Tư tưởng biện chứng trong triết học Hy Lạp cổ đại

I H C QU C GIA HÀ N I
TR

NG

I H C KHOA H C XÃ H I V NHÂN V N

INH THANH XUÂN

T T

NG BI N CH NG TRONG TRI T H C HY L P C
LU N V N TH C S
Mã s : 5 0 1 0 1
Ng

ih

ng d n: PGS.TS.

HĨ N I - 2004

ng H u Toàn

I


M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Trong c ông cu c đ i m i

n c ta hi n nay, vi c chú tr ng h n n a

đ n công tác nghiên c u và gi ng d y l c h s tri t h c luôn có m t ý ngh a
r t quan tr ng đ i v i s đ i m i t duy lý lu n nói chung và s phát tri n
các khoa h c tri t h c nói riêng.

n c ta, trong s u t m t th i gian dài,

do nhi u nguyên nhân khác nhau, công vi c này d

ng nh ch a đ

c

quan tâm đúng m c . Có th nói, chúng ta c h y u m i c h bi t đ n tri t
h c mácxí t, m i ch nghiên c u đ

c ph n nào l ch s t t ng dân t c và

còn í t nghiên c u v tri t h c ngoài mácxí t, í t quan tâm t i l ch s tri t
h c, đ c bi t là tri t h c th i c đ i- c i ngu n c a tri t h c hi n đ i, nh
Ph. ngghen đã vi t: “T c ác hì nh th c muôn hì nh muôn v c a tri t h c
Hy L p, đã c ó m m m ng và đang n y n h u h t t t c các lo i th gi i
quan s au này”[24, tr. 491](*). Tì nh hì nh đó hi n nay đã đ

c c i thi n ph n

nào, nh ng s o v i nhu c u phát tri n c a t duy lý lu n thì đi u này v n
ch a đáng là bao.
Ph. ngghen đã t ng nói: “M t dân t c đ ng v ng trên đ nh cao c a
khoa h c thì không th không có t duy lý lu n”, nh ng t duy lý lu n y
“c n ph i đ

c phát tri n hoàn thi n, và mu n hoàn thi n nó thì cho t i

nay, không c ó m t c ách nào khác h n là nghiên c u toàn b tri t h c th i
tr c”[24, tr. 487-489], vì “tri t h c là s t ng k t t duy” (Hêghen). M t
khác, vì l ch s phát tri n c a t duy đ

c t ng k t trong l ch s tri t h c,

nên chí nh l ch s tri t h c là c s đ hì nh thành phép bi n ch ng.
Phép bi n ch ng là m t khoa h c tri t h c và n u xét trên nhi u
ph ng di n, nó là hi n t ng có ý ngh a th gi i quan r ng l n nh b n
thân tri t h c . L ch s phép bi n ch ng hì nh thành, phát tri n t khi tri t
(* )

T đ ây : - S đ u là s th t t ài li u th am kh o .
- S s au là s tran g c a tài li u th am kh o .


h c ra đ i, mà đ nh c ao là phép bi n ch ng mácxí t. Phép bi n c h ng
mácxí t d a trên truy n th ng t t ng bi n ch ng c a nhi u th k , v c h
ra nh ng đ c tr ng chung nh t c a bi n ch ng khách quan, nghiên c u
nh ng quy lu t ph bi n c a s v n đ ng và phát tri n c a t nhiên, c a xã
h i loài ng i và c a t duy. Nó là c hì a khóa đ c on ng i nh n th c và
chinh ph c th gi i. N m v ng nh ng nguyên t c ph ng pháp lu n c a

phép bi n ch ng duy v t không nh ng là m t nhân t c b n đ hì nh thành
th gi i quan khoa h c, mà còn là đi u ki n tiên quy t c ho s s áng t o c a
các chí nh đ ng c ách m ng.
L ch s t t ng và th c ti n cách m ng c ho th y, khi nào chúng ta
n m v ng lý lu n phép bi n c h ng, bi t v n d ng c ác nguyên t c ph ng
pháp lu n c a nó m t cách s áng t o, phù h p v i hoàn c nh c th , bi t l y
“c ái b t bi n” ng vào “cái v n bi n” - nh Ch t ch H Chí Minh nói - thì
vai trò và hi u l c c i t o t nhiên, bi n đ i xã h i c àng đ

c t ng c

ng.

Ng c l i, cách ngh , c ách làm c h quan duy ý chí , s iêu hì nh s d n đ n
s ai l m, khuy t đi m nghiêm tr ng, gây t n th t c ho các h m ng và quá
trì nh phát tri n xã h i nói c hung. Th ng l i c a các h m ng Vi t nam trong
giai đo n đ u tranh b o v T qu c là m t minh ch ng cho đi u đó. Hi n
nay, n c ta đang trong giai đo n ti p t c th c hi n c ông cu c đ i m i,
ti n hành công nghi p hóa, hi n đ i hóa đ t n c, vi c n m v ng b n ch t
phép bi n ch ng duy v t càng là m t nhu c u b c thi t đ đ i m i t duy.
Ti p thu và v n d ng s áng t o ch ngh a Mác - Lênin, t t ng H Chí
Minh, quan đi m, đ

ng l i c a

ng là bi n ch ng ch quan ph n ánh

bi n c h ng khác h quan c a th c ti n các h m ng Vi t nam. Nó đang là đ nh
h ng t t ng và là c ông c t duy s c bén đ đ a các h m ng n c ta
ti n lên giành th ng l i trên con đ

ng c ông nghi p hóa, hi n đ i hóa đ t

n c theo đ nh h ng xã h i ch ngh a.
Tuy nhiên, đ n m v ng phép bi n ch ng mácxí t, không th không
nghiên c u s hì nh thành và phát tri n phép bi n ch ng trong l ch s , đ c


bi t là phép bi n ch ng Hy L p c đ i - m t trong nh ng th i k dài nh t,
chói l i nh t trong s phát tri n t t ng bi n ch ng c a nhân lo i. Vi c
nghiên c u phép bi n c h ng Hy L p c đ i c òn cho phép tái hi n quá trì nh
xu t hi n và “v t b ” h p quy lu t c a phép bi n ch ng duy v t mácxí t
nh là m t giai đo n cao v c h t c a các hì nh thái c a phép bi n ch ng.
T nh ng đi u trì nh bày trên, có th nói, vi c nghiên c u tri t h c Hy L p
c đ i nói chung, nh ng t t ng bi n ch ng trong tri t h c Hy L p c đ i
nói riêng là m t công vi c h t s c quan tr ng và c n thi t, v a mang ý
ngh a lý lu n, v a mang ý ngh a th c ti n. Chí nh t nh ng s uy ngh nh
v y, c húng tôi ch n v n đ “T t ng bi n ch ng trong tri t h c Hy L p
c đ i ” làm đ tài nghiên c u c ho lu n v n này.
2. Tình hình nghiê n c u đ tài.
Tri t h c Hy L p c đ i nói c hung và phép bi n ch ng Hy L p c đ i
nói riêng luôn nh n nh n đ

c s quan tâm t phí a các nhà tri t h c , đ c

bi t là các nhà tri t h c mácxí t. Có th nói, t t c các nhà tri t h c tr c
khi xây d ng h c thuy t c a mì nh, h đ u ph i nghiên c u l ch s tri t h c
tr c đó. Ngay t th i c đ i, Platôn, Arixtôt đ u là nh ng nhà l c h s tri t
h c.

c bi t, trong th i k c đ i, ph i k đ n iôgien Laécx - nhà tri t

h c Hy L p c đ i s ng vào n a đ u th k th III tr c c ông nguyên,
ng i duy nh t đã đ l i cho c húng ta m t tác ph m đ s g m 10 t p c ó
giá tr nh m t c ông trì nh v l ch s tri t h c , trong đó trì nh bày ti u s và
h c thuy t c a c ác nhà tri t h c Hy L p c đ i, t c ác nhà duy v t đ u tiên
thu c tr ng phái Milê đ n X chtút Empiriquýt. G n đây, trong nhi u b
l c h s tri t h c ph ng Tây đ s , bao gi c ng c ó ph n dành riêng cho
tri t h c Hy L p c đ i. Tuy nhiên, đ i v i h , v n đ phép bi n c h ng
không ph i là v n đ đ

c quan tâm đ c bi t. Có th k ra đây m t s tác

ph m có trong th vi n c a Vi n tri t h c, c h ng h n nh : Sour ces of the
Wester n tr a dition - Bos ton: Houghton mifflin Company, 1987; A histor y of
phylosophy, Vo1. Greece & Rome/ S.J. Frederik Coples ton - New York:


Image books , 1962; A histor y of Wester n P hilosophy. Vo1. Beginnings to
plotinus , Ralph M.McInerny - Chicago: Henry regnery c ompany, 1963;
Doing philosophy histor ica lly, Peter H.Hare - New York...
Các nhà kinh đi n c a ch ngh a Mác - Lênin là nh ng ng i r t quan
tâm t i tri t h c Hy L p c đ i nói c hung và phép bi n ch ng Hy L p c
đ i nói riêng. Quan đi m c a các ông v l ch s tri t h c có ý ngh a
ph ng pháp lu n quan tr ng cho vi c nghiên c u phép bi n c h ng Hy
L p c đ i, đ c bi t là quan đi m s au đây c a V.I.Lênin trong Bút ký tr i t
h c : “ ng h tí nh l ch s nghiêm kh c trong l c h s tri t h c đ kh i gán
cho nh ng ng i th i c m t s “phát tri n” nào đó c a các ý ni m c a
h , d hi u đ i v i chúng ta, nh ng trên th c t ch a th có

h ”[18, tr.

262].
Liên Xô, t nh ng n m 20 c a th k XX, v n đ phép bi n c h ng
Hy L p c đ i đã thu hút đ
M.A.

c s c hú ý c a nhi u nhà tri t h c Xôvi t:

nnhí c (P hép bi n ch ng c a Hêr a clit Ephed ) , B.X.Chan s ép

(P hái ng y bi n) và V.K.Xêrêgi nic p (Kh o lu n v l ch s tr i t h c).
Bút ký tr i t h c c a V.I.Lênin l n đ u tiên đã đ

c M.A.

nnic s d ng

nh m t h th ng ph ng pháp lu n đ phân tí ch l ch s tri t h c và l c h
s phép bi n ch ng trong Kh o lu n v l ch s tr i t h c Hy L p th i c
đi n.
Sau đó các v n đ c a phép bi n ch ng c đ i đã đ

c các nhà tri t

h c Nga nghiên c u trong r t nhi u n ph m đa d ng, trong s đó c ó ba tác
ph m mang tí nh t ng k t c a t p th tác gi : L ch s tr i t h c (t.1,
M.,1940), L ch s tr i t h c (t.1, M.,1957) và T đi n bách khoa tr i t h c
(t.I-V, M.,1960 -1970), c ng nh tác ph m c huyên v tri t h c c đ i c a
các nhà l ch s

V.Ph.As mux

tri t h c l n c a Nga: L ch s tr i t h c c đ i c a
(M.,1965), L ch s

lôgic h c c a A.O.Macôvenxki

(M.,1967), L ch s m h c c đ i (t.I, M., 1963; t.II, M., 1969) c a
A.Ph.Lôxép.


Vi t Nam, các c ông trì nh nghiên c u v l ch s tri t h c Hy L p c
đ i không nhi u, có th k ra đây m t s c ông trì nh tiêu bi u, nh Tr i t
h c Hy L p c đ i c a Thái Ninh (Nhà xu t b n s ác h giáo khoa Mác Lênin, 1987); Tr i t h c c đ i Hy L p - La mã c a Phó giáo s Hà thúc
Minh (Tài li u l u hành n i b c a Vi n khoa h c xã h i Vi t Nam t i
thành ph H Chí Minh; 1993); Tr i t h c Hy L p c đ i c a Ti n s

inh

Ng c Th ch (Nhà xu t b n Chí nh tr Qu c gia; 1999).
ó là nh ng c ông trì nh chuyên v l ch s tri t h c Hy L p c đ i.
Còn trong các c ông trì nh s au, tri t h c Hy L p c đ i c ng đ
nh m t b ph n c u thành c a nó: L ch s tr i t h c ph

c bàn t i

ng Tây c a

ng

Thai Mai (Nhà xu t b n s ách giáo viên; 1950); B L ch s tr i t h c do
Giáo s Ti n s Nguy n H u Vui làm ch biên. Cu n s ách đã đ

c tái b n

nhi u l n và l n g n đây nh t là vào n m 1998; L ch s tr i t h c c a Phó
giáo s Bùi Thanh Qu t (Nhà xu t b n giáo d c, 2000); L ch s tr i t h c
Tây ph

ng c a Lê Tôn Nghiêm (Nhà xu t b n Thành ph H Chí Minh,

2000); Tr i t h c Tây Âu tr

c Mác c a Ti n s Lê Thanh Sinh (Nhà xu t

b n Thành ph H Chí Minh, 2001); L ch s tr i t h c - t.1: Tr i t h c c
đ i do ti n s Nguy n Th Ngh a và Ti n s Doãn Chí nh làm ch biên (Nhà
xu t b n khoa h c xã h i, 2002). Tuy nhiên, c òn ph i k đ n nh ng tác
ph m d ch, đ c bi t là t ti ng Nga, nh L ch s tr i t h c ph

ng Tây do

ng Thai Mai d ch, xu t b n n m 1956; L ch s tr i t h c: tr i t h c c a xã
h i chi m h u nô l (Nxb S th t, Hà n i, 1958); ... Trong các công trì nh
này, khi trì nh bày h c thuy t c a các nhà tri t h c tiêu bi u trong l c h s
tri t h c c đ i, t t ng bi n c h ng c a h c ng đ

c đ c p t i.

c bi t

là cu n Lô gích h c bi n ch ng c a E.V.Ilencôp do Ti n s Nguy n Anh
Tu n d ch (Nxb V n hóa thông tin, 2003). Trong cu n s ách này, Ilencôp đã
đ a ra nh ng s uy ng m s âu s c v con đ

ng gi i quy t nhi m v t o l p

Lôgic h c v i ch L vi t hoa mà V.I.Lênin đã nói.

ó là vi c ph i làm th

nào, d a trên nh ng nguyên t c nào và c n tí nh đ n nh ng m i liên h


lôgic và l ch s nào đ xây d ng, phát tri n h c thuy t bi n ch ng duy v t
nh là khoa h c tri t h c c h nh th .

i u đó c ng có ý ngh a đ nh h ng

đ i v i chúng tôi khi nghiên c u đ tài này.
Ngoài ra, còn nh ng bài vi t đ ng trên T p chí Tri t h c c a Phó giáo
s , Ti n s

ng H u Toàn, c h ng h n nh : H c thuy t v “dòng ch y”

tr ong tr i t h c Hêrac lí t (s 7 n m 2001); Qua n ni m c a Hêr a clít v s hài
hòa và đ u tr a nh c a các m t đ i l p, v tính th ng nh t c a V tr

(s

1n m 2002); B c tr a nh nguyên t v th gi i tr ong tr i t h c êmôcr ít (s
8 n m 2002); Khái ni m Logos tr ong tr i t h c Hêr a clit (s 4 n m 2004)...
C ng đã c ó m t s công trì nh chuyên bàn v m t v n đ nào đó c a m t
tác gia nào đó trong tri t h c Hy L p c đ i, nh : Ar ixtôt v i h c thuy t
ph m tr ù c a Ti n s Nguy n V n D ng.
ng nhiên, tri t h c Hy L p c đ i nói c hung, phép bi n c h ng Hy
L p c đ i nói riêng còn đ

c trì nh bày trong nh ng tác ph m bàn v các

nhà t t ng l n th i c đ i v i c ách ti p c n khác nh : Câu chuy n tr i t
h c c a Will Durant do Trí Th o và B u í nh d ch (Nxb
M i nhà t t ng l n c a th gi i c a V ng
Minh do Phong

à n ng, 2000);

c Phong và Ngô Hi u

o d ch (Nhà xu t b n V n hóa - thông tin, Hà n i,

2003); Tr i t h c ông - Tây (Vi n Thông tin khoa h c xã h i, 1996)...
Nh v y, c ó th nói,

Vi t Nam ta đã có m t s công trì nh nghiên

c u v tri t h c Hy L p c đ i, s ong trong s c ác c ông trì nh đó, ch a c ó
m t c ông trì nh nào chuyên s âu v v n đ t t ng bi n c h ng trong tri t
h c Hy L p c đ i, tr t p 1 P hép bi n ch ng c đ i n m trong b b n t p
L ch s phép bi n ch ng c a c ác nhà tri t h c Nga do Vi n tri t h c thu c

Vi n Hàn lâm khoa h c Liên xô c xu t b n. T p s ách này đã đ
Minh H p d ch s ang ti ng Vi t, Phó giáo s Ti n s
hi u đí nh.

c Ti n s

ng h u Toàn

ây là b s ách c ó t m quan tr ng b c nh t c a b môn l c h s

tri t h c mà l n đ u tiên đã đ

c d c h tr n b ra ti ng Vi t. Nó c ung c p

nhi u thông tin h u í ch cho vi c nghiên c u l c h s phép bi n c h ng nói


chung, l c h s phép bi n c h ng Hy L p c đ i nói riêng. Tuy nhiên,

đó

cách ti p c n c a các nhà tri t h c Nga là theo t ng tr ng phái, t ng tri t
gia. Khác v i các h ti p c n đó, chúng tôi mu n đ a ra m t cách nhì n m i,
cách nhì n theo ti n trì nh phát tri n nh ng t t ng bi n ch ng xuyên s u t
tri t h c Hy L p c đ i.
3. M c đích và nhi m v c a lu n v n.
M c đích c a lu n v n này là tái hi n m t c ách có h th ng m t s t
t ng bi n c h ng c b n trong tri t h c Hy L p c đ i đ trên c s đó,
ch ra nh ng m t tí ch c c và h n ch c a nh ng t t ng bi n c h ng s
khai này.

đ tđ

c m c đích nêu trên, nhi m v mà lu n v n này ph i gi i

quy t là:
- Phân tí ch nh ng ti n đ c ho s ra đ i tri t h c Hy L p c đ i
nói c hung, phép bi n c h ng Hy L p c đ i nói riêng.
- Phân tí ch m t s t t ng bi n ch ng c b n trong tri t h c
Hy L p c đ i.
-

a ra m t s đánh giá v nh ng t t ng này.

4. Gi i h n nghiê n c u c a lu n v n.
C n c vào m c đí c h và nhi m v c a lu n v n, chúng tôi ch t p
trung vào các v n đ v phép bi n ch ng đ

c đ t ra

giai đo n c đi n,

hay còn g i là giai đo n Hy L p hóa - La mã trong l ch s Hy L p c đ i.
B i vì , chí nh giai đo n này, b t đ u t Talét và k t thúc

Arixt t (kho ng

t đ u th k th VI đ n cu i th k IV tr.CN), tri t h c Hy L p c đ i đã
đ a ra các t t ng bi n ch ng s âu s c nh t trong s u t toàn b l c h s tri t
h c c đ i. M c dù, t t ng bi n ch ng v n đ

c ti p n i trong nhi u th

k cho t i t n th k V-VI.
5. C s lý lu n và ph

ng pháp nghiên c u.


Lu n v n đ

c th c hi n d a trên n n t ng lý lu n là quan đi m c a

các nhà s áng l p tri t h c Mác - Lênin v l ch s tri t h c nói c hung, tri t
h c Hy L p c đ i nói riêng, đ ng th i k th a, tham kh o có c h n l c các
công trì nh c a nh ng nhà khoa h c có liên quan đ n đ tài.
Ph

ng pháp nghiên c u mà chúng tôi s d ng là nh ng ph ng

pháp nghiên c u c a l c h s tri t h c, c th là: ph ng pháp lôgic k t h p
v i ph ng pháp l c h s , phân tí ch và t ng h p, h th ng hóa và s o s ánh...
6. Cái m i c a lu n v n.
ây là lu n v n đ u tiên

Vi t nam t p trung phân tí ch và lu n gi i

m t s t t ng c b n trong phép bi n ch ng Hy L p c đ i. Trên c s
đó, s b đánh giá nh ng m t tí ch c c c ng nh nh ng h n c h trong các
t t ng bi n ch ng này.
7. Ý ngh a lý lu n và th c ti n c a lu n v n.

V m t lý lu n, lu n v n góp ph n vào vi c nghiên c u t t ng tri t
h c Hy L p c đ i nói c hung, phép bi n c h ng Hy L p c đ i nói riêng.
V m t th c ti n, lu n v n c ó th đ

c dùng làm tài li u tham kh o

ph c v c ho vi c nghiên c u và gi ng d y tri t h c nói chung, l c h s tri t
h c nói riêng.
8. K t c u c a lu n v n.
Ngoài ph n m đ u, k t lu n, danh m c các c ông trì nh khoa h c đã
công b c a tác gi liên quan đ n đ tài lu n v n và danh m c tài li u tham
kh o, n i dung c b n c a lu n v n đ

c k t c u thành 2 ch ng, 4 ti t.


DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH KHOA H C C A TÁC GI
à C ÔN G B
1.

CÓ LIÊN QUAN

N

TĨI LU N V N

inh Thanh Xuân (2003), Bi n ch ng khái ni m trong tri t h c Platôn-

T p c hí Tr i t h c (10), tr. 56-62.

DANH M C TĨI LI U THAM KH O
TI NG VI T
1.

Arixt t (1977), V t lý h c, (Tr n Thái

2.

Alan C.Bowen (2004), Khoa h c và tr i t h c Hy L p c đ i, B n

nh d ch).

d ch c a trung tâm d c h thu t (Lê S n hi u đí nh), Nxb. V n hoá thông
tin, Hà N i.
3.

C.Brinton, J.B.Chris topher..( 1971). V n minh Tây P h

ng. B n

d ch c a Nguy n V n L ng, t.1, Sài Gòn.
4.

A.Dantê (1978), Th n khúc, Nxb. V n h c, Hà N i.

5.

W.Durant (1974), Ngu n g c v n minh, B n d c h c a Nguy n Hi n
Lê, Sài gòn.

6.

Will Durant (2000), Câu chuy n tr i t h c (Trí Th o và B u

í nh

d ch), Nxb. à N ng.
ng Duy (1996), V n hóa tâm linh, Nxb. Hà N i.

7.

Nguy n

8.

Nguy n V n D ng (1996), Ar ixt t v i h c thuy t ph m tr ù, Nxb.
Khoa h c xã h i, Hà N i.

9.

Tr n

D ng (1967), Lu n lý và t t ng tr ong huy n tho i, Sài

Gòn.
10.

Ph m Cao D ng (1972), Nh p môn l ch s các n n v n minh th
gi i, t.1, Sài Gòn.

(1974). Thân nhân và th n tho i Tây P h

ng, Sài Gòn.

11.

Mc

12.

J. Gaarder (1998). Th gi i c a Sophie, B n d c h c a Hu nh Phan
Anh, Nxb. V n hóa thông tin.

13.

Homère (1997), Ilia de, (b n d ch c a Hoàng H u

n), Nxb. V n

h c, Hà N i.
14.

E.V.Ilencov, Lôgic h c bi n ch ng, B n d ch c a Nguy n Anh
Tu n, Nxb. V n hóa thông tin.

15.

Nguy n V n Kh a (1998), Th n tho i Hy L p, Nxb. V n hóa dân
t c, Hà N i.

16.

V.I.Lênin (1981), Toàn t p, T.18, Nxb. Ti n b , Mátxc va.

17.

V.I.Lênin (1981), Toàn t p, T.23, Nxb. Ti n b , Mátxc va.

18.

V.I.Lênin (1981), Toàn t p, T.29, Nxb. Ti n b , Mátxc va.

19.

L ch s tr i t h c: tr i t h c c a xã h i chi m h u nô l (1958), Nxb.
S th t, Hà N i.

20.

L ch s tr i t h c gi n y u (1981), (Nhi u tác gi ). Nxb. Giáo d c.

21.

L ch s v n hóa th gi i (1998), (Nhi u tác gi ). Nxb. Giáo d c .

22.

C. Mác và Ph. ngghen (1994), Toàn t p, t.1, Nxb. Chí nh tr Qu c
gia, Hà N i.

23.

C. Mác và Ph. ngghen (1994), Toàn t p, t.12, Nxb. Chí nh tr Qu c
gia, Hà N i.

24.

C. Mác và Ph. ngghen (1994), Toàn t p, t.20, Nxb. Chí nh tr Qu c
gia, Hà N i.

25.

C. Mác và Ph. ngghen (1994), Toàn t p, t.40, Nxb. Chí nh tr Qu c
gia, Hà N i.

26.

ng Thai Mai (1950), L ch s tr i t h c ph

ng Tây, Nxb. Sác h

giáo viên, Hà N i.
27.

Hà thúc Minh (1993), Tr i t h c c đ i Hy L p - La mã , Vi n Khoa
h c Xã h i t i Thành ph H Chí Minh.

28.

Nguy n Th Ngh a và Doãn Chí nh (2002), L ch s tr i t h c- t.1:
Tr i t h c c đ i, Nxb. Khoa h c xã h i.

29.

Lê Tôn Nghiêm (1974), Xôcr át, Sài Gòn.

30.

Lê Tôn Nghiêm (2000), L ch s tr i t h c Tây ph

ng, Nxb. Thành

ph H Chí Minh.
31.

F. Nietzche. Tr i t lý Hy L p th i bi k ch, B n d ch c a Tr n Xuân
Kiêm, Sài Gòn, 1975.

32.

Thái Ninh (1987), Tr i t h c Hy l p c đ i, Nxb. Sác h giáo khoa
Mác - Lênin, Hà N i.


33.

c Phong và Ngô Hi u Minh (2003), M i nhà t t ng

V ng

l n th gi i c a (Phong
34.

o d ch), Nxb. V n hóa- thông tin, Hà N i.

Platôn, Nhà ng y bi n, (B n d ch c a Lê Tôn Nghiêm), T li u Vi n tri t
h c- T.334.

35.

Platon. Gor r ia sg. B n d ch c a Tr nh Xuân Ng n, Sài Gòn, 1960.

36.

Platon, P hedon. B n d c h c a Tr nh Xuân Ng n, Sài Gòn, 1961.

37.

Platon la république, c ouvrén completes , t.1, P.gallimard, 1963,
pp.857-1241), C ng hòa , (Tr n Thái

nh d ch).

38.

Bùi Thanh Qu t (2000), L ch s tr i t h c, Nxb. Giáo d c , Hà N i.

39.

Lê Thanh Sinh (2001), Tr i t h c Tây Âu tr

c Mác, Nxb. Thành

ph H Chí Minh.
40.

P.S. Taran p (2000), 106 nhà thông thái, (

Minh H p d c h và

hi u đí nh), Nxb. Chí nh tr Qu c gia, Hà N i.
41.

Chiêm T (1977), L ch s th gi i c đ i, t.2, Nxb. Giáo d c , Hà
N i.

42.

inh Ng c Th c h (1999), Tr i t h c Hy l p c đ i, Nxb. Chí nh tr
Qu c gia, Hà N i.

43.

Tr n

c Th o (1995), L ch s t t ng tr

c Ma r x, Nxb. Khoa

h c xã h i, Hà N i.
44.

ng H u Toàn (2002), “H c thuy t v “ dòng c h y”trong tri t h c
Hêraclit”, t p c hí Tr i t h c (7), tr. 32- 37.

45.

ng H u Toàn (2002), “Quan ni m c a Hêraclit v s hài hòa và
đ u tranh c a c ác m t đ i l p, v tí nh th ng nh t c a v tr ”, t p chí
Tr i t h c (1), tr.46- 50.

46.

ng H u Toàn (2002), “B c tranh nguyên t v th gi i trong tri t
h c êmôc rit”, t p chí Tr i t h c (8), tr.45- 52.

47.

ng H u Toàn (2002), “Khái ni m “Logos ” trong tri t h c
Hêraclit”, t p c hí Tr i t h c (4), tr. 32- 38.


48.

ng H u Toàn (2002), “Tri t h c Hêrac lit và phép bi n ch ng c a
ông d

i nhãn quan c a c ác nhà s áng l p c h ngh a Mác - Lênin”, t p

c hí Tr i t h c (2), tr. 18- 23.
49.

Tr i t h c

ông Tây (1996), (Nhi u tác gi ), Vi n Thông tin Khoa

h c Xã h i, Hà N i.
50.

Nguy n M nh T

ng (1996), Aiskhyles (Eschyle) và bi k ch c đ i

Hy L p, Nxb. Giáo d c.
51.

Vi n Hàn lâm khoa h c Liên xô (1998), L ch s phép bi n ch ng,
t.1, (

Minh H p d ch,

ng H u Toàn hi u đí nh), Nxb. Chí nh tr

Qu c gia, Hà N i.
52.

Vi n nghiên c u tri t h c Liên xô (1956), L ch s tr i t h c P h
tây, (

53.

ng

ng Thai Mai d ch), Nxb. Xây d ng, Hà N i.

Nguy n H u Vui (1998), L ch s tr i t h c, Nxb. Chí nh tr Qu c gia,
Hà N i.
TI NG ANH

54.

S.J. Frederik Coples ton (1962), A histor y of philosophy, Vo1.
Gr eece & Rome, Image books , New York.

55.

Doing philosophy histor ica lly, Peter H.Hare - New York...

56.

J. Leclerc (1972). The na tur e of physica l existence, London.

57.

Plato (1987), The r epublic, Penguin Books .

58.

P la to’s P ha edo America: Hackett Publis hing Company (1977), Inc.

Indianpolis .

59.

P la tos Thea etetus - Indianapolis , Indiana: obbs - Merrill Educ atinal
(1983) Publis hing Indianapolis .

60.

Ralph M.McInerny (1963), A histor y of Wester n P hilosophy. Vo1.
Beginnings to plotinus, Henry regnery c ompany, Chic ago.

61.

Sour ces of the Wester n tr a dition (1987) Houghton mifflin Company,
Bos ton.