình độ bậc thấp gồm các yếu tố như tình cảm, tâm trạng, tri thức
kinh nghiệm của họ. nó là sản phẩm của việc tham gia vào các hoạt động quốc
phòng ở địa phương, đơn vị ở địa bàn Quân khu VII và ý thức quốc phòng dân
tộc thường trực trong mỗi người. Toàn bộ những đặc điểm hoạt động quốc
phòng của Quân khu VII là cơ sở tạo nên nét đặc thù của ý thức quốc phòng,
trình độ tâm lý, tri thức kinh nghiệm của học viên. Tuy nhiên, so với các chủ
thể khác, ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng KTQP phát triển mạnh
mẽ, tính “tự ý thức” cao tương ứng với cương vị, chức trách mà họ đảm nhiệm.
ý thức quốc phòng bậc cao của học viên là hệ thống các quan điểm, lý luận, tư
tưởng về quốc phòng, an ninh mà họ đã được quán triệt, lĩnh hội. nó hình thành
chủ yếu trong giai đoạn giáo dục bồi dưỡng KTQP ở nhà trường và quá trình tự
giáo dục, bồi dưỡng ktqp cùng với thực tiễn hoạt động quốc phòng ở địa
phương, cơ quan mà họ công tác.
ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng KTQP tồn tại trong mối
quan hệ với các bộ phận khác của hình thái ý thức xã hội như: ý thức chính
trị, ý thức pháp luật, ý thức đạo đức, ý thức thẩm mỹ. Mỗi bộ phận đó phản
ánh một mặt có tính độc lập tương đối trong cái chỉnh thể tạo nên ý thức cá
nhân họ. ý thức quốc phòng xâm nhập vào các bộ phận khác để chỉ đạo hoạt
động cá nhân nhằm mục đích định hướng cho thái độ, ứng xử đối với nhiệm
vụ bảo vệ tổ quốc. Với chủ thể là cán bộ lãnh đạo chủ chốt huyện ( quận), cán
bộ đầu ngành cấp tỉnh (thành phố) và tương đương thì ý thức quốc phòng của
họ sẽ chuyển hóa thành những phương hướng, chủ trương, biện pháp lãnh đạo
thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng ở địa phương, ngành, cơ quan, đơn
vị mình công tác. nó trở thành ý thức quốc phòng tự giác của họ trong thực

hiện nhiệm vụ qp - an trên cương vị, chức trách đảm nhiệm.


20

Phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở trường
quân sự Quân khu VII là quá trình tiếp nhận, chuyển hoá không ngừng những
yếu tố cấu thành ý thức quốc phòng từ thấp lên cao, thể hiện ở khả năng
chuyển hóa tri thức thành những chủ trương, kế hoạch, biện pháp lãnh đạo
nhiệm vụ quốc phòng, an ninh ở địa phương phù hợp với cương vị, chức
trách đảm nhiệm, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ tổ quốc xhcn
trong tình hình mới.
chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định, phát triển bao giờ cũng là
một quá trình vận động từ thấp lên cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ chưa
hoàn thiện đến hoàn thiện hơn diễn ra trong tự nhiên, trong xã hội và trong
tư duy. Dấu hiệu đặc trưng cơ bản để xác định một sự vật, một hiện tượng đã
phát triển hay chưa là ở tính quy định mới cao hơn về chất của nó. Phát triển
tuân theo quy luật lượng - chất và phải đặt trong điều kiện hoàn cảnh cụ thể.
Thực tiễn hoạt động quốc phòng của nước ta luôn luôn vận động, phát triển
mới, cho nên ý thức phản ánh nó cũng phải có sự phát triển. Hoạt động quốc
phòng ở nước ta mang tính chất toàn dân, toàn diện ở tất cả các lĩnh vực xã
hội mà chủ thể của các quá trình đó là những cá nhân với những cương vị,
chức trách khác nhau. phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng
KTQP ở trường quân sự Quân khu VII gắn liền với tiến trình phát triển ý
thức quốc phòng của dân tộc và chủ trương xã hội hóa giáo dục bồi dưỡng
ktqp của Đảng, Nhà nước ta.
Phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở trường
quân sự quân khu vii là hệ thống các biện pháp chủ động, tích cực của bản
thân chủ thể trên cơ sở nhận thức đúng những vấn đề có tính quy luật và thực
tiễn hoạt động quốc phòng ở địa phương, cơ quan họ công tác. đó là quá trình

chuyển hoá nhận thức, tri thức nền quốc phòng của nước ta trong điều kiện,
hoàn cảnh mới. Trong thời gian học tập bồi dưỡng ktqp, học viên được lĩnh
hội những tri thức quốc phòng, đặc điểm nền quốc phòng toàn dân; truyền


21

thống, nghệ thuật quân sự quốc phòng Việt nam và đặc biệt là hệ thống quan
điểm, tư tưởng, nguyên tắc của Đảng, Nhà nước về quốc phòng, an ninh; về
mối quan hệ giữa hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng trong giai đoạn
mới. Nó được thấm nhuần trong suy nghĩ, hành động của học viên, tạo ra khả
năng sử lý đúng đắn những vấn đề, hiện tượng quốc phòng trong quá trình
công tác.
Phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp là quá trình
nâng cao ý thức cảnh giác, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định
mục tiêu độc lập dân tộc và cnxh. điều có ý nghĩa to lớn giúp cho họ xây
dựng nội dung kế hoạch, hoạch định chính sách, chỉ đạo, lãnh đạo, hợp tác
với nước ngoài phải có tư duy quân sự, không ảnh hưởng xấu đến quốc
phòng, an ninh phương hại đến lợi ích quốc gia, dân tộc. đó là quá trình tích
lũy dần về lượng, chuyển hoá về chất để phát triển ý thức quốc phòng của học
viên lên một tầm cao mới, tương xứng với vị trí công tác mà họ đảm nhiệm.
Phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở Trường
quân sự Quân khu VII là quá trình chuyển hóa tri thức thành ý thức thông qua
quy luật của quá trình nhận thức. Về thực chất, đó là quá trình học viên “chủ
thể hoá” tri thức quân sự, quốc phòng trong quá trình phát triển ý thức quốc
phòng. tuy nhiên, phát triển ý thức quốc phòng của họ không phải là phép cộng
đơn thuần các nội dung tri thức, mà là quá trình tổng hợp tiếp nhận và chuyển
hoá một cách có định hướng các tri thức thành ý thức quốc phòng phù hợp với
vị trí công tác và đặc điểm hoạt động của học viên.
Phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở Trường

quân sự Quân khu VII là quá trình kế thừa, phát triển tri thức quốc phòng của
chính bản thân họ. ý thức về chủ quyền quốc gia là truyền thống vốn có của
dân tộc ta phát triển qua các giai đoạn lịch sử, nó được thấm sâu vào mỗi con
người việt nam. trên cương vị chức trách của mình, học viên bồi dưỡng ktqp
đã tự ý thức về nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc. Mặt khác, đa số học viên đã được học


22

tập bồi dưỡng ktqp qua các chương trình khác nhau từ thấp đến cao tương xứng
với vị trí, cương vị chức trách họ từng đảm nhiệm. vì vậy, phát triển ý thức quốc
phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự quân khu vii là quá trình
kế thừa, nâng cao tri thức, ý thức quốc phòng đã được tích luỹ từ trước. Đó là
quá trình phát triển biện chứng, phức tạp, là cuộc đấu tranh giữa cái cũ và cái
mới, cái lạc hậu và tiến bộ trong quá trình phát triển.
Phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở Trường
quân sự Quân khu VII là quá trình củng cố, xây dựng thái độ, niềm tin, ý chí
quyết tân đối với sự nghiệp bảo vệ tổ quốc Việt Nam XHCN. xây dựng nền
quốc phòng toàn dân ở nước ta là để đối phó với sự tấn công toàn diện của các
thế lực thù địch, sẵn sàng đối phó với cuộc xâm lược vũ trang bằng vũ khí công
nghệ cao của chủ nghĩa đế quốc. Hiện nay, trước những diễn biến phức tạp của
tình hình đã có những biểu hiện dao động, hoài nghi, thiếu tin tưởng vào khả
năng phòng thủ đất nước. cho nên, củng cố niềm tin, xây dựng thái độ đúng
đắn về qp - an là vấn đề có ý nghĩa hết sức quan trọng nhằm giữ vững thế trận
lòng dân. ở phương diện này, phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi
dưỡng ktqp ở trường quân sự Quân khu VII là quá trình xây dựng niềm tin
vững chắc, có cơ sở vào sức mạnh nền quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân
dân bảo vệ tổ quốc xhcn. đó là quá trình không ngừng củng cố và nâng cao tinh
thần cảnh giác, ý thức quốc phòng thường trực trước sự chống phá toàn diện
của kẻ địch. là sự phát triển về chất ý thức quốc phòng của học viên ngang tầm

với cương vị, chức trách mà họ đảm nhiệm, đáp ứng với đặc điểm và yêu cầu,
nhiệm vụ quân sự, quốc phòng trên địa bàn quân khu VII.
Theo quan điểm của triết học mác xít, mọi sự vật hiện tượng của thế
giới khách quan luôn vận động và phát triển là do có sự thống nhất và đấu
tranh giữa các mặt đối lập. Vì vậy, động lực phát triển ý thức quốc phòng của
học viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự quân khu vii là quá trình nẩy sinh,
xuất hiện và giải quyết tốt những mâu thuẫn vốn có của nó. Quá trình bồi


23

dưỡng ktqp của học viên luôn luôn tồn tại các mâu thuẫn. Đó là mâu thuẫn
giữa mục đích, nhiệm vụ, yêu cầu bồi dưỡng ktqp với nội dung, chương trình,
phương pháp dạy và học; mâu thuẫn giữa nội dung phương pháp với trình độ
của giáo viên; mâu thuẫn giữa yêu cầu phát triển ý thức quốc phòng ngày
càng cao với nỗ lực chủ quan của học viên; mâu thuẫn giữa yêu cầu ngày
càng cao của nhiệm vụ quốc phòng, an ninh bảo vệ tổ quốc với quá trình phát
triển ý thức quốc phòng của học viên chưa theo kịp; mâu thuẫn giữa khối
lượng tri thức phải lĩnh hội rất lớn với thời gian học tập bồi dưỡng tương đối
ngắn. Tất nhiên, không phải cứ có mâu thuẫn nẩy sinh, xuất hiện là có động
lực của sự phát triển mà sự xuất hiện mâu thuẫn chỉ tạo ra điều kiện, tiền đề,
động lực của phát triển. Mâu thuẫn chỉ thực sự trở thành động lực của sự
phát triển khi chủ thể nhận thức đầy đủ, sâu sắc và có biện pháp giải quyết
đúng. chính vì vậy, để phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng
ktqp ở trường quân sự quân khu vii phải kịp thời phát hiện đúng mâu thuẫn
và có biện pháp giải quyết đúng đắn, phù hợp.
phương thức phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp
ở trường quân sự quân khu vii là sự lọc bỏ những kiến thức, kinh nghiệm, thói
quen cũ không còn phù hợp, kế thừa, phát huy, tiếp nhận có định hướng các
kiến thức quân sự, quốc phòng để áp dụng vào thực tế công tác. mặt khác, qúa

trình thực hiện các nhiệm vụ quân sự, quốc phòng càng bổ sung, phát triển ý
thức quốc phòng của họ. phát triển ý thức quốc phòng của học viên là quá
trình hoàn thiện các phẩm chất, năng lực, phong cách, tác phong công tác của
cán bộ địa phương đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc xhcn trong
tình hình mới.
để đánh giá sự phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp
ở trường quân sự Quân khu VII, cần dựa vào một số tiêu chí cơ bản sau:


24

Một là, trình độ phát triển lý luận, tri thức quân sự, quốc phòng của học
viên trong quá trình học tập bồi dưỡng ktqp. Đây là một tiêu chí cơ bản, quan
trọng để đánh giá trình độ phát triển ý thức quốc phòng của học viên. ý thức
quốc phòng của một chủ thể nói chung và của học viên bồi dưỡng ktqp nói
riêng dựa trên cơ sở nội dung tri thức quốc phòng nhất định. Tri thức quốc
phòng là thành tố cơ bản của ý thức quốc phòng. Phát triển ý thức quốc phòng
của học viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự quân khu vii là quá trình tiếp
nhận, lĩnh hội, nâng cao trình độ tri thức đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ quân
sự, quốc phòng địa phương.
Những tri thức quốc phòng cần thiết được trang bị một cách cơ bản, hệ
thống sẽ là cơ sở để học viên hình thành củng cố niềm tin, những chuẩn mực,
hành vi đối với nhiệm vụ quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc . Đây chính là động
lực quan trọng để họ học tập, nghiên cứu lĩnh hội tri thức quốc phòng. Với ý
nghĩa đó, giáo dục bồi dưỡng tri thức quốc phòng sẽ thúc đẩy mạnh mẽ tinh
thần và ý thức quốc phòng. học viên sẽ hiểu sâu sắc hơn đường lối, quan điểm
tư tưởng quân sự, quốc phòng của đảng, làm cơ sơ để quán triệt vào việc thực
hiện nhiệm vụ qp - an ở địa phương.
Tri thức quốc phòng trong thời gian học tập bồi dưỡng ktqp rất đa dạng,
bao gồm tri thức về truyền thống quốc phòng của dân tộc, nghệ thuật xây dựng,

sử dụng lực lượng, cách đánh của ông cha; học thuyết quân sự Mác- Lênin, tư
tưởng quân sự Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối về quốc phòng của Đảng,
Nhà nước; những vấn đề mới đặt ra đối với qp - an ở nước ta hiện nay; về mối
quan hệ biện chứng giữa hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng trong tình
hình mới; âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch; về kết hợp
kinh tế với quốc phòng, an ninh và công tác đối ngoại trong điều kiện mở rộng
hợp tác quốc tế. Những nội dung tri thức đó được học viên tiếp nhận gắn chặt
với chức trách, cương vị họ đảm nhiệm. Nhờ đó, nó trở thành công cụ chỉ đạo


25

hoạt động lãnh đạo, biện pháp tổ chức thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh
ở địa phương. Có thể nói, không có tri thức đúng đắn về quốc phòng thì không
thể có sự phát triển ý thức quốc phòng của một chủ thể nói chung và học viên
bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự quân khu vii nói riêng.
Hai là, tình cảm, niềm tin, ý chí quyết tâm, thái độ trách nhiệm của
học viên đối với nhiệm vụ qp - an. Phát triển ý thức quốc phòng của học
viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự quân khu vii phải căn cứ vào thái độ,
tình cảm, ý chí, quyết tâm của họ để đánh giá. ý thức quốc phòng của một
chủ thể không phải đơn thuần ở nhận thức, mà quan trọng là sự biểu hiện
bằng tình cảm, thái độ, hành vi ứng xử tương xứng với trình độ nhận thức
của họ. vì vậy, sự chuyển hoá tình cảm, ý chí, thái độ trách nhiệm của học
viên bồi dưỡng ktqp đối với thực hiện nhiệm vụ qp - an là tiêu chí rất cơ
bản. Mức độ chuyển hoá đó từ thấp lên cao, từ chưa hoàn thiện đến hoàn
thiện, vững chắc tạo thành bản lĩnh chính trị của người cán bộ đáp ứng yêu
cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Ba là, trình độ, khả năng vận dụng tri thức vào xây dựng nội dung, kế
hoạch, quy hoạch, chỉ đạo hoạt động quốc phòng, an ninh của học viên trên
cương vị, chức trách đảm nhiệm. Đây là tiêu chí rất quan trọng để đánh giá

phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở Trường quân sự
Quân khu VII. thực tiễn bao giờ cũng là tiêu chuẩn để kiểm tra chân lý. vì
vậy, phát triển ý thức quốc phòng của học viên suy cho cùng để áp dụng vào
quá trình công tác đạt kết quả cao nhất. Đối với học viên bồi dưỡng ktqp ở
trường quân sự Quân khu VII, sự phù hợp kế hoạch hoạt động quốc phòng
của địa phương, cơ quan, đơn vị chính là thước đo trình độ phát triển ý thức
quốc phòng của họ. Nó phải trở thành kỹ năng, kỹ xảo của học viên trong xử
lý các vấn đề liên quan đến quốc phòng, an ninh. Biểu hiện rõ nhất là ở sự kết
hợp hài hòa, nhuần nhuyễn giữa kinh tế với quốc phòng, an ninh và công tác


26

đối ngoại theo đúng quan điểm của Đảng, phù hợp với đặc điểm, hoàn cảnh
của địa phương, cơ quan, đơn vị công tác.
Bốn là, chất lượng, hiệu quả hoạt động quốc phòng, an ninh của địa
phương, cơ quan, đơn vị học viên công tác. Đây là tiêu chí quan trọng, biểu hiện
ở hiệu suất công tác tương ứng với sự phát triển của ý thức quốc phòng. đánh giá
mức độ phát triển ý thức quốc phòng của học viên phải căn cứ vào chất lượng,
hiệu quả công tác quân sự, quốc phòng ở địa phương, cơ quan, đơn vị họ công
tác. theo đó, ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự
quân khu vii chỉ thực sự phát triển khi họ lĩnh hội được tri thức, có khả năng
chuyển hóa tri thức thành nội dung chỉ đạo, lãnh đạo trong quá trình công tác và
đạt kết quả cao trong hoạt động quốc phòng, an ninh của địa phương, cơ quan
đơn vị, xây dựng nền quốc phòng toàn dân trên địa bàn quân khu vững mạnh
toàn diện, góp phần bảo vệ vững chắc tổ quốc xhcn.
1.1.2. Vai trò phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng
kiến thức quốc phòng ở trường quân sự quân khu VII
Phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân
sự quân khu vii có vai trò hết sức quan trọng trong thực hiện các nhiệm vụ qp an trên địa bàn quân khu, xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh.

Thứ nhất, phát triển ý thức quốc phòng là cơ sở, động lực củng cố
những phẩm chất, năng lực lãnh đạo, chỉ đạo các hoạt động quốc phòng của
học viên theo chức trách đảm nhiệm. Phát triển ý thức quốc phòng của học
viên bồi dưỡng ktqp ở trường quân sự quân khu vii sẽ làm cho họ hiểu được
tính tất yếu, tầm quan trọng của củng cố nền quốc phòng toàn dân vững mạnh
trên địa bàn Quân khu và đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt
Nam xhcn ở nước ta hiện nay. Nó sẽ tạo ra động lực từ bên trong đối với thực
hiện nhiệm vụ chính trị mà họ được giao. Vai trò đó được thể hiện qua sự
chuyển hoá nhận thức, tri thức thành niềm tin, ý chí quyết tâm, động cơ thái
độ của họ đối với nhiệm vụ quân sự, quốc phòng ở địa phương, cơ quan,


27

ngành mình công tác. Đây là một nội dung rất cơ bản cho nâng cao chất lượng
hiệu quả công tác quốc phòng, an ninh trên địa bàn quân khu. nếu như trong
chiến tranh, tính chất ác liệt luôn tạo ra cho con người tình huống để củng cố
ý chí, quyết tâm chiến thắng và tôi luyện trạng thái tâm lý. Ngày nay, hoạt
động quốc phòng lại diễn ra trong thời bình. Đây là hoạt động “tiêu tốn” cơ sở
vật chất của xã hội, do đó dễ tạo ra tư tưởng coi nhẹ nhiệm vụ quốc phòng, lơ
là mất cảnh giác. phát triển ý thức quốc phòng của học viên sẽ giúp họ nhận
thức, ý thức được cái tất yếu và tầm quan trọng của hoạt động quốc phòng đối
với sự nghiệp bảo vệ tổ quốc, bảo vệ an ninh quốc gia trong mọi lúc, mọi nơi.
Phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng kiến ktqp ở
trường quân sự quân khu vii sẽ giúp họ tự đào thải những thói quen, tập quán,
nếp nghĩ, cách ứng xử cũ trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh. Đây vốn là
nhược điểm của cán bộ dân chính Đảng. từ đó, họ sẽ dần hình thành và phát
triển tư duy quân sự để giải quyết tốt các vấn đề quốc phòng, an ninh theo
nhiệm vụ, chức trách đảm nhiệm. khắc phục tư tưởng giản đơn, chủ quan, suy
nghĩ một chiều chỉ tập trung phát triển kinh tế mà sao nhãng nhiệm vụ qp - an

bảo vệ tổ quốc. phát triển ý thức quốc phòng vì thế sẽ giúp học viên mở rộng
hiểu biết, không tự bằng lòng với vốn kiến thức cũ, tích cực học tập bổ sung
những tri thức mới, từ đó phát triển các phẩm chất đáp ứng với tiêu chuẩn về
phẩm chất, năng lực của người cán bộ trong thời kỳ mới.
Phát triển ý thức quốc phòng của học viên bồi dưỡng ktqp giúp họ có
sức mạnh bên trong để có thể chiến thắng những cám dỗ đời thường và chống
lại âm mưu chống phá của địch, không sa ngã trước những “viên đạn bọc
đường” của thời kinh tế thị trường. khi đã có ý thức quốc phòng đúng đắn,
người cán bộ sẽ có bản lĩnh chính trị vững vàng, nhạy cảm về chính trị, giữ
vững phẩm chất, đạo đức không làm phương hại đến quốc phòng, an ninh,
đến sự nghiệp bảo vệ tổ quốc trong bất kỳ điều kiện hoàn cảnh nào. Như vậy,
phát triển ý thức quốc phòng sẽ là sức mạnh bên trong để học viên bồi dưỡng