Kinh tế quản lý khai thác công trình thủy nguyễn bá uân

TR

NG
B

I H C THU L I
MÔN KINH T

BÀI GI NG

KINH T QU N LÝ KHAI THÁC
CÔNG TRÌNH THU

BIÊN SO N: PGS.TS. NGUY N BÁ UÂN

HÀ N I - 2009


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

M CL C
CH

NG 1: M

U.................................................................................................. 1

1.1. VAI TRÒ C A CÔNG TÁC THU L I...................................................................... 1
1.2. TÌNH HÌNH T CH C QU N LÝ KHAI THÁC CÁC CÔNG TRÌNH THU L I

M T S N C TRÊN TH GI I ...................................................................................... 1

1.2.1. nh ng n c kinh t phát tri n .................................................................. 2
1.2.2. Các n c ông nam Châu á........................................................................ 3
1.2.3. Hình th c t ch c qu n lý............................................................................ 4
1.3. CÔNG TÁC QL KHAI THÁC CTTL

N

C TA ..................................................... 5

1.3.1. Nh ng thành t u đ t đ c ........................................................................... 5
1.3.2.Th c tr ng c a công tác qu n lý khai thác công trình TL ........................... 6
1.3.3. Chi n l c phát tri n thu l i đ n n m 2020 ............................................. 7
1.4.
C I M S N XU T VÀ S N PH M C A CÔNG TY THU NÔNG............... 9
1.5. L CH S HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N MÔN H C .......................................... 10
1.6. N I DUNG VÀ PH NG PHÁP NGHIÊN C U MÔN H C ................................. 10
CÂU H I VÀ BÀI T P CH NG 1 ................................................................................ 11

CH

NG 2: V N S N XU T TRONG CÔNG TY THU NÔNG........................ 12

2.1. KHÁI NI M ................................................................................................................. 12
2.2. PHÂN LO I V N S N XU T .................................................................................. 12

2.2.1.Theo quan đi m nghiên c u hi u qu kinh t ............................................. 13
2.2.2. Phân lo i v n theo tính ch t luân chuy n c a v n và theo quan đi mKD
doanh.................................................................................................................... 14

2.3. V N C

NH (TSC ) .............................................................................................. 14

2.3.1. Khái ni m và tiêu chu n nh n bi t............................................................. 14
2.3.2. Phân lo i v n c đ nh ................................................................................ 16
2.3.3. ánh giá v n c đ nh ................................................................................. 17
2.3.4. C c u v n c đ nh .................................................................................... 21
2.3.5. Hao mòn và kh u hao v n c đ nh............................................................. 22
2.4. V N L U

NG........................................................................................................ 28

2.4.1. Các khái ni m: ........................................................................................... 28
2.4.2. Phân bi t s khác nhau gi a v n L và VC ........................................... 31
2.4.3. S khác nhau gi a v n l u đ ng và tài s n l u đ ng ............................... 31
2.4.4. Nh ng nhân t nh h ng đ n quy mô v n l u đ ng................................ 31
CÂU H I VÀ BÀI T P CH

CH

NG 2 ................................................................................ 32

NG 3: CHI PHÍ S N XU T VÀ GIÁ THÀNH S N PH M......................... 35

3.1. KHÁI NI M ................................................................................................................. 35

3.1.1. Chi phí s n xu t (O)................................................................................... 35
3.1.2. Giá thành s n ph m (G)............................................................................. 35
3.2. PHÂN LO I CHI PHÍ S N XU T ............................................................................ 35

3.2.1 Theo ph m vi ho t đ ng s n xu t kinh doanh ............................................ 35
3.2.2. Theo k nghiên c u .................................................................................... 36
3.2.3. Theo ph ng pháp h ch toán t ng h ng m c chi phí s n xu t................. 36
PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu
3.3. NH NG NHÂN T

NH H

B môn Kinh t
NG

N CHI PHÍ SX VÀ GIÁ THÀNH SP.......... 37

3.3.1. i u ki n n m th i ti t ............................................................................... 37
3.3.2. Tình hình s n xu t nông nghi p................................................................. 37
3.3.3. Lo i công trình, đ c đi m t nhiên n i xây d ng công trình .................... 38
3.3.4. Trình đ t ch c qu n lý c a đ n v .......................................................... 38
3.3.5. S ph i h p, c ng tác c a các c p các ngành........................................... 39
3.3.6. S di n bi n c a các y u t kinh t xã h i ................................................. 39
3.4. CHI PHÍ S N XU T VÀ PH

NG PHÁP XÁC

NH........................................... 39

3.4.1. Chi phí kh u hao tài s n c đ nh hàng n m (A) ........................................ 39
3.4.2. Chi phí ti n l ng công nhân (Otl)............................................................ 61
3.4.3. Chi phí s a ch a th ng xuyên TSC (Osctx).......................................... 65
3.4.4. Chi phí n o vét bùn cát (Onv) .................................................................... 67
3.4.5. Chi phí đi n n ng (Ođn) ............................................................................ 68
3.4.6. Chi phí qu n lý xí nghi p và chi khác (OK).............................................. 74
3.4.7. Chi phí chi tr ngu n n c (OTN)............................................................. 74
3.5. NH NG I M C N CHÚ Ý KHI TÍNH TOÁN CHI PHÍ S N XU T................... 75
3.6. GIÁ THÀNH S N PH M VÀ PH NG PHÁP XÁC NH .................................. 76

3.6.1. c đi m s n xu t và s n ph m c a CTQLKTCTTL ............................... 76
3.6.2. Quan đi m v s n ph m ............................................................................. 77
3.6.3. Phân lo i và cách xác đ nh giá thành s n ph m ....................................... 78
3.7. C C U GIÁ THÀNH S N PH M........................................................................... 81

3.7.1. Khái ni m ................................................................................................... 81
3.7.2. M c đích nghiên c u.................................................................................. 81
3.8. CÁC BI N PHÁP H GIÁ THÀNH S N PH M ..................................................... 81
CÂU H I VÀ BÀI T P CH NG 3 ................................................................................ 81

CH

NG 4: PHÂN TÍCH HI U QU KINH T CÁC D

4.1. TH C CH T VÀ NGUYÊN T C XÁC

ÁN THU L I .......... 86

NH HI U QU KINH T .................... 86

4.1.1. Th c ch t c a hi u qu kinh t .................................................................. 86
4.1.2. Nguyên t c xác đ nh hi u qu kinh t c a CTTL ....................................... 86
4.1.3. Các ph ng pháp nghiên c u hi u qu kinh t c a d án ........................ 88
4.2. H TH NG CH TIÊU HI U QU KINH T ........................................................... 89

4.2.1. Nhóm ch tiêu đánh giá t ng m t hi u qu kinh t c a công trình............ 89
4.2.2. Nhóm ch tiêu v trình đ s d ng v n. ..................................................... 95
4.2.3. Ch tiêu th i gian hoàn v n Th ................................................................... 97
4.2.4. Ch tiêu th i gian bù v n đ u t chênh l ch Tb ....................................... 101
4.2.5. Ph ng pháp phân tích chi phí và l i ích................................................ 105
4.2.6. Phân tích r i ro c a d án ....................................................................... 114
CÂU H I VÀ BÀI T P CH

CH

NG 5: L P D

ÁN

NG 4 .............................................................................. 117

UT

XÂY D NG CÔNG TRÌNH ........................ 123

5.1. CÁC KHÁI NI M C B N...................................................................................... 123

5.1.1. M t s khái ni m v d án ....................................................................... 123
5.1.2. S khác bi t gi a các ch ng trình, d án và nhi m v .......................... 125

5.1.3. Các lo i d án .......................................................................................... 125
PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

5.1.4. Qu n lý d án........................................................................................... 125
5.1.5. Các tiêu chu n đánh giá vi c qu n lý d án............................................ 126
5.1.6. Nh ng tr l c trong qu n lý d án .......................................................... 126
5.1.7. Ch c n ng qu n lý d án ......................................................................... 126
5.1.8. D án đ u t xây d ng............................................................................. 127
5.1.9. Ch đ u t xây d ng công trình .............................................................. 127
5.1.10. Các hình th c t ch c qu n lý th c hi n d án c b n ......................... 128
5.2. CHU TRÌNH D

ÁN VÀ CÁC GIAI O N QLDA

UT

XD....................... 129

5.2.1. Giai đo n đ u c a d án.......................................................................... 130
5.2.2. Nghiên c u ti n kh thi ............................................................................ 130
5.2.3. Nghiên c u kh thi ................................................................................... 131
5.2.4. Giai đo n thi t k ..................................................................................... 131
5.2.5. Giai đo n đ u th u .................................................................................. 132

5.2.6. Các ho t đ ng trong giai đo n thi công .................................................. 133
5.2.7. Các ho t đ ng trong giai đo n v n hành th .......................................... 133
5.2.8. B o hành xây l p và b o trì công trình ................................................... 134
5.2.9. Các giai đo n hình thành và th c hi n c a DA T.................................. 134
5.3. PHÂN LO I D

ÁN

UT

XÂY D NG CÔNG TRÌNH ................................. 135

5.3.1. Theo quy mô và tính ch t:........................................................................ 135
5.3.2. Theo ngu n v n đ u t : ........................................................................... 138
5.4. L P D

ÁN

UT

XÂY D NG CÔNG TRÌNH............................................... 138

5.4.1. Quy đ nh v l p d án đ u t ................................................................... 138
5.4.2. L p d án đ u t xây d ng công trình (Báo cáo nghiên c u kh thi)..... 139
CÂU H I VÀ BÀI T P CH

NG 5 .............................................................................. 142

CH NG 6: HI U QU KINH T CÔNG TRÌNH PHÒNG CH NG L VÀ B O
V B

............................................................................................................... 143
6.1. T NG QUAN............................................................................................................. 143

6.1.1. Tình hình thiên tai Vi t Nam................................................................. 143
6.1.2. H u qu do thiên tai................................................................................. 144
6.1.3. Các lo i thiên tai...................................................................................... 145
6.1.4. V n đ và gi i pháp gi m nh thiên tai ................................................... 147
6.2. C S VÀ PH M VI P.TÍCH KINH T CÁC DA PHÒNG CH NG L ............. 147

6.2.1 C s kinh t c a d án phòng ch ng l ................................................. 147
6.2.2 Ph m vi và các phép phân tích ................................................................ 148
6.3. XÁC

NH VÀ

NH L

NG CHI PHÍ................................................................ 149

6.3.1. Chi phí h th ng ....................................................................................... 149
6.3.2 . Chi phí không hoàn l i............................................................................ 149
6.3.3 S ng u nhiên............................................................................................ 150
6.3.4 V n ho t đ ng ........................................................................................... 150
6.3.5 Chi tr Chuy n kho n ............................................................................... 150
6.3.6 S gi m giá (Khâu hao) ............................................................................ 150
6.3.7 Chi phí ngo i lai........................................................................................ 150
6.4. XÁC

NH VÀ

PGS.TS. Nguy n Bá Uân

NH L

NG HI U ÍCH ............................................................. 151
Hà N i 2009


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

6.4.1. Xác đ nh khu v c đ c b o v ................................................................. 151
6.4.2. Xây d ng h s kinh t c a khu v c đ c b o v .................................... 151
6.4.3 T n su t L , xác su t h h ng c a đê, và đ c tr ng các tr n l ............. 152
6.4.4 Di n tích ng p l t, chi u sâu ng p, th i gian ng p, và tác đ ng đ n thi t
h i....................................................................................................................... 152
6.4.5 ánh giá thi t h i do l l t ....................................................................... 153
6.4.6. Ph ng pháp tính toán t ng quát ............................................................ 156
CÂU H I ÔN T P CH

PGS.TS. Nguy n Bá Uân

NG 6 ...................................................................................... 161

Hà N i 2009


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

CH

B môn Kinh t

NG 1: M

U

1.1. VAI TRÒ C A CÔNG TÁC THU L I
N c ta là m t n c nông nghi p, s n xu t nông nghi p là m t tr n hàng
đ u trong n n kinh t . Trong các ngành s n xu t, d ch v ph c v Nông
nghi p thì Thu l i đ c coi là m t ngành m i nh n, chi m v trí quan tr ng
nh t.
Có th hi u nh sau: Thu l i là s t ng h p các bi n pháp khai thác, s
d ng, b o v các ngu n n c trên m t đ t và n c ng m, đ u tranh phòng
ch ng nh ng thi t h i do n c gây ra v i n n kinh t qu c dân và dân sinh,
đ ng th i làm t t công tác b o v môi tr ng.
Xây d ng công trình thu l i đem l i hi u qu :
* T ng di n tích đ t canh tác nh t

i tiêu ch đ ng.

* T ng di n tích đ t gieo tr ng do t ng v , t ng n.
* Góp ph n thâm canh t ng n ng su t cây tr ng, thay đ i c
tr ng, góp ph n nâng cao t ng s n l ng và giá tr t ng s n l ng.
* C i t o môi tr

c u cây

ng, nâng cao đi u ki n dân sinh kinh t .

* T o đi u ki n cho các ngành kinh t qu c dân phát tri n.
Công tác thu l i bao g m các giai đo n sau:
+ Giai đo n 1: Quy ho ch, kh o sát, thi t k .
+ Giai đo n 2: T ch c thi công xây d ng công trình.
+ Giai đo n 3: T ch c qu n lý, khai thác và s d ng công trình.
1.2. TÌNH HÌNH T CH C QU N LÝ KHAI THÁC CÁC CÔNG TRÌNH
THU L I M T S N
C TRÊN TH GI I
Trình đ t ch c, qu n lý khai thác các h
không nh nhau, mà b chi ph i b i:

th ng thu

l i

các n

c

+ S phát tri n không đ u v kinh t , xã h i.
+ S khác nhau v t p quán s n xu t.
+ S khác nhau v đi u ki n t nhiên.

PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
1

Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

1.2.1.

nh ng n

B môn Kinh t

c kinh t phát tri n

Theo phân tích c a các chuyên gia kinh t Th gi i, d a trên các c n c :
Trình đ phát tri n kinh t , c c u kinh t , trình đ khoa h c công ngh , thu
nh p bình quân đ u ng i, y t , giáo d c... thì toàn th gi i có 24/180 n c là
các n c phát tri n.
ng đ u là các n c trong nhóm G7 (Là nh ng n c có
t tr ng công nghi p, d ch v l n, t tr ng nông nghi p nh ).
a. V c s v t ch t
+ C s v t ch t Thu l i đ c đ u t r t cao kho ng 10.000 USD/ha. Vì
v y các công trình thu l i đ u m i không nh ng ch là nh ng công trình
v ng ch c v k thu t mà còn là nh ng công trình m thu t, có ki n trúc hi n
đ i.
+ H th ng kênh m ng đ c bê tông hoá nên làm vi c r t n đ nh và
ch ng th m t t. Các h th ng t i phun m a ho c nh gi t ng i ta dùng ng
thép ho c ng nh a chôn ng m d i đ t,v a kín,v a an toàn, thu n l i cho
canh tác, ti t ki m đ t canh tác.
+ H th ng thi t b qu n lý đ c trang b hi n đ i, đ c c khí hoá và
đi u khi n t xa. H th ng các tr m quan tr c, đo đ c khí t ng thu v n, th
nh ng n đ nh, đ y đ , đ ng b và hi n đ i, cung c p đ y đ , chính xác, k p
th i , khoa h c các thông tin cho công tác qu n lý khai thác h th ng.
+ Công tác qu n lý khai thác h th ng đ t trình đ cao. B máy qu n

lý h t s c g n nh . Ch c n ng, nhi m v đ c quy đ nh rõ ràng đ n t ng
ng i. Cán b , công nhân có ch c danh, tiêu chu n, trách nhi m và quy n l i
c th .
+ Ho t đ ng c
t ng h p. Toàn b
n c công nghi p,
s n, du l ch... th m

a các doanh nghi p thu nông th ng
các ho t đ ng: công tác t i tiêu, c p n
qu n lý ngu n n c, x lý n c th i, v
chí c công tác khuy n nông và b o v th

mang tính ch t
c sinh ho t, c p
n t i thu , thu
c v t.

+ H ch toán kinh doanh các doanh nghi p là th c s , không mang
tính ch t hình th c. Quan h gi a các đ n v , các h dùng n c v i các
doanh nghi p đ c th c hi n b ng h p đ ng kinh t . Các nhà ch c trách
đ a ph ng ch th c hi n vai trò qu n lý hành chính d a trên c s lu t pháp,
không can thi p sâu vào ho t đ ng c a các ch th h p đ ng kinh t .
+ H u h t b máy qu n lý các công trình thu l i l n là các doanh
nghi p nhà n c. H i đ ng qu n tr do c quan qu n lý chuyên ngành
trung
ng b nhi m. H i đ ng qu n tr thay m t nhà n c làm ch s h u
v t ch t và ki m soát ho t đ ng c a ban đi u hành (ban này do h i đ ng qu n
PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
2


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

tr tuy n ch n).
i v i h th ng nh th
th ng thu l i trên đ t c a h .

ng ch s h u đ t là ch s h u h

b. V qu n lý kinh t
H u h t các n c đ u thu thu l i phí đ trang tr i các chi phí trong
quá trình qu n lý khai thác và hoàn l i m t ph n v n đ u t xây d ng ban
đ u.
Nhìn chung m c thu thu l i phí
các n c khác nhau là khác nhau,
th m chí ngay trong m t n c t ng th i đi m, t ng vùng khác nhau c ng
khác nhau và h t s c m m d o.
Ví d 1.1: M c thu thu l i phí

m ts n

c phát tri n

Thu l i phí bù đ p l i
Do Nhà n

(Do ng i dùng n c tr )
Ca Na a Toàn b chi phí b o d ng v n 50%Kb (phí
Bđ u)
hành (100%C)
50% Kb
(50-60)%Kb
100%C
M
(40-50)%Kb
(40-80)%Kb
100%C
Nh t
M t ph n C
(20-60)%Kb
100%Kb
M t ph n C
Úc
50%Kb
Tây Ban 100%C
50%Kb
Nha
Tên n

1.2.2. Các n

c

cc p
t n

XD

c ông nam Châu á

N m 1986 t t c các công trình thu l i c a khu v c ph c v
135.4 tri u ha, t ng 190% so v i n m 1961.

t

i cho

Các n c có t c đ phát tri n thu l i nhanh là B ng la đét, Nê pan, Thái
lan,... Nh ng nhìn chung các công trình thu l i đã xây d ng không phát huy
đ c n ng l c thi t k . Công trình càng l n thì n ng l c ph c v th c t càng
th p so v i thi t k .
Hi n nay chi n l c phát tri n thu l i c a các n
đ phát huy h t hi u qu c a các công trình hi n có.
Trình đ qu n lý khai thác: M c đ
USD/ha t i.

đ u t

c là đ u t chi u sâu

bình quân t

3000-4000

B máy t ch c qu n lý bao g m b máy qu n lý nhà n c và t ch c
s n xu t tr c ti p h th ng công trình. Ví d

Thái lan có "C c thu nông
PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
3


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

Hoàng gia" là c quan qu n lý nhà n
c c.

c c p trung

ng,

các t nh có các chi

V qu n lý kinh t : H u h t các n c đã thu thu l i phí M c thu thu
l i phí các n c khác nhau c ng khác nhau.
Ví d 1.2: M c thu thu l i phí
Tên n

m ts n

Thu l i phí
(Ng i dùng n c tr )
20%Kb d i d ng thu

nđ
100%C
ài loan 50%Kb
300Kg/ha n m đ chi
b o d ng v n hành
In đô nê xia 100% C
Ma lai xia 50%C
Phi lip pin 100%C
Hàn qu c (10-30)%Kb
100%C
Ch a thu
Thái lan
Trung
Qu c

c

(30-50)%Kb
100%C

c

ông nam châu á

Nhà n

c h tr

80%Kb
50%Kb

Bù ph n thi u C trong b o
d ng, v n hành
100% Kb
50%C
00%Kb
100%Kb
(70-90)%Kb
100%Kb
100%C
(50-70)%Kb

1.2.3. Hình th c t ch c qu n lý.
M t s hình th c t ch c qu n lý chính sau đây:
a . Hình th c th nh t
Các c quan, công ty ph trách qu n lý t i tiêu do nhà n c l p ra và
nhà n c qu n lý tr c ti p ho t đ ng c a công ty, doanh nghi p này. lo i
hình này ph bi n
các n c công nghi p, c ng nh các n c đang phát
tri n.
Ngân sách ho t đ ng c a đ n v t các ngu n:
+ D chi ngân sách.
+ Ti n thu thu l i phí t các di n tích t
+ Kho n ti n thu đ

i tiêu.

c t các ngành dùng n

PGS.TS. Nguy n Bá Uân

c.

Hà N i 2009
4


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

Xét c p ngân sách cho ho t đ ng c a công ty, b tài chính ho c kho b c
d a vào tính h p lý c a d chi ngân sách, xem xét n ng l c t i c a h
th ng. N i nào ho t đ ng t t thì đ c c p khá, ng c l i n i nào ho t đ ng
kém thì đ c c p ngân sách ít.
b. Hình th c th hai
Nhà n c cho phép thành l p các công ty, xí nghi p không thu c nhà
n c nh ng l i mang tính ch t nhà n c. Các công ty này có trách nhi m xây
d ng, v n hành h th ng t i qu c gia (Nh
Phi líp pin ).
c. Hình th c th ba
T nhân đ u t xây d ng và qu n lý công trình, nh ng th ng v i quy mô
nh và nh ng n i có nhu c u c p thi t, nhà n c không có kh n ng v i t i.
Ng i s n xu t và ng i tiêu dùng tho thu n đ c v i nhau v c ch mua
bán theo h p đ ng.
d. Hình th c th t
Nhà n c b ti n đ xây d ng ho c tr c p ph n l n v n đ u t và giúp
đ v k thu t đ xây d ng các h th ng thu l i r i giao cho hi p h i nh ng
ng i t i n c thu nh n, s d ng.
Nhà n

c ch h tr khi có thiên tai ho c vi n tr k thu t khi c n.

1.3. CÔNG TÁC QL KHAI THÁC CTTL
1.3.1. Nh ng thành t u đ t đ

N

C TA

c

1. Giai đo n t 1945 đ n 1975:
u t g n 800 t đ ng v n ngân sách (m t b ng giá 1989).
t

Xây d ng đ c h n 1200 công trình, trong đó có 80 công trình lo i l n. Di n tích
i đ t 1.89 tri u ha, n ng su t lúa BQ đ t 22,3 t /ha.

ào đ p trên 190 tri u m3 đ t c ng c h th ng đê đi u. Nâng cao m c n
l c a đê sông H ng t i Hà n i lên 1,3 m so v i n m 1945).

c phòng

2. Giai đo n t 1976 đ n 1985
u t 2047 t đ ng cho công tác thu l i.
Xây d ng m i đ c h n 2700 công trình thu nông v a và l n, trong đó có 185
công trình lo i l n nh h D u Ti ng, Phú Ninh, K G , Núi C c.

PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
5


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

T i đ c cho trên 4,5 tri u ha lúa và màu, trong đó g m 1,67 tri u ha lúa đông
xuân, 791 nghìn ha lúa hè thu, 1,99 tri u ha ha lúa mùa và g n 100 nghìn ha màu và
cây công nghi p.
3. Giai đo n t 1986 đ n nay: (đ i m i n n kinh t ).
n nay c n

c có:

75 h th ng thu l i l n.
1967 h ch a n c có dung tích tr t 0.2 tri u m3 tr lên v i t ng dung tích tr
trên 24,8 t m3 (g m 10 h ch a thu đi n).
5000 c ng t

i, tiêu

Trên 200 tr m b m đi n l n
Trên 8000 km b bao ng n l
Hàng v n km kênh m
C n

ng và công trình trên kênh.

c hi n có 5.700 km đê sông, 2.000 km đê bi n

T ng c ng trong giai đo n t 1986-2004, t ng v n đ u t cho ngành thu l i lên
đ n 20.875 t đ ng.
1.3.2.Th c tr ng c a công tác qu n lý khai thác công trình TL
a. Tình hình c s v t ch t.
M c dù
ng và Nhà n c quan tâm đ c bi t và đ u t r t nhi u, nhân
dân ta c ng đóng góp nhi u công s c nh ng do kh n ng đ u t có h n nên
chúng ta ch t p trung vào công trình đ u m i, còn h th ng kênh m ng n i
đ ng ch a đ c đ u t t ng ng. M c đ u t c a chúng ta hi n nay kho ng
1000 USD/ha. Trong khi đó m c đ u t c a các n c trong khu v c kho ng
3000-4000 và th m chí nh ng n c tiên ti n là trên 10000 USD/ha. Nh
v y có th hình dung r t rõ r ng, m c đ u t c a chúng ta còn r t th p.
Do r t nhi u nguyên nhân t khâu kh o sát cho t i qu
trình đã làm cho công trình b h h ng, hao mòn, xu ng
tr ng. Thêm vào đó h th ng các công trình l i không đ
xuyên do thi u v n, vì th các công trình phát huy hi u qu

n lý khai thác công
c p nhanh, nghiêm
c s a ch a th ng
r t kém.

Theo s li u ki m kê c a 30 t nh thành, t i th i đi m 1990 thì tr s hao
mòn bình quân c a các công trình thu l i N c ta là 35.7%
b. Công tác qu n lý khai thác công trình
PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009

6


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

* Công tác qu n lý công trình còn nhi u h n ch , công trình xu ng c p
nhanh, làm vi c kém an toàn, kém hi u qu .
* Vi c qu n lý phân ph i n c còn y u kém, tình hình lãng phí n c x y
ra nghiêm tr ng làm cho n ng l c c a công trình gi m ( Hi n nay ch đ t
kho ng 60% công su t so v i nhi m v thi t k ). i u này càng làm t ng chi
phí qu n lý v n hành c a các khu t i.
* Qu n lý kinh t : Ngu n thu ch y u c a các công ty thu nông là thu
l i phí (theo tinh th n c a ngh đ nh 112 H BT ngày 25-8-1984 ). M c thu
bình quân t (3.5-8)% n ng su t. Theo ngh đ nh này, hàng n m ta ph i thu
830 000 t n. Nh ng s thu th c t ch đ t 20% yêu c u. N m 1992 thu đ c
228 000 t n đ t 27.5% yêu c u. Vì v y tình hình tài chính c a các công ty r t
khó kh n. Cách chi hi n nay các công ty không theo tiêu chu n đ nh m c,
mà theo ki u "g t chân theo gi y". S ti n t các ngu n thu ch đ chi các chi
phí b t bu c nh : Ti n l ng, ti n đi n, h h ng t i ch , chi qu n lý, còn các
kho n chi đ i tu, s a ch a th ng xuyên, ch ng xu ng c p khó th c hi n
đ c. Vì th công trình ho t đ ng ngày càng kém hi u qu .
i s ng c a cán
b công nhân viên qu n lý các công trình ngày càng g p khó kh n.
c. T ch c b máy qu n lý
Hi n nay chúng ta có 146 công ty qu n lý khai
166 tr m qu n lý và 491 c m qu n lý v i t ng s
theo quy t đ nh 388/Q /H BT, hi n nay các công
theo h th ng thu nông, có h th ng t ch c theo đ

1.3.3. Chi n l
1.

nh h

thác công trình thu l i,
16000 ng i. Th c hi n
ty đ c t ch c qu n lý
n v huy n, t nh.

c phát tri n thu l i đ n n m 2020

ng chung

a. M t s ch tiêu chính c a giai đo n 2001-2010
tr

T ng GDP lên g p đôi n m 2000, bình quân đ u ng
ng trung bình 7,2% trong 10 n m).

i kho ng 1.000 USD (t ng

Tích l y n i b n n kinh t đ t 30% GDP;
T tr ng GDP nông nghi p 16 -17%, công nghi p 40-41%, d ch v 42-43%
Lao đ ng nông nghi p còn 50%; Lao đ ng đ
b.

nh h

c đào t o ngh ~40%

ng m c tiêu và nhi m v giai đo n 2011-2020

T tr ng N.nghi p trong GDP kho ng 10%, lao đ ng NN kho ng 25-30%,
Ph n đ u đ t m c GDP bình quân đ u ng
PGS.TS. Nguy n Bá Uân

i kho ng 3.200 USD.
Hà N i 2009

7


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

2. M c tiêu phát tri n thu l i
M c tiêu 1 : đ m b o nhu c u n
*
-T

c cho dân sinh và các ngành kinh t :

n n m 2010 :
i 10,5 tri u ha đ t nông nghi p, trong đó t

i ch đ ng đ

c 75 %.

- Nuôi th thu s n 0,563 tri u ha.
- C p n c sinh ho t: nông thôn - 85% dân có ngu n n c sinh ho t h p v sinh v i
m c 60 l/ng i/ngày; đô th : - 100% đ c c p 165 l/ng.ng.
*
-T

n n m 2020:

i 11,4 tri u ha đ t nông nghi p, trong đó t

i ch đ ng đ

c 85 %.

- Nuôi th thu s n 0,65 tri u ha.
- C p n c sinh ho t: nông thôn - 100% dân v i m c ít nh t là 60 l/ng
- 100% dân đ c c p 180 l/ng.ng
-

mb ođ n

i/ngày; đô th :

c cho phát tri n công nghi p v i m c c p t 50- 100 m3 ha xây d ng.

Muc tiêu 2: Nâng cao m c an toàn phòng ch ng và thích nghi đ gi m thi u t n th t
do thiên tai bão l gây ra:
M c tiêu 3: Qu n lý t t các l u v c sông, khai thác và s d ng h p lý tài nguyên
n c, phát tri n bên v ng, ch ng Ô nhi m, c n ki t ngu n n c

Muc tiêu 4: Nâng cao n ng l c và trình đ khoa h c công ngh v nghiên c u đánh
giá ngu n n c, quy ho ch, thi t k , xây d ng thu l i và qu n lý tài nguyên n c,
qu n lý khai thác công trình thu l i đ t m c trung bình (vào n m 2010) và m c trên
trung bình c a châu á (vào n m 2020).
3. Ch

ng trình phát tri n ngu n nhân l c

- ào t o hàng n m trong n
N m

D y ngh (ng

c:

i)

i h c (ng
C. đ ng

ih c

5000

1500

7000

2000

CNKT

Tr. c p

2010

6000

2020

8000

4. v n đ u t th c hi n các ch

Sau đ i h c (ng

i)

i)

Th c s

Ti n s

Bd ng n h n

2200-3000

180-300

15-50

700

3000-5000

300-500

50-80

900

ng trình

PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
8


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

T

Ch

B môn Kinh t

ng trình u tiên

2000 - 2010

2010-2020

83.800

109.600

T
T ng c ng (109 VN )
1.4.

C I M S N XU T VÀ S N PH M C A CÔNG TY THU NÔNG

1. S n xu t c a các công ty thu nông ch u tác đ ng c a đi u ki n t nhiên:
+

i u ki n khí h u th i ti t.

+

i u ki n đ a hình, đ a ch t, th nh

+

i u ki n xã h i và dân sinh kinh t .

ng...

2.

a bàn ho t đ ng s n xu t r ng, h th ng công trình phân b theo lãnh
th , n m r i rác phân tán ngoài tr i, gây khó kh n cho công tác qu n lý, b o
v và đi u hành s n xu t.
3. K t qu ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a các công ty đ c đánh giá
thông qua s n ph n cu i cùng c a s n xu t nông nghi p. Trong khi đó k t qu
c a s n xu t nông nghi p l i ph thu c vào nhi u y u t . Vi c đánh giá, xác
đ nh nh h ng c a t ng y u t là m t vi c h t s c khó kh n.
4. C s v t ch t c a các công ty, m t ph n thu c s h u t p th , m t ph n
thu c s h u toàn dân, ranh gi i ch a rõ ràng, gây khó kh n cho vi c qu n lý
đi u hành s n xu t.
5. Ngu n nguyên li u là n c trong thiên nhiên, ch u nh h
lu t thay đ i c a n c trong thiên nhiên.

ng l n c a quy

6. Nhu c u dùng n c ph thu c vào yêu c u dùng n c c a s n xu t nông
nghi p và các ngành dùng n c nên nó ph thu c vào các y u t nh th i v ,
gi ng, c c u, ch đ canh tác...
7. S n ph m hàng hoá là n c ch s
thu n ngh ch, không c t tr đ c.

d ng m t l n, không mang tính ch t

8. Quá trình s n xu t gi ng các d ng XN Nông nghi p, Khai thác m , Phân
ph i l u thông.
9. S n xu t và tiêu th s n ph m mang tính ch t đ c quy n.
10. Hi u qu khai thác c a công trình ph thu c vào các n m th i ti t khác
nhau. Th i ti t càng kh c nghi t thì th ng hi u qu khai thác c a công trình
càng cao.

PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
9


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

1.5. L CH S

B môn Kinh t

HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N MÔN H C

Có ngu n g c l ch s t M
+ N m 1936, m t đ o lu t (Flood Control Act) M đ c ban hành. Theo
đ o lu t này thì vi c đánh giá trên c s kinh t v chi phí - K t qu cho các
bi n pháp phòng ch ng l l t là m t đòi h i t t y u. Nó chính là c s cho
ph ng pháp phân tích chi phí- s d ng phát tri n.
+ N m 1950 " Green Book " đ c công nh n nh
th ng nh t đ đánh giá các công trình thu l i.

là nh ng nguyên t c

Liên Bang Nga ng i ta c ng đã nghiên c u Kinh t thu l i vào nh ng
n m 60. Vi c đánh giá hi u qu kinh t v n đ u t vào các d án xây d ng
thu l i ch y u d a vào ch tiêu th i gian hoàn v n (Ph ng pháp t nh). Vào
nh ng n m 80 ng i ta c ng b t đ u đ a ra các ph ng pháp đ ng. Tuy nhiên
do c ch kinh t c a Nga b y gi nên các ph ng pháp còn có h n ch ,
ch ng h n nh vi c ng i ta ch a xét t i chi phí c h i c a v n...

N c ta vi c nghiên c u kinh t ngành thu nông t tr c t i nay có
th coi nh ch a có gì, n u có c ng ch mang tính ch t hình th c. Th c tr ng
này do đ c đi m và đi u ki n c a n n kinh t quy t đ nh.
Tr ng đ i h c Thu l i b t đ u đ a vào gi ng d y môn Kinh t thu
nông ( V i tên g i ban đ u là Kinh t th y l i) cho khoá 6 (1968) v i t ng s
gi gi ng là 30 ti t. N i dung môn h c ch nh m m c đích gi i thi u nh ng
khái ni m c b n v kinh t thu l i. K t khi thành l p khoa Kinh t thu
l i cho đ n nay s gi gi ng c a môn h c cho h c sinh các khoa và h c sinh
khoa Kinh t đ c t ng lên đáng k , m t khác n i dung môn h c c ng đ c
c i ti n ngày m t phù h p v i yêu c u c a th c t qu n lý s n xu t các công
ty thu nông.
1.6. N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U MÔN H C

Môn h c Kinh t thu nông nghiên c u các v n đ kinh t k thu t trong
qu n lý khai thác h th ng các công trình Thu l i Vi t nam trong đi u ki n
n n kinh t th tr ng, nh m gi i quy t m t cách t t nh t các nhi m v c a
các công ty qu n lý khai thác Thu nông trong vi c:
+ Qu n lý n

c.

+ Qu n lý công trình, trang thi t b .
+ T ch c s n xu t và kinh doanh.

PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
10

Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

Toàn b n i dung môn h c sau khi c i ti n g m có 7 ch
h c, bài t p nh . S ti t lý thuy t d y là 60 ti t.

ng, 1 đ án môn

Các môn liên quan các môn h c kinh t c s , các môn h c k thu t thu
l i: Thu nông, Công trình thu công...
Các ph

ng pháp nghiên c u môn h c g m:

+ Ph

ng pháp lý lu n.

+ Ph

ng pháp đi u tra, th m dò, tính toán th c t .

+ Ph

ng pháp th ng kê kinh nghi m.

CÂU H I VÀ BÀI T P CH

NG 1

Câu 1: M c tiêu phát tri n nông nghi p n
Câu 2: M c tiêu phát thu l i n

c ta đ n 2020?

c ta đ n 2020?

Câu 3: Nêu khái ni m v công trình thu , công trình thu l i?
Câu 4: Vai trò c a ngành thu l i đ i v i n n kinh t qu c dân?
Câu 5: Trình bày nh ng hi u bi t c a mình v tình hình phát tri n thu l i trên th
gi i, khu v c ông nam Châu Á?
Câu 6: Tình hình phát tri n thu l i
nh ng m t còn t n t i?
Câu 7:

Vi t Nam qua các giai đo n và k t qu đ t đ

c,

c đi m s n xu t và s n ph m c a thu l i?

PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
11

Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

CH

B môn Kinh t

NG 2: V N S N XU T TRONG CÔNG TY THU
NÔNG

2.1. KHÁI NI M
Quá trình s n xu t c a công ty thu nông c ng gi ng nh
s n xu t khác, nó đòi h i ph i có các y u t c b n đó là:

các quá trình

+ S c lao đ ng.
+ T li u lao đ ng.
+

it

ng lao đ ng.

Trong đó t li u lao đ ng và đ i t ng lao đ ng còn g i là t li u s n
xu t, nó chính là n i dung v t ch t c a v n s n xu t. Hay nói m t cách khác,
v n s n xu t chính là giá tr bi u hi n b ng ti n c a t li u s n xu t.
V n s n xu t c a các công ty thu
ngu n sau đây:
+ V n ngân sách do Nhà n

nông có th đ

c huy đ ng t

các

c c p.

+ V n vay ngân hàng.
+ V n đóng góp c a nhân dân (B ng ti n ho c b ng công lao đ ng).
+ V n t qu thu nông t nh.
+ V n t có.
+ V n huy đ ng c a cán b công nhân viên trong công ty.
+ V n tài tr .
+ V n thu t vi c bán s n ph m...
Tuy nhiên hi n nay ngu n v n quan tr ng nh t duy trì s ho t đ ng c a
các công ty là v n Ngân sách và v n thu t vi c bán s n ph m, ho c thu t
các d ch v khác.
2.2. PHÂN LO I V N S N XU T
Tu theo m c đích nghiên c u khác nhau mà ng i ta có nh ng quan
đi m phân lo i v n cho phù h p. Trong th c t có nhi u quan đi m phân lo i
v n, nh ng chúng ta ch nghiên c u hai quan đi m sau đây:

PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
12


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

2.2.1.Theo quan đi m nghiên c u hi u qu kinh t
Theo quan đi m nghiên c u hi u qu kinh t v n s n xu t đ
hai lo i là v n đ u t tr c ti p và v n đ u t liên h .

c phân làm

a - V n đ u t tr c ti p
V n đ u t tr c ti p bao g m nh ng y u t sau:
+ V n đ u t cho vi c nghiên c u đ a hình, đ a ch t, các tài li u c b n
khu v c xây d ng công trình.
+ V n đ u t
trình).

cho công tác thi t k

công trình (giá thi t k

c a công

+ V n đ u t cho vi c xây d ng công trình, các h ng m c công trình, mua
s m, l p đ t máy móc thi t b .
+ V n đ trang tr i nh ng chi phí c n thi t trong m t chu trình s n xu t,
tiêu th s n ph m (đ i v i các công trình thu l i là 1 v ho c 1 n m và g m
7 thành ph n).
+ Chi phí thêm ngoài d
đ c bi t, b t th ng (5%).

ki n (chi phí d

phòng) cho nh ng tr

ng h p

Nh v y v n đ u t tr c ti p là t t c nh ng chi phí v tài chính, có th
xác đ nh tr c, ho c ch a xác đ nh tr c m t cách chính xác (th ng r t nh )
đ chu n b , th c hi n m t d án Thu l i nào đó theo m c tiêu xác l p.
b - V n đ u t liên h .
Là ph n v n đ u t t ng thêm cho các ngành h ng l i c a h th ng công
trình Thu l i, nh m làm t ng thêm hi u qu c a công trình và t ng thêm s n
ph m cho xã h i.
Ví d :
+ V n đ u t t ng thêm c a các đ n v s n xu t nông nghi p đ khai thác
t i u và tri t đ đ t canh tác (Gi ng, phân bón, thâm canh, máy móc nông
nghi p...).
+ V n đ u t đ t o thành m t s ngành s n xu t m i trong nông nghi p
nh m làm t ng giá tr kinh t và t ng s n l ng s n ph m nông nghi p.

PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
13


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

2.2.2. Phân lo i v n theo tính ch t luân chuy n c a v n và theo quan đi m kinh
doanh
Theo quan đi m kinh doanh ng i ta phân v n s n xu t c a công ty thu
nông ra làm hai lo i là v n c đ nh và v n l u đ ng.
2.3. V N C

NH (TSC )

2.3.1. Khái ni m và tiêu chu n nh n bi t
1. Khái ni m
V n c đ nh là giá tr nh ng t li u s n xu t t n t i trong m t th i gian
dài và tham gia vào m i chu k s n xu t ra s n ph m. Trong quá trình s n
xu t, giá tr c a nó đ c chuy n dàn vào giá tr s n ph m mà nó s n xu t ra
thông qua quá trình hao mòn.
Trong th c t qu n lý s n xu t kinh doanh còn có m t s khái ni m liên
quan th ng đ c s d ng sau đây :
Tài s n c đ nh h u hình: là nh ng t li u lao đ ng ch y u có hình thái v t
ch t (t ng đ n v tài s n có k t c u đ c l p ho c là m t h th ng g m nhi u b
ph n tài s n liên k t v i nhau đ th c hi n m t hay m t s ch c n ng nh t
đ nh) tho mãn các tiêu chu n c a tài s n c đ nh h u hình, tham gia vào nhi u
chu k kinh doanh nh ng v n gi nguyên hình thái v t ch t ban đ u nh nhà
c a, v t ki n trúc, máy móc, thi t b ...
Tài s n c đ nh vô hình: là nh ng tài s n không có hình thái v t ch t, th hi n
m t l ng giá tr đã đ c đ u t tho mãn các tiêu chu n c a tài s n c đ nh vô
hình, tham gia vào nhi u chu k kinh doanh, nh m t s chi phí liên quan tr c
ti p t i đ t s d ng; chi phí v quy n phát hành, b ng phát minh, b ng sáng
ch , b n quy n tác gi ...
Tài s n c đ nh thuê tài chính: là nh ng tài s n c đ nh mà doanh nghi p thuê
c a công ty cho thuê tài chính. Khi k t thúc th i h n thuê, bên thuê đ c quy n
l a ch n mua l i tài s n thuê ho c ti p t c thuê theo các đi u ki n đã th a thu n

trong h p đ ng thuê tài chính. T ng s ti n thuê m t lo i tài s n quy đ nh t i
h p đ ng thuê tài chính, ít nh t ph i t ng đ ng v i giá tr c a tài s n đó t i
th i đi m ký h p đ ng.
Tài s n c đ nh t ng t : là tài s n c đ nh có công d ng t
m t l nh v c kinh doanh và có giá tr t ng đ ng.

ng t , trong cùng

Nguyên giá tài s n c đ nh (V n ban đ u):
o Nguyên giá tài s n c đ nh h u hình: là toàn b các chi phí mà doanh
PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
14


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

nghi p ph i b ra đ có tài s n c đ nh tính đ n th i đi m đ a tài s n đó
vào tr ng thái s n sàng s d ng.
o Nguyên giá tài s n c đ nh vô hình: là toàn b các chi phí mà doanh
nghi p ph i b ra đ có tài s n c đ nh vô hình tính đ n th i đi m đ a tài
s n đó vào s d ng theo d tính.
Giá tr h p lý c a tài s n c đ nh: là giá tr tài s n có th trao đ i gi a các bên
có đ y đ hi u bi t trong s trao đ i ngang giá.
Th i gian s d ng tài s n c đ nh: Là th i gian doanh nghi p d tính s d ng
tài s n c đ nh vào ho t đ ng s n xu t, kinh doanh ho c xác đ nh theo s l ng,
kh i l ng s n ph m d ki n s n xu t đ c t vi c s d ng tài s n c đ nh theo

quy đ nh hi n hành, đi u ki n bình th ng, phù h p v i các thông s kinh t k thu t c a tài s n c đ nh và các y u t khác có liên quan đ n s ho t đ ng
c a tài s n c đ nh.
S kh u hao l y k c a tài s n c đ nh: Là t ng c ng s kh u hao đã trích vào
chi phí s n xu t, kinh doanh qua các k kinh doanh c a tài s n c đ nh tính đ n
th i đi m báo cáo.
Giá tr còn l i trên s k toán c a tài s n c đ nh: Là hi u s gi a nguyên giá
tài s n c đ nh và s kh u hao lu k (ho c giá tr hao mòn lu k ) c a tài s n
c đ nh tính đ n th i đi m báo cáo.
S a ch a tài s n c đ nh: là vi c duy tu, b o d ng, s a ch a nh ng h h ng
phát sinh trong quá trình ho t đ ng nh m khôi ph c l i n ng l c ho t đ ng theo
tr ng thái ho t đ ng tiêu chu n ban đ u c a tài s n c đ nh.
Nâng c p tài s n c đ nh: Là ho t đ ng c i t o, xây l p, trang b b sung thêm
cho tài s n c đ nh nh m nâng cao công su t, ch t l ng s n ph m, tính n ng
tác d ng c a tài s n c đ nh so v i m c ban đ u ho c kéo dài th i gian s d ng
c a tài s n c đ nh; đ a vào áp d ng quy trình công ngh s n xu t m i làm
gi m chi phí ho t đ ng c a tài s n c đ nh so v i tr c.
2. Tiêu chu n nh n bi t TSC

(Theo Q

206/2003c a B Tài Chính)

a. Tiêu chu n và nh n bi t tài s n c đ nh h u hình:
−

Ch c ch n thu đ

−

Nguyên giá tài s n ph i đ

−

Có th i gian s d ng t 1 n m tr lên;

−

Có giá tr t

c l i ích kinh t trong t

ng lai t vi c s d ng TS đó;

c xác đ nh m t cách tin c y;

10.000.000 đ ng (m

i tri u đ ng) tr lên.

PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
15


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

b. Tiêu chu n và nh n bi t tài s n c đ nh vô hình:

−

Tính kh thi v m t k thu t đ m b o cho vi c hoàn thành và đ a tài s n vô hình
vào s d ng theo d tính ho c đ bán;

−

Doanh nghi p d đ nh hoàn thành tài s n vô hình đ s d ng ho c đ bán;

−

Doanh nghi p có kh n ng s d ng ho c bán tài s n vô hình đó;

−

Tài s n vô hình đó ph i t o ra đ

−

−

−

c l i ích kinh t trong t

ng lai;

Có đ y đ các ngu n l c v k thu t, tài chính và các ngu n l c khác đ hoàn t t
các giai đo n tri n khai, bán ho c s d ng tài s n vô hình đó;
Có kh n ng xác đ nh m t cách ch c ch n toàn b chi phí trong giai đo n tri n

khai đ t o ra tài s n vô hình đó;
c tính có đ tiêu chu n v th i gian s d ng và giá tr theo quy đ nh cho tài s n
c đ nh vô hình.

2.3.2. Phân lo i v n c đ nh
Trong công ty thu nông, vi c phân lo i v n c đ nh th
sau đây:

ng theo 2 cách

a. Theo m c đ tham gia vào quá trình s n xu t
N u xét theo m c đ
thành:

tham gia vào quá trình s n xu t thì có th

phân

* V n c đ nh ph c v s n xu t: Là giá tr nh ng tài s n c đ nh tham gia
tr c ti p ho c gián ti p vào quá trình s n xu t c a đ n v . Các tài s n lo i này
g m:
+ Công trình đ u m i.
+ Các công trình trên kênh.
+ H th ng kênh m

ng (Do công ty qu n lý).

+ Các lo i tài s n khác(Nhà c a, kho tàng, M.móc thi t b )
* V n c đ nh dùng ngoài s n xu t: V n c đ nh dùng ngoài s n xu t hay
còn g i là v n c đ nh phi s n xu t, là giá tr nh ng tài s n c đ nh không

tham gia tr c ti p ho c gián ti p vào quá trình s n xu t ra s n ph m, nh ng
l i đóng m t vai trò h t s c quan tr ng đ i v i quá trình s n xu t. Nh ng tài
s n lo i này g m: Nhà c a cán b , công nhân viên ch c, câu l c b , công
trình v n hoá công c ng...
PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
16


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

b. Phân lo i v n c đ nh theo quan đi m h ch toán kinh t
ti n l i cho vi c qu n lý, theo dõi, h ch toán v n c đ nh trong quá
trình s n xu t kinh doanh, ng i ta phân v n c đ nh theo d u hi u: Ch ng
lo i, ch c n ng, th i h n, ngu n g c, th i gian s d ng...
i v i TSC

h u hình ti n hành phân lo i nh sau:

Lo i 1: Nhà c a, v t ki n trúc, công trình: là tài s n c đ nh c a doanh nghi p
đ c hình thành sau quá trình thi công xây d ng nh tr s làm vi c, nhà kho, hàng
rào, tháp n c, sân bãi, các công trình, đ ng xá, c u c ng, h đ p, tr m b n, c u
c ng...
Lo i 2: Máy móc, thi t b : là toàn b các lo i máy móc, thi t b dùng trong ho t
đ ng kinh doanh c a doanh nghi p nh máy móc chuyên dùng, thi t b công tác, dây
truy n công ngh , nh ng máy móc đ n l ...
Lo i 3: Ph ng ti n v n t i, thi t b truy n d n: là các lo i ph ng ti n v n t i

g m ph ng ti n v n t i đ ng s t, đ ng thu , đ ng b , đ ng không, đ ng ng
và các thi t b truy n d n nh h th ng thông tin, h th ng đi n, đ ng ng n c,
b ng t i...
Lo i 4: Thi t b , d ng c qu n lý: là nh ng thi t b , d ng c dùng trong công tác
qu n lý ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p nh máy vi tính ph c v qu n lý, thi t
b đi n t , thi t b , d ng c đo l ng, ki m tra ch t l ng, máy hút m, hút b i, ch ng
m i m t...
Lo i 5: V n cây lâu n m, súc v t làm vi c và/ho c cho s n ph m: là các v n
cây lâu n m nh v n cà phê, v n chè, v n cao su, v n cây n qu , th m c , th m
cây xanh...; súc v t làm vi c và/ ho c cho s n ph m nh đàn voi, đàn ng a, đàn trâu,
đàn bò...
Lo i 6: Các lo i tài s n c đ nh khác: g m toàn b các tài s n c đ nh khác ch a
li t kê vào n m lo i trên nh tranh nh, tác ph m ngh thu t,...
Vi c phân lo i TSC theo cách này t o đi u ki n thu n l i cho công tác
qu n lý, nh tính toán kh u hao, l p k ho ch s a ch a, thay th , thanh lý
TSC , Quy trình v n hành...
2.3.3. ánh giá v n c đ nh
Tài s n c đ nh c a các công ty thu nông đ c xây d ng và mua s m
b ng ngu n v n đ u t c a ngân sách Nhà n c, v n vay ngân hàng, v n t
qu thu nông t nh... Vi c th ng xuyên hàng k , hàng n m ph i ti n hành
đánh giá v n c đ nh là m t vi c làm c n thi t không th thi u đ c. Trong
th c t có hai ch tiêu đánh giá v n c đ nh.
PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
17


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

a.

B môn Kinh t

ánh giá b ng hi n v t

ánh giá v n c đ nh b ng hi n v t là vi c phân lo i, xem xét ch t l ng,
m c đ hao mòn so v i lúc ban đ u, kh n ng còn có th s d ng ti p, r i
trên c s đó phân tài s n c đ nh thành t ng nhóm, t ng ch ng lo i... theo ý
đ c a ng i qu n lý. C s và c n c đ đánh giá là:
+ B ng ki m kê TSC

c a công ty.

+ B ng lý l ch TSC , trong đó ghi rõ các đ c đi m, tính n ng k thu t...
+ Các đ nh m c kinh t k thu t, các quy đ nh v s d ng máy móc thi t
b , công trình.
b.

ánh giá b ng ch tiêu giá tr

ánh giá v n c đ nh b ng ch tiêu giá tr là m t vi c làm h t s c c n
thi t. Nó giúp cho nh ng ng i làm công tác qu n lý h ch toán m t cách t ng
h p các lo i tài s n c đ nh khác nhau, phân tích đ c t c đ hao mòn đ t
đó xác đ nh đ c th i gian ph c v c a TSC , và l p k ho ch tái s n xu t
m r ng v n c đ nh.
Các hình th c đánh giá:
* V n ban đ u (Giá nguyên thu ) K bđ :
Là giá tr b ng ti n c a t t c các lo i tài s n c đ nh trong công ty th i
đi m b t đ u qu n lý khai thác (Th i đi m Công trình b t đ u đ c đ a vào

s d ng). Nó c ng chính là v n đ u t xây d ng công trình.
Ví d 1:
Trong biên b n t ng h p bàn giao m t h th ng công trình thu l i m i
xây d ng vào s d ng c a h i đ ng nghi m thu v i ban qu n lý công trình,
ng i ta có các s li u sau (b ng 2.1):
B ng 2.1. Ngày bàn giao 31 tháng 12 n m 2008.
STT

H ng m c công trình

V n quy t toán (10 6 đ ng)

1

Công trình đ u m i

2

H th ng kênh m

ng

1 400.000

3

Các công trình T.Công

850.000

4

Máy móc thi t b

230.000

2 150.000

PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
18


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

STT

B môn Kinh t

H ng m c công trình

V n quy t toán (10 6 đ ng)

5

D ng c qu n lý

130.000

6

Các tài s n khác

540.000

T ng c ng

5 300.000

Nh v y v n ban đ u K bđ c a h th ng công trình t i th i đi m 01-012009 là 5 t 300 tri u đ ng. T i th i đi m này v n ban đ u c a h th ng
chính b ng v n đ u t .
* V n hi n t i K ht :
Là giá tr b ng ti n c a t t c các lo i4 tài s n c đ nh trong đ n v
th i
đi m ti n hành đánh giá. Nó chính b ng v n ban đ u tr đi t ng hao mòn (giá
tr hao mòn c b n) trong th i gian s d ng (K t khi b t đ u đi vào s d ng
cho đ n th i đi m ti n hành đánh giá ).
(2-1)

K ht = K bđ - T ng hao mòn c b n trong th i gian s d ng

C ng v i công trình trên (ví d 1) t i th i đi m 01 tháng 7 n m 2009 ng
ta ti n hành đánh giá l i, k t qu đánh giá nh sau (b ng 2.2):

i

B ng 2.2.
STT

H ng m c công trình

1

Công trình đ u m i

V n đánh giá (10 6 đ ng)
2 000.000

2

H th ng kênh m

ng

1 250.000

3

Các công trình T.Công

770.000

4

Máy móc thi t b

225.000

5

D ng c qu n lý

115.000

6

Các tài s n khác

490.000

T ng c ng

4 850.000

Nh v y sau 6 tháng s d ng (t i th i đi m hi n t i) giá tr c a công trình
còn l i là 4 t 850 tri u đ ng. Có ngh a là đã b hao mòn đi m t l ng b ng:
K bđ - K ht = 5 300 - 4 850 = 450 tri u đ ng.
* V n ph c h i ( giá tr khôi ph c ) K ph :
PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
19


Kinh t qu n lý khai thác công trình thu

B môn Kinh t

V n ph c h i b ng t ng s chi phí trong đi u ki n giá c hi n hành đ

xây d ng,mua s m, l p đ t l i nh m i t t c các tài s n c đ nh c a công ty
trong đi u ki n giá c hi n hành. có ngh a là K ph b ng v n đ u t xây d ng
công trình trong đi u ki n giá c hi n hành .
Gi s t i th i đi m hi n t i, chúng ta ti n hành xây d ng m t công trình
có c u trúc gi ng hoàn toàn h th ng công trình đã nêu trong ví d 1. Theo s
li u l p d toán có k t qu nh sau (b ng 2.3):
B ng 2.3.
STT

H ng m c công trình

Giá tr d toán
(10 6 đ ng)

Công trình đ u m i

1

2 100.000

2

H th ng kênh m

ng

1 300.000

3

Các công trình T.Công

800.000

4

Máy móc thi t b

200.000

5

D ng c qu n lý

120.000

6

Các tài s n khác

400.000

T ng c ng

4 920.000

Nh v y trong đi u ki n hi n t i đ xây d ng m t h th ng công trình
thu l i nh trên (ví d 1) thì v n đ u t , hay còn g i là v n ph c h i là 4 t
920 tri u đ ng. Nh v y trong đi u ki n giá c hi n hành đ xây d ng h
th ng công trình có tính n ng tác d ng nh c v n đ u t gi m đi:

5 300 - 4920 = 380 tri u đ ng.
* Giá tr gi i th

K gt :

Là giá tr b ng ti n c a t t c các lo i tài s n c đ nh khi h th ng h t
th i gian s d ng (chính là K ht t i th i đi m công trình h t th i gian s
d ng).
i v i các lo i tài s n c đ nh:
+ B ng đ t, b ng bê tông, g ch đá không có giá gi i th .
+ Công trình nhà c a, b ng g , máy móc thi t b , th ng có giá gi i th .
Th ng giá gi i th b ng (3-5)% K bđ . C ng v i các s li u c a ví d 1, sau
PGS.TS. Nguy n Bá Uân

Hà N i 2009
20