Khả năng đáp ứng tiêu chuẩn môi trường trong thương mại quốc tế của một số mặt hàng xuất khẩu Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA KINH TẾ

HỒ TRUNG THANH

KHẢ NĂNG ĐÁP ỨNG TIÊU CHUẨN
MÔI TRƢỜNG TRONG THƢƠNG MẠI QUỐC TẾ
CỦA MỘT SỐ MẶT HÀNG XUẤT KHẨU VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Chuyên ngành
: Kinh tế chính trị XHCN
Mã số
: 5.02.01
Người hướng dẫn khoa học : PGS. TS. Nguyễn Thế Chinh

HÀ NỘI, 2004


MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG VÀ PHỤ LỤC........................................................................................ 4
NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................................................... 5
LỜI MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 7
CHƢƠNG I: HỆ THỐNG TIÊU CHUẨN MÔI TRƢỜNG TRONG THƢƠNG MẠI
QUỐC TẾ VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NÓ ĐẾN CẠNH TRANH XUẤT KHẨUError! Bookmark not defined.
1.1. MỐI QUAN HỆ GIỮA THƢƠNG MẠI VÀ MÔI TRƢỜNG . Error! Bookmark not defined.

1.1.1. Bản chất mối quan hệ giữa thƣơng mại và môi trƣờngError! Bookmark not defined
1.1.2. Ảnh hƣởng của môi trƣờng đối với thƣơng mạiError! Bookmark not defined.
1.1.3. Ảnh hƣởng của thƣơng mại tới môi trƣờngError! Bookmark not defined.

1.2. HỆ THỐNG CÁC QUY ĐỊNH VÀ TIÊU CHUẨN QUỐC TẾ VỀ MÔI TRƢỜNG
LIÊN QUAN ĐẾN THƢƠNG MẠI............................................. Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Các phƣơng pháp chế biến và sản xuất theo quy định môi
trƣờng (PPM) ......................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Các yêu cầu về đóng gói bao bì ................. Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Nhãn mác môi trƣờng ................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.4. Phí, thuế và các khoản thu liên quan đến môi trƣờngError! Bookmark not defined.
1.2.5. Các biện pháp kiểm dịch động thực vật ... Error! Bookmark not defined.
1.2.6. Các tiêu chuẩn, quy định kỹ thuật đối với sản phẩmError! Bookmark not defined.
1.3. TÁC ĐỘNG CỦA CÁC QUY ĐỊNH VÀ TIÊU CHUẨN MÔI TRƢỜNG ĐỐI VỚI
THƢƠNG MẠI QUỐC TẾ HIỆN NAY ...................................... Error! Bookmark not defined.

1.3.1. Tác động tích cực ....................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Tác động tiêu cực ....................................... Error! Bookmark not defined.
1.4. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ TRONG VIỆC ĐÁP ỨNG CÁC TIÊU CHUẨN VÀ QUY
ĐỊNH VỀ MÔI TRƢỜNG ĐỂ PHÁT TRIỂN THƢƠNG MẠI VÀ BẢO VỆ MÔI
TRƢỜNG ................................................................................. Error! Bookmark not defined.

1.4.1. Kinh nghiệm của Thái Lan .......................... Error! Bookmark not defined.
1.4.2. Kinh nghiệm của Indonesia ........................ Error! Bookmark not defined.
1.4.3. Kinh nghiệm của Trung Quốc .................... Error! Bookmark not defined.
1.4.4. Bài học đối với Việt Nam ............................ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG II: KHẢ NĂNG ĐÁP ỨNG CÁC TIÊU CHUẨN MÔI TRƢỜNG ĐỐI VỚI
MỘT SỐ MẶT HÀNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM ............ Error! Bookmark not defined.
2.1. THỰC TRẠNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM QUA VÀ
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN CÁC KHÍA CẠNH MÔI TRƢỜNG CỦA SẢN
PHẨM XUẤT KHẨU ................................................................. Error! Bookmark not defined.

2.1.1. Đánh giá khái quát về thực trạng hoạt động xuất khẩu của Việt
Nam thời kỳ
1991 - 2003 ............................................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Một số vấn đề đặt ra liên quan đến khả năng cạnh tranh của
hàng xuất khẩu Việt Nam dƣới giác độ môi trƣờngError! Bookmark not defined.
2.2. TÌNH HÌNH ĐÁP ỨNG CÁC QUY ĐỊNH VÀ TIÊU CHUẨN MÔI TRƢỜNG QUỐC
TẾ CỦA MỘT SỐ MẶT HÀNG XUẤT KHẨU VIỆT NAM ......... Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Khả năng đáp ứng các quy định và tiêu chuẩn môi trƣờng của
các doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu ....... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn môi trƣờng của một số mặt
hàng xuất khẩu Việt Nam...................................... Error! Bookmark not defined.
2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ KHẢ NĂNG ĐÁP ỨNG CÁC TIÊU CHUẨN MÔI
TRƢỜNG CỦA MỘT SỐ MẶT HÀNG XUẤT KHẨU VIỆT NAMError! Bookmark not defined.

2.3.1. Những mặt tích cực .................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Một số hạn chế ............................................ Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế: ......................... Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG III: CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG ĐÁP ỨNG CÁC TIÊU
CHUẨN MÔI TRƢỜNG ĐỐI VỚI MỘT SỐ MẶT HÀNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAMError! Bookmark n
3.1. QUAN ĐIỂM VÀ ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN XUẤT KHẨU ĐÁP ỨNG CÁC
TIÊU CHUẨN MÔI TRƢỜNG QUỐC TẾ ................................. Error! Bookmark not defined.

3.1.1. Bối cảnh quốc tế và trong nƣớc ảnh hƣởng đến việc đáp ứng
các yêu cầu về môi trƣờng nhằm đẩy mạnh xuất khẩu của nƣớc ta
trong thời gian tới ................................................. Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Quan điểm phát triển xuất khẩu đáp ứng yêu cầu môi trƣờng
của thị trƣờng thế giới và bảo vệ môi trƣờng ở nƣớc taError! Bookmark not defined.
3.1.3. Định hƣớng phát triển xuất khẩu đáp ứng các yêu cầu môi

trƣờng trong thƣơng mại quốc tế ....................... Error! Bookmark not defined.
3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG ĐÁP ỨNG CÁC TIÊU CHUẨN
MÔI TRƢỜNG NHẰM ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU .................... Error! Bookmark not defined.

3.2.1. Ở cấp độ quốc gia ....................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Ở cấp độ doanh nghiệp .............................. Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Giải pháp đối với một số nhóm sản phẩm Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ........................................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................................... 12


DANH MỤC BẢNG VÀ PHỤ LỤC
Bảng 1.1: Đánh giá mức độ quan tâm của các nƣớc đối với các biện pháp nâng
cao khả năng đáp ứng tiêu chuẩn môi trƣờng trong xuất khẩuError! Bookmark not
defined.
Bảng 2.1: Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam thời kỳ 1991 – 2003Error! Bookmark
not defined.
Bảng 2.2: Cơ cấu xuất khẩu của Việt Nam thời kỳ 1991 - 2003 Error! Bookmark not
defined.
Bảng 2.3: Các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu thời kỳ 1996-2003Error! Bookmark not
defined.
Bảng 2.4: Tỷ lệ phân bố xuất khẩu của Việt Nam năm 1995 – 2003Error! Bookmark
not defined.
Bảng 2.5: Mức độ nhận thức về nhãn môi trƣờng đối với sản phẩm ........ Error!
Bookmark not defined.
Bảng 2.6: Xuất khẩu thủy sản thời kỳ 1997-2003 ....Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.7: Tình hình xuất khẩu gạo của Việt Nam.....Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.8: Tình hình xuất khẩu cà phê của Việt NamError! Bookmark not defined.
Bảng 2.9: Kim ngạch xuất khẩu rau quả Việt Nam thời kỳ 1996-2003 ........ Error!
Bookmark not defined.

Phụ lục 1: Hệ thống nhãn hiệu sinh thái toàn cầu ...Error! Bookmark not defined.
Phụ lục 2: Hiệp định về áp dụng các biện pháp kiểm dịch đối với động thực vật
(SPS).............................................................................Error! Bookmark not defined.
Phụ lục 3: Hiệp định về các rào cản kỹ thuật trong thƣơng mại (TBT) ...... Error!
Bookmark not defined.
Phụ lục 4: Uỷ ban về Luật thực phẩm (Codex) .........Error! Bookmark not defined.
Phụ lục 5: Hệ thống phân tích mối nguy và kiểm soát trọng yếu (HACCP) Error!
Bookmark not defined.
Phụ lục 6: Hệ thống quản lý môi trƣờng theo ISO 14000 ..... Error! Bookmark not
defined.
Phụ lục 7: Hệ thống quản lý chất lƣợng ISO 9000 ...Error! Bookmark not defined.
Phụ lục 8: Một số tiêu chuẩn, quy định liên quan đến môi trƣờng của Nhật Bản
......................................................................................Error! Bookmark not defined.
Phụ lục 9: Một số tiêu chuẩn, quy định liên quan đến môi trƣờng của Hoa KỳError!
Bookmark not defined.
Phụ lục 10: Một số tiêu chuẩn, quy định liên quan đến môi trƣờng của EUError!
Bookmark not defined.


Phụ lục 11: Các vụ tranh chấp thƣơng mại liên quan đến quy định và tiêu chuẩn
môi trƣờng đƣợc giải quyết theo cơ chế của WTO .Error! Bookmark not defined.


NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt

Tiếng Anh

Tiếng Việt

AFTA

Asean Free Trade Area

Khu vực mậu dịch Asean

ASEAN

Association of South East Asean
Nations

Hiệp hội các nƣớc Đông
Nam Á

BOD

Biolo gical Oxygen Demand

Nhu cầu ôxy sinh học

CBD

Convention on Biological Diversity

Công ƣớc về đa dạng sinh
học

CFC

Cloro Fluocarbon

Chất Cloro Fluocarbon

CITES

Convention on International Trade in
Endangered Species of Wild Fauna
and Flora

Công ƣớc quốc tế về buôn
bán các loài động, thực vật
hoang dã nguy cấp

COD

Chemical Oxygen Demand

Nhu cầu ôxy hoá học

EU

European Union

Cộng đồng châu Âu

FAO

Food and Agriculture Organization of
the Union Nations

Tổ chức nông nghiệp và
lƣơng thực của Liên hợp
quốc

GATT

General Agreement on Tariffs and
Trade

Hiệp định chung về thuế
quan và thƣơng mại

GDP

General Domestic Product

Tổng sản phẩm quốc nội

GMP

Good Manufacturing Practice

Thông lệ sản xuất tốt

HACCP

Hazard Analysis and Critical Control
Point

Phân tích Mối nguy và Kiểm
soát điểm trọng yếu

IMF

International Monetary Fund

Quỹ tiền tệ quốc tế

ISO

International Standard Organization

Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế

LCA

Life Cycle Assessment

Đánh giá chu trình sống của
sản phẩm

MEA

Multilateral Environmental Agreement

Hiệp định môi trƣờng đa


phƣơng

ODS

Ozone Depleting Substances

Các chất làm suy giảm tầng
ôzôn

PPM

Process and Production Method

Phƣơng pháp chế biến và
sản xuất

PPP

Polluter Pays Principle

Nguyên tắc ngƣời gây ô
nhiễm phải trả tiền

SPS

Sanitary and Phytosanitary Measures

Các biện pháp vệ sinh và vệ
sinh thực vật

TBT

Technical Barriers to Trade

Hàng rào kỹ thuật đối với
thƣơng mại

TRIPs

Trade related aspects of the
intellectual and property rights

Các khía cạnh liên quan đến
thƣơng mại của quyền sở
hữu trí tuệ

UNCTAD

United Nations Conference on Trade
and Development

Hội nghị Liên Hợp Quốc về
thƣơng mại và phát triển

UNDP

United Nations Development
Programme

Chƣơng trình phát triển Liên
hợp quốc

UNEP

United Nations Environment
Programme

Chƣơng trình Môi trƣờng
Liên hợp quốc

UNIDO

United Nations Industrial
Development Organisation

Tổ chức phát triển công
nghiệp Liên hợp quốc

UPP

User Pays Principle

Nguyên tắc ngƣời sử dụng
phải trả tiền

WB

World Bank

Ngân hàng thế giới

WHO

World Health Organization

Tổ chức Y tế thế giới

WTO

World Trade Organization

Tổ chức thƣơng mại thế
giới


LỜI MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết nghiên cứu đề tài
Xu thế toàn cầu hoá, phi tập trung hoá và tự do hoá thương mại đang là
những đặc điểm cơ bản của sự phát triển trên toàn thế giới. Các trung tâm và khu
vực kinh tế được hình thành, các hiệp định thương mại khu vực và quốc tế đang là
những công cụ pháp lý ràng buộc và là động lực giúp các nước liên kết, hợp tác để
phát triển kinh tế - xã hội. Hội nhập để phát triển vừa là cơ hội vừa là thách thức
đối với mỗi quốc gia trên thế giới.
Hội nhập kinh tế diễn ra trong bối cảnh các vấn đề môi trường toàn cầu ngày
càng nghiêm trọng. Phát triển bền vững trở thành mục tiêu của các nước trên thế
giới. Hàng loạt các hiệp định/công ước khu vực và quốc tế về thương mại và môi
trường được xây dựng và ngày càng có nhiều nước tham gia phê chuẩn và cam kết
thực hiện.
Việc thực hiện các hiệp định/công ước quốc tế về môi trường cũng như áp
dụng hệ thống tiêu chuẩn quốc tế về môi trường trong bối cảnh tự do hoá thương
mại đã góp phần tích cực hạn chế ô nhiễm môi trường, khuyến khích sản xuất và
trao đổi sản phẩm thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, trong bối cảnh tự do hoá

thương mại hiện nay, khi các rào cản thương mại được loại bỏ, các tiêu chuẩn và
quy định về môi trường trong nhiều trường hợp đã trở thành "hàng rào xanh" trong
buôn bán quốc tế và ngày càng được áp dụng rộng rãi ở các nước, đặc biệt là các
nước phát triển, chúng đang trở thành lợi thế của họ trong cạnh tranh thương mại
quốc tế. Trong điều kiện như vậy, việc đáp ứng các quy định và tiêu chuẩn môi
trường trong buôn bán quốc tế hiện nay đang là thách thức to lớn đối với các nước,
đặc biệt là các nước kém phát triển, nơi đang thiếu nhiều điều kiện để thực hiện và
áp dụng các hiệp định/công ước và tiêu chuẩn quốc tế về môi trường.
Việt Nam đang trong quá trình hội nhập vào nền kinh tế thế giới với việc
thực thi các cam kết quốc tế về thương mại và môi trường. Hội nhập với thương
mại thế giới, Việt Nam sẽ có nhiều thuận lợi trong việc mở rộng thị trường xuất
khẩu, nhưng phải chấp nhận sự cạnh tranh hết sức gay gắt với các nước khác. Một
cản trở đặt ra cho ngoại thương nước ta trong tương lai là việc áp dụng ngày càng
phổ biến các biện pháp môi trường trong thương mại quốc tế của các nước nhập
khẩu có thể ảnh hưởng đáng kể đến khả năng cạnh tranh của hàng xuất khẩu nước
ta, một nước hiện nay và trong những năm tới xuất khẩu nhiều mặt hàng nhạy cảm


về môi trường như nông sản, thuỷ sản và sản phẩm chế biến. Hơn nữa, những yêu
cầu nói trên ngày càng cao ở những thị trường mà Việt Nam đang muốn mở rộng
như Hoa Kỳ, Nhật Bản, EU. Ngay cả khi là thành viên của Tổ chức thương mại
Thế giới, Việt Nam cũng sẽ phải cam kết thực hiện các Hiệp định của tổ chức này
trong đó có nhiều Hiệp định liên quan đến môi trường. Trong bối cảnh như vậy,
vấn đề đặt ra đối với Việt Nam là cần có chính sách thương mại và môi trường như
thế nào để khai thác triệt để các lợi thế của tự do hóa thương mại, góp phần vượt
qua các rào cản môi trường trong buôn bán quốc tế để mở đường cho hàng hóa
xuất khẩu của Việt Nam. Để làm được điều đó cần thiết phải nghiên cứu những tác
động của hệ thống các quy định và tiêu chuẩn quốc tế về môi trường đối với cạnh
tranh thương mại quốc tế của Việt Nam, xác định những hạn chế và khả năng đáp
ứng các quy định và tiêu chuẩn môi trường của các doanh nghiệp để đẩy mạnh

xuất khẩu, từ đó đưa ra những giải pháp và kiến nghị nâng cao khả năng đáp ứng
các yêu cầu về môi trường nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng hoá xuất khẩu
Việt Nam nhằm tăng trưởng xuất khẩu và bảo vệ môi trường.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Trong những năm gần đây, mối quan hệ giữa thương mại và môi trường đã
được sự quan tâm nghiên cứu ở bình diện quốc tế cũng như cấp độ quốc gia. Đã có
nhiều công trình nghiên cứu về phát triển thương mại bền vững ở các nước, đặc
biệt là các quốc gia đang tiến hành công nghiệp hoá. Nhiều tổ chức quốc tế cũng đã
quan tâm đến vấn đề này ở Việt Nam với một số công trình nghiên cứu liên quan
đến đề tài như:
- UNCTAD và Tổng cục đo lường tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam (1998),
"Áp dụng Hệ thống quản lý môi trường ở Việt Nam";
- SIDA Thụy Điển và Cục Môi trường (1999), "Những vấn đề môi trường
liên quan đến mở rộng thương mại quốc tế của Việt Nam";
- UNDP và Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương (2001), "Tiếp cận
môi trường đối với thương mại Việt Nam";
- UNDP và Cục Xúc tiến thương mại (2001), "Chính sách môi trường trong
phát triển thương mại của Việt Nam" .
Bên cạnh đó, nhiều học giả nước ngoài cũng quan tâm đến vấn đề phát triển
thương mại và bảo vệ môi trường ở Việt Nam. Chẳng hạn nghiên cứu của Khor
(1993) đã đề cập đến vấn đề tự do hoá thương mại ở Việt Nam và việc bảo vệ tài


nguyên đa dạng sinh học; nghiên cứu của S. Banergee (1998) về mối quan hệ của
ngành thương mại Việt Nam trong việc tiếp cận và sử dụng các quy định và tiêu
chuẩn môi trường quốc tế...
Ở Việt Nam, vấn đề thương mại và môi trường nói chung và những vấn đề
cụ thể liên quan đến chủ đề này cũng đã được đề cập nhiều từ năm 1998 trở lại
đây. Liên quan đến chủ đề nghiên cứu được đề cập trong luận văn này có một số
công trình như:

- Trung tâm Kỹ thuật môi trường đô thị và khu công nghiệp (1999),
"Cơ sở khoa học đền bù thiệt hại môi trường”
- Trung tâm Tư vấn và Đào tạo Kinh tế thương mại (1999),
“Đánh giá tác động môi trường của các hoạt động thương mại”
- Trung tâm Tư vấn và Đào tạo Kinh tế thương mại (1999), “Thương mại
môi trường và phát triển bền vững ở Việt Nam”,
- Vụ Chính sách thương mại đa biên – Bộ Thương mại (2002), "Hoàn thiện
chính sách quản lý nhập khẩu nhằm hạn chế ô nhiễm môi trường ở Việt Nam"
- Đại học Thương mại Hà Nội (1999), "Nhận thức về cơ hội và thách thức môi
trường trong phát triển thương mại ở Việt Nam"
- Viện Nghiên cứu thương mại (2002), “Vấn đề môi trường trong xuất khẩu
nông sản của Việt Nam”.
- Viện Nghiên cứu thương mại (2002), “Quy định môi trường của EU và khả
năng xuất khẩu hàng nông sản và thuỷ sản Việt Nam”.
- Dương Thanh An (2002), “Mối quan hệ giữa bảo vệ môi trường và thương
mại trong các liên kết thương mại quốc tế và ảnh hưởng của chúng tới hệ thống
pháp luật bảo vệ môi trường của Việt Nam”
- Cục Môi trường (2003), Dự án “Hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam đáp ứng
các yêu cầu về bảo vệ môi trường nhằm chủ động hội nhập kinh tế quốc tế”
Tuy nhiên chưa có công trình chuyên sâu nào đi sâu nghiên cứu về hệ thống
các quy định và tiêu chuẩn quốc tế về môi trường liên quan đến thương mại, chỉ ra
khả năng và hạn chế của Việt Nam trong việc đáp ứng các yêu cầu môi trường
nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng xuất khẩu. Những nghiên cứu trên
đây cả trong và ngoài nước cung cấp cơ sở phương pháp luận và tư liệu tham khảo
để thực hiện đề tài này.


3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu:
- Giới thiệu tổng quan về hệ thống các biện pháp môi trường liên quan đến
thương mại quốc tế; phân tích những ảnh hưởng của chúng đối với xuất khẩu hàng

hoá;
- Giới thiệu kinh nghiệm của một số nước trong việc đáp ứng các yêu cầu về
môi trường nhằm đẩy mạnh xuất khẩu;
- Đánh giá khả năng đáp ứng các quy định và tiêu chuẩn môi trường của một
số mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam;
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao khả năng đáp ứng các quy định và
tiêu chuẩn môi trường liên quan đến thương mại đối với một số mặt hàng xuất
khẩu của Việt Nam.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
- Đối tượng nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu tác động của các quy
định và tiêu chuẩn môi trường đến khả năng xuất khẩu của Việt Nam và khả năng
đáp ứng các yêu cầu môi trường của một số mặt hàng xuất khẩu nước ta.
- Phạm vi nghiên cứu: Các tiêu chuẩn môi trường liên quan đến thương
mại quốc tế có ảnh hưởng đến xuất khẩu của Việt Nam. Nhóm hàng xuất khẩu
được lựa chọn nghiên cứu là những mặt hàng nhạy cảm với môi trường, chủ yếu
là nông sản và thuỷ sản trong thời gian từ 1995 - 2003.
5. Phương pháp nghiên cứu:
- Xuất phát từ đối tượng, tính phức tạp của vấn đề nghiên cứu, hệ thống quan
hệ nhiều chiều của lĩnh vực thương mại và môi trường, vì vậy phương pháp nghiên
cứu chủ đạo ở đây là phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Thông
qua phương pháp này nghiên cứu mối quan hệ bên trong có tính bản chất của mối
quan hệ giữa tăng trưởng xuất khẩu và bảo vệ môi trường, giữa khả năng của Việt
Nam và yêu cầu đáp ứng các quy định và tiêu chuẩn môi trường trong thương mại
quốc tế…
- Kết hợp nghiên cứu lý thuyết với khảo sát thực tế thực tiễn hoạt động của
một số ngành, doanh nghiệp nhằm làm rõ khả năng và hạn chế của nước ta trong
việc đáp ứng các yêu cầu môi trường, nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng xuất
khẩu.
- Kết hợp mô hình phân tích, so sánh và dự báo kinh tế với phương pháp
chuyên gia để tiến hành phân tích, đánh giá hiện trạng, xác định khả năng đáp ứng

các yêu cầu môi trường của nước nhập khẩu của một số mặt hàng xuất khẩu nhạy
cảm về môi trường của nước ta.
6. Những đóng góp mới của luận văn:
- Hệ thống hoá các quy định và tiêu chuẩn môi trường liên quan đến thương
mại và phân tích tác động của chúng đối với cạnh tranh thương mại quốc tế hiện
nay, làm cơ sở phương pháp luận cho việc đánh giá khả năng đáp ứng các yêu cầu
môi trường của hàng xuất khẩu Việt Nam.
- Bước đầu đánh giá khả năng và hạn chế của doanh nghiệp Việt Nam trong
việc đáp ứng yêu cầu về môi trường của nước nhập khẩu, chỉ ra những khó khăn và
thuận lợi của họ khi mở rộng thị trường xuất khẩu, nâng cao khả năng cạnh tranh
của hàng hoá. Đây là khía cạnh mới đặt ra đối với khả năng cạnh tranh của hàng
xuất khẩu nước ta khi phải thực hiện ngày càng đầy đủ hơn các Hiệp định đa
phương về thương mại và môi trường.
- Làm căn cứ khoa học và thực tiễn cho việc hoạch định chính sách thương
mại và môi trường theo hướng đảm bảo tăng trưởng xuất khẩu và bảo vệ môi
trường. Giúp các doanh nghiệp điều chỉnh chiến lược kinh doanh đáp ứng các quy
định và tiêu chuẩn quốc tế về môi trường nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh đồng
thời thực hiện tốt các quy định về bảo vệ môi trường sinh thái ở nước ta.
7. Kết cấu của luận văn:
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu
thành 3 chương:
Chương I: Hệ thống tiêu chuẩn môi trường trong thương mại quốc tế và tác
động của nó đến cạnh tranh xuất khẩu
Chương II: Khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường của một số mặt
hàng xuất khẩu Việt Nam
Chương III: Các giải pháp nhằm nâng cao khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn
môi trường đối với một số mặt hàng xuất khẩu Việt Nam

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt:

1. Bộ Thương mại (2004), Báo cáo tình hình hoạt động thương mại Việt Nam
năm 2003, Hà Nội.
2. Dương Thanh An (2002), “Mối quan hệ giữa bảo vệ môi trường và thương mại
trong các liên kết thương mại quốc tế và ảnh hưởng của chúng tới hệ thống
pháp luật bảo vệ môi trường của Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ,
Hà Nội.
3. Đinh Văn Thành (2004), Báo cáo hiện trạng môi trường của ngành thương
mại Việt Nam năm 2003, Hà Nội.
4. Hội đồng phân tích kinh tế (2000), Vòng đàm phán thiên niên kỷ, NXB chính
trị quốc gia, Hà Nội.
5.

Hoàng Tích Phúc (2002), Cơ sở khoa học trong việc hoạch định chính sách nhập khẩu hàng hoá
nhằm bảo vệ môi trường nước ta phù hợp với các điều ước quốc tế về môi trường, Hà Nội.

6. Lê Thiền Hạ (2003), Các vấn đề môi trường liên quan đến quan hệ thương mại
Việt Nam Trung Quốc và các biện pháp xử lý đối với hoạt động xuất nhập
khẩu, Hà Nội
7. Liên hợp quốc (2001), Tiếp cận môi trường trong thương mại ở Việt Nam, Hà
Nội.
8. Ngân Hàng thế giới (1999), Xanh hoá công nghiệp, Hà Nội.
9. Ngân hàng thế giới (2001), Việt Nam đẩy mạnh đổi mới để tăng trưởng xuất
khẩu
10. Ngân hàng thế giới (2003), Báo cáo phát triển Việt Nam năm 2003,
Hà Nội
11. Phùng Thị Vân Kiều (2003), Các quy định về môi trường của EU và các giải

pháp đáp ứng đối với hàng xuất khẩu Việt Nam, Hà Nội.
12. Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (2001), Kinh doanh với thị
trường Nhật Bản, NXB Lao động, Hà Nội.
13. Rege, Vinod (1994), Luật GATT và các vấn đề liên quan đến môi trường tác
động tới thương mại của các nước đang phát triển, Tạp chí thương mại thế
giới.


14. Ruffor (2003), Mội nghề còn lắm bất trắc, NXB Chính trị Quốc gia,
Hà Nội
15. Tổng cục thống kê (2003), Niên giám thống kê 2003, Hà Nội
16. Tập thể tác giả Trung Quốc (1998), Dự báo thế kỷ 21, NXB Thống kê, Hà Nội.
17. Thời báo kinh tế Việt Nam (2004), Kinh tế 2003-2004: Việt Nam và thế giới,
Hà Nội.
18. Trung tâm tư vấn và đào tạo kinh tế thương mại (1998), Thương mại môi
trường và phát triển bền vững ở Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia,
Hà Nội.
19. Trung tâm tư vấn và đào tạo kinh tế thương mại (2000), Đánh giá tác động
môi trường của các hoạt động thương mại dịch vụ và đề xuất các giải pháp
hạn chế các tác động đó, Hà Nội.
20. Trung tâm thương mại quốc tế (2001), Hướng dẫn doanh nghiệp về hệ thống thương mại thế giới,
Nhà xuất bản chính trị quốc gia, Hà Nội.

21. UNDP, MPI/DSI (2001), Việt Nam hướng tới 2010 - Tập 1, NXB Chính trị quốc
gia, Hà Nội.
22. UNEP, UNCTAD, VIETRADE (2001), Tài liệu hội thảo thương mại môi trường và
phát triển, Hà Nội.
23. WTO (1998), Tài liệu cơ sở trình hội thảo Thương mại và Môi trường, Cairo.

Tiếng Anh:

24. ESCAP (2002), Trade Effect of Eco-Labelling.
25. IISD-UNEP (2002), Environment and Trade - A Handbook
26. UNEP (1999), The Use of Trade Measures in Select Multilateral Environment
Agreement.
27. Veena Jha (1999), Reconciling Trade and the Environment, United Nations.
28. Veena Jha (2000), Greening Trade in Vietnam, United Nations.
29. Veena Jha (2001), Greening Trade in Vietnam, United Nations.
30.

World Bank (2002), Vietnam Environment Monitor