Tiết 22, 23: Tấm Cám

Tiết 22 – 23:
Ngày soạn:
Đọc văn TẤM CÁM
A - MỤC TIÊU BÀI HỌC:
Giúp học sinh:
1. Hiểu được ý nghĩa những mâu thuẫn, xung đột và sự biến hoá của tấm trong truyện. Qua đó thấy
được khát vọng của nhân dân gửi vào tác phẩm.
2.Nét đặc trưng của nghệ thuật cổ tích thần kì
3. Triết lí nhân sinh của tácphẩm
B -PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN: SGK, SGV, Thiết kế bài học
C - CÁCH THỨC TIẾN HÀNH:
GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phương pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các
hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi.
D -TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Kiểm tra bài cũ
2. Giới thiệu bài mới.: Một nhà thơ nào đó đã từng lắng sâu cảm xúc của mình:Ở mỗi bài em học
hôm nay/ Có buổi trưa đầy nắng, Cánh cò ngang qua quãng vắng, Cô Tấm têm trầu trong ngày hội làng
ta.Và: Cô Tấm hoá bà Hoàng,Chân vẫn lấm bùn đầu làng ngõ xóm. Cô Tấm đã đi vào đời sống văn
hoá, cùng với suy nghĩ và cảm thông chia sẻ của người Việt với cha ông mình, với cuộc đời ngày xửa
ngày xưa. Để góp phần thấy được điều đó, chúng ta cùng tìm hiểu truyện Tấm Cám.
YÊU CẦU CẦN ĐẠT HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS
I - Giới thiệu chung:
- Tấm Cám thuộc truyện cổ tích thần kỳ.
II - Đọc hiểu văn bản:
1 - Tóm tắt truyện:
2 - Tìm hiểu truyện:
a – Tấm ở nhà và đi dự hội:
- Thi bắt tép để được yếm đỏ:
+ Tấm: chăm chỉ, thật thà.
+ Mẹ con Cám: lừa lấy tép
- Nuôi cá Bống:

+ Tấm: coi Bống như bạn , nuôi nấng, chăm chút
+ Mẹ con Cám: bắt Bống ăn thịt
- Nhặt thóc:
+ Tấm: Phải nhặt thóc ra thóc, gạo ra gạo
+ Mẹ con Cám: trộn thóc với gạo
- Đi hội và thử hài:
+ Tấm: hồn nhiên
+ Mẹ con Cám: tham vọng, hợm hĩnh.
* Nhận xét: - Tấm chăm chỉ, thật thà, hiền lành, nhân
hậu. Gặp khó khăn Tấm chỉ biết khóc – thụ động.
*HĐ1: cho HS đọc tiểu dẫn và trả lời câu hỏi: có
mấy loại truyện cổ tích ? Đặc trưng chính của
truyện cổ tích thần kỳ ? Kể tên một số truyện cổ
tích thần kỳ mà em biết. Và chỉ ra yếu tố thần kỳ
trong đó. ( Cả Tấm Cám )
 Ý nghĩa của các yếu tố thần kỳ ?
*HĐ2: GV hướng dẫn vừa tóm tắt vừa cho HS
đọc một số đoạn minh hoạ.
 Cho hs kể lại ngắn gọn cốt truyện
- Nêu bố cục truyện? (3 phần: Tấm ở nhà và đi dự
hội, Tấm vào cung vua và hóa thân, Tấm trở lại
cuộc đời và gặp lại nhà vua)
*HĐ3: trên cơ sở cốt truyện GV gợi ý cho HS tìm
sự việc, chi tiết tiêu biểu và phân tích truyện theo
bố cục:
- Hãy nêu những sự việc khi Tấm ở nhà và qua đó
nhận xét về Tấm và mẹ con Cám?

- Em có nhận xét gì về thái độ của Tấm khi gặp
khó khăn?

- GV nhắc lại đặc trưng của cổ tích và hỏi HS: Vì
sao Tấm luôn được Bụt giúp đỡ? Chi tiết ấy nói
lên điều gì về khát vọng của tác giả dân gian?
1
Tấm luôn được Bụt giúp đỡ: người lương thiện sẽ
được hưởng hạnh phúc, kẻ ác dù nham hiểm đến đâu
cũng sặp thất bại khát vọng của nhân dân.
 Tác giả dân gian đã thể hiện cuộc xung đột giữa
cái thiện và cái ác. Nhưng phần này chỉ là những
mâu thuẫn xung đột gia đình vì quyền lợi vật chất.
b - Tấm vào cung vua và hóa thân:
Tấm Mẹ con Cám
- Hái cau giỗ cha Giết Tấm
- Hóa thân vào vàng anh Bắt chim
- Hóa thân vào xoan đào Chặt cây
- Hóa thân vào khung cửi Đốt khung cửi
- Hóa thân vào quả thị
* Nhận xét:
- Tấm hiếu thảo dù đã trở thành hoàng hậu vẫn
không quên ngày giỗ cha.
- Mẹ con Cám ngày càng tham lam, tàn ác và
quyết tiêu diệt Tấm.
- Trước sự hãm hại của mẹ con Cám, Tấm đã chủ
động đấu tranh giành lại vị trí của mình – Tấm đã
không còn thụ động như trước.
- Nhân vật Tấm hóa thân đều là những nhân vật
giản dị, thân thuộc, gắn với cuộc sống của nhân dân
– cổ tích là bài ca cất lên từ cuộc sống lao động.
- Quả thị tròn xinh, thơm ngát. Giá trị của thị là vẻ
đẹp và hương thơm. Thị là loại quả không giành cho

những kẻ phàm phu thưởng thức, thị thiên về giá trị
tinh thần hơn về vật chất.
- Ba lần hóa thân trước, Tấm bị phát hiện vì Tấm
thật thà để lộ hình, lộ tiếng (vàng anh – hót; xoan
đào – che bóng; khung cửi – kêu). Hóa thân vào quả
thị, Tấm đã chọn cho mình nơi ẩn náu kín đáo, xa
cung cấm, ở trên cao xa những kẻ phàm phu tầm
thường. Tấm đã im lặng chờ đợi người nhân hậu
biết nâng niu cái đẹp, nâng niu giá trị tinh thần. (Bà
để bà ngửi chứ bà không ăn)
 Từ mâu thuẫn cá nhân, nhân dân muốn phản
ánh mâu thuẫn trong xã hội, mâu thuẫn trong
cuộc sống giữa cái thiện và cái ác: đấu tranh xung
đột vì sự sống và hạnh phúc.
- Tấm phải trải qua nhiều lần hóa thân mới được
trở lại cuộc đời. Qua đó tác giả dân gian muốn gửi
gắm một triết lí sống: cuộc đấu tranh để có được
hạnh phúc không đơn giản, hạnh phúc không thể
nhờ bên ngoài giúp đỡ, tác động, mà tự thân mình
phải cố gắng vươn lên., không một lượng thù địch
- Ở đoạn này, truyện thể hiện điều gì?
- Hãy nêu những sự việc và chi tiết khi Tấm vào
cung vua và nhận xét về thái độ của Tấm so với
khi còn ở nhà?
- HS làm việc theo nhóm ( Nhóm trưởng phát
biểu hoặc nộp bảng phát biểu so sánh hành động
của Tấm và mẹ con Cám).
- Em có nhận xét gì về những nhân vật mà Tấm
hóa thân? ( như thế nào đối với đời sống của nhân
dân?)

- Em hãy nhận xét về hình ảnh hóa thân cuối cùng
của Tấm – quả thị? Vì sao khi ẩn mình trong quả
thị Tấm không bị mẹ con Cám phát hiện?
 Tấm từ bị động  phản ứng yếu ớt 
mạnh mẽ  hành động quyết liệt.
- Mâu thuẫn của Tấm với mẹ con Cám có phải
là mâu thuẫn trong gia đình giữa dì ghẻ con chồng
không? (Mâu thuẫn có tính chất xã hội)
- Tấm phải trải qua nhiều hoá thân trước sự độc ác
của mẹ con Cám mới trở lại cuộc đời. Qua đó tác
giả dân gian muốn nói lên triết lí gì của cuộc
sống? ( sức sống mãnh liệt của cái thiện, không
một lực lượng thù địch nào có thể tiêu diệt được )
2
nào có thể tiêu diệt được cái thiện.
c - Tấm trở lại cuộc đời và gặp lại nhà vua:
- Dù đã làm hoàng hậu nhưng Tấm vẫn là cô gái
chăm chỉ chịu khó ngày nào. Nhờ vậy cô đã thoát
khỏi vỏ thị để trở lại cuộc đời.
- Để nhà vua và Tấm nhận ra nhau qua hình ảnh
miếng trầu vì trong quan niệm của người Việt, miếng
trầu là biểu hiện của tình yêu, hạnh phúc.
- Chiếc hài xinh xắn là biểu hiện của một đôi bàn
chân, một dáng hình duyên dáng. Còn miếng trầu têm
cánh phượng là dấu hiệu của một đôi bàn tay khéo
léo, một tâm hồn tinh tế, nhạy cảm. Lần đầu vua say
mê Tấm vì vẻ đẹp bề ngoài. Sau đó khi đã nên vợ nên
chồng, nhà vua say mê Tấm vì vẻ đẹp tâm hồn. Vẻ
đẹp tâm hồn thì tồn tại mãi với thời gian.
- Mẹ con Cám bị trừng phạt: cái ác phải đền tội, phải

bị tiêu diệt. Cái thiện đã chiến thắng.
3- Kết luận: Truyện phản ánh:
- Mâu thuẫn không thể dung hòa giữa dì ghẻ và con
chồng trong gia đình thời cổ (vì vấn đề thừa kế gia
sản)
- Khát vọng của nhân dân về một xã hội công bằng
hạnh phúc.
- Niềm tin vào thế lực siêu nhiên phù trợ người nghèo
- Nêu và nhận xét về những việc làm của Tấm khi
ở nhà bà lão?
- Nhà vua và Tấm nhận ra trong trường hợp nào?
Vì sao tác giả dân gian để họ nhận ra nhau qua
hình ảnh miếng trầu?
- Nhờ chiếc hài mà nhà vua tìm được Tấm giữa
bao cô gái đi hội, nhờ miếng trầu mà nhà vua gặp
lại được Tấm sau bao ngày xa cách. Nhận xét của
em về hai chi tiết độc đáo này?
- Bài học nhân sinh qua “Tấm Cám”?
- GV có thể nêu một số dị bản, một số quan niệm
trái chiều về chi tiết kết thúc của tác phẩm để HS
trao đổi tranh luận.
* GV hướng dẫn HS tổng kết bài học.
E -THAM KHẢO: Lời của Tấm
Dịu dàng là thế tấm ơi
Mà sao em phải thiệt thòi, vì sao ?
Phận nghèo hôm sớm dãi dầu
Hoá bao nhiêu kiếp, ngọt ngào, đa đoan.
Người ngoan ở với người gian
Dẫu hiền như bụt cũng tan nát lòng
Tin em, em cướp mất chồng

Đành làm quả thị thơm cùng nước non
Tưởng rằng yên phận làm con
Miếng trầu cánh phượng vẫn còn thơm môi
Dịu dàng cũng bấy nhiêu thôi!
Nào ai có mấy cuộc đời cho nhau.
Một lần chết mấy lần đau
Cũng là xá tội cho nhau một lần
Gai hồng giữ lấy hoa hồng
Lại ngồi giặt áo cho chồng như xưa.
Ánh Tuyết
3