Nhận thức, cảm xúc, hành vi của trẻ em trong gia đình có bạo lực

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------

NGUYỄN THỊ HẰNG

NHẬN THỨC, CẢM XÚC, HÀNH VI
CỦA TRẺ TRONG GIA ĐÌNH CÓ BẠO LỰC

Chuyên ngành: Tâm lý học
Mã số

60 31 04 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Tâm lí học
hanh Nga
Hƣớng dẫnoa học: PGS.TS. Đặng Thanh Nga

Hà Nội - 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------

NGUYỄN THỊ HẰNG

NHẬN THỨC, CẢM XÚC, HÀNH VI
CỦA TRẺ TRONG GIA ĐÌNH CÓ BẠO LỰC

Chuyên ngành: Tâm lý học60 31 04 01

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Tâm lí học
Mã số: 60 31 04 01
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Văn Thị Kim Cúc
hanh Ngan
Hƣớng dẫnoa học: PGS.TS. Đặng Thanh Nga

Hà Nội - 2016


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp này, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân
thành và sâu sắc đến PGS.TS. Văn Thị Kim Cúc, người thầy đã trực tiếp hướng dẫn,
dìu dắt, giúp đỡ tác giả với những chỉ dẫn khoa học quý giá trong suốt quá trình
triển khai, nghiên cứu và hoàn thành đề tài.
Xin chân thành cảm ơn các Thầy Cô giáo đã trực tiếp giảng dạy truyền đạt
những kiến thức khoa học chuyên ngành cho bản thân tác giả trong những năm
tháng qua
Xin gửi tới Ban giám hiệu, thầy cô giáo và các bạn học sinh trường THPT
Phước Vĩnh và Trung tâm Giáo dục thường xuyên huyện Phú Giáo tỉnh Bình
Dương lời cảm ơn sâu sắc vì đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp tác giả thu thập số
liệu, tài liệu cần thiết liên quan tới đề tài tốt nghiệp.
Cảm ơn sự quan tâm, khuyến khích, động viên từ gia đình và bạn bè trong
suốt quá trình tác giả thực hiện luận văn.
Một lần nữa xin chân thành cảm ơn!


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của

PGS.TS. Văn Thị Kim Cúc. Các trích dẫn và tài liệu sử dụng trong luận văn đều
được dẫn nguồn và có độ chính xác cao trong hiểu biết của tôi. Các số liệu, kết quả
nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công
trình nào khác.

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hằng


MỤC LỤC

Trang
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

4

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

5

MỞ ĐẦU

8

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

13

1.1 Tổng quan các nghiên cứu liên quan đến luận văn

13

1.1.1 Các nghiên cứu về trẻ trong gia đình có bạo lực

13

1.1.2 Các nghiên cứu về nhận thức, cảm xúc, hành vi của trẻ trong
giađình có bạo lực

18

1.2 Một số khái niệm và lý thuyết cơ bản

22

1.2.1 Khái niệm về nhận thức

22

1.2.2 Khái niệmvề cảm xúc

23

1.2.3 Khái niệmvề hành vi

25

1.2.4 Khái niệm trẻ em

25

1.2.5 Khái niệm gia đình, gia đình có bạo lực và vai trò, chức năng
của gia đình đối với trẻ em.
1.2.6 Khái niệm nhận thức, cảm xúc, hành vi của trẻ trong gia đình

26
31

có bạo lực
1.2.7 Đặc điểm tâm lý của trẻ trong độ tuổi từ 15 – 17 tuổi

32

Chƣơng 2: TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

38

2.1 Tổ chức nghiên cứu

38

2.1.1 Nghiên cứu lý luận

38

2.1.2 Nghiên cứu thực tiễn

38

2.1.3 Hoàn thiện luận văn

41


2.2 Các phƣơng pháp nghiên cứu

41

2.2.1 Phương pháp nghiên cứu, phân tích tài liệu

41

2.2.2 Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi

42

2.2.3 Phương pháp phỏng vấn sâu

45

2.2.4 Phương pháp thống kê toán học

45

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

51

3.1 Thực trạng bạo lực gia đình trong các gia đình có trẻ độ tuổi

từ 15 đến 17 tuổi tại huyện Phú Giáo tỉnh Bình Dƣơng

51

3.1.1 Bạo lực thể chất

53

3.1.2 Bạo lực tinh thần

55

3.2 Nhận thức, cảm xúc, hành vi của trẻ sống trong gia đình có
bạo lực đối với gia đình và bản thân trẻ.

58

3.2.1 Nhận thức, cảm xúc, hành vi của trẻ sống trong gia đình có bạo
lực đối với gia đình.

58

3.2.2 Nhận thức, cảm xúc, hành vi của trẻ sống trong gia đình có bạo
lực đối với bản thân.
3.3 Sự khác biệt trong nhận thức, cảm xúc, hành vi của trẻ trong
gia đình có bạo lực.

72

86

3.3.1 Sự khác biệt trong nhận thức, cảm xúc, hành vi đối với gia
đình của trẻ trong gia đình có bạo lực.

86

3.3.2 Sự khác biệt trong nhận thức, cảm xúc, hành vi đối với bản
thân của trẻ trong gia đình có bạo lực.

89

3.4 Tƣơng quan giữa ba mặt nhận thức – cảm xúc – hành vi ở
trẻ trong gia đình có bạo lực.
3.4.1 Tương quan giữa ba mặt nhận thức – cảm xúc – hành vi đối

91
91


với gia đình ở trẻ trong gia đình có bạo lực.
3.4.2 Tương quan giữa ba mặt nhận thức – cảm xúc – hành vi đối
với bản thân ở trẻ trong gia đình có bạo lực.
3.4.3 tương quan giữa nhận thức về gia đình với nhận thức về bản
thân.
3.5 Ảnh hƣởng của cha mẹ đến nhận thức, cảm xúc, hành vi của
trẻ đối với gia đình và đối với bản thân.

92

93

96

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

100

TÀI LIỆU THAM KHẢO

103

PHỤ LỤC

108


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết đầy đủ

Viết tắt

Bạo lực gia đình

BLGĐ

Gia đình có bạo lực

GĐCBL

Gia đình không có bạo lực

GĐKBL

Điểm trung bình

ĐTB

Độ lệch chuẩn

ĐLC

Trung học phổ thông

THPT

Trung tâm Giáo dục thường xuyên

TTGDTX

Nhận thức, cảm xúc, hành vi

NT - CX - HV


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Trang
Bảng 2.1 Quy ước điểm số cho thang đo bạo lực gia đình

43

Bảng 2.2 Quy ước điểm số cho thang đo nhận thức – cảm xúc – hành vi

43

và ảnh hưởng của cha mẹ
Bảng 2.3 Phân bố khách thể nghiên cứu chính

45

Bảng 2.4 Phân loại gia đình bạo lực

46

Bảng 2.5 Quy đổi điểm cho các item ngược chiều thuộc thang đo NT-

46

CX-HV
Bảng 2.6 Phân loại nhận thức về gia đình

46

Bảng 2.7 Phân loại nhận thức về bản thân

47

Bảng 2.8 Phân loại cảm xúc đối với gia đình

47

Bảng 2.9 Phân loại cảm xúc đối với bản thân

48

Bảng 2.10 Phân loại hành vi đối với gia đình

48

Bảng 2.11 Phân loại hành vi đối với bản thân

49

Bảng 3.1 Thực trạng bạo lực gia đình

51

Bảng 3.2 Lần gần nhất chứng kiến bạo lực gia đình

57

Bảng 3.3 Chia mức nhận thức về gia đình của trẻ trong gia đình có bạo

59

lực
Bảng 3.4 Chia mức cảm xúc đối với gia đình của trẻ trong gia đình có

65

bạo lực

Bảng 3.5 Chia mức hành vi đối với gia đình của trẻ trong gia đình có bạo

68


lực
Bảng 3.6 Chia mức nhận thức về bản thân của trẻ trong gia đình có bạo

73

lực
Bảng 3.7 Chia mức cảm xúc đối với bản thân của trẻ trong gia đình có

78

bạo lực
Bảng 3.8 Chia mức hành vi đối với bản thân của trẻ trong gia đình có bạo

81

lực
Bảng 3.9: Mối tương quan giữa ba mặt nhận thức – cảm xúc – hành vi

90

đối với gia đình ở trẻ trong gia đình có bạo lực
Bảng 3.10: Mối tương quan giữa ba mặt nhận thức – cảm xúc – hành vi

91

đối với bản thân ở trẻ trong gia đình có bạo lực
Bảng 3.11: Mối tương quan giữa nhận thức về gia đình với nhận thức về

93

bản thân ở trẻ trong gia đình có bạo lực
Bảng 3.12 Tác động của bạo lực gia đình và nhận thức về gia đình đến

93

nhận thức về bản thân
Biểu đồ 3.1 Thực trạng bạo lực thể chất

53

Biểu đồ 3.2 Thực trạng bạo lực tinh thần

55

Biểu đồ 3.3 Nhận thức về tình yêu thương trong gia đình

60

Biểu đồ 3.4 Nhận thức về sự an toàn trong gia đình

62

Biểu đồ 3.5 Nhận thức về sự chia sẻ trong gia đình

63

Biểu đồ 3.6 Cảm xúc đối với gia đình

67


TÀI LIỆU THAM KHẢO
A - Tiếng Việt
1. Phùng Thị Kim Anh (2003), “Bạo lực gia đình ở Việt Nam”, Tạp chí Khoa học về
Phụ nữ (số 5), tr. 13-16.
2. Nguyễn Đắc Bình (2000), Dạy con từ thuở còn thơ, NXB Giáo dục.
3. Hồ Cảnh Danh dịch (1999), Những cảm xúc người, NXB Khoa học xã hội.
4. Văn Thị Kim Cúc (1991), xã hội hóa cá nhân, tâm lý học xã hội mấy vấn đề lý
luận, Trần Hiệp chủ biên, NXB Khoa học xã hội, tr.40-47.
5. Vũ Dũng (2000), Từ điển Tâm lý học, NXB Khoa học xã hội, tr. 178.
6. Vũ Dũng (2008), Từ điển Tâm lý học, NXB Từ điển Bách khoa, tr.205.
7. Vũ Dũng (2012), Từ điển Thuật ngữ Tâm lý học, NXB Từ điển bách khoa, tr. 101.
8. Nguyễn Bá Đạt và cộng sự (2009), Nghiên cứu sự tổn thương tâm lý ở thiếu niên
trong các gia đình có bạo lực, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn.
9. Nguyễn Bá Đạt (2014), Rối nhiễu tâm lý ở trẻ sống trong gia đình có bạo lực,
Luận án tiến sỹ Tâm lý học.
10. Trần Thị Minh Đức (2010), hành vi gây hấn phân tích từ góc độ tâm lý học xã hội,
NXB đại học Quốc gia Hà Nội.
11. Phùng Ngọc Hoa dịch (2003), Nhập môn Lịch sử Tâm lý học, NXB Thống kê,
tr.600
12. Lý Thị Minh Hằng (2009), “Bạo lực gia đình và hậu quả tâm lý đối với nạn nhân
của bạo lực gia đình”, Tạp chí Tâm lý học (số 8), tr.11-13.
13. Phan Thị Mai Hương (2007), Cách ứng phó của trẻ vị thành niên với hoàn cảnh
khó khăn, NXB Giáo dục, tr.101-105.

14. Bùi Ngọc Kha dịch (2004), Xã hội học, NXB Thống kê, tr. 474.
15. Đặng Cảnh Khanh - Lê Thị Quý (2000), Gia đình học, NXB Lý luận chính trị,
tr.88–101.


16. Đặng Cảnh Khanh (2003), Gia đình, trẻ em và sự kế thừa những giá trị truyền
thống, NXB Lao động xã hội.
17. Liên Hợp Quốc (1993), Luật phòng chống bạo lực gia đình, NXB Lao động xã
hội.
18. Liên Hợp Quốc (2002), Công ước quốc tế về quyền trẻ em, Điều 1, NXB Hồng
Đức.
19. Nguyễn Thị Minh Nguyệt (2010), Hành vi bạo lực của cha mẹ đối với con cái vị
thành niên, Luận văn Thạc sỹ Tâm lý học.
20. Hoàng Phê (1988), Từ điển tiếng Việt, NXB Khoa học xã hội, tr. 204.
21. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam(1991), Luật bảo vệ, chăm
sóc và giáo dục trẻ em của Việt Nam, Điều 1, NXB Thanh Niên.
22. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam(2007),Luật phòng, chống
bạo lực gia đình, khoản 2, điều 1, NXB Hồng Đức.
23. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam(2014), Luật Hôn nhân và gia
đình Việt Nam, Chương 1- Điều3- Khoản2- Những qui định chung, NXB Hồng
Đức.
24. Lê Thị Quý - Đặng Vũ Cảnh Linh (2007), Bạo lực gia đình một sự sai lệch giá trị,
NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội, tr. 27-29.
25. Lê Thị Quý (2008), Bạo lực gia đình và ảnh hưởng của nó đến việc hình thành
nhân cách của trẻ em, Tạp chí Gia đình và Trẻ em(số 7), tr.7–10.
26. Hoa Thị Lệ Quyên (2012), Ảnh hưởng của bạo lực trong gia đình đối với việc bảo
vệ, chăm sóc, và giáo dục trẻ em, Luận văn thạc sỹ Xã hội học.
27. Hoàng Bá Thịnh (2007), “Bạo lực gia đình đối với trẻ em và một số giải pháp
phòng ngừa”, Tạp chí Tâm lý học (số 6), tr.25-27.
28. Hoàng Bá Thịnh (2007), “Những hành vi bạo lực gia đình – con cái sẽ học theo bố

mẹ”, Báo Gia đình và Xã hội (số 5), tr.10–12.
29. Tổng cục Thống kê (2010), Báo cáo kết quả nghiên cứu quốc gia về bạo lực gia
đình đối với phụ nữ ở Việt Nam, NXB Giáo Dục.


30. Nguyễn Huy Tú (2000), Xúc cảm và tình cảm, Đề cương bài giảng Tâm lý học đại
cương, NXB Đại học quốc gia Hà Nội.
31. Unicef (2003), Nghiên cứu về trẻ em đường phố tại Hà Nội và đánh giá Dự án trẻ
em đường phố, Báo cáo kết quả nghiên cứu ở Hà Nội, Thanh Hóa và Hưng Yên,
Hà Nội.
32. Nguyễn Quang Uẩn (2009), Tâm lý học đại cương, NXB Đại học Sư phạm.
33. Đinh Thị Hồng Vân (2014), Cách ứng phó với những cảm xúc âm tính trong quan
hệ xã hội của trẻ vị thành niên thành phố Huế, Luận án tiến sỹ Tâm lý học.
34. Nguyễn Khắc Viện (2001), Từ điển Tâm lý học, NXB Thế giới.
35. Nguyễn Khác Viện (2001), Từ điển Tâmlý học, NXB Văn hóa thông tin.
36. Viện Nghiên cứu Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh phối hợp với trung tâm tư
vấn FDC (2009), Hội thảo “Bạo hành trẻ em trong gia đình và nhà trường hiện nay
– thực trạng và giải pháp”, TPHCM.
37. Hoa Anh Xuân dịch (2009), Sao chẳng ai chịu hiểu con, NXB Lao động xã hội.
B - Tiếng Anh
38. Allen, N.E., Wolf, A.M., Bybee, D.I & Sullivan, C.M (2003), “Diversity of
Children’s Immediate Coping Responses to Witnessing Domestic Violence”,
Journal of Emotional Abuse (3), pp. 123-147.
39. Bloom, B.S., (Ed.) (1956). (1999) Taxonomy of Educational Objectives:
Handbook I, Cognitive Domain, New York: Longman.
40. Campeau. P & Berteau. G (2007), “Points de vue de gestionnairessurI’insertion, la
realization et le maintien d’un programmed’intervention de groupeauprèsd’enfants
exposés à la violence conjugale” Collection Études et analyses, 39, Comprend des
réf, Bibliogr, pp. 10-15.
41. Dauvergne, M et Johnson, H (2002), “Les enfantstémoins de violence familiaire”,

Statisque Canada (21), pp.2.
42. Dulamdary EnKhtor (2007), "Education or abuse: study on corporal punishment
children and the spirit in Vietnam", UNICEF, SCS, PLAN, SIPFC.


43. Fantuzzo, J.W,.& Mohr, W. (1999). “Prevalence and effects of child exposure to
domestic violence”, Future of Children 9 (3), pp.21-32.
44. Grych, J.H., & Fincham, F.D. (1990), “Marital Conflict and Children’s
Adjustment: A Cognitive-Contextual Framewwork:, Psychological Bulletin 108
(2), pp.267-290.
45. Higgins, D.J, & McCabe, M.P (2003), “Maltreatment and Family Dysfunction in
Childhood and the Subsequent Adjustment of Chilren and Adults”, Journal of
Family Violence 18(2), pp.107-120.
46. Holtzworth-Munroe, A., Smutzler, N., &Sandin, B. (1997), “A Brief Review of
the Research on Husband Violence”, Part II: The Psychological Effects of
Husband Violence on Battered Women and their Children, Aggression and
Violent Behavior (2), pp.179-213.
47. Kathleen Hlavaty (2011), Adolescent behavior and transitions to adulthood,
Bachelor of Arts with Honors in Psychology, University of Michigan.
48. Kilpatrick K.L, Williams L.M. (1997), “Post-Traumatic Stress Disorder in Child
Wit-nesses to Domestic Violence”, American Journal of Orthopsychiatry 67 (4),
pp.639-644.
49. Lotus Press (2009), Dictionary of Psychology, New Delhi
50. Mabanglo, M.A.G. (2002), “Trauma and the Effects of Violence Exposure and
Abuse on Children”: Part III: Trauma, Resilience and Multi-Theoretical
Treatment, Smith College Studies in Social Work 72 (2), pp.231-251.
51. MacAlister Groves, B. (1999), “Mental health services for children who witness
domestic violence”, The Future of Children (3), pp.122-133.
52. MacKenzie-Keating S.E., & McDonald L (1997), “The Abusive Effects of Marital
Violence on Children”, Early Development and Care (139), pp.99-106.

53. Peled, E. (1998), “The Experience of Living with Violence for Preadolescent
Witnesses of Woman Abuse”, Youth & Society 29, pp.395-430


54. Rossman, B.B.R (2002), Longer Term Effects of Children’s Exposure to Domestic
Violence, In S.A. Graham-Berman, & J.L.Edleson (Eds.), Domestic Violence in
the Lives of Children: The Future of Research, Intervention and Social Policy,
pp.35-65.
55. Sheffield Morris, A., Silk, J. S., Steinberg, L, Myers, S. S., & Robinson, L. R.
(2007). The role of the family context in the development of emotional
regulation.Social Development,16(2), pp 361-388.
56. Sroufe, L. A. (2001). From infant attachment to promotion of adolescent
autonomy: Prospective, longitudinal data on the role of parents in development. In
J. G. Borkowski, S. L. Ramey & M. Bristol-Power (Eds.), Parenting and the
Child’s World: Influences on Academic, Intellectual, and Social-emotional
Development. Psychology Press.
57. Wilson, S.K., Cameron, S., Jaffe, P., & Wolfe, D. (1989), Children exposed to
wife abuse: an intervention model, Social Casewwork 70 (3), pp.180-184].
58. Wolfe, W.A., Crooks, C.V., Lee, V., McIntyre-Smith, A., & Jaffe, P.G. (2003),
“The Effects of Children Exposure to Domestic Violence: A Meta-Analysis”.
Clinical Child and Family Psychology, pp.171-187.
59. Tài liệu online
1) Gerrig, Richard J. & Philip G. Zimbardo , Glossary of Psychological Terms ,
www.apa.org,
/>cập nhật ngày 22/4/2002.
2) Huong PM, Erik và học thuyết về sự phát triển con người, Tamly.com.vn,
/>tml , cập nhật ngày 12/1/2012.
3) YTC, Trình bày khái niệm về hành vi và hành vi sức khỏe, ycantho.com,
cập nhật ngày 14/7/201