Ngoại khóa văn học dân gian và văn học viết

Chương trình
Ngoại khoá Văn Học
Các bộ phận, thành phần của
nền Văn học Việt Nam thời kì trung đại
Nhóm 1 - Lớp Văn 10
Trường THPT Chuyên TN

Sơ đồ:
Các bộ phận, thành phần
của nền văn học Việt Nam
thời kì trung đại
Nền văn học trung đại Việt Nam
Văn học dân gian
Văn học viết
Văn học viết
Văn học chữ Hán
Văn học chữ Nôm






Bộ phận Văn Học Dân Gian
Bộ phận Văn Học Dân Gian
* Văn học dân gian phát triển thời kì dân tộc ta chưa có chữ viết
* Văn học dân gian phát triển thời kì dân tộc ta chưa có chữ viết
hoặc chữ viết chưa phổ cập trong tầng lớp bình dân, đã để lại
hoặc chữ viết chưa phổ cập trong tầng lớp bình dân, đã để lại
một kho tàng các tác phẩm vô cùng phong phú, độc đáo và

một kho tàng các tác phẩm vô cùng phong phú, độc đáo và
giàu giá trị, đậm đà bản sắc dân tộc.
giàu giá trị, đậm đà bản sắc dân tộc.
* Gồm 12 thể loại chính như: thần thoại, sử thi dân gian, truyền
* Gồm 12 thể loại chính như: thần thoại, sử thi dân gian, truyền
thuyết, truyện cổ tích, ca dao, dân ca...
thuyết, truyện cổ tích, ca dao, dân ca...
* Các đặc trưng cơ bản:
* Các đặc trưng cơ bản:


- Phương thức sáng tác và lưu truyền: bằng con đường tập thể
- Phương thức sáng tác và lưu truyền: bằng con đường tập thể
và theo lối truyền miệng
và theo lối truyền miệng


=> Hệ quả: các tác phẩm văn học dân gian mang tính dị bản
=> Hệ quả: các tác phẩm văn học dân gian mang tính dị bản
và tính truyền thống đậm nét
và tính truyền thống đậm nét


- Ngôn ngữ và nghệ thuật:
- Ngôn ngữ và nghệ thuật:


+ ngôn ngữ nói giản dị, ngắn gọn
+ ngôn ngữ nói giản dị, ngắn gọn

+ phương pháp phản ánh hiện thực một cách kì ảo.
+ phương pháp phản ánh hiện thực một cách kì ảo.

Bộ phận Văn Học Viết
Bộ phận Văn Học Viết

Chính thức ra đời từ thế kỉ X khi dân tộc giành lại được
Chính thức ra đời từ thế kỉ X khi dân tộc giành lại được
chủ quyền và xây dựng nền độc lập tương đối vững bền.
chủ quyền và xây dựng nền độc lập tương đối vững bền.

Chịu ảnh hưởng trực tiếp và sâu sắc tư tưởng, văn hoá,
Chịu ảnh hưởng trực tiếp và sâu sắc tư tưởng, văn hoá,
văn học cổ Trung Hoa
văn học cổ Trung Hoa

Gồm 2 thành phần:
Gồm 2 thành phần:


+ thành phần văn học chữ Hán: các tác phẩm được sáng
+ thành phần văn học chữ Hán: các tác phẩm được sáng
tác bằng chữ Hán
tác bằng chữ Hán


+ thành phần văn học chữ Nôm: các tác phẩm được sáng
+ thành phần văn học chữ Nôm: các tác phẩm được sáng
tác bằng chữ Nôm

tác bằng chữ Nôm
* Chữ Nôm là một loại chữ do người Việt sáng tạo ra, sử
* Chữ Nôm là một loại chữ do người Việt sáng tạo ra, sử
dụng các yếu tố của văn tự Hán để phiên âm tiếng Việt
dụng các yếu tố của văn tự Hán để phiên âm tiếng Việt






Mối quan hệ giữa 2 bộ
Mối quan hệ giữa 2 bộ
phận văn học
phận văn học


Tác động của văn học dân gian đối
Tác động của văn học dân gian đối
với văn học viết
với văn học viết
* Về nội dung: -VH viết đã khai thác
* Về nội dung: -VH viết đã khai thác
nhiều chất liệu từ VHDG.
nhiều chất liệu từ VHDG.


- Những tư tưởng,
- Những tư tưởng,
quan niệm thẩm mĩ, tính nhân dân và

quan niệm thẩm mĩ, tính nhân dân và
dân chủ sâu sắc trong các tác phẩm
dân chủ sâu sắc trong các tác phẩm
VHDG đã được VH viết kế thừa và
VHDG đã được VH viết kế thừa và
phát huy.
phát huy.
* Về nghệ thuật: - Vốn từ vựng giàu
* Về nghệ thuật: - Vốn từ vựng giàu
có, kho thành ngữ, tục ngữ độc đáo
có, kho thành ngữ, tục ngữ độc đáo
của VHDG đã được VH viết, đặc biệt
của VHDG đã được VH viết, đặc biệt
là VH chữ Nôm khai thác triệt để.
là VH chữ Nôm khai thác triệt để.


- Các thể thơ
- Các thể thơ
thuần tuý dân tộc như lục bát, song
thuần tuý dân tộc như lục bát, song
thất lục bát tạo nên những áng văn
thất lục bát tạo nên những áng văn
chương bất hủ đều bắt nguồn từ các
chương bất hủ đều bắt nguồn từ các
tác phẩm VHDG.
tác phẩm VHDG.
Tác động của văn học viết đối với văn
Tác động của văn học viết đối với văn
học dân gian

học dân gian
* Các tác phẩm xuất sắc của VH chữ
* Các tác phẩm xuất sắc của VH chữ
Nôm đã tác động trở lại những sáng
Nôm đã tác động trở lại những sáng
tác DG như những mẫu mực về nghệ
tác DG như những mẫu mực về nghệ
thuật.
thuật.
* Nhiều câu thơ của VH chữ Nôm, do
* Nhiều câu thơ của VH chữ Nôm, do
phù hợp với tính thẩm mĩ DG, đã đư
phù hợp với tính thẩm mĩ DG, đã đư
ợc DG thu nhận vào kho tàng VH của
ợc DG thu nhận vào kho tàng VH của
mình.
mình.
* VD: Trong tác phẩm Truyện Kiều
* VD: Trong tác phẩm Truyện Kiều


- Mày râu nhẵn nhụi, áo quần
- Mày râu nhẵn nhụi, áo quần
bảnh bao
bảnh bao


- Cò kè bớt một thêm hai
- Cò kè bớt một thêm hai

- Xưa nay nhân định thắng thiên
- Xưa nay nhân định thắng thiên
cũng nhiều
cũng nhiều


.v.v...
.v.v...




Mối quan hệ giữa 2 thành phần văn
Mối quan hệ giữa 2 thành phần văn
học chữ Hán và chữ Nôm
học chữ Hán và chữ Nôm

Về nội dung:
Về nội dung:


- VH chữ Hán được coi là chính thống, hướng nhiều hơn đến
- VH chữ Hán được coi là chính thống, hướng nhiều hơn đến
những đề tài lớn như vấn đề quốc gia đại sự, sự kiện lịch sử trọng
những đề tài lớn như vấn đề quốc gia đại sự, sự kiện lịch sử trọng
đại, tư tưởng, tình cảm đối với vua, với nước, với vũ trụ càn khôn...
đại, tư tưởng, tình cảm đối với vua, với nước, với vũ trụ càn khôn...

- VH chữ Nôm tập trung nhiều hơn về đề tài đời sống hằng
- VH chữ Nôm tập trung nhiều hơn về đề tài đời sống hằng
ngày, tâm sự riêng tư, về thân phận con người, về thú ngâm hoa vịnh
ngày, tâm sự riêng tư, về thân phận con người, về thú ngâm hoa vịnh
nguyệt...
nguyệt...

Về hình thức:
Về hình thức:


- VH chữ Hán: bao gồm các tác phẩm thơ vận dụng những
- VH chữ Hán: bao gồm các tác phẩm thơ vận dụng những
thể thơ mượn của VH cổ Trung Hoa và các thể văn xuôi như chiếu,
thể thơ mượn của VH cổ Trung Hoa và các thể văn xuôi như chiếu,
biểu, hịch, cáo, truyện, kí, sử kí...
biểu, hịch, cáo, truyện, kí, sử kí...


- VH chữ Nôm: hầu như chỉ có thơ, song ngoài các thể thơ
- VH chữ Nôm: hầu như chỉ có thơ, song ngoài các thể thơ
ngoại nhập như của VH chữ Hán còn có các thể thơ nội sinh do
ngoại nhập như của VH chữ Hán còn có các thể thơ nội sinh do
dân gian sáng tạo như lục bát, song thất lục bát, thất ngôn xen lục
dân gian sáng tạo như lục bát, song thất lục bát, thất ngôn xen lục
ngôn...
ngôn...

Trò chơi:
Nhớ nhanh đoán tài
Có 6 câu thơ và câu văn nằm trong 6 tác phẩm văn
học Việt Nam thời kì trung đại đã được học ở chư
ơng trình Ngữ Văn 10 Nâng Cao. Các bạn hãy cố
gắng nhớ và đoán xem các câu thơ, câu văn đó nằm
trong tác phẩm nào, do ai sáng tác (nếu có). Trả lời
đúng, các bạn sẽ được nhận 1 món quà rất đặc biệt
của chương trình!!!






... Nàng làm ăn ngày một thịnh vư
... Nàng làm ăn ngày một thịnh vư
ợng, dần dần thành một xóm. Sau đó có
ợng, dần dần thành một xóm. Sau đó có
người khuyên nàng cho người ra biển
người khuyên nàng cho người ra biển
tìm những vật lạ đem về đổi lấy các
tìm những vật lạ đem về đổi lấy các
thứ khác. Nàng nghe theo, để chồng
thứ khác. Nàng nghe theo, để chồng
đi ...
đi ...

Chử đồng tử
Chử đồng tử

...Chả nên gia thất thì về
...Chả nên gia thất thì về
ở
ở
làm chi m i cho chúng chê bạn cườiã
làm chi m i cho chúng chê bạn cườiã
Tôi chắp tay lạy bạn đừng cười,
Tôi chắp tay lạy bạn đừng cười,
Tôi không trăng gió lại gặp người gió trăng ...
Tôi không trăng gió lại gặp người gió trăng ...
Xuý Vân giả dại
Xuý Vân giả dại
(Trích chèo Kim Nham)
(Trích chèo Kim Nham)






Lão tang diệp lạc tàm phương
Lão tang diệp lạc tàm phương
tận
tận

Tảo đạo hoa hương giải chính
Tảo đạo hoa hương giải chính
phì ...
phì ...


Dâu già lá rụng tằm vừa
Dâu già lá rụng tằm vừa
chín
chín
Lúa sớm bông thơm cua béo
Lúa sớm bông thơm cua béo
ghê ...
ghê ...
Quy hứng(Hứng trở về)
Quy hứng(Hứng trở về)
Nguyễn Trung Ngạn
Nguyễn Trung Ngạn






... Như vậy trong thành sẽ khỏi nạn cá
... Như vậy trong thành sẽ khỏi nạn cá
thịt, trong nước sẽ khỏi vạ đau thương,
thịt, trong nước sẽ khỏi vạ đau thương,
hoà hiếu lại thông, can qua xếp bỏ...
hoà hiếu lại thông, can qua xếp bỏ...

Thư dụ Vương Thông lần nữa
Thư dụ Vương Thông lần nữa
(Tái dụ Vương Thông thư)
(Tái dụ Vương Thông thư)
Nguyễn Trãi
Nguyễn Trãi






...ở
...ở
đó có một con sông lớn, trên
đó có một con sông lớn, trên
sông bắc một cái cầu dài ước hơn nghìn
sông bắc một cái cầu dài ước hơn nghìn
bước, gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu
bước, gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu
xương. Hai bên cầu, có đến mấy vạn quỷ
xương. Hai bên cầu, có đến mấy vạn quỷ
Dạ Xoa, đều mắt xanh tóc đỏ, hình dáng
Dạ Xoa, đều mắt xanh tóc đỏ, hình dáng
nanh ác ...
nanh ác ...
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên
(Tản Viên từ phán sự lục)
(Tản Viên từ phán sự lục)

Nguyễn Dữ
Nguyễn Dữ






... Đức Trang ước nguyện đã phu
... Đức Trang ước nguyện đã phu
Vời Ngọc nương đến, hoa cù kết giao ...
Vời Ngọc nương đến, hoa cù kết giao ...
Ngọc Hoa đối mặt với bạo chúa
Ngọc Hoa đối mặt với bạo chúa
(Trích Phạm Tải - Ngọc Hoa)
(Trích Phạm Tải - Ngọc Hoa)

Trò chơi: Vui cùng ca dao
Trò chơi: Vui cùng ca dao
Có 6 câu ca dao, mỗi câu ca dao bị
Có 6 câu ca dao, mỗi câu ca dao bị
khuyết 1 cụm từ. Bạn hãy tìm cụm từ
khuyết 1 cụm từ. Bạn hãy tìm cụm từ
thích hợp để điền vào chỗ trống đó
thích hợp để điền vào chỗ trống đó
để nhận được 1 món quà đặc biệt.
để nhận được 1 món quà đặc biệt.