Sáng kiến kinh nghiệm SKKN một số hoạt động hỗ trợ cần thiết cho việc dạy và học ngữ văn bậc THPT

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI:
"MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ CẦN THIẾT CHO VIỆC DẠY
VÀ HỌC NGỮ VĂN BẬC THPT"

1


A- PHẦN MỞ ĐẦU
1- Cơ sở lý luận:
Theo nghiên cứu về tâm lý và giáo dục sƣ phạm, tính tích cực nhận thức trong hoạt động
học tập có liên quan chặt chẽ đến động cơ học tập, nếu có động cơ đúng tất sẽ tạo ra hứng
thú, hứng thú là tiền đề của tự giác, hứng thú và tự giác là hai yếu tố tâm lý tạo nên tính
tích cực. Với các bộ môn học trong nhà trƣờng nói chung và với môn Ngữ văn nói riêng,
giải quyết tốt vấn đề này, học sinh sẽ đƣợc rèn luyện năng lực học tập đạt hiệu quả cao.
Môn học nào cũng vậy, các tiết học chính khoá chiếm hầu hết thời lƣợng. Riêng môn
Ngữ văn có đặc trƣng riêng; nó vừa mang tính khoa học yêu cầu sự chuẩn xác cao; vừa
là môn nghệ thuật đòi hỏi sự sáng tạo độc đáo. Vậy giảng dạy Ngữ văn ngoài các tiết học
chính khoá, giáo viên hƣớng dẫn học sinh tiếp cận kiến thức cơ bản, càng cần tổ chức
thêm các hoạt động ngoại khoá cho học sinh. Điều này không chỉ giúp các em nắm
vững, khắc sâu kiến thức mà còn mở rộng, gợi cảm hứng học tập và phát huy được
tính tích cực chủ động của học sinh. Không thể phủ nhận ngoại khoá văn học là một
hoạt động hỗ trợ cần thiết để việc dạy và học bộ môn Ngữ văn đạt kết quả cao hơn.
2- Cơ sở thực tiễn:
- Chương trình và sách giáo khoa THPT thay đổi, đồng nhất với điều đó là yêu cầu môn
Văn phải gắn với thực tiễn, phải để học sinh tiếp cận với những vấn đề nóng hổi của
cuộc sống; giảng dạy Ngữ văn phải quan tâm đến vấn đề dẫn dắt để học sinh tự chiếm
lĩnh kiến thức. Tri thức có thể đi tới học trò bằng nhiều con đƣờng linh hoạt đa dạng. Tất
nhiên, không thể xem nhẹ các tiết học chính khoá; vì ở đó các em đƣợc trang bị khá đầy
đủ kiến thức để tiếp tục các cấp học cao hơn hoặc sống, làm việc ở mọi lĩnh vực khác

nhau. Song cũng phải thừa nhận rằng, yêu cầu các em học những bài văn xuôi dài, những
tác phẩm thơ khó, kiểm tra trắc nghiệm hay tự luận; không phải là điều học sinh nào cũng
hào hứng đón nhận. Nhƣng nếu để các em tự bắt tay vào sƣu tầm tƣ liệu làm bài thu
hoạch cho các bài học, động viên khuyến khích các em sáng tạo một cách tiếp cận mới
mẻ đối với tác phẩm văn chƣơng, hƣớng dẫn các em làm các phần mềm liên quan đến
chƣơng trình học; hoặc tổ chức các trò chơi học tập theo tinh thần “học mà chơi, chơi mà
học” sẽ khiến đa số các em say mê hứng thú hơn nhiều.
- Xuất phát từ những điều đó, tôi luôn nung nấu suy nghĩ làm thế nào để có những tiết
học văn thật nhẹ nhàng mà hứng thú; vừa đạt hiệu quả khắc sâu kiến thức, vừa tạo đƣợc
những dấu ấn khó phai trong cuộc đời học trò của các em. Vì thế, tôi mạnh dạn trao đổi
cùng đồng nghiệp vấn đề: Ngoại khoá Văn học – một hoạt động hỗ trợ cần thiết cho
việc dạy và học Ngữ văn.
2


Sáng kiến kinh nghiệm này gồm 2 phần chính:
- Ngoại khoá văn học - mục đích và yêu cầu cơ bản.
- Tổ chức hoạt động ngoại khoá văn học.
B- PHẦN NỘI DUNG
I- Ngoại khoá - mục đích và yêu cầu cơ bản
1- Mục đích của hoạt động ngoại khoá văn học:
Ngoại khoá văn học là những hoạt động diễn ra ngoài giờ dạy - học chính khoá, ở
đó việc tiếp nhận tri thức văn chƣơng có sự kết hợp với các hoạt động vui chơi dƣới các
dạng thức nhẹ nhàng, thƣ giãn.
Mục đích của ngoại khoá văn học :
* Đối với học sinh:
- Ngoại khoá văn học giúp học sinh củng cố ôn luyện, nắm chắc kiến thức cơ bản dƣới
nhiều dạng thức phong phú, phù hợp với tâm lý lứa tuổi.
- Bên cạnh đó, hoạt động ngoại khoá còn tạo điều kiện để học sinh mở rộng, nâng cao
hiểu biết về văn chƣơng nói chung và về những vấn đề có liên quan đến tác giả tác phẩm

có học trong nhà trƣờng nói riêng.
- Đồng thời ngoại khoá văn học cũng tạo tính hấp dẫn, sinh động cho các tiết dạy và
học văn. Các em hứng thú say mê môn Ngữ văn, có điều kiện bộc lộ khả năng chủ động
lĩnh hội, khám phá, sáng tạo, đƣợc thể hiện mình...
- Rèn cho học sinh tư duy nhanh, trí nhớ tốt, óc liên tưởng phong phú, khả năng ứng xử
linh hoạt, năng lực làm việc nhóm hiệu quả ... cũng là tác dụng của hoạt động ngoại khoá
văn học. Các em sẽ làm quen với thao tác nghiên cứu khoa học khi nhận một đề tài, tự
sƣu tầm tƣ liệu và hoàn thành sản phẩm trí tuệ theo quan điểm riêng của mình.
* Đối với giáo viên:
- Việc tổ chức các hoạt động ngoại khoá giúp bản thân mỗi giáo viên tự bồi dưỡng nâng
cao trình độ, khuyến khích khả năng tìm tòi, sáng tạo; cập nhật với những yêu cầu thời
đại, gắn văn học gần hơn với cuộc sống.
- Ngoại khoá văn học giúp giáo viên đổi mới thực sự trong phương pháp dạy học môn
Ngữ văn, hƣớng vai trò trung tâm là học sinh, giáo viên đóng vai trò là ngƣời hƣớng
dẫn.
3


- Giáo viên thông qua hoạt động ngoại khoá sẽ tích luỹ đƣợc cho mình kho tƣ liệu phong
phú giúp ích cho quá trình dạy học lâu dài.
2- Yêu cầu của ngoại khoá văn học:
- Kiến thức sử dụng là những điều liên quan đến các tác phẩm, tác giả hoặc những vấn
đề xoay quanh chƣơng trình học của học sinh. Cũng có thể mở rộng ra cả những lĩnh vực
khác nếu điều ấy giúp cho việc học tập kiến thức văn chƣơng.
- Cách đƣa ra vấn đề ngoại khoá phải vừa dễ vừa khó, vừa quen vừa lạ, vừa bất ngờ vừa
thú vị, và tất nhiên- phải gắn với mục đích giáo dục.
- Cách thức tổ chức: phải thu hút đƣợc số lƣợng học sinh tham gia đông đảo và phát huy
đƣợc trí tuệ, tài năng của số đông học trò, kích thích đƣợc khả năng sáng tạo, chủ động
chiếm lĩnh kiến thức của các em....
II- Tổ chức hoạt động ngoại khoá văn học:

- Tổ chức những trò chơi đơn giản:
1.1.

Chuẩn bị:

- Công việc của giáo viên: Giáo viên dựa vào năng lực và trình độ của học sinh để
đƣa ra các dạng câu hỏi ngắn gọn về các chủ đề khác nhau.
- Công việc của học sinh: Học sinh tìm hiểu mở rộng kiến thức văn chƣơng theo
định hƣớng của giáo viên, tƣơng ứng với từng chủ đề. Khi giáo viên đƣa ra câu hỏi, học
sinh suy nghĩ trả lời nhanh theo nhóm hoặc cá nhân.
1.2.

Tiến hành:

- Thời gian tổ chức: có thể thực hiện tiện lợi ở mọi thời điểm khi giáo viên muốn tổ
chức ngoại khoá: khi ôn tập hè, sau khi thi xong học kỳ, tiết học ngoại khoá vào các dịp
ngày Tết, lễ trọng đại hoặc tiết ôn tập sau khi học xong một chương, một phần kiến thức
nào đó...
- Địa điểm tổ chức: Thực hiện tại lớp học hoặc khi tham gia các buổi sinh hoạt
ngoại khoá, dã ngoại ...
- Đối tượng tham gia: Có thể sử dụng đối với học sinh ở nhiều khối lớp vì đây là
những tri thức văn chƣơng cơ bản mà các em đã từng học, từng biết.
1.3.

Minh hoạ:

Trò chơi 1 : Ân số văn chương
1- Bài ca dao nào có nhiều số từ Hán Việt nhất?
4

Đáp án: Đó là bài:
Yêu nhau tam tứ núi cũng trèo
Ngũ lục sông cũng lội
Thất bát cửu thập đèo cũng qua.
2- Có một câu chuyện dân gian mà ở đó ngƣời xƣa tƣởng tƣợng ra tại một cung vua cũng
có bờ rào nhƣ ở các làng quê. Đó là truyện nào? Tại sao em biết?
Đáp án: Truyện cổ tích “Tấm Cám” vì trong đó có chi tiết: “Phơi áo chồng tao thì phơi
bằng sào, chớ phơi bờ rào tao cào mặt ra”.
3- Tại sao Nguyễn Trãi cùng Lê Lợi khởi nghĩa chống giặc Minh mà khi tuyên bố về
chiến thắng lại viết “Bình Ngô đại cáo” chứ không phải là “Bình Minh”?
Đáp án: Vì ông tổ sáng lập ra nhà Minh là Chu Nguyên Chương khởi nghiệp ở đất Ngô,
tự xưng là Ngô vương. Nguyễn Trãi khinh thị kẻ thù tới mức gợi nhắc tới cả ông Tổ triều
Minh.
4- Có bao nhiêu từ chỉ cóc và họ hàng nhà cóc trong bài thơ “Khóc Tổng Cóc” của Hồ
Xuân Hƣơng?
Đáp án: có 5 từ: chàng, cóc, bén, nòng nọc, chuộc (nữ sĩ rất thâm thuý khi hạ bệ Tổng
Cóc và họ hàng nhà tổng Cóc – giáo viên kể thêm giai thoại về nữ sĩ…).
5- Có một câu thơ của Bà Huyện Thanh Quan mà đọc xuôi, đọc ngƣợc đều có nghĩa, đó
là câu thơ nào?
Đáp án: “Cỏ cây chen lá, đá chen hoa”; vì đọc lại là “Hoa chen đá, lá chen cây cỏ”
6- Bài thơ tứ tuyệt nào mà chữ cái đầu toàn bài chỉ sử dụng phụ âm “m” ?
Đáp án: Đó là bài thơ của Tú Mỡ:
Mênh mông muôn mẫu một màn mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ
Mộng mị mỏi mòn mai một một
Mĩ miều may mắn mấy mà mơ.
(Giáo viên có thể kết hợp yêu cầu học sinh tìm nhanh từ láy khi dạy về từ láy)
7- Bài thơ “Mùa xuân xanh” của Nguyễn Bính có viết câu: “Lúa ở đồng tôi và lúa ở”.
Theo nhà thơ thì lúa còn ở đâu nữa?

Đáp án: Lúa ở “Đồng nàng và lúa ở đồng anh”(vì đây là câu thơ nối tiếp ý câu trên)
5


8- Nhà thơ Tố Hữu từng ngợi ca ngƣời phụ nữ Việt Nam bằng những hình ảnh so sánh
độc đáo. Nói về sự rắn rỏi kiên cƣờng của họ, thi sĩ đã hai lần ví họ nhƣ kim loại. Đó là
những câu thơ nào? Trong bài thơ nào?
Đáp án:
-

Trong bài “Tiếng chổi tre” ( Tố Hữu):

Chị lao công
Như sắt
Như đồng...
-

Trong bài “Người con gái Việt Nam” ( Tố Hữu):

Thịt da em hay là sắt là đồng…
9- Ba nhà thơ có ý nguyện chân thành; họ đều mong muốn đƣợc làm con chim hót để tô
điểm cho cuộc đời thêm đẹp thêm tƣơi. Đó là ai? Câu thơ nào cho biết điều ấy?
Đáp án:
-

Thanh Hải trong bài “Mùa xuân nho nhỏ”:

Ta làm con chim hót
Ta làm một nhành hoa
Ta nhập vào hoà ca

Một nốt trầm xao xuyến…
-

Viễn Phương trong bài “Viếng lăng Bác ”:

Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác
Muốn làm đoá hoa hương toả đâu đây…
-

Tố Hữu trong bài “Một nhành xuân" :
Dẫu là con chim chiếc lá

Thì con chim phải hót chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không có trả
Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình…
10- Theo Xuân Diệu, mùa thu cũng có áo, vậy sắc áo của thu màu gì?
Đáp án: Màu vàng mơ vì trong “Đây mùa thu tới ” có câu:
6


“Với áo mơ phai dệt lá vàng”.
Trò chơi 2: cùng vui đố kiều
1- “Truyện Kiều” của Nguyễn Du có cặp câu lục bát nào có chứa năm từ “cho”?
Đáp án:
Làm cho cho mệt cho mê
Làm cho đau đớn ê chề cho coi.
2- Cho biết mỗi câu thơ của “Truyện Kiều” (Nguyễn Du) sau đây chỉ ngựa của ai?
a- Khách đà lên ngựa, người còn nghé theo…
b- Rằng ta có ngựa truy phong…
c- Người lên ngựa, kẻ chia bào...

d- Thanh gươm yên ngựa lên đường thẳng rong...
Đáp án: a- Ngựa của Kim Trọng; b- Ngựa của Sở Khanh; c- Ngựa của Thúc Sinh; dNgựa của Từ Hải
3- Cho biết bốn câu thơ thuộc “Truyện Kiều” (Nguyễn Du) sát liền nhau có sử dụng
nghệ thuật so sánh?
Đáp án: Đó là các câu thơ tả tiếng đàn của Thuý Kiều gảy cho Kim Trọng nghe:
Trong như tiếng hạc bay qua
Đục như tiếng suối mới sa nửa vời
Tiếng khoan như gió thoảng ngoài
Tiếng mau sầm sập như trời đổ mua.
4- Những câu thơ sau, câu thơ nào tả cảnh dòng nƣớc Kim Trọng – Thuý Kiều lần đầu
gặp gỡ?
a/ Nao nao dòng nước uốn quanh
Nhịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.
b/ Dưới cầu nước chảy trong veo
Bên cầu tơ liễu bóng chiều thướt tha…
c/ Một vùng cỏ mọc xanh rì
Nước ngâm trong vắt thấy gì nữa đâu.
7


Đáp án: b là tả cảnh dòng nước Kim – Kiều gặp nhau trong tiết thanh minh, cho nên
nó mang vẻ đẹp thơ mộng, lãng mạn, trữ tình như mối tình đầu trong sáng của hai người;
còn a là dòng nước buồn khi Kiều gặp mộ Đạm Tiên; c là dòng nước trống vắng khi Kim
Trọng quay trở lại vườn Thuý tìm Kiều mà không thấy.
5- Trong “Truyện Kiều”, Nguyễn Du viết về một thứ mà khi thì ngắn chẳng tày gang tay,
lúc lại dài bằng cả ba năm. Đó là gì?
Đáp án: Đó là thời gian một ngày. Bởi có hai câu thơ:
- Ngày vui ngắn chẳng tày gang...
- Sầu đong càng lắc càng đầy
Ba thu dồn lại một ngày dài ghê.

6- Cho biết bốn dòng thơ trong “Truyện Kiều” có đủ phong hoa tuyết nguyệt, cầm kỳ thi
hoạ? ( câu thơ không nhất thiết phải ở vị trí liền sát nhau, chỉ cần mang nghĩa trên chứ
không cần phải có từ ngữ y nhƣ vậy).
Đáp án: Đó là những câu thơ sử dụng ngôn từ ước lệ tượng trưng khi nói về cuộc sống
của Kiều ở lầu xanh lần thứ nhất; Nguyễn Du cảm thông với nỗi đau đớn ê chề của nhân
vật Kiều nên không nỡ dùng từ ngữ thô tục. Đoạn này tả cảnh lầu xanh bề ngoài có vẻ
thanh cao tao nhã, nhưng che đậy cuộc sống nhơ nhuốc bên trong.
Đòi phen gió tựa hoa kề
Nửa rèm tuyết ngậm bốn bề trăng thâu.
… Đòi phen nét vẽ câu thơ
Cung cầm trong nguyệt, nước cờ dưới hoa.
7- “Truyện Kiều” có hai câu thơ nhắc tới hình ảnh “mặt sắt”. Hãy cho biết đó là những
câu nào? Chỉ nhân vật nào vậy?
Đáp án:

- Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình (Hồ Tôn Hiến)

- Trông lên mặt sắt đen sì (viên quan xử kiện vụ Thúc ông)
8- Trong “Truyện Kiều„, Thuý Kiều đã từng đánh đàn cho những ai nghe?
Đáp án:
- Kim Trọng :

Lần đầu: Trong như tiếng hạc bay qua,

Đục như nước suối mới sa nửa vời..
Ngày tái hợp: Phím đàn dìu dặt tay tiên
8


- Mã Giám Sinh: ép cung cầm nguyệt thử bài quạt thơ

- Hoạn Thư – Thúc Sinh: Bốn dây như khóc như than, Khiến người trong tiệc cũng tan
nát lòng, Cùng trong một tiếng tơ đồng, Người ngoài cười nụ, người trong khóc thầm…
- Hồ Tôn Hiến: Một cung gió thảm mưa sầu, Bốn dây nhỏ máu năm đầu ngón tay, Ve
ngâm vượn hót nào tày, Lọt tai Hồ cũng nhăn mày rơi châu…
9- Vẻ đẹp nào trong “Truyện Kiều” đƣợc Nguyễn Du miêu tả gắn liền với “hoa, ngọc,
mây, tuyết”?
Đáp án: Thúy Vân được miêu tả: Hoa cười ngọc thốt đoan trang
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da…
10- Trong “Truyện Kiều”, có một cặp câu lục bát sử dụng toàn từ Hán Việt, đó là câu
nào?
Đáp án: Hồ công quyết kế thừa cơ
Lễ tiền binh hậu khắc cờ tập công.
Trò chơi 3 : Tri kỉ văn chương
1. Tên của hai anh em sinh đôi trong “Sự tích trầu cau” là gì? (Cao Tân và Cao Lang).
2. Trong “Thần thoại Hy Lạp”, ai là ngƣời lấy lửa cho loài ngƣời? (Prômêtê)
3. Ai đƣợc coi là ngƣời khai sinh ra thể loại ngụ ngôn trên thế giới? (Ê dốp – một người
nô lệ Hy Lạp sống khoảng giữa thế kỷ VI trước công nguyên – Giáo viên kể giai thoại
về Ê-dốp).
4. Nhà thơ nào là tác giả của những câu thơ chỉ có thanh bằng sau:
Ô hay buồn vương cây ngô đồng
Vàng rơi vàng rơi thu mênh mông...
(Bích Khê)
5. Quê hƣơng của Lê Nhƣ Hổ ở đâu? (Tiên Lữ - Hưng Yên)
6. Dân ở tỉnh nào ở Việt Nam giàu nhất và sống lâu nhất? (Phú Thọ)
7. “Tứ bất tử” trong dân gian là những ai? (Thánh Gióng, Sơn Tinh, Chử Đồng Tử, Bà
chúa Liễu Hạnh)
8. Ai là ngƣời sau một hồi trống vẽ đƣợc nhiều con vật (Trạng Quỳnh – vẽ giun)

9

9. Ngƣời nào ở Trung Quốc đi bảy bƣớc làm đƣợc một bài thơ ? (Tào Thực – con trai
Tào Tháo - bài thơ “Thất bộ thi”: Cọng đậu nấu hạt đậu/ Đậu ở trong nồi khóc/ Cùng
một gốc sinh ra/ Sao nỡ lòng đến thế! )
10. Điểm yếu nhất của dũng sĩ A - sin trong “Thần thoại Hy Lạp” nằm ở đâu? (gót chân)
Trò chơi 4: chân dung nghệ sĩ
Những câu thơ sau đây gợi nhắc đến tác giả nào trong văn học Việt Nam?
1- Cũng chẳng giàu mà cũng chẳng sang,
Không gầy, không béo, chỉ làng nhàng.
Đáp án: Nguyễn Khuyến- vì đây là thơ tự trào của ông .
2- Vị Xuyên có…..
Dở dở lại ương ương
Cao lâu thường ăn quỵt
Thổ đĩ lại chơi lường.
Đáp án: Tú Xƣơng – vì đây là thơ tự giễu mình của chính nhà thơ Tú Xƣơng.
3- Nước gợn sông Đà con cá nhảy
Mây trùm non Tản cái diều bay.
Hoặc: Văn chương thời nôm na
Thú chơi có sơn hà
Ba Vì ở trước mặt
Hắc Giang bên cạnh nhà.
Hoặc: Trời sinh ra bác ....
Quê hương thời có cửa nhà thời không.
Nửa đời Nam Bắc Tây Đông
Bạn bè sum họp, vợ chồng biệt ly.
Đáp án: Tản Đà - cả ba câu thơ trên đều là thơ Tản Đà tự hoạ về mình.
4- Thu đến cây nào chẳng lạ lùng
Một mình lạt thuở ba đông
Lâm tuyền ai rặng già làm khách
10

Tài đống lương cao ắt cả dùng.
Đáp án: Nguyễn Trãi, vì đây chính là đoạn thơ trong bài “Tùng” do ông làm để gửi gắm
khí tiết – phẩm chất của ngƣời quân tử.
5- Nhất sinh đê thủ bái mai hoa.
Đáp án: Đây là Cao Bá Quát vì sinh thời ông rất thích câu này với dụng ý: Suốt một đời
chỉ bái lạy hoa mai - biểu trƣng cho vẻ đẹp cao quý, thanh khiết. Đó cũng chính là cái đẹp
cao quý của nhân cách con ngƣời.
6-

Hồ mã tê bắc phong
Việt điểu sào nam chi .

Đáp án: Phan Bội Châu – vì ông lấy bút danh là “Sào Nam” trong câu thơ cổ: Ngựa Hồ
gầm ải bắc, Chim Việt đậu cành nam – mang dụng ý thể hiện lòng yêu nhớ quê hƣơng đất
nƣớc thiết tha ngay cả khi phải bôn ba hải ngoại tìm đƣờng cứu nƣớc.
7- Tôi lấy tên làng đặt tên một người thơ
Một người thơ, tên làng ai cũng nhớ
Tàu chạy chậm đến gần làng Yên Đổ
Nghe bồi hồi một tiếng thơ ngân.
Đáp án: Đó là nhà thơ Nguyễn Khuyến – cụ Tam nguyên quê ở làng Yên Đổ, câu thơ
trên Xuân Diệu viết để ca ngợi ông.
Trò chơi 5 :

Chuyện lạ văn chương

1- Người phụ nữ nào duy nhất trên thế giới không sinh con mà lại đẻ trứng?
Đáp án: Âu Cơ (Theo truyện truyền thuyết: Con Rồng cháu Tiên)
2- Bài ca dao nào có đủ: xuân, hạ, thu, đông?

Đáp án: Mùa xuân em đi chợ Hạ
Mua cá thu về chợ hãy còn đông.
Ai nói với anh rằng em đã có chồng
Bực mình em đổ cá xuống sông, em về.
(Theo cuốn Bình giảng ca dao- Hoàng Tiến Tựu, NXB GD, 2000, trang 72)
Giáo viên giải thích rõ: Đây là từ đồng âm, câu đố mang tính bất ngờ vì đây là đố mẹo.
Học sinh sẽ bất ngờ khi thấy hiện tượng chơi chữ thú vị .(Giáo viên có thể giới thiệu thêm
11


câu ca dao sử dụng hiện tượng đồng âm: “Bà già đi chợ cầu Đông/ Bói xem một qủe lấy
chồng lợi chăng/ Thầy bói xem quẻ nói rằng/ Lợi thì có lợi nhưng răng chẳng còn. ”)
3- Bài thơ nào có hình ảnh cửa sổ không khép bao giờ?
Đáp án: Bài “Hƣơng thầm” của Phan Thị Thanh Nhàn có câu thơ:
Khung cửa sổ hai nhà cuối phố
Chẳng hiểu vì sao không khép bao giờ
Đôi bạn ngày xưa học chung một lớp,
Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa…
4- Làng trong bài thơ nào mà người nhỏ tuổi nhất mới là hai mươi tuổi?
Đáp án: Bài “Núi đôi” của Vũ Cao có đoạn thơ:
Bảy năm về trước em mười bảy,
Anh mới đôi mươi trẻ nhất làng,
Xuân Dục, Đoài Đông hai cánh lúa
Bữa thì em tới, bữa anh sang…
5- Trong thơ Bác, năm nào là năm có cả bốn mùa xuân?
Đó là năm 1968, vì bài thơ Không đề đƣợc Bác sáng tác năm 1968 nhƣ sau:
Thuốc kiêng rượu cữ đã ba năm
Không bệnh là tiên sướng tuyệt trần,
Mừng thấy miền Nam luôn thắng lớn
Một năm là cả bốn mùa xuân.

6- Hai nhà thơ Việt Nam hiện đại đều sáng tạo ra hình ảnh mùa thu cũng có áo. Đó
là những câu thơ của ai?
Đáp án: Đó là màu áo mơ phai trong bài “Đây mùa thu tới” của Xuân Diệu:
Đây mùa thu tới, mùa thu tới
Với áo mơ phai dệt lá vàng.
Và câu thơ của Nguyễn Đình Thi trong bài “Đất nước” :
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha.
12


7- Hai câu thơ nào có chứa địa danh từ đầu đến cuối nước ta?
Đáp án: Đó là hai câu thơ viết về đất nƣớc Việt Nam trong “Trƣờng ca Nguyễn Văn
Trỗi” của Lê Anh Xuân:
Đầu trời ngất đỉnh Hà Giang,
Cà Mau mũi đất mỡ màng phù sa.
Nếu học sinh đưa ra đáp án sau cũng chấp nhận: Câu thơ của Tố Hữu: “Từ mũi Cà Mau
đến địa đầu Móng Cái”.
8- Nhà văn hiện đại nào được tôn vinh là ông vua phóng sự đất Bắc?
Đó là Vũ Trọng Phụng, tác giả của những thiên phóng sự nổi tiếng nhƣ: Cơm thầy cơm
cô, Kỹ nghệ lấy Tây… và cả những tiểu thuyết lừng danh nhƣ: Số đỏ, Giông tố, Vỡ đê…
Trò chơi 6 : Ô chữ văn học
Hoa trong thi ca cổ điển là hình ảnh ƣớc lệ tƣợng trƣng chỉ ngƣời phụ nữ. Sau đây là
những loài hoa đƣợc nhà thơ Nguyễn Du nhắc tới trong các câu thơ thuộc “Truyện Kiều”.
Bạn hãy tìm các từ hàng ngang và hàng dọc (Giáo viên có thể kẻ ô chữ trên bảng cho học
sinh tiện theo dõi)
1- Huệ lan sực nức một nhà,
Từng cay đắng lại mặn mà hơn xưa.
2- Tiếng sen sẽ động giấc hoè
Bóng trăng đã xế hoa lê lại gần.

3- Bóng hồng nhác thấy nẻo xa,
Xuân lan thu cúc mặn mà cả hai.
4- Trước sau nào thấy bóng người,
Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông.
5- Mai cốt cách, tuyết tinh thần,
Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười.
6- Cớ sao trằn trọc canh khuya
Màu hoa lê đã đầm đìa giọt sương.
7- Sớm đào tối mận lân la
Trước là trăng gió, sau ra đá vàng.
13


8- Chim hôm thoi thót về rừng
Đoá trà mi đã ngậm trăng nửa vành.
9- Dưới trăng quyên đã gọi hè
Đầu tường lửa lựu lập loè đâm bông.
10- Hải đƣờng lả ngọn đông lân
Giọt sương trĩu nặng cành xuân la đà.
11- Ngoài song thỏ thẻ oanh vàng
Nách tường bông liễu bay ngang qua mành.
1
2
3
4
5
6
7
8
9

10
11
Đáp án: từ hàng ngang: huệ, hoè, lan, đào, mai, lê, mận, trà mi, lựu, hải
đường, liễu
Từ hàng dọc: hoa điểm mười.
C- PHẦN KẾT LUẬN
1, Kết luận về nội dung, ý nghĩa và tính hiệu quả của hoạt động ngoại khoá:
14


- Nội dung của hoạt động ngoại khoá rất phong phú, nó trùm phủ kiến thức văn chƣơng
không chỉ ở cấp THPT mà còn ở trong và ngoài chƣơng trình Ngữ văn chính khoá ở các
cấp học khác. Cách thức tổ chức các hoạt động ngoại khoá cũng vô cùng đa dạng, từ việc
trả lời câu hỏi đố vui kiến thức đến việc vận dụng công nghệ thông tin để tạo dựng các trò
chơi bổ ích, để sáng tạo các phần mềm tri thức văn chƣơng thú vị.
- Cũng cần phải nói thêm rằng: đã gọi là ngoại khoá, tức chỉ thực hiện song song, hỗ trợ
với giờ học chính khoá; tránh lạm dụng sẽ trở thành khuyến khích học sinh ham chơi,
lƣời học; không cẩn thận sẽ hình thành lối học tài tử; không thành tài mà lại hoá tử.
Không nên biến thành kiểu trò chơi vô bổ, thiếu định hƣớng giáo dục. Nguyên tắc tối
quan trọng là tuyệt đối không áp dụng tràn lan với số tiết quá nhiều. Nên chăng ở các giờ
ôn tập, hoặc sau khi học xong một mảng kiến thức về thể loại, tác giả, tác phẩm lớn…;
lúc đó học sinh đã đƣợc trang bị một số kiến thức nhất định mới có thể tham gia tích cực.
- Ngoại khoá cũng phải tuỳ lớp, tuỳ hoàn cảnh môi trƣờng giáo dục mà vận dụng cho phù
hợp. Với học sinh lớp 12, đối mặt với các kỳ thi và các cách ra đề hiện nay, không thể để
các em mất quá nhiều thời gian cho các hoạt động ngoại khoá…
- Điều không thể phủ nhận là, trong tình hình hiện nay, hoạt động ngoại khoá luôn hỗ trợ
thiết thực cho dạy và học môn Ngữ văn trong nhà trƣờng; không chỉ đối với giáo viên và
cả đối với học sinh. Thực tế cho thấy, khi áp dụng nó, tôi tự nhận thấy tâm lý ngƣời dạy
và ngƣời học hết sức thoải mái, không căng thẳng và nặng nề. Học sinh tiếp thu bài tốt,
khắc sâu kiến thức chính khoá; đặc biệt có sự liên tƣởng mở rộng, trải nghiệm và hứng

thú thực sự đối với những kiến thức văn chƣơng. Việc tham gia các hoạt động ngoại khoá
tập thể lành mạnh nhƣ thế sẽ giúp học sinh có thêm niềm vui trong học tập, các em thấy
hấp dẫn với môn học xƣa nay vốn cần nhiều năng khiếu này.
- Sau một năm thực hiện, tôi có làm phiếu trắc nghiệm để lấy ý kiến các em học sinh
thuộc một số lớp 10 và 11 tôi đang giảng dạy tại trƣờng THPT. Và kết quả thống kê thật
bất ngờ: Các em đã rất hào hứng với các giờ ngoại khoá văn học, thậm chí còn say sƣa
tìm tài liệu ở nhiều nguồn khác nhau. Tôi thử làm một bài tập trắc nghiệm để thống kê
thái độ của học sinh đối với vấn đề ngoại khoá văn học. Kết quả cụ thể nhƣ sau:
Ý kiến

Yêu thích

học sinh lớp

ngoại
VH

10A6

97%

Không
cần Không có
ngoại
khoá thiết
ý kiến gì
khoá VH
3%

0%

15


11A3- 11A4

86%

10%

4%

Kết quả này chính là nguồn động viên rất to lớn để tôi tiếp tục đề tài, thực hiện những chủ
đề, cách thức hoạt động ngoại khoá tƣơng tự trong tƣơng lai.
2- Hướng nghiên cứu của đề tài:
- Giáo viên nên tiếp tục nghiên cứu hoạt động ngoại khoá để có thể thực hiện linh hoạt
ở các phân môn khác nhƣ: Tiếng Việt, Làm văn …
- Cần mở rộng hình thức đa dạng phong phú để học sinh có điều kiện sáng tạo, khẳng
định năng lực của mình: Ví dụ: Kể chuyện danh nhân, Bí mật bút danh, Hành trình văn
hoá, Ai là triệu phú…
- Cần nghiên cứu thiết kế ra những phần mềm ứng dụng chung mà giáo viên chỉ việc
thay đổi dữ liệu có thể dùng cho nhiều đơn vị kiến thức khác nhau.
- Mở rộng đối tƣợng và phạm vi hoạt động ngoại khoá không chỉ đối với học sinh lớp
mình phụ trách giảng dạy mà còn quan tâm đến một số hoạt động lớn của nhà trƣờng để
tất cả các khối lớp đều có thể tham gia nhƣ: đêm thơ, tham quan dã ngoại về quê hƣơng
tác giả….
Trên đây mới chỉ là những thể nghiệm ban đầu, bản thân tôi cảm nhận đề tài này còn
chƣa đƣợc thực sự nghiên cứu một cách đầy đủ, thấu đáo, sâu sắc. Thực tế, vấn đề ngoại
khoá tuy không mới song lại rất hiếm – hầu nhƣ không có các tài liệu hƣớng dẫn. Tôi tự
thấy mình vẫn đang băn khoăn tìm đƣờng. Tôi tha thiết mong nhận đƣợc sự đồng cảm

chia sẻ và các ý kiến đóng góp quý báu của các đồng nghiệp.

16


XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƢỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 20
2013

tháng 05

năm

Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình
viết, không sao chép nội dung
của ngƣời khác.

Lê Thị Thanh

17