Cảng và vận tải biển nguyễn thị phương thảo

B GIÁO D C VÀ ÀO T O

TR

NG

I H C TH Y L I

C NG VÀ V N T I BI N
(B n th o l n 1)

Hà N i – 2010


M cl c
Ch ng 1 Gi i thi u chung c ng bi n.................................................................................. 7
1.1 Khái ni m v c ng bi n.................................................................................................... 7
1.2 H th ng c ng bi n Vi t Nam .......................................................................................... 9
1.3.M ng l i đ ng thu n i đ a Vi t Nam ....................................................................... 19
Ch ng 2 V n t i th y......................................................................................................... 23
2.1 Gi i thi u........................................................................................................................ 23
2.2. Phân lo i tàu bi n .......................................................................................................... 25
2.3. Các thông s c b n c a tàu.......................................................................................... 27
2.3.1. T i tr ng- Tonnage................................................................................................. 27
2.3.2. Dung tích tàu bi n - Capacity................................................................................. 28
2.3.3 M n n c - Draught................................................................................................ 28
2.3.4. Chi u sâu - Depth................................................................................................... 30
2.3.5. Chi u dài - Length.................................................................................................. 30
2.3.6. Chi u r ng - Beam ................................................................................................. 30
2.3.7. Công su t đ ng c - Engine power ........................................................................ 30
2.3.8. T c đ - Speed........................................................................................................ 30

2.3.9.Thi t b đ y, m i tàu, đuôi tàu - Thruster, bow, stern............................................ 30
2.3.10. Thi t b n đ nh - Stabilizers ................................................................................ 31
2.3.11. M i qu lê - Bulbous bow .................................................................................... 31
2.3.12 Chân v t ................................................................................................................. 31
2.3.13. Các thông tin khác................................................................................................ 31
2.3. V n t i th y và các lo i tàu bi n thông d ng ................................................................ 32
2.3.1. Gi i thi u chung.................................................................................................... 32
2.3.2. Tàu t ng h p – Breakbulk or conventional general cargo ..................................... 33
2.3.2.1 Tàu ch hàng t ng h p - General cargo ships...................................................... 33
2.3.2.2 Tàu nhi u ch c n ng - Multipurpose ships .......................................................... 35
2.3.2.3 Tàu ch hàng đông l nh – Refrigerated general cargo ship (reefer).................... 37
2.3.3. Tàu container.......................................................................................................... 38
2.3.4. Tàu Ro/ro và tàu ch xe ......................................................................................... 42
2.3.5. Tàu chuyên ch hàng r i khô - Dry bulk carriers .................................................. 44
2.3.6. Tàu ch d u ............................................................................................................ 45
2.3.7. Tàu v n chuy n hàng l ng - Liquid carriers .......................................................... 45
2.3.8. Tàu ch y c ly ng n - Short sea trader................................................................... 46
2.3.9. Tàu khách - Passenger/Cruise ships ....................................................................... 46
2.4. Tuy n v n t i th y đ nk k và tuy n v n chuy n không đ nh k .................................. 47
2.4.1. Tuy n v n t i th y đ nh k - Liner trade................................................................ 47
2.4.2. Tuy n v n t i th y không đ nh k - Tramp trade................................................... 48
2.5 Tài li u tham kh o.......................................................................................................... 48
Ch ng 3 C ng và các ho t đ ng c a c ng ....................................................................... 49
3.1 Gi i thi u........................................................................................................................ 49
3.2 Thành ph n c a c ng...................................................................................................... 49
3.3 Chu i v n chuy n........................................................................................................... 52
3.4 T ch c c a c ng bi n.................................................................................................... 53

2

3.5 Tài li u tham kh o.......................................................................................................... 54
Ch ng 4 Ph ng pháp quy ho ch c ng ........................................................................... 55
4.1 Gi i thi u chung............................................................................................................. 56
4.2 Các hình th c quy ho ch c ng ....................................................................................... 56
4.3 Quá trình quy ho ch ....................................................................................................... 58
4.4 Các y u t nh h ng đ n quy ho ch c ng.................................................................... 60
4.4.1. D đoán v tàu thuy n ........................................................................................... 60
4.4.2. Yêu c u v ch c n ng và các y u t nh h ng đ n quy ho ch ............................ 60
4.4.3. Yêu c u khác .......................................................................................................... 61
4.4.4. B trí c ng .............................................................................................................. 64
4.4.5. Các ph ng pháp đ c s d ng đ đánh giá ......................................................... 68
4.4.6. B trí t i u ............................................................................................................ 70
4.4.7. ánh giá hi u qu kinh t và hi u qu tài chính .................................................... 71
4.5 Tài li u tham kh o.......................................................................................................... 74
Ch ng 5 Quy ho ch và thi t k khu n c ....................................................................... 75
5.1 Gi i thi u chung............................................................................................................. 75
5.2 S quay tr c a tàu và các y u t đ ng l c h c............................................................. 76
5.2.1. Nguyên t c quay tr tàu ......................................................................................... 76
5.2.2. Các y u t đ ng h c c a tàu................................................................................... 79
5.3 Lu ng tàu (Kênh bi n) ................................................................................................... 88
5.3.1. Tuy n lu ng - Channel alignment.......................................................................... 90
5.3.1.1. S đ nh h ng chung - General orientation ........................................................ 90
5.3.1.2. o n cong c a tuy n lu ng................................................................................. 91
5.3.2. Chi u sâu c a lu ng tàu ......................................................................................... 92
5.3.3 Chi u r ng c a kênh................................................................................................ 97
5.3.4. T i u hóa kênh bi n - Channel optimizations .................................................... 109
5.3.4.1. Gi i h n v n hành ............................................................................................. 109
5.3.4.2. V n đ kinh t ................................................................................................... 111
5.4 Vùng quay tàu - Khu n c trong c ng ......................................................................... 113

5.5 C ng và khu v c neo đ u ............................................................................................. 116
5.5.1. Y u t hàng h i .................................................................................................... 116
5.5.2. Nhi u đ ng sóng................................................................................................... 117
5.5.3. C ng h ng trong c ng ........................................................................................ 119
5.6 Các y u t v hình thái h c .......................................................................................... 121
5.6.1 V n chuy n bùn cát ven b .................................................................................. 121
5.6.2 S b i l ng bên trong kênh d n............................................................................. 122
5.6.3 S b i l ng bên trong c ng.................................................................................... 131
5.6.4 V n đ n o vét....................................................................................................... 131
5.6.4.1 S li u đi u tra hi n tr ng ................................................................................ 132
5.6.4.2 Các lo i máy n o vét .......................................................................................... 133
5.6.4.3 Tôn t o đ t.......................................................................................................... 135
5.7 Các v n đ v môi tr ng ............................................................................................ 136
5.7.1 Tác đ ng c a ho t đ ng n o vét đ n môi tr ng .................................................. 138
8.3. N o vét các ch t ô nhi m và vi c x th i ................................................................ 139
8.4. Các lo i hàng hóa nguy hi m và bi n pháp phòng ng a......................................... 145
5.8 Tài li u tham kh o........................................................................................................ 149
3


Ch ng 6 K ho ch và thi t k b n c ng......................................................................... 151
6.1 Gi i thi u chung........................................................................................................... 151
6.2 Các d ch v ................................................................................................................... 151
6.3 Các thành ph n b n c ng.............................................................................................. 152
6.4 Các lo i b n.................................................................................................................. 154
6.5 Công su t b n: công su t l n nh t hay b trí t i u..................................................... 161
6.6 Kích th c b n ............................................................................................................. 163
Ch ng 7 C ng container.................................................................................................. 165
7.1 Gi i thi u...................................................................................................................... 165
7.2 V n chuy n container và ho t đ ng c a c ng container .............................................. 166

7.2.1 Lo i và kích c c a container - Container types and sizes ................................... 166
7.2.2 Các quy trình t i b n c ng - The terminals processes ........................................... 167
7.3 B trí c ng .................................................................................................................... 172
7.3.1 Chi u dài c a b n và t ng s c n tr c................................................................... 173
7.3.2 Khu v c đ c che ch n......................................................................................... 176
7.3.3 Kho bãi .................................................................................................................. 177
7.3.4 Khu v c v n chuy n container và khu v c làm vi c ............................................ 180
7.4 Tài li u tham kh o........................................................................................................ 181
Ch ng 8 B n cho tàu t ng h p và tàu đa ch c n ng .................................................... 182
8.1 Gi i thi u...................................................................................................................... 182
8.2 Tàu t ng h p không ph i tàu container........................................................................ 182
8.2.1 Các lo i tàu t ng h p............................................................................................. 182
8.2.2 Các ho t đ ng t i b n ............................................................................................ 183
8.3 S đi m neo đ u tàu và chi u dài c u c ng.................................................................. 185
8.4 Di n tích kho bãi và b trí chung ................................................................................. 187
8.5 C ng cho tàu đa ch c n ng .......................................................................................... 188
8.6 Tài li u tham kh o........................................................................................................ 189
Ch ng 9 B n dành cho tàu Ro/Ro và phà...................................................................... 190
9.1 Gi i thi u...................................................................................................................... 190
9.2 B trí b n dành cho tàu Ro/Ro và phà ......................................................................... 190
9.2.1 B n phà.................................................................................................................. 191
9.2.2 B n Ro/Ro ............................................................................................................. 193
9.3 Các y u t thi t k ........................................................................................................ 194
9.3.1 C u nâng và c u c đ nh ....................................................................................... 194
9.3.2 B o v đáy............................................................................................................. 196
Ch ng 10 B n dành cho tàu ch ch t l ng ...................................................................... 198
10.1 Gi i thi u chung......................................................................................................... 198
10.2 V n chuy n thùng ch d u và khí ga ......................................................................... 198
10.2.1 Thùng ch d u..................................................................................................... 198
10.2.2 V n chuy n ga l ng............................................................................................. 199

10.3 Các s n ph m thiên nhiên........................................................................................... 200
10.4 C u c ng..................................................................................................................... 201
10.4.1 Gi i thi u chung.................................................................................................. 201
10.4.2 Các d ng c u c ng............................................................................................... 202
10.4.3 Khu v c xây d ng b n – y u t an toàn.............................................................. 204
10.5 B n ............................................................................................................................. 206
4


10.6 C u tàu và c c neo ..................................................................................................... 207
10.6.1 C u tàu hình ch L và ch T............................................................................... 207
10.6.2 Tr c u c ng ........................................................................................................ 210
10.6.3 C u ti p c n và đ u c u tàu................................................................................. 210
10.6.4 C c neo m n........................................................................................................ 210
10.6.5 Các c c neo xa..................................................................................................... 215
10.6.6 Nh ng đi m đ c bi t c a c u c ng LPG/LNG.................................................... 217
10.7 Khu v c kho bãi ......................................................................................................... 218
10.8 B n container ngoài kh i ........................................................................................... 218
10.8.1 SBM .................................................................................................................... 218
10.8.2 Các b n c đ nh ngoài kh i................................................................................. 220
10.9 Sách tham kh o .......................................................................................................... 223
Ch ng 11 C ng cho tàu ch hàng hóa khô, r i.............................................................. 224
11.1 Gi i thi u.................................................................................................................... 224
11.2 Hàng hóa khô, r i....................................................................................................... 224
11.3 Tàu ch hàng hóa khô, r i.......................................................................................... 225
11.4 H th ng d hàng ....................................................................................................... 227
11.4.1 Ph n chung .......................................................................................................... 227
11.4.2 Gàu ngo m .......................................................................................................... 229
11.4.3 Các h th ng khí l c............................................................................................ 232
11.4.4 B ng t i d c......................................................................................................... 234

11.4.5 V n th ng thùng hàng ......................................................................................... 235
11.4.6 Các h th ng x lý hàng d ng s n s t (nhão)...................................................... 238
11.4.7 Các tàu t d hàng............................................................................................... 239
11.5 H th ng b c hàng...................................................................................................... 240
11.6 B c d hàng trên b n và kho hàng ............................................................................. 241
11.6.1 H th ng v n chuy n........................................................................................... 241
11.6.2 X p đ ng, nh p kho và l y hàng ra..................................................................... 243
11.6.3 Pha tr n, ch bi n, cân đo ................................................................................... 246
11.7 Các cân nh c v khí h u và môi tr ng ..................................................................... 247
11.8 Tài li u tham kh o...................................................................................................... 247
Ch ng 12 C ng cá ............................................................................................................. 248
12.1 Gi i thi u.................................................................................................................... 248
12.2 Các d ng c ng cá........................................................................................................ 248
12.2.1 Khu v c tháo d đ n gi n ................................................................................... 248
12.2.2 C ng cá d c b bi n ............................................................................................ 249
12.2.3 C ng cá c li g n.............................................................................................. 249
12.2.4 C ng bi n............................................................................................................. 249
12.3 Phân lo i c ng ............................................................................................................ 252
12.4 Tàu ch cá .................................................................................................................. 253
12.5 S đ c ng .................................................................................................................. 256
12.5.1. Kênh v n chuy n................................................................................................ 256
12.5.2. Bãi đ u và c u tàu .............................................................................................. 257
12.5.2.1 Chi u r ng bãi .................................................................................................. 257
12.5.2.2 nh h ng cho phép c a sóng t i các c u tàu ................................................. 258
12.5.2.3 Th t neo đ u ................................................................................................. 258
5


12.5.2.4 Chi u dài c u t u c n thi t ............................................................................... 260
12.5.2.5 Chi u r ng vòng cua c u tàu ............................................................................ 262

12.5.2.6 Chi u cao c u tàu ............................................................................................. 262
12.5.2.7 Công tác b o d ng và s a ch a ..................................................................... 262
12.5.2.8 Công tác b o d ng và s a ch a ..................................................................... 263
12.5.2.9 Nhà, x ng và nh ng trang thi t b khác ......................................................... 264
12.6. Thi t b b c d .......................................................................................................... 267
12.7. T ch c và qu n lí c ng ............................................................................................ 268
12.8 Tham kh o.................................................................................................................. 269
Ch ng 13 B n du thuy n .................................................................................................. 271
13.1 Du thuy n và thuy n bu m ........................................................................................ 271
13.2 B trí c ng .................................................................................................................. 273
13.3 Khu n c và khu neo thuy n ..................................................................................... 274
13.4 Công trình khu v c c ng ............................................................................................ 277
13.5 Tham kh o.................................................................................................................. 278
Ch ng 14: C ng và b n tàu trong v n t i th y n i đ a .................................................. 280
14.1. V trí và s đ c a c ng v n t i th y n i đ a............................................................. 280
14.2. Tàu v n t i................................................................................................................. 280
14.2.1. Gi i thi u chung................................................................................................. 280
14.2.2.
ng v n t i th y Châu Âu ............................................................................. 281
14.3. Các d ng c ng ........................................................................................................... 284
14.3.1. C ng sông m ..................................................................................................... 284
14.3.2. C ng sông kín..................................................................................................... 286
14.3.3. C ng sông và kênh: S đ b trí và kích th c ................................................. 289
14.4. B n tàu....................................................................................................................... 291
14.4.1. B n tàu giao thông th y n i đ a ......................................................................... 291
14.4.2. Vi c chuy n hàng t tàu ch hàng ..................................................................... 292
14.4.3. Kho hàng ............................................................................................................ 294
14.4.4. C u c ng th y n i đ a trên sông v i s bi n thiên l n c a m c n c theo mùa 294
14.4.5. Nh ng h ng thi t k cho b n kênh th y n i đ a .............................................. 299
14.4.6. Các b n tàu hành khách n i đ a.......................................................................... 301

14.4.7. C ng bi n cho tàu th y n i đ a và xà lan b c d hàng....................................... 301
14.5. Tham kh o................................................................................................................. 302

6


Ch

ng 1

Gi i thi u chung c ng bi n

1.1 Khái ni m v c ng bi n
C ng là m t m i liên h quan tr ng trong toàn b chu i v n chuy n. Nó đ c
xây d ng đ ph c v cho v n chuy n hàng h i trong s k t h p v i h th ng v n
chuy n b ng ph ng ti n khác.
Theo đ nh ngh a, c ng là m t khu v c đ c bao b c và tàu bè có th x p/d
hàng hóa an toàn, n p nhiên li u ho c s a ch a. ó c ng là n i mà hàng hóa trên tàu
v n chuy n có th đ c l u gi t m th i và đ c b o qu n tr c khi đ c x p lên tàu
đ ti p t c đ c v n chuy n đ n m t n i khác. Thu t ng “c ng” đ c s d ng chung
cho vi c đ nh ngh a cho m t khu v c n c đ c b o v và đ cho các lo i tàu thuy n
neo đ u an toàn, trong khi đó thu t ng “b n tàu” đ c s d ng đ ch m t n i tàu mà
có các thi t b ti n d ng cho vi c luân chuy n hàng hóa t tàu đ n đ t li n và ng c
l i.
M t c ng ph c h p hi n đ i bao g m nhi u y u t đ đ m b o cho s an toàn
và ho t đ ng hi u qu . Các y u t đi n hình là các lu ng d n tàu vào, đê ch n sóng,
b n tàu bên trong, khu v c neo đ u ngoài kh i, khu n c đ đ i h ng, các c ng vào,
các ph ng ti n luân chuy n hàng hóa, các kho đ c bi t…
♦

c tính chung c a c ng bi n
-

C ng bi n thi t l p m t thành ph n c a h th ng v n t i c a đ t n
qu c t

-

Ho t đ ng kinh t c a c ng là ho t đ ng ph c t p và liên h p có quan h đ n
các giai đo n còn l i c a m t xích v n t i.

-

C ng bi n th c hi n các ch c n ng v n t i đó là ph c v hàng hóa (hành khách)
cùng v i ph ng ti n v n t i bi n và b .

-

C ng bi n th c hi n các ch c n ng ngoài v n t i nh th
và xây d ng thành ph , đ a ph ng.

c và c a

ng m i, công nghi p

♦ Phân lo i c ng bi n

D a vào các tiêu chu n khác nhau t nh ng quan đi m thông th
th y có th có cách phân lo i c ng bi n khác nhau:

ng d nh n

-

Theo các ch c n ng c b n mà c ng bi n th c hi n, c ng có th đ c chia
thành các lo i: c ng th ng m i, quân đ i ho c h i quân, ng c ng, c ng khách,
c ng công nghi p, c ng th thao.

-

Theo quan đi m khai thác có th chia c ng thành: c ng t ng h p và c ng
chuyên d ng.

-

Theo đi u ki n t nhiên: c ng t nhiên và c ng nhân t o.

7


-

Theo đi u ki n hàng h i: c ng có ch đ th y tri u và c ng không có ch đ
th y tri u, c ng b đóng b ng và không b đóng b ng.

-

Theo quan đi m k thu t xây d ng c ng: C ng m , c ng đóng, c ng có c u d n
và c ng không có c u d n.

-

Theo quan đi m ph m v qu n lý c ng: C ng qu c gia, c ng thành ph và c ng
t nhân.

-

Theo tiêu chu n quy mô ph c v tàu vào c ng có th chia thành:
•

C ng qu c t lo i I, có kh n ng ti p nh n tàu có tr ng t i t 250.000 t n
tr lên.

•

C ng qu c t lo i II hay c ng qu c gia lo i I, có kh n ng ti p nh n tàu có
tr ng t i t 50.000 t n đ n 250.000 t n.

•

C ng qu c gia lo i II, có kh n ng ti p nh n tàu có tr ng t i đ n 50.000
t n.

•

C ng qu c gia lo i III, có kh n ng ti p nh n tàu có tr ng t i đ n 20.000
t n.

•

C ng qu c gia lo i IV, có kh n ng ti p nh n tàu có tr ng t i đ n 10.000
t n.

♦ Vai trò và v trí c a c ng bi n trong h th ng v n t i c a đ t n

c

Trong h th ng v n t i, c ng bi n đ c coi nh là nh ng đi m v n t i m t
m c đ tr i lên, chúng là nh ng đi m nút c a v n t i b i vì ch y qua đây ít nh t hai
tuy n đ ng v n t i ho t đ ng môi tr ng khác nhau, cùng v i vi c c ng bi n là
đi m b t đ u và k t thúc c a các tuy n đ ng này. Chính c ng bi n đ ng th i là
nh ng đi m n i gi a các ngành kinh t , là c a ngõ trong m ng l i v n t i mà qua đó
hàng hóa ph i đ c chuy n qua đ đ n v i ng i tiêu dùng. N u nhìn v ph ng di n
hi u qu c a s n xu t v n t i thì có th th y c ng là m t m t xích tr n v n c a dây
chuy n đó.
C ng bi n thi t l p lên m t m t xích quan tr ng đ c bi t. ây là ho t đ ng ki u
m t th u kính h i t r i l i phân tán r ng ra, thu hút hàng t h u ph ng và phân tán
đi kh p n i b ng các tàu bi n và ng c l i. Ngoài ra đây còn là n i g p nhau gi a h
th ng v n t i n i đ a c a m t n c nh t đ nh v i h th ng các m i liên quan qu c t
không ch c a riêng n c đó mà còn c các n c khác n a. Vi c so sánh các h th ng
th ng di n ra theo nhi u nguyên t c khác nhau, kéo theo mình c m t chu i v n đ
v n t i và giao nh n các c ng bi n.
Có th nói nhi m v c b n c a c ng bi n là x p d , b o qu n, đóng gói cùng
v i vi c th c hi n các công vi c d n x p và ph c v t t c các ph ng ti n đ n c ng
v i t cách là đ u m i giao thông. V i nh ng nhi m v c b n y, c ng bi n đóng vai
trò quan tr ng trong ho t đ ng nh p nhàng c a n n kinh t qu c dân, mà tr c h t là
các l nh v c công nghi p khai thác, công nghi p ch bi n, nông nghi p, th ng m i…
8

Trong n n kinh t c a nhi u qu c gia giàu tài nguyên mà không có ph ng ti n
nào khác thay th đ c cho v n t i bi n ho c nh ng ph ng ti n này không đáp ng
đ c nhu c u v n chuy n thì các c ng bi n đóng vai trò quan tr ng. Thông th ng đó
là nh ng c ng bi n đ c bi t mà v trí c a nó c ng là các ngu n tài nguyên nh đ i v i
công nghi p khai thác d u l a c a các n c bên v nh Ba-t , c ng bi n đóng vai trò r t
quan tr ng trong xu t kh u d u, ho c đ phát tri n công nghi p khai thác qu ng s t,
Thu
i n các c ng bi n đóng m t vai trò h t s c quan tr ng. Bên c nh đó c ng bi n
đóng vai trò quan tr ng trong vi c xu t kh u và nh p kh u các m t hàng c a ngành
công nghi p ch bi n nh các c ng n c Anh, Hà Lan và các c ng
c.
iv i
ngành nông nghi p, nhi u qu c gia nh p kh u b ng đ ng bi n nguyên li u s n xu t
phân hóa h c ho c nh p kh u tr c ti p phân hóa h c. M t khác nhi u n c các s n
ph m nông nghi p đ a ra th tr ng qu c t ch y u ho c hoàn toàn qua c ng, nh các
th tr ng trung tâm v lúa g o c a th gi i: Thái Lan, Vi t Nam, Mi n i n là nh ng
h i c ng l n trong vi c xu t kh u lúa g o. M t trung tâm xu t kh u cà phê c a Braxin
c ng là m t trong nh ng h i c ng l n.
C ng bi n có th ph c v x p d hàng ngo i th ng, hàng n i th ng và hàng
quá c nh. Các c ng bi n c ng đóng vai trò quan tr ng trong vi c t o nên nh ng đi u
ki n thu n l i cho s phát tri n và duy trì nh ng quan h ngo i th ng v i các n c có
bi n và vì v y có th đóng góp vào vi c t ng l u thông hàng hoá.
1.2 H th ng c ng bi n Vi t Nam
Bi n ông là bi n h thông v i đ i d ng, h i ph n c a Vi t Nam n m sát các
tuy n hàng h i qu c t n i li n Thái Bình D ng v i n
D ng; Châu Á v i Châu
Úc và Trung ông. Vùng bi n r ng l n này r t thu n l i cho vi c phát tri n ngành
hàng h i, giao thông v n t i bi n, các công trình ven bi n, các ngành công nghi p, du
l ch, d ch v và th ng m i qu c t .
H th ng c ng bi n Vi t Nam hi n có trên 60 c ng l n nh , đ c phân b su t

d c theo chi u dài b bi n t B c vào Nam, trong đó các c ng l n có kh i l ng hàng
hoá cao t p trung vào hai c m c ng phía B c (bao g m Qu ng Ninh, H i Phòng) và
phía Nam (Khu v c Thành ph H Chí Minh, V ng Tàu, Th V i).
H th ng c ng bi n Vi t Nam đ m b o thông qua toàn b l ng hàng hoá xu t
nh p kh u b ng đ ng bi n (s n l ng hàng thông qua các c ng bi n) n c ta đ c
bi u th trong b ng 1, không k l ng d u thô qua c ng n i ngoài kh i kho ng 7 tri u
t n/n m, d ki n đ t 200 tri u t n vào n m 2010.
B ng 1: L

ng hàng hoá thông qua các c ng bi n Vi t Nam (tri u t n)

N m

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

L

36

39,9

45

56

63

83,3

92

ng hàng

T ng kh i l

ng hàng hoá qua h th ng c ng bi n n

c ta hi n phân lo i nh sau:

-Theo ch c n ng khai thác c ng, các c ng bi n Vi t Nam

9


*

Các c ng th ng m i t ng h p: Ch y u các c ng b c x p hàng khô: bách hoá,
bao ki n, kim khí thi t b và hàng container. L ng hàng qua các c ng này đ t

16.8 tri u t n/n m, chi m 62% t ng l ng hàng thông qua c ng toàn qu c.

*

Các c ng chuyên dùng cho ngành d u và than, l
là 12tri u và 3 tri u t n/n m.

*

C ng khách: ph c v v n chuy n hành khách.

*

Ngoài ra, Vi t Nam còn có các c ng v i công d ng đ c bi t nh C ng Quân s
đ ph c v cho các tàu quân đ i, C ng cá c a ngành thu s n ph c v cho đ i
tàu đánh b t cá, c ng trú bão ph c v cho các tàu và ph ng ti n vào n náu khi
có bão…

ng hàng thông qua t

ng ng

- Phân b các c ng theo vùng đ a lý
*

Các c ng mi n B c (t Qu ng Ninh đ n Thanh Hoá) đ t s n l
t n n m 1995, chi m 24% t ng s n l ng qua c ng toàn qu c.

*

Các c ng mi n Trung (T Thanh đ n Ninh Thu n, Bình Thu n) th c hi n 2,52,7 tri u t n n m 1995 chi m 8-8,5% s n l ng qua c ng toàn qu c.

*

Các c ng mi n Nam (g m các c ng t
ng Nai tr vào) đ t s n l ng 13-14,5
tri u t n n m 1995, chi m 46% t ng s n l ng qua c ng toàn qu c, trong đó t p
trung t i khu v c Thành ph H Chí Minh v i s n l ng thông qua kho ng 13
tri u t n/n m.

*

S n l ng d u thô qua c ng hi n chi m kho ng 22% t ng s n l
c ng toàn qu c.

B ng 2: T ng h p quy mô chính
S
TT

1
2
3
4
5
6
7

Tên C ng

ng 7,5-8tri u

ng hàng qua

m t s c ng bi n Vi t Nam (1995)

V trí, t nh

Qu ng
Ninh
Qu ng
Ninh
H i H i Phòng

Tàu vào
c ng
DWT

Chi u dài
b n (m)

L ng
hàng qua
c ng bq
T/n m

Lo i c ng

C ng C m Ph
(C a ông)
C ng d u B12

30.000

300

2.200.000

Than

30.000

B n phao

750.000

X ng d u

C ng
Phòng
C ng C a Lò
Ngh An
C ng à N ng
à N ng
C ng
Quy Bình nh
Nh n
C ng
Nha Khánh Hoà
Trang

10.000

2.364

3.249.8825 T ng h p

10.000
15.000
10.000

330
1478
688

305.500
667.000
410.000

T ng h p
T ng h p
T ng h p

10.000

171

214.000

T ng h p

10


8
9
10
11

C ng Sài Gòn
(Nhà
r ng,
Khánh
h i,
Tân Thu n)
C ng nhà bè
C ng Vitaico
C ng d u thô
XK (B ch H ,
i Hùng)

TPHCM

15.000

2136

6.438.600

T ng h p

TPHCM
TPHCM
V ng Tàu

25.000
20.000

Tr neo
Tr neo
C ng n i

2.500.000
220.000
6.900.000

X ng d u
G d m
D u

Quy ho ch t ng th phát tri n h th ng c ng bi n Vi t Nam đ n n m 2010 có 8
nhóm
-

Nhóm 1: Nhóm c ng bi n phía B c, bao g m các c ng bi n t Qu ng Ninh đ n
Ninh Bình.

-

Nhóm 2: Nhóm c ng bi n B c Trung B , bao g m các c ng bi n t Thanh Hóa đ n
Hà T nh.

-

Nhóm 3: Nhóm c ng bi n Trung Trung B , bao g m các c ng bi n t Qu ng Bình
đ n Qu ng Ngãi.

-

Nhóm 4: Nhóm c ng bi n Nam Trung B , g m các c ng bi n t Bình
Bình Thu n.

-

Nhóm 5: Nhóm c ng bi n thành ph H Chí Minh Tàu.

-

Nhóm 6: Nhóm c ng bi n đ ng b ng sông C u Long ( BSCL).

-

Nhóm 7: Nhóm c ng bi n các đ o Tây Nam.

-

Nhóm 8: Nhóm c ng bi n Côn

nh đ n

ng Nai - Bà R a - V ng

o.

Trong m i nhóm c ng bi n nói trên b trí các c ng t ng h p và các c ng chuyên dùng
(c ng li n b , c ng n i, vùng neo đ u tàu t i các khu v c hàng h i và các c ng c n).

11


Hình 1: V trí các nhóm c ng bi n Vi t Nam
H th ng lu ng l ch hành thu c a các c ng
H u h t các c ng Vi t Nam hi n có n m sâu trong các sông v nh, đi u ki n che
ch n gió, sóng khá t t không c n ph i xây d ng các công trình b o v . Tuy nhiên nó
l i n m trên các tri n sông sâu trong ph n l c đ a, lòng sông b u n khúc nhi u, các
c a sông ch u nh h ng c a sa b i khá l n gây khó kh n cho vi c hành thu tàu trên
lu ng và kh n ng nâng c p, m r ng ho c xây d ng m i các c ng n c sâu t i các
khu v c hi n h u không có. Ví d nh c ng H i Phòng, C a Lò, C n Th … kh ng
ch tàu <10.000DWT.
M t s c ng nh Tiên Sa, M Khê, Nghi H ng, Nha Trang… n m ven b
bi n th ng ch u r t nhi u nh h ng tr c ti p c a th i ti t, hàng n m th ng ph i
đ mb o
ng ng ho t đ ng c ng t 1.5 đ n 2 tháng do nh ng đ t gió mùa, sóng l n.
th i gian ho t đ ng liên t c và an toàn cho ng i, tàu bè, ph ng ti n ho t đ ng t i
c ng, b t bu c ph i nghiên c u các công trình b o v khu n c ho c nghiên c u tìm
đ a đi m m i, xem xét chi ti t v lu ng l ch, các đi u ki n khai thác. B ng d i đây
trình bày các đ c tr ng trung bình c a h th ng lu ng l ch m t s c ng chính.
12


B ng 3: Lu ng tàu vào m t s c ng chính

Thông s k thu t
STT
Tên lu ng
Dài (km)
R ng (m)
Sâu (m)
01
V n Gia
9,5
110
-5,8
02
H i Phòng
o n Nam Tri u
16,0
100
-4,5
o n B ch ng
10,0
100
-4,5
o n sông C m
12,0
80
-4,5
03
C a Lò
4,5
80
-5,5

04
C a H i, B n Thu
25,6
60
-2,5
05
à N ng
o n Tiên Sa
7,5
110
-11
o n sông Hàn
5,5
60
-6,2
o n 234
3,0
44
-3,7
06
Quy Nh n
7,0
80
-8,5
07
Nha Trang
11,0
80
-8,1
08

Sài Gòn - V ng Tàu
91,0
150
-8,5
09
V ng Tàu – Th V i
35,5
80
-7,25
10
Dung Qu t
3,0
200
-15,0
Ngu n: Vinamarine.
M t s c ng chính trong h th ng c ng bi n Vi t Nam
1. C ng H i Phòng
Thành ph H i Phòng là m t đ u m i giao thông quan tr ng và có l u l ng
hàng thông qua l n nh t phía B c, có h th ng thi t b hi n đ i và c s h t ng đ y
đ , an toàn phù h p v i các ph ng th c v n t i. Hai Phòng là c a kh u ch y u trong
quan h th ng m i, xu t nh p kh u hàng hoá c a các t nh đ ng b ng sông H ng v i
các n c trên th gi i. C ng g m ba c ng: C ng chính, c ng chùa v và c ng ình v
(xem hình 2 và 3)
Các khu v c c a c ng đ c phân b theo l i th v c s h t ng, giao thông,
đ ng s t-đ ng b - đ ng th y và đ c l p đ t các thi t b x p d phù h p v i t ng
lo i hàng hóa, đáp ng và th a mãn nhu c u v n chuy n b ng nhi u ph ng ti n. Toàn
c ng hi n có 14 c u tàu dài 2215m đ m b o an toàn đ sâu tr c b n -8,4m.
C ng H i Phòng hi n là c ng có quy mô l n mi n B c Vi t Nam. C ng đ c
thi t k xây d ng theo tiêu chu n k thu t cho tàu bi n 10.000DWT. T ng công ty
Hàng h i Vi t Nam (Vinalines) có ch tr ng xây d ng khu chuy n t i B n Gót cho

tàu 30.000 DWT và phát tri n c ng đ o ình V cho tàu 20.000DWT neo đ u làm
hàng.

13


Hình 2: V trí đ a lý c a c ng H i Phòng

C ng Chùa v

C ng ình V

2

Hình 3: M t b ng m t s b n, c ng H i Phòng
- Tuy n lu ng H i Phòng
Lu ng tàu n i thu di n khu c ng v i vùng n c sâu v nh B c B tính t phao
s 0 dài 36km, đi qua các đo n sông C m, Kênh ình V , sông B ch ng qua bãi cát
ng m c a c a Nam Tri u, bao g m các đo n:
(1) o n lu ng sông C m: T b n Bính đ n ình V , dài 10km, trong đó

14


Th ng l u sông Ru t L n (dài 3km) h ng tuy n sông TâyNam - ông
B c, chi u r ng trung bình 400m, lòng d n đo n sông th ng, theo đ ng tr ng sâu,
n i sâu nh t đ n -11m, n i c n nh t kho ng 4,5m.
Phân đo n h l u sông Ru t L n đ n đ u kênh
tuy n Tây B c- ông Nam.

ình V (dài 5km), h

ng

Phân đo n kênh ình V (dài 1,5km) là đo n kênh đào nhân t o đ n i sông
C m v i sông B ch ng có chi u r ng m t n c trung bình 210m, sâu trung bình
5,5m. Kênh có đ d c bé, sóng l n và đang b xói mòn m nh.
(2) o n sông B ch

ng (dài x p x 15km) t kênh ình V đ n Ninh Ti p

o n t h p l u kênh ình V đ n th ng l u đèn Cút (1,8km). đo n này có
l ch sâu liên t c, đ ng tr ng sâu có cao đ -5,4m đ n -10,5m, m t r ng sông (6501.100m), d c hai bên b có tuy n đê cách nhau trung bình 1500m; đây là đo n sông
có đ n đ nh cao trong nhi u th p k qua.
o n t Ninh Ti p đ n đèn Phùng V n B ng, đây là đo n sông khá nông c n,
cao đ th ng ph bi n -4m đ n -5m, chi u r ng đo n sông trung bình 3500 –
4000m. M c đ b i c n trên đo n sông l n.
o n ti p ra đ n c a Nam Tri u, đây là đo n có l ch sâu bám d c theo đ o
Cát H i, đ sâu ph bi n t -6,5 đ n -11m.
(3) o n lu ng vùng c a Nam Tri u ra bi n (3km)
C a Nam Tri u thu c v nh bi n n a kín đ c che ch n phía Nam b i bán
đ o
S n, phía B c và ông B c là tuy n đ o Cát Bà. Tuy n lu ng này có h ng
ông B c-Tây Nam.
D c theo lu ng vào c ng hi n có m t s lu ng có đ sâu ch y tàu r t h n ch .
Theo các s li u đo đ c nghiên c u n m 1993 cu Vi n thi t k giao thông v n t i,
đ sâu t nhiên c a m t s đo n ch đ t -3m đ n -4m h i đ (đ sâu thi t k là -7m).
T c đ b i l p r t nhanh. Kh n ng n o vét hi n còn r t th p so v i m c gia t ng c a
sa b i.
Quy ho ch c ng H i Phòng đ n n m 2010

Là m t c ng th ng m i t ng h p chuyên b c x p các lo i hang bách hoá đóng
bao ki n, t p trung đ u t chi u sâu v trang thi t b nh m nâng công su t c a c ng lên
7tri u t n/n m.
-

Khu c ng Hoàng Di u: Khu c ng đa n ng v i 1718m b n, di n tích đ t c ng
48ha, nâng c p c u 1,2,3 và h th ng bãi k ti p đ làm hàng container, hàng
r i. Nâng công su t c ng lên kho ng 3,5tri u t n/n m.

-

Khu c ng Chùa V : m r ng bãi, xây d ng m i 480m c u tàu container
10.000DWT v phía h l u nâng công su t c ng lên 2,4 tri u t n/n m. di n tích
chi m đ t c ng kho ng 22,2ha.

15


-

Khu V t Cách: là khu c ng ti p chuy n n i đ a cho tàu đ n 1000DWT, s a
ch a duy trì 290m b n và các m hàng r i kho bãi hi n có đ nâng công su t
c ng lên 0,5tri u t n/n m. Ph n đ t chi m 14ha.

2. C ng à N ng
V nh à N ng r ng 1200ha, trên 3/4 chu vi v nh đ c che ch n b i d i đ t li n,
dãy H i Vân và bán đ o S n Trà, t o thành vùng n c kín, nh h ng sóng gió không
l n. V nh à N ng có đ y đ đi u ki n thu n l i đ xây d ng phát tri n các c ng bi n
l n, hi n đ i ph c v cho th ng m i qu c t , du l ch, d ch v cho khu v c mi n
Trung và m t s khu v c các n c trong ti u vùng khi đ ng xuyên á ông Tây t i

đây đ c hình thành.
C ng à N ng n m trong vùng kinh t tr ng đi m mi n Trung là kho ng gi a
c a các tuy n giao thông thu , đ ng s t, đ ng b c ng nh đ ng hàng không n i
hai mi n Nam, B c c a đ t n c. Khu v c mi n Trung nói chung và à N ng nói
riêng đ c coi là c a ngõ sang Lào và ông b c Thái Lan trong d án “hành lang giao
thông v n t i ông-Tây”.
C ng à N ng là c ng quan tr ng trong h th ng c ng bi n Vi t Nam bao g m
các khu c ng chính Tiên Sa và Sông Hàn.
C ng Tiên Sa có hai b n nhô đ c xây d ng t n m 1965 m i b n dài 186m,
r ng t 27,3 đ n 29,3m và khu n c có đ sâu -11m, cho phép tàu có t i tr ng
30.000DWT neo đ u đ ng th i. Các b n nhô này đã đ c s a ch a nhi u l n vào
nh ng n m 1975, 1980 và 1993. Ngoài ra, có m t b n li n b dài 165m v i đ sâu khu
n c -12m v a đ c xây d ng và đ a vào khai thác.
C ng sông Hàn n m phía b trái c a sông Hàn đ c xây d ng tr c n m
1930 bao g m 8 b n v i t ng chi u dài 750m và đ sâu khu n c dao đ ng t -6m đ n
-7m, cho phép t u có tr ng t i 5.000DWT ra vào làm hàng. N m 1999, do nh h ng
c a c n l l ch s các b n c ng sông Hàn b h h ng n ng. M t n m sau, c ng đ c
s a ch a m t ph n và đ a vào khai thác bình th ng. Hi n nay, vi c khôi ph c nh ng
b n h h ng còn l i v n đang đ c ti p t c hoàn thành.
Hi n nay, B giao thông v n t i đang cho tri n khai d án c i t o và nâng c p
c ng Tiên Sa- à N ng b ng v n vay ODA c a Nh t B n, bao g m các h ng m c công
trình: xây d ng 250m đê ch n sóng, s a ch a các b n nhô, xây d ng kho bãi
container, đ ng n i c ng v i qu c l 1A.
Tuy n lu ng vào các c ng à N ng
Khu c ng Tiên Sa n m ngay c a v nh à N ng. Khu n c c a c ng ti p giáp
ngay v i c a bi n, có đ sâu trung bình -7,0m đ n 9,0m hi n đ kh n ng cho các t u
đ n 15.000 DWT ra vào thu n l i. T ng h p các tài li u đo đ c và th c t khai thác
khu c ng cho th y đây là khu v c c ng có đ sâu t ng đ i n đ nh, đ b i l ng th p.
Tuy n lu ng t c a v nh à N ng (khu c ng Tiên Sa) vào khu c ng sông Hàn
dài kho ng 4,6km. Toàn tuy n có đ sâu trung bình 6,0-7,0m (h i đ ) chi u r ng

16


lu ng đ t 60-65m. D c theo tuy n lu ng này đã có m t h th ng công trình ch nh tr
b ng kè đá đ ch n cát cho tuy n lu ng.Tuy n lu ng sông Hàn đ m b o cho các tàu có
t i tr ng 3000-5000DWT hành thu an toàn. ây c ng là tuy n lu ng t ng đ i n
đ nh (l ng phù sa trung bình n m 60-110g/m3, các tháng mùa khô ch 50-60g/m3).
Theo các s li u các th i k n o vét thì m c bình quân 0,3-0,4m/n m.
Quy ho ch c ng à N ng đ n n m 2010
Khu c ng sông Hàn: là khu c ng t ng h p, ch y u đ ti p nh n các tàu n i đ a
và tàu v n t i xu t nh p kh u tuy n g n tr ng t i đ n 5000DWT, ph c v tr c ti p đ a
ph ng và các tùa khách du l ch có m n n c t 5-6m. Toàn b khu v c sông Hàn
đ c gi nguyên hi n h u, không m r ng ho c xây m i thêm c u b n và chuy n hoá
d n khu c ng này sang c ng hành khách, k t h p khai thác t ng h p. Di n tích đ t
khu c ng 3,4ha v i t ng chi u dài b n 750m, nâng công su t c a c ng lên kho ng
0,7tri u t n/n m.
Khu c ng Tiên Sa: là m t khu c ng n c sâu có kh n ng ti p nh n tàu l n
nh t lên đ n 50.000DWT. C ng đ c quy ho ch theo d ng m t khu c ng đa n ng và
u tiên cho m t khu làm hàng container chuyên dùng theo tuy n song song đ ng b
phía Tây B c. Làm 300m đê ch n sóng vuông góc tuy n b n m i này và có th k t
h p tuy n đê đ làm 1 b n đa n ng. Nh v y toàn khu c ng Tiên Sa có 2-3 b n c p
tàu 50.000DWT t ng ng v i t ng chi u dài b n kho ng 450-760m, công su t đ t
2,5-4,0tri u t n/n m. Di n tích chi m đ t c a c ng là 22ha. T ng m t b ng c ng n m
2010 đ c th hi n trên hình 4. D ki n khi d án hoàn thành đ a vào ho t đ ng và
khai thác n ng l c thông qua c a c ng s trên 3,5 tri u t n/n m.
3. Các c ng khu v c V ng Tàu
V ng Tàu n m g n tr c đ ng hàng h i qu c t chính t n
D ng sang
Thái Bình D ng thông qua eo bi n Malaca và n m kho ng gi a các tr c hàng h i
ng th i c ng có th

qu c t n i li n các n c trong khu v c ông Nam Á, B c á.
xem V ng Tàu nh m t v trí ch ch t trên tuy n giao thông đ ng bi n c a c vùng
Nam B r ng l n, giàu ti m n ng và là khu v c có nh p đ phát tri n kinh t cao so
v i c n c. Khu n c vùng B n Bình, Sao Mai đ c che ch n t t h ng Nam b i
bán đ o V ng Tàu, đây là khu n c r ng nh ng nông
D c theo sông Dinh hi n có các c ng c a ngành d u khí đang ho t đ ng nh
Công ty d ch v k thu t d u khí (PTSC), Vietsopetro. Trên bi n, ngoài kh i có các
b n phao ph c v cho vi c xu t kh u d u thô và khí đ ng hành.
T i khu v c B n ình – Sao Mai, Chính ph đang cho phép T ng công ty Hàng
h i Vi t Nam (Vinalines) tri n khai nghiên c u d án C ng container V ng Tàu v i
m c đích cùng v i các c ng khác trong khu v c b c x p hàng hoá ph c v khu kinh t
tr ng đi m phía Nam; v n chuy n hàng container đi th ng đ n các n c trên th gi i
mà không ph i qua các c ng trung chuy n c a Singapore, ài Loan ho c H ng Kông,
đ ng th i t ng b c thâm nh p th tr ng trung chuy n container qu c t . Tr c m t

17


d ki n xây d ng m t b n dài 400m cho tàu ch 4000 -6000TEU v i kh n ng thông
qua là 260.000 TEU.

Hình 4: T ng m t b ng c ng Tiên Sa- à N ng-2010
Tuy n lu ng vào c ng V ng Tàu
Tuy n lu ng t c a v nh Gh nh Rái đ n khu v c B n ình-V ng Tàu dài
kho ng 5km, vào đ n các c ng trên b sông Dinh kho ng 10km. Trên ph m vi khu
v c v nh Gh nh Rái (đ n khu c ng d u khí-B n ình) tuy n lu ng có đ sâu trung
bình -7,0m; còn đo n t khu c ng d u khí d c cù lao Tào theo sông Dinh đ n c ng Cát
L dài x p x 5km.
sâu trung bình theo lòng sông đ t -5,0m chi u r ng trung bình
350-450m (ch h p nh t là đo n gi a cù lao Tào –C ng d u khí 240-260m).

Tuy n lu ng t Gh nh Rái đ n khu c ng Cát L
7000DWT l u thông thu n ti n an toàn.

đ m b o cho tàu 5000-

Quy ho ch c ng V ng Tàu đ n n m 2010
Khu c ng B n ình – Sao Mai: V trí xây d ng c ng t m i Gh nh Rái đ n cù
lao B n ình. ây là m t khu c ng đa n ng l n t i khu v c trong đó có m t khu b n
c ng container hi n đ i v i m c đích là c ng chuy n t u, có kh n ng ti p nh n tàu
55.000DWT và khu c ng t ng h p ti p nh n tàu đ n 30.000DWT.
*

Khu chuy n tàu container xây d ng kho ng 2400m b n chuyên dùng tàu
55000DWT và kho ng 1200m cho các càu nh , v i công su t c ng
2.200.000TEU/n m. Di n tích chi m đ t xây d ng kho bãi và công trình ph c
v kho ng 123ha (hình 5).

*

Khu c ng t ng h p: Ti p t c xây d ng thêm 1 b n nâng t ng chi u dài toàn b
b n lên t i 400m c p tàu đ n 30000DWT. T ng di n tích khu v c ti p giáp c u
nh m ph c v t t vi c xu t kh u l ng th c và các hàng t ng h p khác. Nh
v y công su t khu c ng t ng h p lên đ n 1tri u t n/n m 2010. Di n tích đ t
chi m c a khu c ng là 35ha.

18


Khu c ng khác: T p trung bên b ph i lu ng vào sông Dinh, tàu l n nh t có
th ra vào c ng lên đ n 10.000DWT bao g m:

*

C ng Cát L : Th ng c ng t ng h p ph c v tr c ti p giao l u hàng hoá n n
kinh t t nh Bà R a-V ng Tàu. Quy ho ch phát tri n c ng ch y u theo h ng
đ u t chi u sâu thi t b m r ng khu v c kho bãi, s a ch a duy tu c u tàu đ
đ n n m 2010 công su t c ng đ t 0,4tri u t n/n m, di n tích đ t chi m 7,5ha.

*

C ng d ch v d u khí (PTSC) và c ng c n c trên b c a Vietsopetro: Là c ng
chuyên dùng cho c n c đ i tàu, s n xu t và cung ng thi t b , chân đ dàn
khoan. T ng chi u dài c u b n đ n n m 2010 là 2350m v i di n tích chi m đ t
122,5ha.

*

Ngoài ra t i khu v c b sông Dinh còn có 1 c n c quân s c a l c l
quân c ng đang đ c b qu c phòng quan tâm quy hoach phát tri n.

ng h i

Hình 5: C ng container V ng Tàu
1.3.M ng l

iđ

ng thu n i đ a Vi t Nam

N c ta có h th ng g m 2360 sông su i v i t ng chi u dài kho ng
198.000km, trong đó có kho ng 41.000km có th s d ng đ v n t i thu . Chi u dài

đó t ng ng v i chi u dài đ ng thu n i đ a c a n c M (40.600km) và l n h n
t ng chi u dài đ ng thu n i đ a c a các n c châu âu, ngoài Liên Xô c . H n n a
sông su i n c ta ch y quanh n m, không b gián đo n b i th i k đóng b ng nh
m t s n c hàn đ i. M t đ sông su i có vùng đ t 4km/km2 nh vùng đ ng b ng
sông H ng – Thái Bình, đ ng b ng sông C u Long.
Nh ng m t đ c đi m n i b t là h ng ch y ch y u c a các sông su i n c ta
là h ng tây b c - ông Nam (sông H ng, Mã. C , C u Long…) m t s sông khác có
h ng vòng cung (Lô, L c Nam, Th ng…). H ng ch y này không phù h p v i
h ng v n t i hàng hoá ch y u là h ng B c-Nam.
kh c ph c tình tr ng đó, ph i
s d ng các kênh đào n i li n các l u v c nh kênh nhà Lê Mi n trung (n m 982),
các kênh vùng đ ng b ng Nam B … ho c s d ng các ph ng th c v n t i pha sông
bi n vì h u h t các sông n c ta đ u đ ra bi n ông.
19


M ng l

iđ

1. M ng l

ng thu n i đ a n
iđ

c ta có th đ

c mô t s l

c nh sau:

ng thu B c B

b c b giao thông đ ng thu phát tri n ch y u trên các sông thu c h th ng
sông H ng và sông Thái Bình. Hai h th ng sông này n i v i nhau b ng sông u ng
và sông Lu c. S giao l u này làm cho h th ng chung gi a sông H ng và sông Thái
Bình tr thành m t m ng l i đ ng thu hoàn ch nh bao ph h u h t mi n B c t
Qu ng Ninh đ n Thanh Hoá.
Các trung tâm c a m ng l i đ ng thu B c B là c ng Hà N i và c ng H i
Phòng. Ho t đ ng nh n nh p nh t các tuy n vùng này bao g m:
-

Tuy n Hà N i-Cát H i: qua sông
c a L ch Huy n, dài 173km.

-

Tuy n Hà N i – H i Phòng theo sông u ng, Tr i S n, Kênh Khê t i c a Nam
Tri u. (142km).

-

Tuy n Hà N i- Thái Bình qua c a Lu c, Ph m L đ n Trà Lý (159km).

-

Tuy n Hà N i- Ba L t (164km).

-

Tuy n Hà N i – Vi t B c theo sông H ng đi Vi t Trì (68km), T Vi t trì đi
Tuyên Quang (98km) theo sông à đi Hoà Bình (70km).

-

Tuy n Hà N i – c a L ch Giang theo sông H ng qua sông Ninh C (181km).

u ng, N u Khê, Tr i S n, Qu ng yên và ra

Hình 6: S đ h th ng sông chính

Mi n B c

M t h n ch cho tàu bè đi l i trên các song mi n B c là th ng g p các đo n
sông có bán kính cong nh . Trong 2000km sông đ c s d ng mi n b c có đ n 400
khúc cong, trong đó 35% có bán kính l n h n 500m, 50% bán kính t 200-500m. Bên
20


c nh đó còn có các đo n c n, s đo n ph i n o vét, ch nh tr trên sông H ng t Ninh
C đ n Hà N i là 15, trên tuy n t H i Phòng đi Ph L i là 8, trên sông u ng là 10.
2. M ng l

iđ

ng thu mi n Trung.

Các sông mi n Trung và Nam trung B do b nh h ng c a s n dãy núi
Tr ng S n nên th ng nh , ng n và d c. Tuy th tàu thuy n đ u có th đi l i đ c
khu v c lân c n c a sông trên nh ng kho ng cách ng n (10-20km) v i đ sâu s n có

t i thi u trong kho ng t 1-1,5m. Ngoài các h th ng sông chính mi n Trung các
sông còn đ c n i v i nhau b ng h th ng kênh nh Nghèn, C m, B ng … t o thành
m t m ng l i hoàn ch nh. Các kênh có đ sâu t 0,5-1,2m.
M t s tuy n chính:
-

Sông Mã ch y qua t nh Thanh Hoá r i đ ra bi n, do có nhi u thác gh nh, tàu
bè ch có th qua l i trên sông phía h l u c a ngã ba sông Chu, xu ng đ n c a
L Môn, đ sâu l n h n 3,4m. Lu ng vào sông không n đ nh yêu c u ch nh tr ,
n o vét l n.

-

Trên sông Th ch Hãn có c ng ông Hà có th đón tàu tr ng t i 400t n nh ng
đo n lu ng tàu dài 14,5km t c a Vi t đ n c ng ông Hà ph i ti n hành n o
vét trên chi u dài 3,5km v i kh i l ng n o vét 115.000m3 hàng n m.

-

Sông H i An và nhánh sông c a nó là sông Thu B n cùng v i kênh An Hoà t o
thành m t m ng l i hoàn ch nh ph c v các m than Nông S n, các m đá.
Các tàu d i 5000t n có th theo sông vào đ n thành ph
à N ng và ghé vào
c ng sông Hàn.

3. M ng l

iđ

ng thu Nam B .

Hàng tr m tuy n đ ng thu kích th c khác nhau đan ch ng ch t đ ng b ng
sông C u Long t o thành m t m ng l i giao thông thu hoàn ch nh v i t ng chi u
dài không d i 4785km, trong đó 1600km có th coi là nh ng lu ng ch y tàu chính và
386km có đ sâu lu ng l ch l n h n 2m.
-

Sông l n nh t là sông ng Nai có t ng chi u dài 635km, là sông dài nh t ch y
trong n i đ a n c ta. T ng l ng n c hàng n m c a sông
ng Nai là
3
30t m ; hàm l ng phù sa t ng đ i th p. o n c a sông r ng và sâu nên tàu
10.000t n có th đi l i thu n ti n đ n c ng Sài Gòn.

-

Sông Mê Kông ch y vào Vi t Nam theo hai sông Ti n (330km) và H u
(319km). Sông này có hàm l ng bùn cát nh nh ng t ng l ng l i l n, c
tính 1400 tri u t n/n m. Lòng sông sâu và r ng, thu n ti n cho giao thông thu .

21


Hình 7: S đ h th ng sông chính
-

Mi n Nam

H th ng sông Ti n và sông H u n i v i h th ng sông ng Nai qua các kênh
nhân t o, trong đó quan tr ng nh t là kênh ch G o, nh v y toàn b khu v c

đ ng b ng sông C u Long đ c n i li n v i thành ph H Chí Minh và các
c ng trong n c và qu c t c a nó b ng đ ng thu .

M ng l i đ ng thu Nam B khá n đ nh, m c dù b nh h ng c a thu
tri u. Các sông Ti n và sông H u khá sâu, trong khi đó các kênh c t ngang và sông th
c p thì nông h n và h p h n v i nh ng đo n cong t ng đ i g p. c bi t các kênh
ch y song song v i b bi n thì r t nông khi thu tri u th p. Các sông và kênh v i đ
sâu h n 1,2m chi m 80% t ng s chi u dài s d ng. Nh ng kênh v i đ sâu t i thi u
l n h n 2m chi m h n m t n a.
1.4 Câu h i ôn t p
1.

c đi m chung c a c ng Bi n là gì?

2. H th ng c ng bi n Vi t Nam phân b nh th nào?

22


Ch

ng 2

V n t i th y

2.1 Gi i thi u
V n t i th y là m t trong 6 ph ng ti n v n t i thông d ng trên th gi i bao
g m: V n t i song, đ ng b , đ ng s t, đ ng không, v n chuy n đ ng ng (d n
d u, n c..).
so sánh u nh c đi m c a các ph ng th c v n chuy n khác nhau

đ c p nh trên không ph i là d , đ c bi t trong v n chuy n qu c t b i m t ph ng
th c có m t l i th không th ph nh n đ c. V n chuy n hàng hóa theo đ ng không
nhanh, thu n ti n nh ng giá c l i t ng đ i l n, v n chuy n đ ng b , đ ng s t tuy
th i gian v n chuy n nhi u h n nh ng bù l i chi phí có khi ch b ng m t n a, v n
chuy n đ ng th y l i có u đi m v n chuy n đ c kh i l ng hàng hóa l n.
B ng 4: C

c phí chuyên ch qua

Hình th c v n chuy n
Chuy n phát nhanh đ
ng không thông th

i Tây D

ng

Th i gian v n Kh i l ng chuyên
chuy n (ngày)
ch (USS/kg)
ng không
ng

ng bi n

2-3

3.30

4-7

1.00-1.90

14-28

0.13-0.26

V n t i th y nh t là v n t i đ ng bi n có l i th c nh tranh t ng đ i l n tuy
nhiên v n t i đ ng s t hi n là hình th c v n chuy n quan tr ng nh t. L i th c a v n
chuy n đ ng không đ c nh n th y rõ khi quãng đ ng v n chuy n xa và yêu c u
th i gian v n chuy n ng n. Ngoài v n chuy n hàng không c 5 hình th c v n chuy n
còn l i đ u có chí phí không quá chênh l ch nhau, do v y các hình th c v n chuy n đó
hi n đang ph i c nh tranh t ng đ i l n trên th tr ng. V n t i th y có hai đ c đi m
y u th so v i v n chuy n đ ng s t đó là :
(i)
V n t i th y yêu c u ph i có v n chuy n trung chuy n gi a khu v c b n
đ (c ng bi n) và đ a đi m giao hàng. Nh v y vô hình chung hình th c v n
chuy n này yêu c u them nhi u hình th c v n chuy n trung gian gây t n kém
v kinh phí, t ng t ng th i gian v n chuy n và không linh ho t trong đi u ph i
v n chuy n (xem hình 8).
(ii)
Các c ng bi n hi n nay ch a có n ng l c ho t đ ng c đ nh (không m
r ng, xây m i các h ng m c..) trong kho ng th i gian dai do yêu c u v n
chuy n ngày càng đa d ng t phía khách hàng và yêu c u t phía công nhân lao
đ ng (yêu c u v l ng, đi u ki n làm vi c..); c hai nhân t trên làm t ng th i
gian v n chuy n lên r t nhi u.
Hi n t i nhu c u v n t i th y n i đ a và qu c t đ u gia t ng t ng đ i m nh
m , v n t i th y t ng cao do s t ng m nh trong buôn bán trao đ i thông th ng trên
th gi i đ ng th i ng i ta c ng nh n th y nh ng chuy n bi n tích c c và linh ho t
23

trong v n t i th y. Hàng hóa hi n nay đ c luân chuy n nhanh h n nh s h tr c a
các k thu t m i nh b c d hàng hóa nh máy móc ch y b ng đi n n ng (Electronic
Data Interchange – EDI). Ngoài ra s liên k t gi a các tuy n đ ng v n chuy n trên
bi n và trên m t đ t đã đ c thi t l p thành m t m ng l i hoàn ch nh, v i th i gian
v n chuy n chính xác đ c tính toán k l ng tr c do v y vân t i th y đ c coi là
“đi m đ n” trong thông th ng hàng hóa v i các d ch v ngày càng t t , gi m th i
gian lu n chuy n t i đa.
V n chuy n đ ng th y theo hình th c dùng continer hi n này đ c coi là m t
trong nh ng chuyên ch hàng c ng k nh h u d ng do v y yêu c u đ t ra là n ng su t
b c d c a c ng t ng cao. T l t ng tr ng c a hình th c chuyên ch này đ c ghi l i
trong th i gian t n m 1990-1997 là 9% m i n m. S t ng tr ng nói trên m t ph n
do kh i l ng v n chuy n c a t u chuyên ch t ng m t khác do s chuy n đ i t tàu
v n chuy n thông th ng sang v n chuy n b ng tàu container. i u đó c ng d n yêu
c u l n h n c a c u c ng c ng nh các thi t b chuyên d ng đi kèm. ây c ng là xu
h ng có th nh n th y rõ trong quá trình phát tri n c a các c ng bi n trên th gi i:
sau m t th i k phát tri n ch m, t i m t s khu v c trên th gi i c ng bi n không đ
đáp ng nhu c u c a khách hàng, hi n nay r t nhi u c ng bi n đã đ c quy ho ch và
phát tri n có đ nh h ng t a mãn m i nhu c u v chuyên ch và trung chuy n hàng
hóa. M t s c ng bi n l n có th l y làm ví d cho xu h ng phát tri n đ c p trên đó
là c ng Rotterdam c a Hà Lan, c ng Antwerp c a B , hay c ng bi n c a Singapore và
HongKong.

Hình 8: Các y u t ti n t trong chu i v n t i th y
S phát tri n c a các c ng bi n ph thu c vào nhi u y u t nh yêu c u phát
tri n c a v n t i th y, đáp ng nhu c u t ng v kích th c, kh i l ng hàng hóa, và s
phát tri n đa d ng c a các lo i tàu bi n v s l ng, kích th c, lo i tàu thuy n. Qua

24

đó cho th y r ng đ xây d ng m t c ng bi n t t c n có s am hi u v s phát tri n c a
m i l nh v c liên quan đ n c ng bi n.
Trong ngôn ng thông th ng có r t nhi u tên g i khác nhau đ i v i các
ph ng ti n v n t i th y nh : thuy n, tàu th y, th ng thuy n, tàu bi n, canô, chi n
h m, tàu chi n… Trong đó tàu th y là tên g i chung nh t cho t t c các ph ng ti n
v n t i th y đã đ c c gi i hóa. Tên g i này không xác đ nh c th là ph ng ti n đó
làm nh ng công vi c v n chuy n, ph c v c th nh th nào, ph m vi ho t đ ng ra
sao. Khi nghiên c u v các ho t đ ng kinh t trên bi n thì thu t ng “tàu bi n” th ng
đ c s d ng nhi u nh t. Nó đ c đ nh ngh a là ph ng ti n v n t i th y đ c c gi i
hóa, hi n đ i hóa, ho t đ ng trong m t ph m vi xác đ nh nh m ph c v l i ích và m c
đích c a con ng i v m t kinh t – k thu t trên bi n c .
i tàu v n t i bi n là t p
h p t t c tàu bi n dùng vào vi c khai thác – kinh doanh v n chuy n hàng hóa, làm
t ng thu nh p cho n n kinh t qu c dân, thông qua vi c bán s n ph m ph c v c a
mình.
Thông th ng tàu bi n chuyên ch các lo i hàng có giá tr th p v i kh i l ng
r t l n. Chính vì nh ng đi u ki n này mà th i gian không b t bu c kh t khe l m đ
chuy n hàng hoá t nhà s n xu t t i ng i tiêu th . Tr c khi chuyên ch b t k hàng
hoá nào đ n các c ng trên th gi i theo nh k ho ch đã đ c đ nh s n, tàu đóng m i
ho c là thay đ i hình d ng tàu thì nh ng hi u bi t c n th n v m i lo i tàu này c ng
nh là s chuy n đ ng c a nó trên bi n là th c s c n thi t. Trong ch ng này s gi i
thi u nh ng ki n th c c b n v các tàu bi n, kích th c c ng nh các d ng chuy n
đ ng c a nó.
2.2. Phân lo i tàu bi n
Theo m c đích s d ng thì các tàu bi n đ c phân thành các lo i sau:
- Tàu buôn – dùng đ v n chuy n hàng hóa, hành khách, b u ki n
- Tàu ph c v đ c bi t cho công tác v sinh, ki m soát, b o v môi tr
c uh

- Tàu ph c v nghiên c u khoa h c, hu n luy n
- Tàu ph c v th thao
- Tàu quân s
- Tàu ph c v m c đích khác
Trong đó tàu buôn đ

ng,

c phân thành:

a. Theo ch c n ng và công d ng
- Tàu hàng khô
- Tàu hàng l ng
- Tàu ch khách
- Tàu ph c v k thu t nh các tàu ph c v cho các công trình th y, các tàu
hút, tàu cu c…

25