NEW tác phẩm tây tiến LTĐH

KHĨA CHUN ĐỀ LTĐH – Cơ NGUYỄN THANH MAI

TÂY TIẾN – QUANG DŨNG (tiết 1)

I/ Tìm hiểu chung
1/ Tác giả (1921- 1988)
- Sinh ra ở Hà Tây, sống chủ yếu và mất ở Hà Nội.
- Rất mực tài hoa: làm thơ vẽ tranh, viết văn, làm thơ, soạn nhạc… nhưng thành công nhất vẫn là thơ
ca.
- Tham gia kháng chiến, từng làm đại đội trưởng đoàn quân Tây Tiến .
- Tác phẩm tiêu biểu :
+ Truyện: “Mùa hoa gạo, rừng biển quê hương ”
+ Thơ: “Mây đầu ô …”, “Tuyển tập thơ văn Quang Dũng”.
Nhưng tên tuổi của Quang Dũng có lẽ đã gắn liền với bài thơ Tây Tiến. Bài thơ ra đời vào năm 1948
in trong tập “Mây đầu ô” là bài thơ tiêu biểu nhất của thơ ca kháng chiến chống Pháp.
2/ Hoàn cảnh sáng tác
- Tây Tiến là một phân hiệu bộ đội được thành lập đầu năm 1947, Quang Dũng làm đại đội trưởng .
Thành phần chủ yếu của đơn vị là thanh niên trí thức Hà Nội. Nhiệm vụ của họ là phối hợp với bộ
đội Lào bảo vệ biên giới phía Tây. Cuối 1947, Tây Tiến giải thể để thành lập trung đoàn 52. Quang
Dũng cũng chuyển sang đơn vị khác ở Phù Lưu Chanh, nhớ đơn vị cũ sáng tác bài thơ, ban đầu có
tên “Nhớ Tây Tiến”, sau đổi là “Tây Tiến”.
3/ Chủ đề :
Bài thơ thể hiện nỗi nhớ của tác giả về cuộc sống chiến đấu gian khổ hào hùng của nguời lính Tây
Tiến, qua đó ca ngợi phẩm chất anh hùng, tinh thần yêu nước, giàu lòng hi sinh của những người
chiến sĩ CM.
4/ Bố cục:
Đoạn 1: Bao trùm là nỗi nhớ Tây Tiến, hình ảnh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ dữ dội khác thường, và
hình tượng người lính với những chặng đường hành quân gian khổ sâu nặng nghĩa tình quân dân. Bút
pháp nghệ thuật lãng mạn với những nét vẽ chắc khỏe gân guốc dựng lên bức tranh thiên nhiên
hoành tráng. Sử dụng biện pháp đối lập tương phản.
Đoạn 2: Nỗi nhớ về những cảnh sinh hoạt của người lính với đêm liên hoan văn nghệ, vẻ đẹp của

sông nước Tây Bắc hiện thực mà huyền ảo. Tác giả sử dụng nghệ thuật hài hòa với những nét vẽ
mềm mại tinh tế, tạo nên bức tranh lụa mượt mà. Cảm xúc lãng mạn thể hiện qua việc hướng tới
những màu sắc có tính chất xứ lạ phương xa (man điệu, nhạc về Viên Chăn)...
Đoạn 3: Trực tiếp dựng tượng đài lãng mạn và bi tráng về hình tượng người lính (vẻ đẹp lãng mạn bi tráng thể hiện qua 4 nội dung). Bút pháp nghệ thuật lãng mạn: trên cơ sở hiện thực mà lãng mạn,
sử dụng nghệ thuật đối lập tương phản.
Đoạn cuối: Nhớ lời thề trước buổi lên đường thể hiện vẻ đẹp tư thế lên đường một đi không về dù ở
đâu tâm hồn cũng trở về với đoàn quân Tây Tiến.
II/ Đọc hiểu tác phẩm
1/ Hai dòng thơ đầu: nỗi nhớ Tây Tiến da diết trong tâm tưởng nhà thơ :
Mở đầu bài thơ là nỗi nhớ mênh mang, da diết, hai câu thơ mang cảm xúc chủ đạo của toàn bài:
Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
MO O N.VN

- hotline: 04.32.99.98.98


KHĨA CHUN ĐỀ LTĐH – Cơ NGUYỄN THANH MAI

-

Đối tượng của nỗi nhớ là con Sông Mã, con sông gắn liền với chặng đường hành quân của người
lính. Đối tượng nhớ thứ hai là nhớ Tây Tiến, nhớ đồng đội, nhớ bao gương mặt một thời chinh chiến.
Nỗi nhớ ấy được bật lên thành tiếng gọi tha thiết “Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi” gợi lên bao nỗi niềm
lâng lâng khó tả. Đối tượng thứ ba của nỗi nhớ đó là “nhớ về rừng núi” . Rừng núi là địa bàn hoạt
động của Tây Tiến với bao gian nguy, vất vả nhưng cũng thật trữ tình, lãng mạn. Nhưng nay, tất cả
đã “xa rồi”. “Xa rồi” nên mới nhớ da diết như thế. Điệp từ nhớ được nhắc lại hai lần như khắc sâu
thêm nỗi lòng của nhà thơ. Đặc biệt tình cảm ấy được Quang Dũng thể hiện bằng ba từ “Nhớ chơi
vơi”, cùng với cách hiệp vần “ơi” ở câu thơ trên làm nổi bật một nét nghĩa mới: “Chơi vơi” là trạng
thái trơ trọi giữa khoảng khơng rộng, khơng thể bấu víu vào đâu cả. “Nhớ chơi vơi” có thể hiểu là

một mình giữa thế giới hồi niệm mênh mơng, bề bộn, khơng đầu, khơng cuối, khơng thứ tự thời
gian, khơng gian. Đó là nỗi nhớ da diết, miên man, bồi hồi, bâng khuâng, sâu lắng làm cho con người
có cảm giác đứng ngồi khơng n.
Câu cảm thán , cách gọi thân thương “ Tây Tiến ơi ”; điệp từ “ nhớ ”: nhấn mạnh nỗi nhớ
Cụm từ “ nhớ chơi vơi” : nỗi nhớ cồn cào, ám ảnh khơn ngi…
2/ Sáu dịng thơ tiếp theo là nỗi nhớ về rừng núi Tây Bắc hiểm trở, hoang sơ, hùng vĩ, con
đường hành quân giữa núi rừng miền Tây vừa hùng vĩ, hiểm trở lại vừa thơ mộng trữ tình được
cảm nhận bằng cảm hứng lãng mạn và tâm hồn lãng mạn hào hoa:
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
a. Thiên nhiên hùng vĩ, dữ dội, hiểm nguy nhưng khơng ngăn nổi bước chân người lính:
- Thiên nhiên khắc nghiệt: “Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi”. Trên đỉnh Sài Khao, sương dày đến
độ “lấp” cả đoàn quân. Đoàn binh hành quân trong sương lạnh giữa núi rừng trùng điệp. Chữ “mỏi”
làm hiện lên trước mắt ta hình ảnh của một đồn qn rã rời.
- Dưới ngịi bút của Quang Dũng, con đường hành quân mở ra với biết bao nhiêu khó khăn gian khổ.
Đường đi tồn dốc cao, vực thẳm được diễn tả với nhiều từ láy tạo hình: “khúc khuỷu” (quanh co
khó đi), “thăm thẳm” (diễn tả độ cao, độ sâu), “heo hút” (xa cách cuộc sống con người). Câu thơ sử
dụng nhiều thanh trắc đi liền nhau “dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm” (bảy chữ mà đã có tới năm
chữ là thanh trắc) khiến khi đọc lên ta có cảm giác trúc trắc, mệt mỏi như đang cùng hành quân với
đoàn binh vậy. Có thể hình dung người lính Tây Tiến vừa leo lên được đỉnh dốc đã mệt mỏi lắm rồi
lại phải đổ xuống một con dốc khác và cứ thế cuộc hành quân kéo dài với dốc cao vực thẳm.
- Câu thơ “Heo hút cồn mây súng ngửi trời” sử dụng phép nhân hóa “súng ngửi trời” làm hiện lên
hình ảnh: núi cao heo hút, mây nổi thành cồn trên đỉnh núi, người lính đi trên đỉnh núi mà như đi trên
mây. Mũi súng đeo sau vai như chạm đến trời xanh “ngửi trời”. Thật là một hình ảnh ngạo nghễ có
chút gì rất hóm hỉnh đùa vui kiểu lính. Chính vì chất lính trẻ trung ấy mà trước thiên nhiên dữ dội
người lính Tây Tiến khơng bị mờ đi mà nổi lên đầy thách thức.

- Thiên nhiên khơng cịn là đối tượng để thưởng thức ngắm nhìn nữa mà là đối thủ: “Ngàn thước lên
cao, ngàn thước xuống”. Hết lên lại xuống, xuống thấp lại lên cao, đèo nối đèo, dốc tiếp dốc, không
dứt. Câu thơ được tạo thành hai vế tiểu đối: “Ngàn thước lên cao // ngàn thước xuống” như bị bẻ đôi,
diễn tả con dốc với chiều cao, sâu rợn ngợp: nhìn lên cao chót vót, nhìn xuống sâu thăm thẳm. Cuộc
sống hành quân vất vả , hi sinh nhưng họ khơng hề nản chí.
+ Hàng loạt địa danh được dùng theo lối liệt kê: Sài Khao , Mường Lát , Pha Luông → gợi sự xa
xôi, hẻo lánh, hoang dã.
MO O N.VN

- hotline: 04.32.99.98.98


KHĨA CHUN ĐỀ LTĐH – Cơ NGUYỄN THANH MAI
+ Âm ơi cùng thanh bằng cuối câu: gợi khơng khí mơng lung như lạc vào chốn phiêu lưu mạo
hiểm.
+ Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm: phác họa cảnh núi rừng hiểm trở, gập ghềnh .
Điệp từ “dốc” + thanh trắc + từ láy → diễn tả cuộc chuyển quân đầy nguy hiểm, vất vả, núi rừng
Tây Bắc hiểm trở, hoang vu…
→ Bút pháp tả thực, đầy chất thơ, giàu chất gợi hình, gợi chiều cao, chiều rộng, tơ đậm sự gian khổ.
+ Vận dụng thủ pháp đối lập (núi cao, dốc thẳm, ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống …)
→ Tạo cảm giác rợn người .
+ Thanh điệu biến hóa linh hoạt + thanh trắc
→ Miêu tả cảnh hùng vĩ, nên thơ của Tây Bắc, tạo vẻ độc đáo riêng .
+ Từ ngữ rất Quang Dũng, rất lính “súng ngửi trời”
+ Dựng khung cảnh ma thiêng, nước độc: oai linh thác gầm thét, cọp trêu nguời…
+ Nhớ sự hi sinh của người lính Tây Tiến với cảm hứng bi tráng “bỏ quên đời”: xem cái chết nhẹ tựa
lông hồng.
 Bút pháp tả thực và lãng mạn đan xen mô tả sự khốc liệt, dữ dội nhưng rất đỗi thơ mộng, trữ tình .
b. Thiên nhiên Tây Bắc với những nét vẽ mơ mộng trữ tình
- Có cảnh đồn qn đi qua bản Mường Lát vào ban đêm và phát hiện ra vẻ đẹp trữ tình “hoa về

trong đêm hơi”. “Hoa về” nghĩa là hoa nở. “Đêm hơi” là đêm sương. Hai hình ảnh ấy đặt cạnh nhau
tạo nên một khơng gian thơ mộng. Có thể hiểu người lính hành qn trong gian khổ nhưng tâm hồn
lúc nào cũng luôn lạc quan, yêu đời làm bạn với hoa rừng, sương núi.
- Có cảnh đồn qn đi trong mưa vừa hùng vĩ lại rất nên thơ: “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”. Câu
thơ được dệt bởi những thanh bằng liên tiếp, gợi tả sự êm dịu, tươi mát của tâm hồn những người
lính trẻ, trong gian khổ vẫn lạc quan yêu đời. Nhịp thơ cũng chậm lại, âm điệu nhẹ nhàng như phút
nghỉ chân hiếm hoi của người lính. Trong màn mưa rừng, tầm nhìn của người chiến binh Tây Tiến
vẫn hướng về những bản mường, những mái nhà dân hiền lành và yêu thương. Tất cả nhạt nhòa
trong màn mưa rừng dày đặc. Bức tranh mang cái lãng mạn của núi rừng miền Tây, vừa có cái dữ dội
hiểm nguy nhưng lại có cái trữ tình đáng nhớ.
3. Bốn câu thơ tiếp theo nhà thơ miêu tả sự hi sinh gian khổ của người lính đồng thời tơ đậm
thêm sự dữ dội của chốn đại ngàn:
- Sự dữ dội của núi rừng cũng vắt kiệt sức người, Quang Dũng không hề né tránh hiện thực: “Anh
bạn dãi dầu không bước nữa/ Gục lên súng mũ bỏ quên đời”. Người lính Tây Tiến trong cuộc hành
quân gian khổ ấy đã có người ngã xuống vì kiệt sức. “Dãi dầu” là dầm mưa dãi nắng, vất vả khó
nhọc. “Khơng bước nữa” là kiệt sức. “Gục lên súng mũ” là ngã xuống. “Bỏ quên đời” là hi sinh, mất
mát. Nghệ thuật nói giảm nói tránh đã làm cho câu thơ giảm đi đau thương mà thay vào đó là sự bi
tráng, hào hùng. Người lính ra đi mà như đi vào giấc ngủ bởi họ đã khốc lên mình đơi cánh của lý
tưởng “Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”.
- Gian khổ không chỉ là núi cao dốc thẳm, không chỉ là mưa lũ thác ngàn mà cịn có tiếng gầm của
cọp beo nơi rừng thiêng nước độc, nơi đại ngàn hoang vu:
Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người
“Chiều chiều” rồi “đêm đêm” (thời gian gợi sự hiểm nguy rình rập). Những âm thanh ấy, “thác gầm
thét”, “cọp trêu người”, ln khẳng định cái bí mật, cái uy lực khủng khiếp ngàn đời của chốn rừng
thiêng nước độc.
4. Hai dòng thơ cuối: Sau chặng đường dài hành quân mỏi mệt, các chiến sĩ có dịp dừng chân lại ở
một bản làng có tên gọi rất đỗi yêu thương – Mai Châu. Hai câu cuối đoạn thơ, cảm xúc bồi hồi tha
thiết: Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói/Mai Châu mùa em thơm nếp xơi
MO O N.VN

- hotline: 04.32.99.98.98


KHĨA CHUN ĐỀ LTĐH – Cơ NGUYỄN THANH MAI
- “Nhớ ôi!” từ cảm thán mang tình cảm dạt dào. Khung cảnh đậm đà tình quân dân. Sau một thời
gian dài hành quân vất vả giữa núi rừng phải chịu đói, chịu khát. Nay các anh được đồng bào tiếp
đón bằng “cơm lên khói” cùng mùi hương “thơm nếp xơi” thật là ấm lịng. Chính nơi đây, mọi khó
khăn gian khổ như bị đẩy lùi mà thay vào đó là niềm lạc quan và tình thơ đong đầy.
5. Nghệ thuật: Đoạn thơ để lại một dấu ấn đẹp đẽ về thơ ca kháng chiến mà sự thành công là kết hợp
hài hòa giữa khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn. Bên cạnh đó cịn có các yếu tố nghệ thuật:
Sử dụng nhiều từ láy tạo hình, cách sử dụng thanh trắc, điệp từ, nhân hóa, đối lập…tất cả đã tạo nên
một đoạn thơ hay và giàu giá trị.

MO O N.VN

- hotline: 04.32.99.98.98


KHĨA CHUN ĐỀ LTĐH – Cơ NGUYỄN THANH MAI

TÂY TIẾN – QUANG DŨNG (tiết 2)

2. Phân tích đoạn 2
(8 câu thơ tiếp: "Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa... Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa"):
Cảnh đêm liên hoan văn nghệ và cảnh sơng nước miền Tây.
2.1. Bốn dịng thơ đầu: Cảnh đêm liên hoan văn nghệ
Nếu ở đoạn 1 là cảnh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ dữ dội khác thường thì đến đoạn 2 là một
bức tranh thiên nhiên Tây Bắc với vẻ đẹp mĩ lệ và thơ mộng. Những nét vẽ bạo khoẻ gân guốc để
vẽ nên một bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hiện thực vừa huyền ảo, thực mà vẫn đậm chất lãng mạn:

"Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa...
...Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ "
Khi đêm liên hoan văn nghệ bắt đầu thì tất cả bừng lên trong ánh sáng của lửa đuốc liên hoan.
Con người và cảnh vật như ngất ngây trong những điệu múa điệu xoè, trong âm thanh rạo rực của
tiếng khèn. Đêm liên hoan văn nghệ đẹp như hội hoa đăng.
- Bốn câu thơ viết về cảnh đêm liên hoan văn nghệ có hai cách hiểu: Có người cho rằng đây là
đêm liên hoan văn nghệ của bộ đội có đồng bào địa phương đến góp vui. Nhưng lại có người cho
rằng đây là những người lính Tây Tiến đóng giả hố trang thành những cơ gái để cùng múa vui trong
đêm liên hoan văn nghệ nhằm vợi bớt đi những gian khổ hi sinh của cuộc đời người lính. Dù hiểu
theo cách nào thì câu thơ vẫn ngời lên vẻ đẹp tâm hồn lạc quan cách mạng của người lính Tây Tiến.
Hai chữ "Kìa em" thể hiện tâm trạng ngạc nhiên, sung sướng vừa như ngắm nhìn vừa như thốt
lên lời trầm trồ sung sướng khi chợt nhận ra vẻ đẹp của những dáng hồng sơn cước, vẻ đẹp của
những thiếu nữ Tây Bắc vừa lộng lẫy, rực rỡ với xiêm áo, những màu sắc vừa dịu dàng kín đáo với
dáng điệu nàng e ấp. Đằng sau hai chữ "kìa em" ta như thấy cả những nụ cười, những ánh nhìn tinh
nghịch của những chàng lính trẻ hồn nhiên, yêu đời.
Tâm hồn lãng mạn của những chiến binh Tây Tiến thể hiện qua cảm hứng lãng mạn hướng về
những màu sắc có tính chất xứ lạ phương xa và những nhu cầu văn hoá tinh thần. Họ thật sự ngạc
nhiên, ngưỡng mộ trước những điệu múa của người dân tộc (man điệu). Họ thực sự thích thú trước
âm thanh tiếng khèn gửi về những miền đất xa xôi (nhạc về Viêng Chăn). Những người lính vốn
xuất thân từ học sinh, sinh viên đâu chỉ mang theo cuộc đời người lính những vũ khí, những súng
ống, gươm đao... mà cịn mang cả những nhu cầu văn hố tinh thần. Họ tổ chức những đêm liên hoan
văn nghệ. Họ ngất ngây trong âm thanh của tiếng khèn, họ biết thưởng thức những vũ điệu của người
dân tộc. Hình ảnh những cô gái Tây Bắc, nghệ thuật múa, nghệ thuật âm nhạc đã xây nên bao hồn
thơ ở những người lính Tây Tiến.
2.2. Bốn dịng thơ sau: Cảnh sơng nước Tây Bắc mênh mang thơ mộng, huyền ảo
- Nếu cảnh đêm liên hoan văn nghệ đem đến cho người đọc cảm giác mê say, ngất ngây thì
cảnh sơng nước Tây Bắc lại gợi lên vẻ đẹp mênh mang thơ mộng, huyền ảo:
"Người đi Châu Mộc chiều sương ấy
Có thấy hồn lau nẻo bến bờ
Có nhớ dáng người trên độc mộc

Trơi dịng nước lũ hoa đong đưa".
MO O N.VN

- hotline: 04.32.99.98.98


KHĨA CHUN ĐỀ LTĐH – Cơ NGUYỄN THANH MAI
Thiên nhiên mang vẻ đẹp huyền ảo với không gian và thời gian. Thời gian là buổi chiều tĩnh
lặng đã lùi dần và khuất hẳn, cảnh Tây Bắc hoang sơ và huyền bí với
"Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người"
giờ chỉ còn lại một Tây Bắc với vẻ đẹp thơ mộng, không gian là cảnh sông nước với đôi bờ
sương giăng, đôi bờ phơ phất ngàn lau. Dịng sơng như chảy từ thời tiền sử, như mang nỗi niềm cổ
tích của ngàn xưa.
Tác giả khơng miêu tả cụ thể, tỉ mỉ mà chỉ loáng thoáng vài nét gợi nhưng đã vẽ nên một bức
tranh lụa mượt mà. Tất cả đều thoáng nhẹ chiều sương, ngàn lau phơ phất mang cái hồn của cảnh
vật. Con thuyền độc mộc và con người cũng một dáng vẻ thanh thoát. Nét bút thoáng nhẹ này rất phù
hợp với cảnh thiên nhiên hư ảo, phù hợp với nỗi nhớ trong hoài niệm.
Nổi bật bên trên dịng sơng như nỗi niềm cổ tích là hình ảnh những thiếu nữ Tây Bắc với vẻ
đẹp duyên dáng trên những con thuyền độc mộc. Họ đẹp như những bông hoa rừng trong chiều
sương. Hai chữ "đong đưa" chứ không phải đung đưa đã biến những bơng hoa thành những sinh thể
có hồn.
Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa...
Trơi dịng nước lũ hoa đong đưa"
Hoa cũng như người dường như đang làm duyên, soi mình trên sơng nước chịng chành.
Những thiếu nữ Tây Bắc đẹp như những bơng hoa rừng, cũng đã hố tâm hồn với những người
lính trẻ giờ đã trở thành kỉ niệm, là hành trang tinh thần không thể thiếu để họ mang theo suốt cuộc
đời người lính. Đoạn thơ giầu chất nhạc, chất hoạ. Nhạc điệu cất lên từ âm thanh của tiếng khèn, từ
tâm trạng rạo rực của người lính. Hình ảnh được tạo dựng bởi những nét vẽ tài hoa có màu sắc của
xiêm áo có đường nét của những điệu múa điệu x, có hình ảnh, dáng người trên con thuyền độc

mộc. Tâm hồn lãng mạn của người lính Tây Tiến đã được xây dựng bằng chất nhạc chất hoạ và chất
thơ.
3. Phân tích đoạn 3: Hình tượng người lính
. Hình tượng người lính là hình tượng nổi bật của thơ ca, văn học hai cuộc kháng chiến chống Pháp
và Mỹ. Viết về anh bộ đội cụ Hồ, các tác giả đều có chung một cảm xúc yêu mến tự hào. Tuy nhiên,
bên cạnh những vẻ đẹp chung, hình tượng người lính trong thơ ca cịn có vẻ đẹp riêng. Nhớ về giai
đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, có hai kiểu hình tượng người lính được phản ánh trong
thơ ca. Có hình tượng người lính mang vẻ đẹp chân thực mộc mạc qua cảm hứng và bút pháp hiện
thực như Đồng chí của Chính Hữu, Nhớ của Hồng Ngun, lại có hình tượng người lính mang vẻ
đẹp lãng mạn như hình tượng người lính trong TâyTiến của Quang Dũng.
- Khi dựng lên tượng đài người lính Tây Tiến, Quang Dũng đã sử dụng bút pháp nghệ thuật lãng
mạn đem đến cho vẻ đẹp này một vẻ đẹp bi tráng.
Vẻ đẹp lãng mạn bi tráng của người lính được thể hiện qua dáng vẻ và tinh thần.
3.1. Những chiến sĩ Tây Tiến mang dáng vẻ oai phong lẫm liệt:
Tây Tiến đồn binh khơng mọc tóc/ Qn xanh màu lá dữ oai hùm.
Viết về người lính Quang Dũng khơng né tránh những gian khổ hy sinh chỉ có điều hiện thực
không được miêu tả một cách trần trụi mà được nhìn qua cảm hứng lãng mạn. Cũng như nhiều tác
giả khác Quang Dũng cũng nói tới bệnh sốt rét hiểm nghèo từng hành hạ người lính từng gây nên tử
vong. Tuy nhiên các tác giả khác thường sử dụng bút pháp hiện thực cịn Quang Dũng thì sử dụng
bút pháp lãng mạn. Bệnh sốt rét hiểm nghèo được gọi đúng tên của nó trong bài thơ Đồng chí của
Chính Hữu :
Tôi với anh biết từng cơn ớn lạnh.
Sốt run người vầng trán ướt mồ hôi
MO O N.VN

- hotline: 04.32.99.98.98


KHĨA CHUN ĐỀ LTĐH – Cơ NGUYỄN THANH MAI
Bài thơ của Tố Hữu thì trên gương mặt của anh vệ quốc quân vẫn còn lưu lại dấu vết của bệnh

sốt rét hiểm nghèo, chứng tích của căn bệnh quái ác vẫn còn in hằn trên má anh vệ quốc.
Giọt giọt mồ hôi rơi / Trên má anh vàng nghệ
Quang Dũng cũng nói về bệnh sốt rét, về gian khổ hy sinh của những chiến binh Tây Tiến nhưng
trên cơ sở lãng mạn hoá hiện thực. Sự thực là do bệnh sốt rét nên người lính khơng mọc tóc trở lại,
có cách hiểu khác khơng mọc tóc là khơng cho mọc tóc để thuận tiện trong đánh giáp lá cà, nhưng
qua cái nhìn lãng mạn thì mái đầu khơng tóc của anh “vệ trọc” đã gợi lên vẻ đẹp oai phong lạ
thường. Sự thực là do bệnh sốt rét lại thiếu ăn mất ngủ nên da dẻ người lính xanh xao nhưng qua cảm
hứng lãng mạn thì màu xanh ấy lại hoà lẫn với lá nguỵ trang với rừng đại ngàn. Qua cái nhìn lãng
mạn người lính hiện lên như mãnh hổ ngự trị giữa chốn rừng thiêng đúng là người lính ốm mà khơng
yếu, sức mạnh tinh thần của họ vẫn làm cho kẻ thù phải khiếp sợ.
3.2. Tâm hồn người lính cũng mang một vẻ đẹp lãng mạn
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm
Lính Tây Tiến phần đơng xuất thân từ học sinh, sinh viên, có người lại ra đi từ Hà Nội - “Người
Tràng an” là người Thủ đơ thanh lịch. Chính vì vậy mà trong cuộc sống kháng chiến gian khổ những
con người ra đi từ trường xưa phố cũ trong tâm hồn vẫn mang nhiều mộng và mơ. Họ mộng chiến
cơng truy kích giặc qua biên giới Việt - Lào “Mắt trừng” là để hướng về phía kẻ thù mài sắc tinh
thần cảnh giác, quyết tâm chiến đấu. Tâm hồn người lính khơng chỉ mang nhiều mộng mà cịn nhiều
mơ. Họ mơ về một đơi mắt huyền, một mái tóc thề, một tà áo trắng, một dáng kiều thơm. Họ mơ về
Hà Nội “Dáng kiều thơm” là để tâm hồn về với người thương nơi Hà Thành hào hoa thanh lịch, chữ
“ thơm” trong câu thơ là đồng nghĩa với sắc nước hương trời.
Những người nơng dân mặc áo lính trong bài thơ Đồng chí - của Chính Hữu, Nhớ - của Hồng
Nguyên, tâm hồn chân thành mộc mạc như ca dao tục ngữ họ có nhớ về kỷ niệm là nhớ về Giếng
nước gốc đa, gian nhà tranh gió lung lay, Nhớ về bạn thân cày Nhớ - Hồng Ngun, cịn lính Tây
Tiến của Quang Dũng lại thắp sáng tâm hồn mình bằng mộng và mơ.
Cách diễn đạt của tác giả có phần sách vở khi dùng hình ảnh dáng kiều thơm để nói về người
phụ nữ đẹp dễ thương, điều này lại có tác dụng phản ánh những người lính vốn xuất thân từ học
sinh, sinh viên, cách nói “Dáng kiều thơm" chứng tỏ tâm hồn họ thấm nhuần vẻ đẹp của những áng
Kiều, Chinh Phụ Ngâm, Hoa Tiên mà đã một thời họ được học khi ngồi trên ghế nhà trường.
3.3. Vẻ đẹp lãng mạn và bi tráng của người lính Tây Tiến cịn được thể hiện qua tư thế lên

đường vì lý tưởng và sự hy sinh cao đẹp.
- Tư thế lên đường: Người lính lên đường chiến đấu hy sinh vì lý tưởng trong Tây Tiến với tư thế
chiến đấu coi cái chết nhẹ tựa lông hồng:
Rải rác biên cương mồ viễn xứ/ Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Lại một lần nữa khi viết về người lính, về chiến tranh, Quang Dũng khơng né tránh những hy
sinh mất mát, cái bi thương được gợi lên qua hình ảnh những nấm mồ hoang nơi rừng sâu biên giới.
Những nấm mồ nơi rừng sâu không người hương khói, ít người qua lại gợi lên sự bùi ngùi thương
cảm xót xa. Tuy nhiên cứ mỗi khi chìm vào trong đau thương thì cảm xúc thơ của Quang Dũng được
nâng lên đôi cánh lý tưởng của cảm hứng lãng mạn.
Cái bi thương dường như được vợi đi bởi câu thơ xuất hiện nhiều từ Hán Việt mang sắc thái
trang trọng cổ kính “Biên cương mồ viễn xứ” đã biến những nấm mồ hoang nơi rừng sâu biên giới
thành những mồ chí tơn nghiêm vĩnh hằng.
Cái bi thương bị át đi bởi vẻ đẹp lý tưởng: Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Hai chữ “chẳng tiếc” đặt giữa câu thơ nói lên thái độ thanh thản dứt khốt, hồn toàn tự nguyện
của những con người quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh. Đời xanh gợi tuổi trẻ với bao hoa mộng, hy
MO O N.VN

- hotline: 04.32.99.98.98


KHĨA CHUN ĐỀ LTĐH – Cơ NGUYỄN THANH MAI
vọng nhiều là thế đẹp là thế đáng yêu là thế mà sẵn sàng hiến dâng cho Tổ quốc, hỏi có sự hy sinh
nào cao đẹp hơn thế?
- Cái chết của người lính được bao phủ bởi hào quang của cảm hứng lãng mạn và bi tráng:
áo bào thay chiếu ... khúc độc hành
Nếu bằng cái nhìn hiện thực trần trụi đơn thuần thì cái chết của người lính gợi lên bao niềm
thương cảm xót xa khi các anh về nơi an nghỉ cuối cùng một manh chiếu che thi thể cũng khơng có,
vẫn có một cách hiểu khác về câu thơ áo bào thay chiếu (là có chiếu mà khơng có áo bào) nhưng qua
cái nhìn lãng mạn thì chiếc áo người lính bạc vì mưa nắng, rách vì bom đạn đã trở thành chiếc áo bào
sang trọng.

Người lính ra đi dẫu khơng có tiếng kèn đưa tiễn của đám qn nhạc thì đã có khúc độc hành của
dịng sơng Mã, với chữ “gầm”, sông Mã đã gầm lên, tác giả đã trao cho con sông khúc nhạc hồn tử sĩ
vừa đau thương vừa uất hận. Dường như cả đất trời, cả q hương đang nghiêng mình tiễn đưa người
lính về nơi an nghỉ cuối cùng.
Nghệ thuật nói giảm “Anh về đất" vừa làm vơi đi nỗi đau thương vừa vĩnh viễn hố sự hy sinh
cao đẹp. Đối với người lính Tây Tiến chết chưa phải là hết, các anh về đất là về với Đất Mẹ hiền Tổ
quốc đang giơ tay âu yếm đón người con thân yêu trở về sau khi hoàn thành nghiã vụ lớn lao, “Các
anh về đất” là để hố thân vào sơng núi, để vĩnh viễn với núi sơng này để:
Ơi đất nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấy
Những cuộc đời đã hố núi sơng ta.
Cái chết của người lính có gợi lên sự bi thương nhưng không bi luỵ trái lại vẫn mang vẻ đẹp hào
hùng tráng lệ.
III/ Kết luận;
Thơ ca kháng chiến chống Pháp có nhiều bài hay viết về người lính, đó là các bài Đồng chí của
Chính Hữu, Nhớ của Hồng Nguyên, Viếng bạn của Hoàng Lộc, Lên Tây Bắc, Hoan hô chiến sĩ
Điện biên của Tố Hữu ...Với bài thơ Tây Tiến Quang Dũng đã góp vào viện bảo tàng bức tượng đài
người chiến sĩ với vẻ đẹp độc đáo - vẻ đẹp lãng mạn và bi tráng.
MO O N.VN

- hotline: 04.32.99.98.98


KHĨA CHUN ĐỀ LTĐH – Cơ NGUYỄN THANH MAI

TÂY TIẾN – QUANG DŨNG (tiết 3)

IV. LUYỆN TẬP
ĐỀ 1.
Phân tích vẻ đẹp lãng mạn và bi tráng qua hình tượng thiên nhiên và hình tượng người lính.
* Mở bài: Tây Tiến là bài thơ hay nổi tiếng của Quang Dũng, đồng thời là thành tựu nghệ

thuật xuất sắc của thơ ca kháng chiến chống Pháp. Tác giả sáng tác bài thơ này sau khi đã xa đơn vị
Tây Tiến một thời gian nhưng những kỉ niệm về đoàn quân Tây Tiến vẫn sống trong tâm khảm nhà
thơ. Vốn là người lính của binh đồn Tây Tiến, sau đó chuyển cơng tác, một lần ngồi ở Phù Lưu
Chanh - một địa danh của Hà Đông cũ, nhớ lại kỉ niệm Tây Tiến, Quang Dũng xúc động viết bài thơ
này. Bài thơ có hai nét đặc sắc nổi bật là thể hiện qua hình tượng thiên nhiên Tây Bắc và hiện hình
tượng người lính Tây Tiến.
* Thân bài:
- Nhắc lại hồn cảnh ra đời (Phần dưới) và kết cấu bài thơ:
- Trước hết, cần hiểu cảm hứng lãng mạn và tinh thần bi tráng là gỡ?
1. Lãng mạn Nói đến cảm hứng lãng mạn là nói đến một thế giới giàu cảm xúc, giàu trí tưởng
tượng trên cơ sở hiện thực mà lãng mạn hóa hiện thực. Ở đó, người ta hay hướng tới cái cao cả, phi
thường cái lí tưởng hơn là cái bình thường, bình dị đời thường. Để làm rõ cảm hứng lãng mạn, các
nhà thơ sử dụng rộng rãi thủ pháp nghệ thuật đối lập tương phản.
2. Bi tráng : tinh thần bi tráng là không né tránh cái đau thương dám nhìn thẳng vào hi sinh
mất mát. Bi thương nhưng không bi lụy, trái lại đem đến cho cái bi vẻ đẹp hào hùng tráng lệ . Với
Tây Tiến, cảm hứng lãng mạn và tinh thần bi tráng là nột đặc sắc chính làm nên vẻ đẹp và giá trị
của bài thơ. Điều đó thể hiện chủ yếu qua hình tượng thiên nhiên miền Tây và hiện hình tượng người
lính Tây Tiến.
3. Hình tượng thiên nhiên:
- Hùng vĩ dữ dội khác thường (phần phân tích đoạn đầu )
- Vẻ đẹp mĩ lệ thơ mộng (phần phân tích chủ yếu ở đoạn 2)
4. Hình tượng người lính : vẻ đẹp lãng mạn và bi tráng .
- Dáng vẻ oai phong lẫm liệt khác thường: Tây Tiến đồn binh khơng mọc tóc .
- Tâm hồn lãng mạn.
+ Những nhu cầu văn hóa tinh thần (đoạn nói về đêm liên hoan văn nghệ).
+ Tâm hồn nhiều mộng và mơ ( Mắt trừng gửi mộng qua biên giới ...)
- Tư thế lên đường vì lí tưởng :
+ Vẻ đẹp thanh thản trước những khó khăn gian khổ, sự hi sinh ( Anh bạn dãi dầu khơng bước
nữa ...
+ Vẻ đẹp lí tưởng cao đẹp coi cái chết nhẹ tựa lông hồng.( Rải rác biên cương mồ viễn xứ...)

- Sự hi sinh cao đẹp: áo bào thay chiếu anh về đất...
5. Lý giải vì sao bài thơ có vẻ đẹp lãng mạn và bi tráng
- Hoàn cảnh sáng tác gợi lên cảm hứng lãng mạn. Bài thơ được viết sau khi tác giả đã rời xa
đơn vị Tây Tiến một thời gian nhưng những kỉ niệm về đoàn quân Tây Tiến vẫn sống trong tâm
khảm của nhà thơ. Trước đây Quang Dũng đã từng làm đại đội trưởng đoàn quân Tây Tiến nhưng
sau đó chuyển sang đơn vị khác. Một lần tại đại hội chiến sĩ thi đua toàn quân ở Phù Lưu chanh (một
MO O N.VN

- hotline: 04.32.99.98.98


KHĨA CHUN ĐỀ LTĐH – Cơ NGUYỄN THANH MAI
địa danh cũ của tỉnh Hà Đông ) tác giả nhớ lại đơn vị Tây Tiến và cảm xúc viết bài thơ này. Bài thơ
ban đầu có tên: Nhớ Tây Tiến, sau đó tác giả bỏ đi từ Nhớ cịn lại hai chữ Tây Tiến.
- Đối tượng cảm xúc thẩm mĩ gợi lên cảm hứng lãng mạn: Đối tượng cảm xúc thẩm mĩ là
những người lính Tây Tiến, có đặc điểm: Phần lớn xuất thân từ học sinh, sinh viên, những người ra
đi từ thành đo Hà Nội, cho nên mang vẻ đẹp hào hoa lãng mạn.
- Địa bàn chiến đấu của người lính Tây Tiến là núi rừng Tây Bắc cũng gợi lên cảm hứng lãng
mạn:. Thiên Tây Bắc vừa hùng vĩ dữ dội vừa mĩ lệ thơ mộng. Cuộc sống của những chiến binh Tây
Tiến đầy gian khổ, hi sinh, bệnh tật nhất là bệnh sốt rét rừng hiểm nghèo gây nhiều tử vong. Nhưng
những người lính Tây Tiến mang trong mình lí tưởng cao đẹp cho nên tư thế vẫn hiên ngang coi cái
chết nhẹ tựa lơng hồng. Chính đối tượng là những người lính ấy đã gợi lên cảm hứng lãng mạn rất
phù hợp với hồn thơ lãng mạn và bút pháp lãng mạn của Quang Dũng.
- Hoàn cảnh lịch sử thời kỡ đầu cuộc kháng chiến chống Pháp rực lửa anh hùng làm nền cho
cảm xúc lóng mạn và tinh thần bi tráng.
Đề 2: Bình giảng khổ thơ đầu trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng: "Sơng Mã …nếp xơi".
Sự hùng vĩ dữ dội huyền bí của thiên nhiên Tây Bắc không chỉ được mở ra trong chiều khơng
gian mà cịn được gợi lên theo chiều thời gian:
" Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người"

Thời gian ở những thời điểm "chiều chiều, đêm đêm" vùng rừng núi đây là thời điểm chứa đầy
sự huyền bí, sự khủng khiếp đối với đời sống con người. Hai chữ Mường Hịch với dấu nặng đọc lên
nghe nặng trịch vừa gợi lên một địa danh xa xơi vừa như thấy có cả tiếng chân cọp đi trong đêm
khuya. Tuy nhiên động từ trêu lại đem đến sự cảm nhận huyền bí chỉ là thử thách đối với con người.
Tiếng thác gầm thét, tiếng cọp trêu người giữa đêm khuya cũng không hù doạ được người chiến sĩ
Tây Tiến. Những người chiến sĩ Tây Tiến dũng cảm yêu đời này với khí phách hiên ngang đã vượt
lên trên hoàn cảnh, chiến thắng hoàn cảnh.
Đoạn thơ khép lại cũng với nỗi nhớ Tây Tiến nhưng không phải là cảnh núi rừng hoang vu mà
cảnh sống sinh hoạt của con người:
" Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xơi"
Câu thơ ghi lại một sự thực trên đường hành quân nhưng vẫn tràn đầy cảm hứng lãng mạn. Sau
những chặng đường hành quân vất vả người lính Tây Tiến dừng chân bên bản làng có vườn tược có
tình người, họ được sống trong tình thương yêu đùm bọc của nhân dân. Cơm nếp thơm mà cũng là sự
thơm thảo của tình người. Nhớ ôi không phải là sự lạ hoá về ngôn từ mà là sự tăng cường cho nỗi
nhớ. Câu thơ "Nhớ ơi Tây Tiến cơm lên khói" giàu tính tạo hình. Nó gợi hình ảnh những làn khói
đang bốc lên quanh những mái đầu dầu dãi như nghe thấy cả tiếng xuýt xoa cảm động của những
người lính.
*. Kết luận:
Đoạn thơ mở đầu là một trong những đoạn thơ hay đặc sắc của bài thơ Tây Tiến, phản ánh
được vẻ đẹp lãng mạn của hồn thơ Quang Dũng. Những câu thơ giàu chất hoạ và chất nhạc. Chất hoạ
gợi lên từ những đường nét hình ảnh, chất nhạc lại đằm thắm trong tâm hồn những người lính trẻ
phơi phới niềm yêu đời. Người xưa khi nói về nhưng câu thơ hay, đoạn thơ hay thường nói " Thi
trung hữu hoạ , "Thi dun tình"( Trong thơ có dun với tình cảm, thơ bộc lộ tình cảm), có thể dùng
những lời khen ấy để nói về đoạn thơ bình giảng nói riêng và bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng nói
chung.
MO O N.VN

- hotline: 04.32.99.98.98

KHĨA CHUN ĐỀ LTĐH – Cơ NGUYỄN THANH MAI
* Bài thơ Tây Tiến có phảng phất những nét buồn những nét đau thương nhưng đó là cái buồn
bi tráng chứ không bi luỵ. Vả lại tả cái bi để làm nổi cái tráng cũng là một cách vẽ mây để nảy ra
trăng trong hoạ trong thơ trong nghệ thuật nói chung.
Đề 3: * Phân tích vẻ đẹp của hình tượng người lính trong bài thơ Tây Tiến
1- để khắc hoạ hình tượng người lính tác giả đã gợi lên bối cảnh mang vẻ đẹp lãng mạn - Bối cảnh tự
nhiên: Hùng vĩ dữ dội (Bốn câu thơ như một bức tranh hoành tráng về Tây Tiến - Tây Bắc). Mỹ lệ
thơ mộng (ngắn gọn những câu thơ về cảnh sông nước).
2- Trên bối cảnh thiên nhiên mang vẻ đẹp lãng mạn người lính xứng đáng với tầm vóc của họ,
mang vẻ đẹp lãng mạn và bi tráng .
a- Dáng vẻ oai phong lẫm liệt khác thường.
b- Tâm hồn mang vẻ đẹp lãng mạn.
c- Tư thế lên đường vì lý tưởng coi cái chết nhẹ tựa lông hồng :
d- Cái chết mang vẻ đẹp lãng mạn và bi tráng
 Kiến thức chung về nội dung yêu nước trong một tác phẩm văn học
Lòng yêu nước phản ánh trong văn học rất phong phú đa dạng, mỗi
thời đại mỗi tác giả bên cạnh nét chung vẫn có cách cảm nhận riêng, cách thể hiện riêng khi viết về
Đất nước. Nhìn chung lịng yêu nước được thể hiện qua những nội dung chính sau:
Yêu mến gắn bó với mảnh đất quê hương – là ý thức độc lập dân tộc quyền làm chủ Đất nước.
Niềm tự hào trước quyền thống dân tộc (Đất nước Nguyễn Đình Thi )
Truyền thống yêu nước bất khuất (Đất nước - Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Khoa Điềm ).
Tuyền thống nhân đạo : Nhân ái , Nghĩa tình của người Việt Nam ( Việt Bắc- Đất nước của Nguyễn
khoa Điềm.
Niềm tự hào về Văn hoá dân tộc (Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm hội tụ... Bên kia sông Đuống Hồng Cầm ).
Lịng căm thù giặc, quyết tâm chiến đấu tiêu diệt kẻ thù, giải phóng độc lập Đất nước
Niềm hy vọng tin tưởng vào tương lai Đất nước (Rừng Xà Nu , Mảnh trăng cuối rừng )
Lưu ý : Lịng u nước có thể cịn biểu hiện qua những nội dung khác
như tình yêu thiên nhiên Đất nước, sự gắn bó giữa người dân và Đất nước Đất nước của Nguyễn
Đình Thi, Nguyễn Khoa Điềm.

Một tác phẩm có thể bao hàm đầy đủ những nội dung trên nhưng đồng thời cũng có thể đi sâu vào
nội dung nào đó. Lòng yêu nước trong văn học Cách mạng ( Đất nước – Nguyễn Đình Thi, Việt Bắc
của Tố Hữu ).
=======================================
MO O N.VN

- hotline: 04.32.99.98.98