skkn một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn công nghệ 9

Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

Lời nói đầu

Môn Công nghệ là một bộ môn có ý nghĩa thiết thực đối với đời sống và mục tiêu
giáo dục. Trong giai đoạn hiện nay, khoa học và công nghệ đang phát triển rất nhanh chóng,
các ngành công nghiệp được hiện đại hoá và phát triển mạnh mẽ.
Môn Công nghệ 9 được thiết kế theo Modul nghề nên thời lượng thực hành
là khá cao.
Học tập Công nghệ 9- Modul Lắp đặt mạng điện trong nhà mang nhiều tính kĩ thuật,
tính thực tiễn, và gần gũi với đời sống, vì thế quá trình học tập, sẽ mang lại cho các em
những kiến thức, kĩ năng cơ bản cần thiết của từng lĩnh vực nghề nghiệp, hình thành và rèn
luyện cho các em thói quen làm việc chính xác, khoa học, theo tác phong công nghiệp, qua
đó tạo hứng thú, niềm say mê học tập, tìm tòi khoa học, góp phần hướng nghiệp cho các em
lựa chọn nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp THCS.
Đề tài “ Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ
9” nhằm mục đích nâng cao chất lượng dạy và học môn Công nghệ 9. Với thời gian có hạn
và vốn kinh nghiệm hạn chế, đề tài này chắc hẳn còn nhiều thiếu sót, vì thế tôi rất mong
nhận được sự góp ý chân thành của các đồng nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn.

1


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

A. Đặt vấn đề
I. Lí do chọn đề tài
- Ngành giáo dục trong những năm qua đã có những thay đổi rất lớn, đặc biệt là đổi
mới về phương pháp dạy học, lấy người học làm trung tâm, tổ chức, điều khiển để học sinh
tự lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kĩ xảo. Nhất là trong năm học 2008- 2009 là năm học thực hiện

chủ đề “ứng dụng Công nghệ thông tin vào dạy học, xây dựng trường học thân thiện, học
sinh tích cực”, việc đổi mới phương pháp dạy học, kích thích tính tích cực của học sinh lại
càng quan trọng.
- Để đáp ứng nhu cầu nâng cao chất lượng dạy và học nhằm tạo cho học sinh có thói
quen chủ động sáng tạo, chống lại thói quen thụ động khi tiếp thu bài. Và để cung cấp cho
học sinh những tri thức, kĩ năng, kĩ xảo để có thể tiếp cận, theo kịp với sự phát triển mạnh
mẽ, nhanh chóng của khoa học kĩ thuật, ngành giáo dục đã tiến hành đổi mới phương pháp
dạy học theo hướng giảm lý thuyết, tăng thực hành, đảm bảo tính vừa sức cho học sinh. Với
mục tiêu xây dựng con người mới, đào tạo thế hệ trẻ có đạo đức trong sáng, có tri thức khoa
học, có tư tưởng sáng tạo, có năng lực thực hành giỏi, có tác phong công nghiệp, có sức
khoẻ
- Đối với môn công nghệ, thực hiện đổi mới phương pháp dạy học là một việc làm rất
cần thiết, nhằm giúp học sinh tích cực hơn, chủ động hơn khi tiếp thu kiến thức. Trong đó
phương pháp dạy học trực quan và thực hành là rất quan trọng và hiệu quả. Đặc biệt với
môn Công nghệ 9, là môn học được thiết kế theo Modul nghề nên thời lượng thực hành khá
cao, mang nhiều tính thực tế, lại rất thiết thực cho công tác hướng nghiệp, giúp các em có
phương hướng lựa chọn nghề nghiệp cho tương lai.
- Nhận thấy rõ tầm quan trọng của đồ dùng dạy học và để phục vụ cho công tác giảng
dạy và học tập, nhà trường đã trang bị một hệ thống đồ dùng dạy học khá đầy đủ. Đây cũng
là một điều kiện thuận lợi đem lại hiệu quả cao cho việc dạy và học.
Xuất phát từ những điều kiện khách quan và chủ quan, và cũng để đáp ứng yêu cầu
thực tế về việc sử dụng đồ dùng dạy học, tôi đã quyết định chọn đề tài này
2


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

2. Mục đích nghiên cứu
Thực hiện đề tài này, tôi mong muốn sẽ tìm ra phương pháp sử dụng đồ dùng một
cách hiệu quả nhất nhằm phát huy cao độ được tính tích cực, độc lập, sáng tạo, sự chú ý,

quan sát của học sinh để từ đó, tự các em có thể lĩnh hội được tri thức, kĩ năng, kĩ xảo, nâng
cao kĩ năng thực hành, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng môn
Công nghệ 9 nói riêng.
B. Giải quyết vấn đề
1. Các phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp tổng hợp tư liệu
- Phương pháp tổng kết, phân tích
- Phương pháp diễn dịch, quy nạp
- Phương pháp điều tra thực tế giáo dục
2. Các đồ dùng dạy học trực quan môn Công nghệ 9
Môn Công nghệ 9 được xây dựng gồm 5 modul:
+ Lắp đặt mạng điện trong nhà.
+ Sửa chữa xe đạp.
+ Trồng cây ăn quả.
+ Nấu ăn.
+ Cắt may.
Mỗi modul lại có những yêu cầu khác nhau về đồ dùng dạy học.
Năm học 2008- 2009, trường THCS Liên Mạc quyết định đưa modul Lắp đặt mạng
điện trong nhà vào giảng dạy. Vì thế tôi cũng chỉ xin được trình bày vấn đề xoay quanh việc
sử dụng đồ dùng dạy học thực hành của modul này.
Đồ dùng dạy học của modul Lắp đặt mạng điện trong nhà gồm:
+ Mẫu vật: mũi khoan, mỏ hàn, bảng điện, bút thử điện, tuavit điện, kìm điện, kìm
tuốt dây, phích điện, ổ cắm điện, cầu chì, công tắc hai cực, công tắc ba cực, ampe kế, vôn kế,
đồng hồ vạn năng, công tơ điện, bóng đèn tròn+ đui đèn, bộ đèn huỳnh quang
+ Mô hình: Mô hình mạch điện cầu thang, mô hình mạch điện hai công tắc hai cực
điều khiển hai đèn, mô hình mạch điện huỳnh quang, mô hình mạch điện một công tắc ba
cực điều khiển hai đèn
3

Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

+ Phương tiện đồ hoạ: Các loại hình vẽ, tranh ảnh, sơ đồ…
3. Cơ sở lí luận
Bản thân là một giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Công nghệ, tôi nhận thấy đồ dùng
dạy học có vai trò rất quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học. Đồ dùng là
phương tiện để giáo viên tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức, tiếp thu của học sinh, là
phương tiện để học sinh lĩnh hội kiến thức. Tôi xin trình bày một số suy nghĩ của mình về ý
nghĩa, chức năng của đồ dùng đối với quá trình dạy và học:
Đồ dùng là loại phương tiện đắc lực nhất của giáo viên trong việc tổ chức cho học
sinh tiếp thu kiến thức một cách có chủ đích, có kế hoạch, giúp học sinh tự tạo ra khả năng
quan sát, theo dõi sự biến đổi diễn ra ở đối tượng trong suốt quá trình từ nắm bắt tài liệu
mới, khi ôn tập, củng cố, hệ thống, thực hành cho đến khi kiểm tra các tri thức, kĩ năng, kĩ
xảo.
Việc sử dụng đồ dùng dạy học để khái quát lên những sự vật, hiện tượng, sự kiện,
nguyên lí, quy trình…tạo ra tình huống có vấn đề giải quyết vấn đề cho học sinh tư duy, phát
huy tính tự giác, tự lập, tích cực nhận thức của mình trong quá trình nắm bắt tri thức mới.
Nhất là đối với môn Công nghệ 9, vốn là một môn học có thời lượng thực hành khá cao, nên
đòi hỏi rất lớn về đồ dùng dạy học.
Trong thời kỳ kinh tế mở cửa thì việc học tập của học sinh ngày một được nâng cao,
từ cơ sở vật chất đến nội dung kiến thức bài học. Học sinh được tiếp cận với những kĩ thuật
mới, công nghệ mới, và nhất là trong quá trình học tập, học sinh được trực tiếp làm việc với
đồ dùng dạy học, chứ không chỉ nhìn, quan sát, tưởng tượng.
Đồ dùng dạy học là hình ảnh chủ quan phản ánh mặt bên ngoài của đối tượng. Vấn đề
là phải làm cho học sinh từ những hình ảnh ban đầu đó hiểu được bản chất của đối tượng.
Việc sử dụng đồ dùng dạy học cần thực hiện được hai nhiệm vụ:
+ Làm phong phú nhận thức của học sinh bằng các hình ảnh, chi tiết, khái niệm và
cũng vạch được ra bản chất của vấn đề.

4

Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

+ Điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh, tức là tổ chức cho học sinh bắt đầu
quá trình nhận thức bằng việc tiếp nhận các hình ảnh trực tiếp tác động vào giác quan, sau
đó tìm ra bản chất của đối tượng, cuối cùng là vận dụng vào trong thực tiễn.
Đối với học sinh, đồ dùng dạy học chính là công cụ giúp cho việc nhận thức và nắm
bắt vấn đề dễ dàng, nhanh chóng và sâu sắc hơn
Đối với giáo viên, đồ dùng dạy học vừa giúp tiết kiệm thời gian, công sức, lại có thể
nâng cao khả năng tổ chức, điều khiển, kiểm soát.
hi học sinh được trực tiếp làm bài với nhiều phương tiện học tập sẽ tạo ra sự hứng
thú học tập giúp học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức, phát triển kĩ năng thực hành, phát triển trí
tuệ của học sinh đồng thời còn giáo dục được nhân cách của học sinh và hợp lí hoá hoạt
động của giáo viên và học sinh.
Thiết bị và dụng cụ thực hành là yếu tố quyết định để các em làm nên chính sản phẩm
của mình, từ đó các em có thể nhận ra được những sai sót nhỏ nhất của sản phẩm để kiểm
tra và khắc phục. Sử dụng thiết bị dạy học hợp lí sẽ tập trung được sự chú ý và hứng thú của
học sinh, nhờ đó phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập.
Qua đó tôi nhận thấy sử dụng đồ dùng dạy học có hiệu quả rất cao trong đổi mới
phương pháp dạy học, làm cho nội dung học tập trở nên rõ ràng, dễ hiểu, đơn giản, tạo cho
học sinh động cơ học tập đúng đắn, phát huy tính tích cực của học sinh, đặc biệt quan trọng
với dạy học thực hành, học sinh cần được làm việc trực tiếp với đồ dùng dạy học càng nhiều
càng tốt.
4. Thực trạng
Tìm hiểu về thực tế việc sử dụng đồ dùng dạy học ở trường THCS có một ưu điểm
nổi bật là ở các trường đều có hệ thống đồ dùng môn Công Nghệ khá đầy đủ, do đó không
còn tồn tại tình trạng giáo viên “dạy chay” và học sinh học bằng việc tưởng tượng trong các
giờ học Công nghệ. Đồ dùng dạy học được sử dụng thường xuyên và triệt để trong các tiết
học, bài học. Hơn nữa, nhà trường đã có cán bộ thiết bị nên giáo viên cũng đỡ vất vả hơn

trong khâu chuẩn bị đồ dùng cho bài dạy.
5


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

Tuy nhiên vẫn còn một số tồn tại sau:
- Đồ dùng chỉ đủ dùng cho nhóm học sinh chứ chưa đủ cho từng học sinh nên học
sinh chưa thực sự được làm việc với đồ dùng nhiều.
- Giáo viên có sử dụng đồ dùng nhưng đôi khi chưa tận dụng hết vì có một số giờ học
có quá nhiều đồ dùng như tranh ảnh, vật mẫu, dụng cụ, thiết bị…nên giáo viên không sử
dụng hết để tránh cồng kềnh
- Sử dụng đồ dùng chưa thực sự thành thạo, còn lúng túng, thao tác còn chậm, nhất là
các khâu tháo ghép, lắp ráp.
- Bản thân là một giáo viên trẻ, chưa có nhiều kinh nghiệm, kĩ năng sư phạm chưa
thuần thục, lại là lần đầu tiên phụ trách giảng dạy môn Công nghệ 9 nên đôi khi còn lúng
túng trong việc lựa chọn kiến thức và phương pháp tổ chức giờ học.
- Trong những năm gần đây chương trình đổi mới SG

nói chung và môn Công nghệ

nói riêng là một bước ngoặt trong sự đổi mới về phương pháp dạy học, không những thế
cũng đổi mới về phương pháp học cho học sinh trong nhà trường THCS. Tuy nhiên môn học
này chưa được coi trọng thực sự bởi vì nó chỉ là một môn học bổ trợ kiến thức về đời sống,
xã hội, tự nhiên và cung cấp cho các em những kiến thức về một số nghề trong thực tiễn,
nhiều em chưa ý thức được tầm quan trọng của việc học môn học này. Nhất là với học sinh
khối cuối cấp đôi khi còn xem nhẹ môn học vì cho rằng không phải là môn học chính. Bên
cạnh đó còn những học sinh vẫn còn lười học, không tích cực trong các hoạt động học tập.
- Cơ sở vật chất: được trang bị còn ít (04 bộ), điều này ít nhiều ảnh hưởng đến việc
phân nhóm thực hành cho các em.

- Thời gian bố trí cho môn học 1 tuần/ tiết nên rất khó khăn trong việc làm thực hành
cho học sinh, hầu hết các bài thực hành có 3 tiết do đó quá trình làm thực hành của học sinh
bị gián đoạn, không liên tục. Giáo viên rất khó đánh giá các sản phẩm thực hành trong mỗi
tiết học.
5. Một số vấn đề khi dạy học thực hành
6


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

Như đã đề cập ở trên, thời lượng thực hành của môn Công nghệ 9 chiếm khá nhiều,
trong đó thực hành được xen kẽ giữa các bài lý thuyết và chiếm đến 2/3 thời gian của môn
học, nghĩa là: Chương trình của một modul được giảng dạy trong một năm học gồm 35 tiết
mỗi tuần/ 1 tiết, thì thời gian thực hành chiếm đến 20 tiết. Vì thế, tiết thực hành nhằm rèn
luyện kỹ năng và áp dụng các kiến thức đã được học ở lý thuyết vào thực tế. Cũng do thực
hành nhiều nên học sinh luôn luôn được trực tiếp làm, khi học sinh được làm nhiều sẽ hình
thành kĩ năng, tạo nên sự sáng tạo trong học sinh từ đó giúp học sinh chiếm lĩnh được kiến
thức một cách chủ động, đến khi ra cuộc sống học sinh không còn bỡ ngỡ, bất ngờ với
những tình huống xảy ra.
Tiết thực hành chủ yếu rèn luyện kỹ năng vận dụng các quy trình công nghệ (các
bước thực hiện) để thiết kế, chế tạo, lắp đặt, kiểm tra một số thiết bị, sản phẩm theo yêu cầu
cho trước. Rèn luyện cho học sinh nề nếp làm việc khoa học, học tập tích cực, chủ động và
sáng tạo.
Dạy tiết thực hành trước hết phải xác định rõ mục tiêu của bài là phải làm gì và làm
như thế nào. Thời gian hướng dẫn, làm mẫu, thời gian tiến hành và hoàn thành công việc là
bao nhiêu.
Ngoài phương pháp đưa ra quy trình thực hành thì giáo viên còn phải làm mẫu, đây là
một trong những bước quan trọng để cho học sinh nhìn thấy được các bước làm của thầy.
Quan sát cụ thể các thao tác nhỏ để HS có thể làm theo.
Các thao tác thực hành được hình thành luôn luôn là từ dễ đến khó, vì thế mà các em

có thể tự mình làm được nếu như được GV hướng dẫn cẩn thận tỉ mỉ.
Để tiết thực hành giảng dạy thành công thì người GV phải biết bố trí phân nhóm thực
hành hợp lý (khoảng 5 HS/nhóm), căn cứ vào năng lực, trình độ của học sinh và phải có
những quy định, những biện pháp an toàn và yêu cầu học sinh chấp hành.
Đối với các bài thực hành tôi phân phối thời gian thành hai phần theo nội
dung bài dạy

7


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

* Phần lý thuyết thực hành:( Dạy trong 1 tiết học 45 phút)
1. Phần chuẩn bị
2. Phần nội dung thực hành
- Tìm hiểu sơ đồ nguyên lý: ( GV giảng nguyên lý hoạt động của mạch điện, tổ
chức cho học sinh tìm hiểu các mối quan hệ điện trong mạch điện).
- Vẽ sơ dồ lắp đặt: ( GV tổ chức cho học sinh vẽ sơ đố lắp đặt mạch điện theo
đúng qui trình. Sau đó lựa chọn một sơ đồ khả thi nhất để sử dụng)
- Lập kế hoạch làm việc: (GV tổ chức cho học sinh lên kế hoạch làm việc bao
gồm lập bảng dự trù thiết bị, bảng nội dung công việc cần làm, yêu cầu kĩ thuật)
* Phần thực hành:
1. GV kiểm tra việc chuẩn bị của học sinh:
2. GV tổ chức cho học sinh tự quan sát bố trí bảng điện, thiết bị tiêu thụ điện
trong một phòng cụ thể thực tế ( Có thể là trên mô hình hay trực tiếp trong
phòng học…).
3. GV giám sát hướng dẫn học sinh làm việc lắp đặt thực tế
GV tổ chức cho học sinh tự đánh giá theo tiêu chí. Sau đó GV nhận xét, kết luận
chung, rút kinh nghiệm.
6. Một số vấn đề khi sử dụng đồ dùng dạy học thực hành môn Công nghệ 9

Vì chủ yếu là thực hành, nên đồ dùng dạy học là một yếu tố không thể
thiếu và có thể nói đóng vai trò quyết định đến nhận thức của học sinh, tính tích
cực học tập của học sinh và chất lượng giáo dục của môn học. Chính vì thế tôi
thấy được tầm quan trọng của đồ dùng trong dạy học.
Số lượng đồ dùng thực hành của môn Công nghệ 9 chỉ có 4 bộ, do đó để
chia nhóm cho học sinh có thể thực hành và làm việc nhiều với đồ dùng là một
8


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

hạn chế. Vì vậy, tôi đã tăng số lượng đồ dùng cho các em thực hành bằng cách
sử dụng thêm đồ dùng của môn Công nghệ 8, môn Vật lý và môn Hướng nghiệp
nghề. Đồ dùng môn Công nghệ có một số dễ hỏng, đứt, vỡ, nên trong quá trình
sử dụng tôi cũng thường xuyên kiểm tra để có thể sửa chữa, thay thế, bổ sung
kịp thời. Đó cũng là một biện pháp thiết thực tận dụ ng đồ dùng dạy học để nâng
cao chất lượng dạy học. Đồng thời, tôi cũng kiểm tra và lập kế hoạch mua thêm
một số đồ dùng cần thiết chưa có đủ, hoặc một số đồ dùng dễ hỏng để tạo điều
kiện cho các em được sử dụng và thực hành với đầy đủ đồ dùng hơn .
Để có được một giờ thực hành có kết quả tốt, giáo viên cũng cần chú ý đến khâu
chuẩn bị thực hành. Giáo viên cần chuẩn bị đủ dụng cụ, vật liệu, thiết bị có kế hoạch trước,
và số lượng đủ dùng cho các nhóm. Trong quá trình thực hiện các bước thực hành, giáo viên
sử dụng một đơn vị đồ dùng để giới thiệu, hướng dẫn cho học sinh nhận biết và sử dụng, làm
mẫu để học sinh quan sát tư thế, thao tác kĩ thuật, quy trình thực hiện.
Đối với những bài tập khó, sản phẩm phức tạp thì cần phải cho HS nắm lại kiến thức
lý thuyết hoặc đặt các câu hỏi dẫn dắt.

hi cho học sinh thực hiện thao tác, giáo viên cần

quan sát, uốn nắn, sửa sai cụ thể.

hi hoàn tất công việc GV cho HS kiểm tra chéo sản phẩm của nhau và cho ý kiến
nhận xét của từng nhóm. Cuối cùng GV tổng hợp và đưa ra nhận xét chung. Cần phải có
khen, chê kịp thời để HS có hứng thú và sửa chữa những sai sót còn mắc phải.
Sau buổi thực hành GV cho HS vệ sinh sạch sẽ nơi làm việc. Đây là một yếu tố rèn
luyện ý thức học tập của các em.
Trong quá trình giảng dạy môn Công nghệ 9, tôi đã rút ra được một số kinh nghiệm
sau:
+ Về tranh, ảnh: Nhìn chung, Công nghệ 9 không có nhiều tranh, chủ yếu là học sinh
quan sát các hình vẽ trong SG , khai thác và tìm ra vấn đề.

hi cho hs quan sát các hình vẽ,

giáo viên cần đặt ra những câu hỏi hoặc đối với những tranh, những vấn đề khó, cần có

9


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

những câu hỏi gợi ý, khia thác từ những chi tiết nhỏ, dẫn dắt hướng học sinh đến vấn đề mấu
chốt cần đạt được.
+ Về mô hình: mô hình của một số mạch điện trong chương trình mà các em cần lắp
đặt, dùng để các em quan sát và hiểu rõ hơn về nguyên lý làm việc, về cách lắp đặt của mạch
điện đó.

hi giảng dạy, tôi thường đưa mô hình ra trong quá trình các em tìm hiểu về sơ đồ

nguyên lý, vẽ sơ đồ lắp đăt, và vận hành cho mô hình làm việc để các em quan sát, đồng thời
đặt tình huống để các em tìm ra nguyên nhân hư hỏng cần khắc phục của mạch điện.
+ Về vật mẫu, vật thật: phát cho các em để các em được trực tiếp quan sát, nhìn,

hiểu rõ hơn về cấu tạo, đặc điểm, và trực tiếp sử dụng, thực hành, làm việc, lắp đặt chúng.
Trong quá trình thực hành, các em sẽ trực tiếp sử dụng những dụng cụ, thiết bị, vật liệu cần
thiết để hoàn thành sản phẩm theo yêu cầu.
Sau đây tôi xin trình bày một số vấn đề cụ thể trong các bài thực hành mà tôi đã thực
hiện:
+ Bài 4: . Thực hành Sử dụnng đồng hồ đo điện
Chuẩn bị: 6 đồng hồ vạn năng, một bảng điện trở gồm bóng đèn 60W, 100W, cuộn
dây constan, điện trở (đồ dùng của môn Vật lý) cho 6 nhóm.
Gv hướng dẫn học sinh quan sát cấu tạo của đồng hồ, cách sử dụng đồng hồ vạn
năng:
- Quy trình đo:
Đặt thang đo



Đo

 Đọc kết quả đo



ết luận

- Trước khi đo: phải xác định đại lượng cần đo (U, I, R…). Gv giới thiệu cho hs khi
đo các đại lượng nào thì cần dùng chân cắm nào cho phù hợp.
-

hi đo: chuyển mạch ở vị trí thích hợp với đại lượng cần đo, xoay núm trái về vị trí

đo điện trở, núm phải về vị trí thang đo phù hợp (thường lớn hơn trị số đại lượng cần đo một

10


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

chút). Nếu chưa biết trị số của đại lượng cần đo thì để núm ở thang đo lớn nhất rồi chuyển
dần về thang có trị số nhỏ hơn. Hai que đo cắm vào hai lỗ có màu sắc tương ứng.
- Chỉnh “0”: trước mỗi lần đo phải chập 2 đầu que đo để điều chỉnh kim đo về vị trí 0
- hi đo, tránh chạm tay vào hai đầu que đo hoặc phần tử đo tránh gây sai số
- Đọc kết quả: ết quả đo = Giá trị kim chỉ x giá trị thang đo
Gv làm mẫu cho hs quan sát thao tác thực hiện đo điện trở và gọi 1 học sinh lên đọc
kết quả đo được. Gv cần nhắc học sinh thực hiện những nguyên tắc an toàn trong quá trình
thực hành, và kiểm tra cẩn thận việc điều chỉnh các núm xoay đúng vị trí, hướng dẫn và
kiểm tra trước khi cho hs đo.
Học sinh tự điền số liệu vào bảng báo cáo thực hành.
+ Bài 5: Thực hành: Nối dây dẫn điện
- Chuẩn bị: 6

ìm điện, 6 kìm tuốt dây, 6 dao, 6 tuavit, thiếc hàn, nhựa thông, băng

dính cách điện, dây dẫn lõi 1 sợi và dây dẫn lõi nhiều sợi…
Gv làm mẫu cho hs quan sát và làm theo. Trong quá trình làm mẫu, gv cần kết hợp
với lời nói, chú ý học sinh cách sử dụng kìm tuốt dây hay dao để bóc vỏ cách điện của dây
dẫn điện. hi nối xong, gv làm mẫu tiếp kĩ thuật quấn cách điện an toàn cho mối nối rồi cho
hs thực hành.
hi nối dây dẫn điện cần chú ý:
+ Độ dài cắt bọc cách điện của dây dẫn điện.
+ Chiều quấn và độ chặt của dây để mối nối chắc, đẹp.
+ hông tháo dài cuộn băng cách điện khi quấn, băng sẽ không sát với mối nối, không chặt.

+ Thực hiện đúng quy trình, yêu cầu kĩ thuật.
Gv tổ chức cho hs thực hành theo nhóm, nhưng sản phẩm của từng cá nhân, thu lại và
chấm điểm.
+ Bài 6: Thực hành: Lắp mạch điện bảng điện
11


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

- Chuẩn bị: mô hình mạch điện, 6 bảng điện, 1 bảng điện đã lắp hoàn chỉnh làm mẫu
cho hs quan sát, 6 ổ cắm, 12 cầu chì, 6 công tắc 2 cực, 6 tuavit, 6 kìm điện, 6 kìm tuốt dây, 6
dao, băng dính cách điện, giấy ráp, khoan điện cầm tay, thước kẻ, bút chì, …
- Gv cầncho học sinh quan sát mô hình mạch điện để tìm hiểu về sơ đồ nguyên lý, sơ
đồ lắp đặt
- Gv đưa bảng điện mẫu cho hs quan sát để biết vị trí lấy dấu để lắp đặt thiết bị điện
hợp lý. Gv có thể lưu ý: chỉ phải khoan trên bảng điện gỗ, nhưng hiện nay, bảng điện nhựa
được sử dụng phổ biến hay bảng điện gỗ cũng đã được khoan lỗ sẵn nên không cần phải
thực hiện thao tác khoan lỗ nữa. Trước khi đi vào lắp đặt cần cxacs định lại cách nối dây:
dây pha nối với cầu chì thứ nhất, rồi nối sang cầu chì thứ hai, từ cầu chì nối xuống 2 cực của
công tắc và ổ cắm tương ứng, từ công tắc nối ra phụ tải (bóng đèn), từ ổ cắm nối dây trung
hoà của nguồn
- Gv thực hiện làm mẫu:
+ Thao tác dùng mũi vạch lấy dấu, khoan lỗ bảng điện và lưu ý học sinh những điểm cần
nhớ.
+ Tháo nắp của các thiết bị, nối dây dẫn điện, luồn ra phía sau bảng điện, đặt thiết bị đúng vị
trí rồi dùng vít siết chặt giữ cố định thiết bị. Chú ý lắp dây trong bảng điện cần sát mặt sau
của bảng điện, không chéo nhau, vit phải chặt.
+ Bài 7, 8, 9: Thực hành lắp một số mạch điện
Ở các bài thực hành này, có một cấu trúc chung là tìm hiểu sơ đồ nguyên lý, vẽ sơ đồ
lắp đặt rồi đi vào thực hành lắp mạch điện.

- Phần chuẩn bị của các bài như sau:
+ Bài 7: Lắp mạch điện đèn ống huỳnh quang: kìm điện, kìm tuốt dây, dao, tuavit, bút
thử điện, bóng đèn huỳnh quang, tắc te, chấn lưu, máng đèn, công tắc 2 cực, cầu chì, bảng
điện, dây dẫn, băng cách điện, giấy ráp…

12


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

+ Bài 8: kìm điện, kìm tuốt dây, dao, tuavit, bút thử điện, bảng điện, dây dẫn, băng
cách điện, giấy ráp, công tắc hai cực, cầu chì, bóng đèn, đui đèn…
+ Bài 9: kìm điện, kìm tuốt dây, dao, tuavit, bút thử điện, bảng điện, dây dẫn, băng
cách điện, giấy ráp, công tắc ba cực, cầu chì, bóng đèn, đui đèn…
Chú ý:
+

hi cho học sinh tìm hiểu về đèn huỳnh quang, cho hs quan sát các bộ phận của

đèn (chấn lưu, tắc te…) và nhắc lại cách mắc những bộ phận này trong mạch điện.
+ Khi dạy về công tắc 3 cực, gv cho học sinh quan sát và so sánh với công tắc 2 cực,
chỉ rõ cho hs vị trí các cực: cực động ở giữa, 2 cưc tĩnh nằm 2 bên.
- Dùng mô hình mạch điện cho học sinh quan sát và tìm hiểu về nguyên lý và vẽ sơ
đồ lắp đặt. Yêu cầu học sinh nêu được nguyên lý làm việc của mạch điện và vẽ được sơ đồ
lắp đặt.
- Trong phần bài cũ: Cho học sinh nhắc lại một số kiến thức (khái niệm, sơ đồ, cách
lắp đặt, quy trình công nghệ...) có liên quan đến nội dung của bài thực hành.
Ví dụ: Tiết 9, 10, 11, 12 “Thực hành nối dây dẫn điện” cần phải cho học sinh nhắc lại
phần lý thuyết của bài “Vật liệu điện dùng trong lắp đặt mạng điện trong nhà” để học sinh
hình thành rõ hơn cấu tạo của dây dẫn điện.

Sau đó thông qua các nội dung lý thuyết giáo viên hướng dẫn rõ hơn về các bước, quy
trình thực hành chung đối với các phương pháp nối dây dẫn điện:
Bước 1: Bóc vỏ cách điện.
Bước 2: Làm sạch lõi.
Bước 3: Nối dây.
Bước 4: iểm tra mối nối.
Bước 5: Hàn mối nối.
Bước 6: Cách điện mối nối.
13


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

- Phát dụng cụ thực hành cho các nhóm, nêu yêu cầu thực hành, quan sát, hướng dẫn
học sinh trong quá trình thực hành và sửa sai kịp thời để học sinh có được kiến thức chuẩn
xác nhất.
- Để thực hành thành công và giúp học sinh có được kiến thức thực tế hơn nữa, giáo
viên cần cho vận hành mạch điện, tạo tình huống để học sinh tư duy và tìm ra một số sự cố
có thể xảy ra trong khi lắp đặt mạng điện gia đình và cách khắc phục những sự cố đó.
Ví dụ:
Vận hành mạch điện

Sự cố
- Nối dây dẫn sai sơ đồ nguyên lý

Khắc phục
- iểm tra lại cách nối

- Các đầu nối chân đèn không tiếp - iểm tra lại tiếp xúc của
xúc

chân đèn hoặc các vị trí nối
dây
Bài 7: Lắp mạch điện
đèn ống huỳnh quang

- Đèn ống huỳnh quang khi nối - Thay tắc te khác
điện chỉ đỏ hai đầu do tắc te chập
- Chấn lưu hỏng

- Thay chấn lưu

- Đèn nhấp nháy nhưng không - Tăng điện áp
sáng do điện áp thấp
- Nối sai dây dẫn của sơ đồ - iểm tra lại cách nối dây
nguyên lý
Bài 8: Lắp mạch điện
hai công tắc hai cực
điều khiển hai đèn

- Bật công tắc cả hai đèn sáng do - iểm tra lại dây nối của
nối sai một công tắc
công tắc
- Bóng đèn bị đứt dây tóc
- Thay bóng đèn khác
- Vị trí nối dây chưa đảm bảo - iểm tra và nối lại cho
chắc, chặt
chắc, chặt hơn
- Đèn đứt dây tóc hay hỏng

Bài 9: Lắp mạch điện

- Vị trí nối dây tiếp xúc chưa tốt.
hai công tắc ba cực điều - Nối dây dẫn sai sơ đồ nguyên lý
khiển một đèn

14

- Thay bóng đèn khác
- iểm tra và nối lại cho đảm
bảo hơn
- iểm tra lại theo nguyên lý
của mạch điện.


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

7 . Một số nguyên tắc cơ bản trong sử dụng đồ dùng da học ở trư ng ph thông:
Để có được hiều quả trong giảng dạy, giáo viên cần tăng cường sử dụng đồ dùng dạy
học trong bài giảng của mình. Tuy nhiên khi sử dụng cần chú một số nguyên tắc sau:
- Lựa chọn phương pháp và sử dụng đồ dùng dạy học phù hợp với mục tiêu bài học.
-.Chuẩn bị đầy đủ đồ dùng, tính toán số lượng hợp lý.
- Nêu rõ mục đích, yêu cầu, cách thức và hướng dẫn học sinh làm việc với đồ dùng để
lôi cuốn sự chú ý của học sinh.
- Chỉ sử dụng đồ dùng khi cần, những đồ dung chưa cần đến phải để khuất, tránh bày
ra làm mất sự tập trung của học sinh vào bài học.
- Trong quá trình sử dụng đồ dùng cần kết hợp với lời nói, để đưa ra những nhiệm vụ
học sinh cần thực hiện hay đưa ra những gợi ý cho học sinh tư duy, từ quan sát đồ dùng hay
làm việc, thực hành với đồ dùng tìm ra được vấn đề.
- Đồ dùng cần đảm bảo vệ sinh, sạch sẽ, an toàn, thẩm mĩ.
Việc tổ chức đồ dùng dạy học để học sinh tịch cực, tự lập lĩnh hội tri thức thành công
hay không phụ thuộc rất nhiều vào giáo viên, do đó người giáo viên cần nắm được những

nguyên tắc sau:
- Nghiên cứu tài liệu để phân chia và lựa chọn đồ dùng phù hợp, cần thiết.
- Nắm rõ tính năng của đồ dùng để có thể kết hợp với các phương tiện dạy học khác
cho hiệu quả.
- Lựa chọn thời điểm đưa đồ dùng ra sử dụng.
- Xác định khoảng thời gian sử dụng đồ dùng
- Có kế hoạch tổ chức tiết học và sử dụng phối hợp những phương tiện dạy học sao
cho phát huy tính tích cực của học sinh
- Cần luôn có ý thức giữ gìn cẩn thận đồ dùng dạy học, không làm hỏng, rách, thiếu
chi tiết.
15


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

8. Áp dụng
Tuần 24

Ngày soạn: 13/02/2009

Tiết 24

Ngày dạy
Bài 9: Thực hành Lắp

mạch điện

hai công tắc ba cực điều khiển một đèn (tiếp)
A. Mục tiêu
Sau khi học xong bài này, học sinh cần đạt được các mục tiêu dưới đây:

- Củng cố được quy trình lắp đặt mạch điện dùng hai công tắc ba cực điều khiển một đèn
- Lắp đặt được mạch điện cầu thang theo đúng quy trình, thao tác nhanh nhẹn, chính xác
- Có ý thức tự giác, tích cực tìm tòi, học tập và ý thức an toàn điện
B. Chuẩn bị
- Dụng cụ: kìm điện, kìm tuốt dây, dao nhỏ, tuavit, khoan điện (khoan tay), bút thử điện
- Vật liệu và thiết bị: dây dẫn điện, bóng đèn, đui đèn, 2 công tắc ba cực, cầu chì, bảng điện,
băng cách điện, giấy ráp
C. Tiến trình dạy học
I. Ổn định lớp
II. Kiểm tra
- Câu 1: Gọi 2 học sinh: 1 hs vẽ sơ đồ nguyên lý và 1 hs sơ đồ lắp đặt mạch điện cầu thang
- Câu 2: Để lắp được mạch điện này ta cần chuẩn bị những gì?
III. Bài mới
1. Đặt vấn đề
Chúng ta đã có hai tiết để tìm hiểu và thực hành về mạch điện hai công tắc ba cực điều
khiển một đèn. Và để củng cố thêm kĩ năng cho các em, hôm nay chúng ta sẽ tiếp tục thực
hành lắp mạch điện này.
16


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

2. Nội dung dạy học
Hoạt động dạy
Hoạt động 1: Nhắc lại một số
kiến thức cũ
- Gv yêu cầu hs nhắc lại một số
kiến thức cũ
+ Cấu tạo công tắc ba cực
+ Sơ đồ nguyên lý và sơ đồ lắp

đặt mạch điện
+ Quy trình lắp đặt mạch điện

Hoạt động 2: Thực hành
- Gv tổ chức cho hs thực hành
theo nhóm nhỏ, phát dụng cụ thực
hành cho mỗi nhóm
- Nêu yêu cầu thực hành:
+ Lắp mạch điện cầu thang theo
đúng quy trình
+ Thao tác thành thạo, nhanh
nhẹn, chuẩn xác, sản phẩm đẹp,
khoa học
+ Mạch điện làm việc tốt, đúng
yêu cầu kĩ thuật
- Quan sát theo dõi, hướng dẫn,
chỉ bảo các nhóm kịp thời
- Gv cần chú ý hs khi lắp mạch
điện cầu thang
+ Cầu chì mắc ở dây pha
+ Bọc cách điện mối nối
+ Kiểm tra các cực chung của
công tắc 3 cực bằng đồng hồ đo,
bút thử điện

Hoạt động học

- Hs nhắc lại kiến thức cũ
theo các nội dung
+ Gồm 1 cực động ở giữa

và 2 cực tĩnh ở hai bên
+ Hs tự vẽ sơ đồ
+ Gồm 5 bước: Vạch dấu;
khoan lỗ bảng điện; lắp
thiết bị điện của bảng điện;
nối dây mạch điện; kiểm
tra

Nội dung
I. Nhắc lại một số kiến
thức cũ

- Cấu tạo của công tắc ba
cực
- Sơ đồ nguyên lý và sơ
đồ lắp dựng
- Quy trình lắp đặt mạch
điện

II. Thực hành
- Hs nhận dụng cụ và thực
hành theo nhóm đã được
phân công
- Nắm rõ yêu cầu thực hành

- Lắp mạch điện cầu thang
theo quy trình

- Hs bắt đầu thực hành theo
nhóm và dưới sự hướng

dẫn của gv

17


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

+ Đóng điện, kiểm tra và điều
khiển công tắc. Nếu có vấn đề gì
cần tìm nguyên nhân và cách
khắc phục
- Gv hướng dẫn hs tự kiểm tra
mạch điện khi chưa nối nguồn

- Gv tạo tình huống cho hs quan
sát: Vận hành mô hình mạch điện
? Các nguyên nhân hư hỏng của
mạch điện

- Hs tự kiểm tra theo các
tiêu chuẩn
+ Lắp đặt theo đúng sơ đồ
lắp đặt
+ Mối nối chắc, gọn đẹp
+ Bố trí thiết bị hợp lý,
khoa học
+ Mạch điện làm việc tốt
- Hs quan sát mạch điện
làm việc. Nếu mạch không
làm việc cần tìm ra nguyên

nhân khắc phục: + Do nối
dây sai nguyên lý; + Do
đèn hỏng; + Do mối nối,
các điểm nối chưa tiếp xúc
tốt; + Do dây nối bị đứt
trong; + Do các thiết bị bị
hỏng hóc; + Do đường dây
không có điện

- Gv đánh giá và chấm điểm sản
phẩm của từng nhóm theo các tiêu
chuẩn
+ Kết quả sản phẩm thực hành
+ Quy trình thực hiện
+ Thời gian hoàn thành
+ Thái độ tham gia thực hành của
các nhóm
3. Củng cố
- Nhắc hs thu dọn vệ sinh nơi thực hành
- Nhận xét, đánh giá, cho điểm hs

18

- Kiểm tra, vận hành mạch
làm việc, quan sát và tìm
nguyên nhân hư hỏng nếu
có


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

- Nêu bài tập củng cố: Yêu cầu hs vẽ sơ đồ lắp đặt 1 mạch điện cầu thang điều khiển đèn với
các thiết bị sau: 1 cầu chì, 2 công tắc 3 cực, 1 ổ cắm, 1 bóng đèn, 1 đui đèn

4. Hướng dẫn
- Nhắc hs về nhà tìm hiểu thêm về mạch điện cầu thang
- Đọc trước bài 10
- Hoàn thành báo cáo thực hành gồm các nội dung sau:
+ Vẽ sơ đồ nguyên lý và sơ đồ lắp đặt mạch điện cầu thang
+ Bảng dự trù vật liệu, dụng cụ và thiết bị
+ Bảng quy trình lắp đặt mạch điện cầu thang
+ Những nguyên nhân hư hỏng và cách khắc phục của mạch điện cầu thang

C. KẾT LUẬN CHUNG
Tôi đã thực hiện đề tài này bằng cách áp dụng vào giảng dạy môn Công nghệ 9 ở
trường, và tôi nhận thấy được hiệu quả của việc sử dụng đồ dùng dạy học đến kết quả nhận
thức và hứng thú học tập của học sinh. Học sinh tích thực tìm tòi, thực hành, nắm được kiến
thức nhanh và vững hơn, kĩ năng thực hành tốt hơn, tăng cường khả năng hoạt động của học
sinh trong tiết học.
Kiến nghị đề xuất:

19


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

+ Đối với nhà trường:
- Đầu tư thêm cơ sở vật chất, mua thêm đầy đủ đồ dùng cho học sinh có điều kiện
được làm việc với đồ dùng nhiều hơn.
- Tạo điều kiện cho cán bộ phụ trách thiết bị được bồi dưỡng nâng cao chuyên môn

học hỏi nghiên cứu để nâng cao chất lượng đề ra.
- Mua thêm sách tham khảo, tài liệu nghiên cứu thêm về bộ môn Công nghệ
+ Đối với giáo viên:
- Cần sử dụng hợp lý về số lượng nhưng phải thật triệt để đồ dùng trong các giờ dạy
- Thường xuyên tự học, tự nghiên cứu bồi dưỡng chuyên môn
- Trong quá trình mượn, sử dụng đồ dùng cần có trách nhiệm bảo quản, giữ gìn đồ
dùng
- Lựa chọn kiến thức, nội dung và phương pháp nhất quán với nhau để có một bài
giảng chất lượng.
- Rèn kĩ năng sử dụng đồ dùng thành thạo, nhanh nhẹn, chính xác.

20


Một số vấn đề về sử dụng đồ dùng trong dạy học thực hành môn Công nghệ 9

Tài liệu tham khảo

1. Lý luận dạy học ở trường THCS
2. Hướng dẫn sử dụng thiết bị dạy học môn Công nghệ
3. SGK, SGV, Thiết kế bài giảng môn Công nghệ 9
4. Đổi mới phương pháp dạy học- Nguyễn Bá Hoành
5. Tạp chí Dạy và học ngày nay
6. Tạp chí Giáo dục và đào tạo Hải Dương
7. Tạp chí Thiết bị giáo dục
8. Tài liệu Bồi dưỡng thường xuyên chu kì III môn Công nghệ

.

21