Quy luật giá trị trong sản xuất, lưu thông hàng hóa

Bài 3
QUY LUẬT GIÁ TRỊ TRONG SẢN XUẤT
VÀ LƯU THÔNG HÀNH HOÁ
( 2 tiết )
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1.Về kiến thức:
- Nªu ®ỵc néi dung c¬ b¶n cđa quy lt gi¸ trÞ vµ t¸c ®éng cđa quy lt gi¸ trÞ trong s¶n xt vµ
lu th«ng hµng ho¸.
- Nªu mét sè vÝ dơ vỊ sù vËn ®éng quy lt gi¸ trÞ khi vËn dơng trong s¶n xt vµ lu th«ng hµng
ho¸ ë níc ta.
2.Về kiõ năng:
- BiÕt vËn dơng quy lt gi¸ trÞ ®Ĩ gi¶i thÝch mét sè hiƯn tỵng kinh tÕ gÇn gòi trong cc sèng.
3.Về thái độ:
- T«n träng quy lt gi¸ trÞ trong s¶n xt vµ lu th«ng hµng ho¸ ë níc ta.
II. NỘI DUNG:
1.Trọng tâm:
- Néi dung cđa quy lt gi¸ trÞ :
+ Néi dung kh¸i qu¸t cđa quy lt gi¸ trÞ : S¶n xt vµ lu th«ng hµng ho¸ ph¶i dùa trªn c¬ së
thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ĩ s¶n xt ra hµng ho¸ ®ã.
+ BiĨu hiƯn néi dung cđa quy lt gi¸ trÞ trong s¶n xt vµ trong lu th«ng.
- T¸c ®éng cđa quy lt gi¸ trÞ :
+ §iỊu tiÕt s¶n xt vµ lu th«ng hµng ho¸ th«ng qua sù biÕn ®éng cđa gi¸ c¶ trªn thÞ trêng.
+ KÝch thÝch lùc lỵng s¶n xt ph¸t triĨn vµ n¨ng st lao ®éng t¨ng lªn.
+ Thùc hiƯn sù lùa chän tù nhiªn vµ ph©n ho¸ giµu - nghÌo gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xt hµng ho¸.
- VËn dơng quy lt gi¸ trÞ :
Quy lt gi¸ trÞ ®ỵc vËn dơng qua 2 ®èi tỵng :
+ Nhµ níc.
+ C«ng d©n ®èi víi kinh tÕ (xem SGK vµ phÇn gỵi ý tiÕn tr×nh thùc hiƯn bµi gi¶ng).
2. Một số kiến thức khó:
- MỈc dï trong bµi 2 ®· ®Ị cËp ®Õn vÊn ®Ị t¹i sao lỵng gi¸ trÞ x· héi cđa hµng ho¸ l¹i do thêi gian
lao ®éng x· héi cÇn thiÕt qut ®Þnh, nhng ®èi víi GV th× ®ßi hái cÇn hiĨu s©u h¬n v× nã liªn

quan ®Õn néi dung quy lt gi¸ trÞ trong bµi nµy. B»ng viƯc n¾m vµ ph©n biƯt c¸c cỈp kh¸i niƯm :
thêi gian lao ®éng c¸ biƯt víi thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ; gi¸ trÞ c¸ biƯt vµ gi¸ trÞ x· héi
cđa hµng ho¸. Tõ ng÷ c¸ biƯt g¾n víi thêi gian lao ®éng hao phÝ ®Ĩ s¶n xt hµng ho¸ cđa tõng
ngêi, tõng doanh nghiƯp. Cßn tõ ng÷ x· héi g¾n víi thêi gian lao ®éng hao phÝ ®Ĩ s¶n xt hµng
ho¸ trong ®iỊu kiƯn trung b×nh. C¸i chèt cđa vÊn ®Ị lµ ë chç trªn thÞ trêng, x· héi kh«ng lÊy gi¸
trÞ c¸ biƯt lµm c¨n cø ®Ĩ trao ®ỉi, mua b¸n, mµ lÊy gi¸ trÞ x· héi cđa hµng ho¸ lµm c¨n cø.
-Trong kÕt ln cđa SGK ë bµi 2 cã ®o¹n viÕt : Th«ng thêng, thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt s¸t
víi thêi gian lao ®éng c¸ biƯt cđa nh÷ng ngêi s¶n xt nµo s¶n xt vµ cung øng ®¹i bé phËn lo¹i
hµng ho¸ ®ã cho nhu cÇu thÞ trêng. KÕt ln nµy cã liªn quan ®Õn viƯc x¸c ®Þnh thêi gian lao
®éng x· héi cÇn thiÕt cđa mét hµng ho¸, mµ GV cÇn hiĨu s©u h¬n ®Ĩ cã thĨ gi¶i ®¸p nÕu HS cha
hiĨu. Trªn thÞ trêng, nhu cÇu cđa hµng ho¸ nµo ®ã do nhiỊu nhãm ngêi s¶n xt, mçi nhãm cã sè
lỵng hµng ho¸ vµ cã thêi gian lao ®éng c¸ biƯt kh¸c nhau, nªn kh«ng thĨ x¸c ®Þnh thêi gian lao
®éng x· héi cÇn thiÕt cđa 1 hµng ho¸ theo ph¬ng ph¸p b×nh qu©n céng, mµ ph¶i tÝnh theo ph¬ng
ph¸p b×nh qu©n gia qun, nghÜa lµ ph¶i tÝnh ®Õn sè lỵng hµng ho¸ cđa mçi nhãm ngêi s¶n xt
cung cÊp cho thÞ trêng (xem vÝ dơ B¶ng 1 trong mơc VỊ ph¬ng tiƯn d¹y häc).
- Khi ph©n tÝch c¸c t¸c ®éng cđa quy lt gi¸ trÞ, GV cÇn chó ý ph©n tÝch c¶ mỈt tÝch cùc vµ mỈt
h¹n chÕ vµ híng cho HS thÊy mỈt tÝch cùc lµ c¬ b¶n vµ mang tÝnh tréi.
III.PHƯƠNG PHÁP :
Thảo luận nhóm, đàm thoại, thuyết trình, trực quan,…
IV. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
T theo ®iỊu kiƯn c¬ së vËt chÊt cđa trêng, GV cã thĨ chn bÞ c¸c thiÕt bÞ d¹y häc b»ng c¸ch
kỴ b¶ng, ®a vµo phim hc ®a vµo ®Üa mỊm c¸c b¶ng, biĨu ®å vµ s¬ ®å sau ®©y :
B¶ng 1 : C¸ch x¸c ®Þnh thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt cđa mét hµng ho¸
C¸ch tÝnh : Theo ph¬ng ph¸p b×nh qu©n gia qun
C«ng thøc lÝ thut :
× + × + ×
=
∑
( ) ( ) ( )
a a b b c c

X Y X Y X Y
K
X
Trong ®ã : K lµ thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt cđa mét hµng ho¸
X lµ sè lỵng hµng ho¸ cđa tõng ngêi hay nhãm ngêi s¶n xt ra
Y lµ thêi gian lao ®éng cđa 1 hµng ho¸ cđa tõng ngêi, hay nhãm ngêi s¶n xt
a, b, c,... lµ tªn nhãm ngêi s¶n xt
X
∑
lµ tỉng lỵng hµng ho¸ s¶n xt ra
Gi¶ sư cã nhu cÇu 100 triƯu mÐt v¶i vµ do 3 nhãm ngêi s¶n xt víi sè lỵng kh«ng ®Ịu nhau
vµ cã thêi gian lao ®éng c¸ biƯt s¶n xt 1 mÐt v¶i kh¸c nhau. H·y tÝnh thêi gian lao ®éng x·
héi cÇn thiÕt (TGL§XHCT) cđa 1 mÐt v¶i lµm c¬ së x¸c ®Þnh gi¸ c¶ 1 mÐt v¶i b¸n ra trªn thÞ tr-
êng ?
Nhãm
s¶n xt
Sè lỵng hµng ho¸
(triƯu m)
Thêi gian lao ®éng c¸ biƯt ®Ĩ
s¶n xt 1 m v¶i (giê)
A 10 1
B 5 2
C 85 3
Tõ c«ng thøc trªn cã thĨ vËn dơng ®Ĩ tÝnh thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt cđa vÝ dơ trªn
nh sau :
× + × + ×
=
(10 1) (5 2) (85 3)
TGL§XHCT
(cđa 1 m v¶i)

100
= 2,75 giê
Qua c¸ch tÝnh trªn cho thÊy : Con sè 2,75 giê lµ TGL§XHCT cđa 1 mÐt v¶i cã xu híng gÇn
s¸t víi nhãm ngêi s¶n xt C v× nhãm nµy s¶n xt vµ cung øng 85% hµng ho¸ v¶i cho nhu cÇu
thÞ trêng, nªn ®¹i diƯn cho ®iỊu kiƯn trung b×nh cđa x· héi. Nhng nÕu 85 triƯu mÐt v¶i thc vỊ
nhãm A th× TGL§XHCT cđa 1 mÐt v¶i gÇn s¸t víi 1 giê cđa nhãm A v× nhãm nµy s¶n xt vµ
cung cÊp cho thÞ trêng 85% nhu cÇu v¶i vµ ®¹i diƯn cho ®iỊu kiƯn s¶n xt trung b×nh.
Chó ý : B¶ng 1 kh«ng gi¶ng trong bµi nµy, mµ chđ u ®Ĩ GV hiĨu s©u h¬n Bµi 2 vµ ®Ĩ biÕt
c¸ch tÝnh TGL§XHCT

khi gi¶i thÝch néi dung kh¸i qu¸t cđa quy lt gi¸ trÞ, nÕu HS cã th¾c
m¾c.
Sơ đồ 1 : Biểu hiện nội dung của quy luật giá trị trong sản xuất
a) Đối với 1 hàng hoá
TGLĐXHCT
(Giá trị xã hội của hàng hoá)

(1) (2) (3)

Nhận xét :
- Ngời thứ 1, có thời gian lao động cá biệt = thời gian lao động xã hội cần thiết, thực hiện
đúng yêu cầu của quy luật giá trị, nên họ thu đợc lợi nhuận trung bình.
- Ngời thứ 2, có thời gian lao động cá biệt < thời gian lao động xã hội cần thiết, thực hiện tốt yêu
cầu của quy luật giá trị, nên thu đợc lợi nhuận nhiều hơn mức lợi nhuận trung bình.
- Ngời thứ 3, có thời gian lao động cá biệt > thời gian lao động xã hội cần thiết, vi phạm yêu cầu
của quy luật giá trị, nên bị thua lỗ.
b) Đối với tổng hàng hoá

Nhận xét :
Trờng hợp 1 phù hợp với yêu cầu của quy luật giá trị, nên có tác dụng góp phần cân đối và ổn
định thị trờng. Còn 2 trờng hợp sau vi phạm quy luật giá trị nên dẫn đến hiện tợng thừa hoặc
thiếu hàng hoá trên thị trờng. Cụ thể là, trờng hợp 2 thừa và trờng hợp 3 thiếu hàng hoá.
Sơ đồ 2 : Biểu hiện của nội dung quy luật giá trị trong lu thông
a) Đối với 1 hàng hoá
Giá cả
TGLĐXHCT
(hay giá trị của 1 hàng hoá)
Kết luận :
- Giá cả của 1 hàng hoá có thể bán cao hoặc thấp, nhng bao giờ cũng phải xoay quanh trục giá trị
hàng hoá.
- Sự vận động của giá cả xoay quanh trục giá trị hàng hoá chính là cơ chế hoạt động của quy luật
giá trị.
b) Đối với tổng hàng hoá và trên toàn xã hội
Quy luật này yêu cầu :
Tổng giá cả hàng hoá sau khi bán bằng tổng giá trị hàng hoá trong sản xuất.
Kết luận : Yêu cầu này là điều kiện đảm bảo cho nền kinh tế hàng hoá vận động và phát triển
bình thờng (hay cân đối).
Các trư
ờng hợp
thực hiện
yêu cầu
của
Quy luật
giá trị
1 Tổng TGLĐCB = Tổng TGLĐXHCT

2 Tổng TGLĐCB > Tổng TGLĐXHCT
3 Tổng TGLĐCB < Tổng TGLĐXHCT
B¶ng 1 : Nh÷ng t¸c ®éng cđa quy lt gi¸ trÞ
B¶ng 2 : VËn dơng quy lt gi¸ trÞ trong s¶n xt vµ lu th«ng hµng ho¸
V. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP :
1. Ổn đònh tổ chức lớp :
2. Kiểm tra bài cũ:
3. Giảng bài mới:
T¹i sao trong s¶n xt cã lóc ngêi s¶n xt l¹i thu hĐp s¶n xt, cã lóc l¹i më réng s¶n xt, hc
khi ®ang s¶n xt mỈt hµng nµy l¹i chun sang mỈt hµng kh¸c ? T¹i sao trªn thÞ trêng, hµng ho¸ khi
th× nhiỊu khi th× Ýt ; khi gi¸ cao, khi th× gi¸ thÊp. Nh÷ng hiƯn tỵng nãi trªn lµ ngÉu nhiªn hay do quy
lt nµo chi phèi ? Bài học 3 sẽ giúp chúng ta giải đáp các câu hỏi trên.
T¸c ®éng
cđa
quy lt
gi¸ trÞ
§iỊu tiÕt s¶n xt vµ lu th«ng hµng ho¸, dÞch vơ th«ng qua sù
biÕn ®éng cđa gi¸ c¶.
vỊ
phÝa
Nhµ
n­íc
- X©y dùng vµ ph¸t triĨn m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi
chđ nghÜa.
- §iỊu tiÕt thÞ trêng nh»m ph¸t huy mỈt tÝch cùc vµ h¹n chÕ mỈt tiªu cùc.
vỊ
phÝa
c«ng
d©n
- PhÊn ®Êu gi¶m chi phÝ, n©ng cao søc c¹nh tranh, thu nhiỊu lỵi nhn.

- Chun dÞch c¬ cÊu s¶n xt, c¬ cÊu mỈt hµng vµ ngµnh hµng sao cho
phï hỵp víi nhu cÇu.
- C¶i tiÕn kÜ tht - c«ng nghƯ, hỵp lÝ ho¸ s¶n xt, c¶i tiÕn mÉu m·, n©ng
cao chÊt lỵng hµng ho¸...
Thùc hiƯn sù lùa chän t nhiªn vµ ph©n ho¸ ngêi s¶n xt
thµnh giµu − nghÌo.
KÝch thÝch lùc lỵng s¶n xt ph¸t triĨn vµ n¨ng st lao ®éng
x· héi t¨ng lªn.
Phần làm việc của Thầy và Trò Nội dung chính của bài học
Tiết 1:
Hoạt độâng1: Đàm thoại + Thuyết trình + Trực
quan
Mục tiêu:HS nªu ®ỵc néi dung vµ ph©n tÝch ®ỵc
biĨu hiƯn cđa quy lt gi¸ trÞ trong s¶n xt vµ lu
th«ng hµng ho¸.
GV nêu câu hỏi (có câu liên quan bài cũ):
- Người ta trao đổi hàng hoá trên thò trường căn cứ
vào thời gian lao động cá biệt hay thời gian lao
động xã hội cần thiết?
- Cách xác đònh thời gian lao động xã hội cần
thiết? Ví dụ.
- Quy luật giá trò yêu cầu người sản xuất phải đảm
bảo điều gì để tránh bò thua lỗ? Lấy ví dụ trong
SGK để giải thích, minh hoạ (Ví dụ ở trang28)
- Quy luật giá trò yêu cầu việc trao đổi hàng hoá
phải dựa trên nguyên tắc nào?
HS trình bày ý kiến cá nhân.
Cả lớp bổ sung ý kiến.
GV giảng giải:
+ §Ĩ HS hiĨu néi dung kh¸i qu¸t cđa quy lt gi¸

trÞ, GV cÇn nh¾c l¹i kiÕn thøc sù h×nh thµnh lỵng
gi¸ trÞ hµng ho¸ ë Bµi 2 : Trªn thÞ trêng, lỵng gi¸ trÞ
x· héi cđa hµng ho¸ kh«ng do thêi gian lao ®éng c¸
biƯt qut ®Þnh mµ do thêi gian lao ®éng x· héi cÇn
thiÕt qut ®Þnh. Do vËy : S¶n xt vµ trao ®ỉi ph¶i
dùa trªn c¬ së TGL§XHCT ®Ĩ s¶n xt ra hµng ho¸
®ã.
+ Ph©n tÝch biĨu hiƯn cđa quy lt gi¸ trÞ : Tõ néi
dung nãi trªn cđa quy lt gi¸ trÞ, GV ph©n tÝch
biĨu hiƯn cđa néi dung nµy trong hai lÜnh vùc s¶n
xt vµ lu th«ng.
- Trong lÜnh vùc s¶n xt :
Quy lt gi¸ trÞ yªu cÇu ngêi s¶n xt ph¶i ®¶m b¶o
sao cho thêi gian lao ®éng c¸ biƯt ®Ĩ s¶n xt tõng
hµng ho¸ hay s¶n xt toµn bé hµng ho¸ ph¶i phï
hỵp víi thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt.
Cã thĨ sư dơng s¬ ®å 1 ë phÇn ph¬ng tiƯn d¹y häc
®Ĩ minh ho¹.
- Trong lÜnh vùc lu th«ng :
Quy lt gi¸ trÞ yªu cÇu viƯc trao ®ỉi gi÷a hai hµng
ho¸ A vµ B còng ph¶i dùa trªn c¬ së thêi gian lao
®éng x· héi cÇn thiÕt. Nãi c¸ch kh¸c, trao ®ỉi hµng
1. Nội dung của quy luật giá trò: