Đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo ở một số trường mầm non thành phố việt trì, tỉnh phú thọ
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.92 MB, 105 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
CHU THỊ BÍCH THỦY
ĐÁNH GIÁ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRÒ CHƠI
ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ CHO TRẺ MẪU GIÁO
Ở MỘT SỐ TRƯỜNG MẦM NON THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ TỈNH PHÚ THỌ
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
CHU THỊ BÍCH THỦY
ĐÁNH GIÁ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRÒ CHƠI
ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ CHO TRẺ MẪU GIÁO
Ở MỘT SỐ TRƯỜNG MẦM NON THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ TỈNH PHÚ THỌ
Chuyên ngành: Quản lí giáo dục
Mã số: 60140114
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Quang Uẩn
THÁI NGUYÊN - 2016
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng:
Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và
chưa được sử dụng hoặc công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Nếu có gì sai tôi xin chịu trách nhiệm hoàn toàn.
Tác giả luận văn
Chu Thị Bích Thủy
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
i
LỜI CẢM ƠN
Trước hết, xin chân thành cảm ơn Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Quang Uẩn người
đã trực tiếp hướng dẫn tôi nghiên cứu và thực hiện luận văn này.
Tác giả xin chân thành cảm Ban Giám hiệu, Ban lãnh đạo phòng sau đại học,
Ban chủ nhiệm khoa và các thầy cô giáo khoa Tâm lý - giáo dục trường Đại học sư
phạm Thái Nguyên đã tận tình giảng dạy quan tâm và giúp đỡ tôi trong quá trình học
tập và nghiên cứu luận văn này.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn lãnh đạo và các bạn đồng nghiệp ở các trường
mầm non trên địa bàn thành phố Việt Trì - tỉnh Phú Thọ đã tạo điều kiện, giúp tôi triển
khai nghiên cứu luận văn.
Dù đã có rất nhiều những cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài, song do điều
kiện thời gian và năng lực của bản thân chắc chắn luận văn của tôi không thể tránh khỏi
những khiếm khuyết. Kính mong nhận được sự góp ý quý báu của các thầy giáo, cô
giáo và các bạn đồng nghiệp.
Thái Nguyên, ngày
tháng 7 năm 2016
Tác giả luận văn
Chu Thị Bích Thủy
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN ..................................... iv
DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ ...................................................................................... v
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2
4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.................................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3
8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 4
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRÒ
CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ VÀ ĐÁNH GIÁ TỔ CHỨC HOẠT
ĐỘNG TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ CHO TRẺ MẪU
GIÁO Ở TRƯỜNG MẦM NON ....................................................................... 5
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề ................................................................ 5
1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài.................................................................................... 5
1.1.2. Nghiên cứu trong nước ....................................................................................... 6
1.2. Một số vấn đề lý luận cơ bản về trò chơi đóng vai theo chủ đề ............................ 7
1.2.1. Khái niệm TCĐVTCĐ ........................................................................................ 8
1.2.2. Bản chất của TCĐVTCĐ .................................................................................... 8
1.2.3. Cấu trúc TCĐVTCĐ ........................................................................................... 9
1.2.4. TCĐVTCĐ đối với sự phát triển của trẻ .......................................................... 11
1.3. Tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ ........................................................................... 12
1.3.1. Khái niệm tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ ........................................................ 12
1.3.2. Các nội dung của tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ
mẫu giáo ............................................................................................................. 14
1.4. Đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo
ở trường mầm non .............................................................................................. 21
1.4.1. Khái niệm đánh giá ........................................................................................... 21
1.4.2. Khái niệm đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho
trẻ mẫu giáo ở trường mầm non ......................................................................... 22
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
iii
1.4.3. Các nguyên tắc và yêu cầu chung của việc đánh giá tổ chức hoạt động trò
chơi đóng vai theo chủ đề .................................................................................. 22
1.4.4. Biện pháp đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ
mẫu giáo ............................................................................................................. 24
1.5. Hiệu trưởng trường mầm non với việc chỉ đạo đánh giá tổ chức hoạt động
trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo ................................................. 28
1.5.1. Nhiệm vụ và quyền hạn của Hiệu trưởng trường mầm non công lập .............. 28
1.5.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của Hiệu trưởng trường mầm non tư thục ................. 29
1.5.2. Vai trò chỉ đạo của hiệu trưởng các trường mầm non trong đánh giá tổ chức
hoạt động TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo ............................................................ 29
1.5.3. Mối quan hệ chỉ đạo của hiệu trưởng với các bộ phận chức năng trong đánh
giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo ......................................... 30
1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai
theo chủ đề ......................................................................................................... 31
1.6.1. Các yếu tố chủ quan .......................................................................................... 31
1.6.2. Các yếu tố khách quan ...................................................................................... 33
Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................... 35
Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG VÀ ĐÁNH GIÁ TỔ
CHỨC HOẠT ĐỘNG TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀCHO
TRẺ MẪU GIÁO Ở TRƯỜNG MẦM NON THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ,
TỈNH PHÚ THỌ .............................................................................................. 36
2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ......................................................................... 36
2.1.1. Quá trình thành lập, bộ máy, cán bộ giáo viên, cơ sở vật chất,một số thành tựu .... 36
2.1.2. Về đội ngũ giáo viên của 6 trường ................................................................... 39
2.2. Thực trạng tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề và thực trạng
đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo
ở trường mầm non Thành phố Việt Trì .............................................................. 40
2.2.1. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của các mục tiêu tổ chức hoạt
động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo ........................................ 40
2.2.2. Thực trạng thực hiện các nội dung tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo
chủ đề cho trẻ mẫu giáo ..................................................................................... 42
2.2.3. Thực trạng sử dụng các hình thức tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo
chủ đề cho trẻ ..................................................................................................... 44
2.2.4. Đánh giá các phương pháp tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề .......... 45
2.2.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo
chủ đề ................................................................................................................. 47
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
iv
2.2.6. Đánh giá chung về thực trạng tổ chức hoạt động hoạt động trò chơi đóng
vai theo chủ đề ................................................................................................... 49
2.3. Thực trạng đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ
mẫu giáo ............................................................................................................. 50
2.3.1. Thực trạng thực hiện các nguyên tắc và yêu cầu chung của việc đánh giá
tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề ............................................... 50
2.3.2. Thực trạng xây dựng kế hoạch đánh giá việc tổ chức hoạt động trò chơi
đóng vai theo chủ đề .......................................................................................... 51
2.3.3. Thực trạng tổ chức các ban đánh giá và tiến hành các khâu đánh giá .............. 53
2.3.4. Thực trạng chỉ đạo đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề....... 54
2.3.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm đánh giá tổ chức hoạt động
trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo ................................................. 56
2.3.6. Đánh giá chung về thực trạng đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi ĐVTCĐ
cho trẻ mẫu giáo ................................................................................................. 57
2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai
theo chủ đề ......................................................................................................... 58
Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP ĐÁNH GIÁ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG
TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở
TRƯỜNG MẦM THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ TỈNH PHÚ THỌ ................... 62
3.1. Một số nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................................. 62
3.1.1. Nguyên tắ c đảm bảo tính mu ̣c tiêu ................................................................... 62
3.1.2. Nguyên tắc kế thừa ........................................................................................... 62
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diê ̣n .................................................................. 62
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................................... 64
3.2. Đề xuất các biện pháp .......................................................................................... 64
3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức của cán bộ giáo viên về tầm quan trong
của việc xây dựng kế hoạch đánh giá hoạt động tổ chức trò chơi đóng vai
theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo cụ thể sát thực ở mỗi trường. .............................. 64
3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo thực hiện có hiệu quả việc đánh giá tổ hoạt động trò
chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo ở các loại hình trường nhằm
nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác đánh giá .............................. 66
3.2.3. Biện pháp 3: Thực hiện tốt nhất nhiệm vụ của một người quản lý trong việc
đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo ở mỗi
trường.................................................................................................................. 69
3.2.4. Biện pháp 4: Kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm kịp thời trong tổ chức
hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo ................................ 71
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
v
3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường công tác xã hội hóa để đầu tư kinh phí, trang thiết
bị, môi trường tạo điều kiện tốt nhất cho việc tổ chức hoạt động trò chơi
đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo .............................................................. 74
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 77
3.4. Khảo nghiệm nhận thức về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ....... 78
3.4.1. Tổ chức khảo nghiệm ....................................................................................... 78
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm nhận thức mức độ cần thiết và mức độ khả thi của
các biện pháp đề xuất ......................................................................................... 79
3.5. Thực nghiệm biện pháp đề xuất........................................................................... 81
3.5.1. Tổ chức thực nghiệm ........................................................................................ 81
3.5.2. Kết quả thực nghiệm ......................................................................................... 84
Tiểu kết chương 3 ....................................................................................................... 86
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 87
1. Kết luận ................................................................................................................... 87
2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 89
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 93
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
STT
NGUYÊN VĂN CÁC CHỮ
CÁC CHỮ VIẾT TẮT
1.
CBQL
-
Cán bộ quản lý
2.
CĐ
-
Cao đẳng
3.
CSVC
-
Cơ sở vật chất
4.
ĐG
-
Đánh giá
5.
ĐH
-
Đại học
6.
GD&ĐT
-
Giáo dục và Đào tạo
7.
GDMN
-
Giáo dục mầm non
8.
GV
-
Giáo viên
9.
HT
-
Hiệu trưởng
10.
LLCT
-
Lý luận chính trị
11.
MG
-
Mẫu giáo
12.
MN
-
Mầm non
13.
PHT
-
Phó hiệu trưởng
14.
QLGD
-
Quản lý giáo dục
15.
QLNN
-
Quản lý nhà nước
16.
TC
-
Trung cấp
17.
TCĐVTCĐ
-
Trò chơi đóng vai theo chủ đề
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
iv
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Bảng:
Bảng 2.1.
Bảng 2.2.
Tổng hợp số lượng và trình độ đội ngũ giáo viên ................................. 39
Nhận thức của các khách thể về tầm quan trọng của các mục tiêu tổ
Bảng 2.3.
chức hoạt động TCĐVTCĐ cho trẻ ...................................................... 40
Kết quả thực hiện các nội dung tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai
theo chủ đề cho trẻ ................................................................................ 42
Bảng 2.4.
Các hình thức tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho
trẻ .......................................................................................................... 44
Bảng 2.5.
Bảng 2.6.
Bảng 2.7.
Kết quả tiến hành các phương pháp tổ chức hoạt động trò chơi đóng
vai theo chủ đề ...................................................................................... 46
Nội dung kiểm tra, đánh giá việc tổ chức hoạt động trò chơi đóng
vai theo chủ đề ...................................................................................... 47
Kết quả thực hiện các nguyên tắc và yêu cầu chung của việc đánh
giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề ............................ 50
Bảng 2.8.
Kết quả xây dựng kế hoạch đánh giá việc tổ chức hoạt động trò chơi
đóng vai theo chủ đề ............................................................................. 52
Bảng 2.9.
Kết quả đánh giá việc thành lập các ban đánh giá và tổ chức thực
hiện các khâu đánh giá .......................................................................... 53
Bảng 2.10.
Kết quả chỉ đạo đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo
chủ đề .................................................................................................... 55
Kết quả kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm tổ chức hoạt động trò
chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ ......................................................... 56
Kết quả đánh giá của các khách thể về ảnh hưởng các yếu tố đến
đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề ................... 59
Bảng 2.11.
Bảng 2.12.
Bảng 3.1.
Nhận thức về mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp
đánh giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ cho trẻ ................................... 80
Biểu đồ:
Biểu đồ 3.1: Kết quả thực nghiệm đánh giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ cho
trẻ mẫu giáo qua trò chơi “Bác sỹ” ....................................................... 84
Sơ đồ:
Sơ đồ 3.1:
Sơ đồ 3.2:
Sơ đồ về mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ................................ 78
Tương quan giữa các nội dung thực nghiệm đánh giá tổ chức hoạt
động TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo qua trò chơi “Bác sỹ” ................... 85
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
v
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
1.1. Giáo dục mầm non là cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân,
đặt nền móng cho sự phát triển về thể chất, nhận thức, tình cảm xã hội và tình cảm
thẩm mỹ cho trẻ em. Những kỹ năng mà trẻ được tiếp thu qua chương trình chăm sóc
giáo dục mầm non sẽ là nền tảng cho việc học tập và thành công sau này của trẻ. Do
vậy, phát triển giáo dục mầm non, tăng cường khả năng sẵn sàng đi học cho trẻ là yếu
tố quan trọng “giúp trẻ em phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ, hình thành
những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ em vào lớp một” [4]. Hình thành
và phát triển ở trẻ những chức năng tâm sinh lý, những kỹ năng sống phù hợp với lứa
tuổi, đặt nền tảng cho việc học ở các cấp học tiếp theo.
1.2. Thực tiễn đã có rất nhiều nghiên cứu về giáo dục mầm non, về tổ chức hoạt
động vui chơi cho trẻ em lứa tuổi mầm non, trẻ được làm quen với thế giới xung quanh
thông qua các trò chơi, trong đó trò chơi đóng vai theo chủ đề là trò chơi tiêu biểu, đặc
trưng nhất, có ý nghĩa đặc biệt đối với trẻ mẫu giáo. Điều đó càng khẳng định cho vai
trò của trẻ em với sự phát triển tương lai của mỗi dân tộc, mỗi quốc gia.Tuy nhiên,
nghiên cứu về đánh giá tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu
giáo ở trường mầm non luôn là vấn đề thời sự cấp thiết, không chỉ đối với các nhà khoa
học thế giới mà cả với nhà khoa học Việt Nam.
1.3. Trò chơi đóng vai theo chủ đề là một trong những cách qua đó ngôn ngữ có
thể được dạy và học, là một hoạt động tự nhiên dành cho trẻ thích thú với môi trường
xung quanh mà trẻ tiếp xúc hàng ngày. Các chuyên gia đều có sự nhất trí chung rằng
việc chơi trò đóng vai đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của trẻ. Chuyên
gia Angela Uchoa Branco, trường đại học Brasilia, Brazil nói rằng, “Tầm quan trọng
của trò chơi đóng vai đối với sự phát triển của trẻ là một điều rất đáng ghi nhận” nhà
nghiên cứu Arve Gunnestad, đã mô tả việc chơi trò đóng vai giống như là một “lộ trình
quý giá để học tập”. Chính vì lẽ đó, nhiều nhà giáo dục đã gọi “trò chơi là trường học
của cuộc sống” trẻ cần chơi như cần ăn no cần mặc ấm và cần được yêu thương. Trò
chơi nuôi dưỡng tâm hồn trẻ mà không gì có thể thay thế được.
1
1.4. Đánh giá hoạt động tổ chức TCĐVTCĐ là một trong những yêu cầu quan
trọng trong hoạt động quản lý nhà trường mầm non, việc đánh giá nhằm chỉ ra những
ưu điểm, hạn chế phát huy những kết quả đạt được, khắc phục và điều chỉnh những mặt
chưa làm được, điều đó sẽ góp phần quan trọng vào việc tổ chức TCĐVTCĐ một cách
có hiệu quả. Tuy nhiên, hiện này giáo dục mầm non còn rất ít nghiên cứu về vấn đề
này, do vậy giáo dục mầm non còn thiếu những phương pháp, biện pháp để có thể quản
lý tốt TCĐVTCĐ, nhằm làm cho trẻ phát triển một cách toàn diện về nhân cách. Chính
vì vậy phải có những nghiên cứu sâu về đánh giá hoạt động tổ chức TCĐVTCĐ cho
trẻ mẫu giáo.
Từ những cơ sở lý luận và thực tiễn trên, tác giả chọn đề tài: “Đánh giátổ chức
hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu giáo ở một số trường mầm
nonThành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ” làm đề tài luận văn.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu lý luận và thực tiễn về tổ chức trò chơi đóng vai theo chủ đề và đánh
giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ trong trường mầm non cho trẻ mẫu giáo trong trường
mầm non, đề xuất biện pháp đánh giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐcho trẻ mẫu giáo
trường mầm non góp phần nâng cao kết quả đánh giátổ chức trò chơi đóng vai theo chủ
đề, qua đó góp phần nâng cao kết quả tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề
cho trẻ.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình đánh giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ trong trường mầm non.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp đánh giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo trường mầm
non thành phố Việt Trì - tỉnh Phú Thọ.
4. Giả thuyết khoa học
Trong những năm qua, việc tổ chức và đánh giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ
cho trẻ mẫu giáo của hiệu trưởng một số trường mầm non công lập và tư thục - thành
phố Việt Trì - tỉnh Phú Thọ đã đạt được một số kết quả nhất định, tuy nhiên vẫn còn
một số tồn tại. Nếu đề xuất và vận dụng một cách đồng bộ các biện pháp đánh giá phù
hợp thì có thể nâng cao kết quả đánh giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ và qua đó nâng
cao kết quả tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non.
2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lý luận của tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ và cơ sở lý luận
của đánh giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo trường mầm non.
5.2. Nghiên cứu thực trạng tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ và thực trạng đánh
giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu ở 2 trường mầm non công lập và 4
trường mầm non tư thục tại thành phố Việt Trì - tỉnh Phú Thọ.
5.3. Đề xuất và thực nghiệm một số biện pháp đánh giá tổ chức hoạt động
TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo trường mầm non - Thành phố Việt Trì - tỉnh Phú Thọ.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu
Đề tài tập trung vào việc nghiên cứu tổ chức và đánh giá tổ chức hoạt động trò
chơi đóng vai theo chủ đề với tính chất là một loại trò chơi của trẻ trong hoạt động vui
chơi cho trẻ mầm non, đề xuất một số biện pháp đánh giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ
cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non Thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ.
6.2. Giới hạn khách thể nghiên cứu
Trường mầm non công lập: 86 cán bộ giáo viên
Trường mầm non tư thục: 68 cán bộ giáo viên
6.3. Giới hạn địa bàn
Trường mầm non công lập: Hoa Hồng; Dữu Lâu.
Trường mầm non tư thục: Hướng Dương; Ban Mai Xanh, Sóc Nâu,Hải Hà.
6.4. Giới hạn thời gian: Hai năm học 2014-2016.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp luận
7.1.1. Nguyên tắc tiếp cận hoạt động
7.1.2. Nguyên tắc tiếp cận hệ thống
7.1.3. Nguyên tắc tiếp cận phát triển
7.2. Các phương pháp cụ thể
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Thu thập và đọc các tài liệu lý luận, các văn bản, các công trình nghiên cứu khoa
học về tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ và đánh giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ. Từ
đó xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
3
7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp chuyên gia: Trao đổi, xin ý kiến các đồng chí chuyên viên phòng
giáo dục, các đồng chí cán bộ quản lí, đội ngũ các thầy cô giáo giảng dạy lâu năm có
nhiều kinh nghiệm ở các trường về biện pháp đánh giá tổ chức hoa ̣t đô ̣ng TCĐVTCĐ
cho trẻ mẫu giáo.
- Phương pháp điểu tra bằng bảng hỏi.
+ Bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý,giáo viên hai nhóm trường mầm non công
lập và tư thục về thực trạng tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo và những
biện pháp đánh giá tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo ở hai loại hình trường
mầm non.
- Phương pháp quan sát:Quan sát giáo viên tổ chức thực hiện hoạt động
TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo, quan sát hoạt động chơi của trẻ và đánh giá tổ chức thực
hiện hoạt động TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo tại 2 loại hình trường mầm non trên địa
bàn thành phố Việt Trì.
- Phương pháp phỏng vấn:
+ Phỏng vấn GV và CBQL đế làm rõ thực trạng QL tổ chức hoạt động
TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo trường mầm non.
+ Phỏng vấn cha mẹ trẻ để làm rõ thực trạng tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ cho
trẻ mẫu giáo trường mầm non.
- Phương pháp nghiên cứu phân tích sản phẩm hoạt động: Xây dựng, tổ chức
hoạt động của giáo viên cho trẻ mẫu giáo chơi trò chơi đóng vai theo chủ đề theo 2
cách khác nhau sau đó nghiên cứu và phân tích sản phẩm chơi của trẻ.
- Nhóm phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học với sự trợ giúp của SPSS.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn
được cấu trúc thành ba chương sau:
Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức hoạt động và đánh giá tổ chức hoạt động
TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non.
Chương 2: Thực trạng tổ chức hoạt động và đánh giá tổ chức hoạt động
TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ.
Chương 3: Một số biện pháp đánh giátổ chức hoạt động TCĐVTCĐ cho trẻ
mẫu giáo ở trường mầm non - thành phố Việt Trì - tỉnh Phú Thọ.
4
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG
TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ VÀ ĐÁNH GIÁ TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG TRÒ CHƠI ĐÓNG VAI THEO CHỦ ĐỀ
CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở TRƯỜNG MẦM NON
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài
Vấn đề quản lý hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo, nhất là trò chơi đóng vai
theo chủ đề đã thu hút, lôi cuốn sự quan tâm nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc
các lĩnh vực khác nhau như: sinh học, xã hội học, tâm lý học, giáo dục học…
Trong nghiên cứu “Trẻ em chơi và học”, tác giả người Mỹ chuyên nghiên
cứu về giáo dục trẻ mầm non là Penny Warner đã xây dựng 150 trò chơi cho trẻ mẫu
giáo từ 3-6 tuổi, trong đó có các trò chơi đóng vai cho trẻ mẫu giáo nhỏ, mẫu giáo
nhỡ và mẫu giáo lớn, đồng thời chỉ ra những cách hữu hiệu để quản lý, đánh giá
việc tổ chức các hoạt động TCĐVTCĐ nhằm kích thích trẻ mẫu giáo của bạn học
tập và phát triển [27].
Năm 2008, một nhóm các nhà khoa học người Anh đã xuất bản công trình “Phát
triển và Quản lý hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo”, trong chương 6 với tiêu đề
“Quản lý hoạt động vui chơi của trẻ em, tình cảm và vấn đề học tập”, tác giả đã chỉ ra
nguyên nhân của vấn đề, và xây dựng chiến lược quản lý hoạt động vui chơi của trẻ em
một cách khá chi tiết và cụ thể [28].
Trong nghiên cứu của các giả Derek Hughes về “Chiến lược Quản lý lớp học
Mẫu giáo” (2011), tác giả đã đưa ra một số cách hữu ích để quản lý các hoạt động của
trẻ trong lớp học mẫu giáo, kiểm soát hoạt động vui chơi của trẻ với các chiến lược
quản lý hữu ích [33].
Tác giả người Mỹ Kim Peterson (2012), qua việc khảo sát hoạt động vui chơi
của trẻ ở nhiều nơi và qua thu thập dữ liệu từ các trang các trang web, blog,... ông nhận
thấy hoạt động vui chơi của trẻ có thể đối mặt với những nguy hiểm, từ đó ông đi đến
xuất bản công trình “50 hoạt động và trò chơi ứng phó với sự rủi ro”.Tác giả đã chỉ ra
5
những cách thức quản lý trẻ trong 50 hoạt động vui chơi, đảm bảo sự an toàn, tránh
được các rủi do trong quá trình chơi của trẻ [34].
Gần đây, một số tác giả người nước ngoài đã xây dựng một trang web với tiêu
đề “Quản lý các hoạt động vui chơi cho trẻ em”. Các tác giả đã đưa ra những lời khuyên
về việc các hoạt động của trẻ em đều là những trò chơi, trẻ được mô phỏng cuộc sống
của người lớn, do vậy hãy hướng dẫn trẻ, quản lý các hoạt động này để trẻ có thể có
được những kinh nghiệm quý báu trước khi trẻ trở thành người lớn [35].
Tóm lại, những nghiên cứu trên đều khẳng định TCĐVTCĐ mang bản chất xã
hội rõ rệt, các tác giả đã chỉ ra tính phức tạp và đầy mâu thuẫn trong hoạt động vui chơi
của trẻ. Trong TCĐVTCĐ, trẻ tác động lại thế giới bên ngoài nhằm lĩnh hội cho được
những năng lực của con người chứa trong thế giới đó. Trẻ luyện tập được năng lực vận
động, cảm giác và những năng lực trí tuệ, luyện tập những chức năng và các mối quan
hệ xã hội. Tuy nhiên, điểm chung có thể thấy các nghiên cứu này đều chưa đề cập đến
nguyên tắc, việc xây dựng kế hoạch cũng như việc đánh giá trò chơi đóng vai theo chủ
đề cho trẻ để có thể quản lý các trò chơi đóng vai theo chủ đề một cách hiệu quả.
1.1.2. Nghiên cứu trong nước
Ở Việt Nam, chưa có nhiều nghiên cứu chuyên sâu về quản lý TCĐVTCĐ, tuy
nhiên có thể nêu lên một số nghiên cứu sau:
Trong đề tài “Giải pháp quản lý hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo lớn” [31],
các tác giả đã đưa ra các giải pháp: Quản lý việc thực hiện các khâu trong tiến trình tổ
chức HĐVC cho trẻ. Quản lý về các biện pháp tổ chức HĐVC cho trẻ, Quản lý về kiểm
tra, đánh giá việc tổ chức HĐVC của GV dạy lớp MG lớn.Quản lý về bồi dưỡng chuyên
môn cho GV về việc tổ chức HĐVC cho trẻ.Quản lý về cơ sở vật chất cho việc tổ chức
HĐVC cho trẻ MG lớn.
Lê Thị Diệu (2008) trong đề tài “Thực trạng và giải pháp quản lý hoạt động vui
chơi cho trẻ mẫu giáo lớn ở các trường mầm non trong thành phố Cà Mau”, tác giả đã
nêu lên khá toàn diện về việc tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ, về cơ bản đã đáp ứng
được yêu cầu, nhưng để nâng cao hơn nữa hiệu quả quản lý hoạt động vui chơi, cần có
sự chủ động hơn nữa của đội ngũ cán bộ quản lý, việc đầu tư cơ sở vật chất phục vụ
cho công tác giáo dục trẻ [9].
6
Năm 2013, tác giả Nguyễn Thị Bích Thủy đã công bố nghiên cứu: “Một số biện
pháp quản lý tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ ở các trường mầm non quận 5, Thành
phố Hồ Chí Minh” [21]. Trong nghiên cứu này, tác giả cho rằng hiệu quả quản lý tổ
chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ còn bộc lộ một số hạn chế, như
chưa chú trọng vào quản lý hứng thú chơi, quản lý sự hình thành kỹ năng chơi cho trẻ.
Nguyễn Hồng Yến Phương trong nghiên cứu “Thực trạng tổ chức hoạt động
giáo dục trẻ mẫu giáo của giáo viên ở một số trường mầm non ở Quận 5, Thành phố
Hồ Chí Minh” [17], tác giả đã chỉ ra các hoạt động giáo dục trẻ mẫu giáo của GV. Về
Các hoạt động giáo dục trẻ mẫu giáo của GV như nhiệm vụ giáo dục trẻ các kĩ năng
như tự phục vụ, nề nếp sinh hoạt, lao động phù hợp với sức của trẻ hoặc kĩ năng làm
việc nhóm được GV thực hiện rất tốt, tuy nhiên một số hoạt động như ghép hình,
đóng kịch, các trò chơi học tập chưa được tổ chức thường xuyên. Về hình thức tổ
chức giáo dục được thực hiện khá tốt, Về phương pháp giáo dục, đa số các phương
pháp được sử dụng khá hiệu quả, nhưng việc sử dụng phương pháp nêu gương của
GV chưa được tốt. Về cơ sở vật chất phần lớn chưa đáp ứng được nhu cầu giáo dục
trẻ [17].
Cùng với những tác giả nghiên cứu thực tiễn về TCĐVTCĐ và quản lý hoạt
động TCĐVTCĐ, có một số tác giả nghiên cứu cơ sở lý luận tâm lý học, giáo dục học
về tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ như tác giả Nguyễn Ánh Tuyết, Phạm Thị Châu, Trần
Thị Sinh, Nguyễn Thị Như Mai, Dương Diệu Hoa, Nguyễn Thị Mùi... và đi đến nhận
xét chung để tổ chức tốt hoạt động TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo, cần quản lý tốt các
hoạt động chơi của trẻ theo đúng quy trình.
Tóm lại, trò chơi ĐVTCĐ và tổ chức trò chơi ĐVTCĐ rất được chú trọng. Tuy
nhiên, việc nghiên cứu chưa có hệ thống. Đặc biệt chưa có một công trình nghiên cứu
kỹ về đánh giá tổ chức TCĐVTCĐ cho trẻ mẫu giáo. Chính vì thế việc nghiên cứu vấn
đề này càng trở nên cần thiết, góp phần nâng cao hiệu quả tổ chức trò chơi của giáo
viên, góp phần hình thành nhân cách cho trẻ em từ lứa tuổi mầm non.
1.2. Một số vấn đề lý luận cơ bản về trò chơi đóng vai theo chủ đề
7
1.2.1. Khái niệm TCĐVTCĐ
Có nhiều quan niệm khác nhau về TCĐVTCĐ:
Tác giả Nguyễn Ánh Tuyết cho rằng: “Trò chơi ĐVTCĐ của trẻ mẫu giáo có
thể phản ánh cuộc sống xung quanh khá đa dạng với các mảng hiện thực hết sức phong
phú. Các mảng hiện thực được phản ánh vào trong trò chơi được coi là chủ đề của trò
chơi” [23].
Nhóm các tác giả của Trường CĐSP Gia Lai cho rằng: “TCĐVTCĐ là trò chơi
tiêu biểu, đặc trưng của trẻ mẫu giáo, góp phần giải quyết mâu thuẫn giữa nhu cầu
muốn bắt chước người lớn và khả năng chưa cho phép của trẻ, tạo động lực phát triển
các mặt tâm lý, xã hội của trẻ mẫu giáo” [28].
Trong cuốn “Giáo dục học mầm non” của nhóm tác giả Phạm Thị Châu, Nguyễn
Thị Oanh, Trần Thi Sinh (2008) cho rằng:“Trò chơi đóng vai theo chủ đề là loại trò
chơi trong đó trẻ đóng một vai chơi cụ thể tái tạo lại những ấn tượng,những xúc cảm
mà trẻ thu nhận được từ một môi trường xã hội của người lớn nhờ sự tham gia tích cực
của trí tưởng tượng” [7].
Trong giới hạn nghiên cứu này, chúng tôi lựa chọn khái niệm của nhóm tác giả
Phạm Thị Châu, Nguyễn Thị Oanh, Trần Thi Sinh làm khái niệm công cụ để tiến hành
nghiên cứu về quản lý hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo.
Như vậy, có thể thấy TCĐVTCĐ có những đặc điểm:
- Trò chơi đóng vai theo chủ đề là trò chơi đặc trưng, tiêu biểu cho trẻ ở lứa tuổi
mẫu giáo, nhập vai nhân cách của một chủ thể hoạt động thể hiện ở trò chơi.
- Trò chơi này trẻ có thể tự nghĩ ra hoặc do người lớn giới thiệu (trẻ tự nghĩ ra
chủ đề chơi, tìm bạn chơi, phân vai chơi, tìm đồ chơi thay thế để tiến hành chơi)
-Trò chơi mang tính tự nguyện,tính sáng tạo,tính tự giác cao hơn - thỏa mãn nhu
cầu vui chơi của trẻ mầm non.
1.2.2. Bản chất của TCĐVTCĐ
TCĐVTCĐ với những bản chất đặc thù của loại trò chơi này. Đây là một loại
trò chơi diễn ra trong suốt quá trình hình thành và phát triển hoạt động chơi của trẻ.
Mầm non. TCĐVTCĐ của trẻ mầm non có một số bản chất sau:
8
Bản chất của TCĐVCCĐ thể hiện trong nội dung của trò chơi, mang tính mô
phỏng, tượng trưng một cách sinh động đa dạng, sáng tạo một số hoạt động của con
người, phản ánh cách thức lao động, hoạt động của người lớn. Chẳng hạn như trò chơi
bán hàng, trò chơi bác sỹ với bệnh nhân, qua đó trẻ “chơi mà học, học mà chơi”...
Bản chất TCĐVCCĐ ở tuổi mầm non giúp trẻ tập sắm vai nhân cách - chủ thể
của các hoạt động chơi mô phỏng hoạt động thực của người lớn, có tính tượng trưng
chơi mà học để thỏa mãn các nhu cầu chơi, qua đó giúp trẻ hình thành các cấu trúc tâm
lý mới phù hợp với tuổi mầm non.
Khi tham gia vào TCĐVCCĐ, trẻ phải biết chơi cùng nhau, phải biết hợp tác với
nhau trong quan hệ thực và quan hệ chơi trong một “xã hội trẻ em”. Thông qua đó các kỹ
năng xã hội được hình thành và phát triển.ở TCĐVCCĐ, hành động của trẻ chủ yếu thể
hiện mối quan hệ xã hội giữa các vai chơi. Vì thế TCĐVTCĐ có tính xã hội cao.
Từ những phân tích trên cho thấy, bản chất của TCĐVCCĐ là sự mô phỏng một
số hoạt động của người lớn trong cuộc sống. Mối quan hệ xã hội của người lớn được
trẻ được trẻ thể hiện, mô phỏng trong trò chơi, nhằm thỏa mãn nhu cầu được tham gia
vào các hoạt động sống như người lớn của trẻ mẫu giáo. Việc khẳng định bản chất của
TCĐVCCĐ có ý nghĩa quan trọng trong khi xác định vai trò của người lớn (giáo viên
mầm non) trong việc tổ chức cho trẻ chơi nói chung cũng như tổ chức cho trẻ chơi
TCĐVCCĐ.
1.2.3. Cấu trúc TCĐVTCĐ
Cấu trúc của TCĐVCCĐ bao gồm các thành tố sau: Chủ đề chơi; nội dung chơi;
vai chơi; hành động chơi; luật chơi; đồ chơi, vật liệu, trang thiết bị chơi; địa điểm
chơi; tình huống tưởng tượng; mối quan hệ của trẻ trong khi chơi.
- Chủ đề chơi: Đó là “mảng hiện thực được phản ánh vào các trò chơi trẻ em” [7,
tr.5]. Phạm vi hiện thực mà trẻ được tiếp xúc càng rộng thì các chủ đề của trò chơi càng
nhiều hình nhiều vẻ. Trong khi chơi, mọi hành động của trẻ đều xoay quanh chủ đề.
- Nội dung chơi: Là những hành động, hành vi ứng xử, các mối quan hệ xã hội
mà đứa trẻ nhận thức được và phản ánh vào trò chơi, nhận thức, kinh nghiệm của trẻ
càng rộng thì nội dung chơi của trẻ càng phong phú.
- Vai chơi: Xác định cách thức, đặc điểm hành động của đứa trẻ trong trò chơi.
Kết quả của trò chơi là sự thực hiện vai chơi mà đứa trẻ nhận cho mình.
9
- Hành động chơi: Là hành động của vai chơi mà trẻ thực hiện trong quá trình
chơi. Hành động chơi xuất phát từ những hành động của người lớn trong thực tế mà trẻ
biết. Trong TCĐVCCĐ, vai chơi không tồn tại nếu trẻ không thực hiện hành động chơi
tương ứng với vai mà trẻ nhận. Ngược lại, hành động chơi và thao tác chơi của trẻ phụ
thuộc vào vai chơi mà trẻ đóng và đồ chơi, đồ dùng mà trẻ sử dụng trong trò chơi.
- Luật chơi: Là quy tắc, quy định luật lệ của hành động chơi buộc trẻ phải tuân
theo trong quá trình chơi. Trong TCĐVCCĐ, luật chơi không được xác định trước mà
ẩn trong các vai chơi, gắn trực tiếp với vai mà trẻ nhận. Luật chơi được xác định bởi
những chuẩn mực, những quy tắc xã hội được quy định cho các vai. Mặt khác, luật
chơi được nảy sinh từ những mối quan hệ được xác lập giữa những trẻ tham gia vào
các trò chơi.
- Đồ chơi, vật liệu, trang thiết bị chơi, giúp trẻ thực hiện các hành động chơi cũng
như thao tác chơi, gợi cho trẻ những ý tưởng chơi sáng tạo, làm cho trẻ say mê, hứng thú
chơi. Đồ chơi gồm hai loại sau [23]:
+ Loại thứ nhất: Là những đồ chơi do người lớn làm ra cho trẻ chơi, mô phỏng lại.
+ Loại thứ hai: Là những vật thay thế.
Trong TCĐVCCĐ còn có thể có những vật thật của người lớn được trẻ sử dụng
trong khi chơi. Thực tế cho thấy, trẻ rất thích sử dụng những đồ dùng của người lớn khi
chơi, tạo cho trẻ cảm giác thích thú. Đồ chơi càng linh hoạt càng tốt cho sự phát triển
nội dung trò chơi của trẻ.
- Địa điểm chơi: Có thể ở trong lớp hoặc ở ngoài trời, tùy theo trò chơi mà cô
và trẻ lựa chọn.
- Hoàn cảnh chơi: Đó là hoàn cảnh không có thực, do trẻ hình dung và đặt mình
trong hoàn cảnh đó khi chơi. Thực ra, không chỉ thao tác chơi không trùng khớp với
hành động chơi sinh ra hoàn cảnh tưởng tượng mà cả tính chất khái quát của hành động
chơi cũng quy định hoàn cảnh tưởng tượng. Tuy nhiên, trong quá trình chơi, trẻ không
hành động đúng như hành động của người lớn mà chúng hành động một cách rút gọn,
khái quát.
Các thành tố này có liên hệ mật thiết với nhau và bổ sung cho nhau trong đó vai
chơi và hoàn cảnh tưởng tượng là hai thành tố đặc biệt quan trọng.
10
- Mối quan hệ của trẻ trong khi chơi: Trong TCĐVCCĐ có hai loại quan hệ qua
lại: quan hệ thực và quan hệ chơi [7].
+ Quan hệ thực: Đó là mối quan hệ qua lại giữa các trẻ cùng tham gia vào trò
chơi - một hoạt động chung: trẻ cùng thỏa thuận về chủ đề chơi, nội dung chơi và việc
phân vai chơi hay thỏa thuận, dàn xếp những vấn đề nảy sinh trong quá trình chơi.
Trong trò chơi, xuất hiện những hình thức giao tiếp nhất định ở trẻ. Để thiết lập và duy
trì mối quan hệ thực trong trò chơi cũng như duy trì trò chơi nói chung, đòi hỏi trẻ phải
có những phẩm chất: óc sáng tạo, tính cởi mở, dễ gần, biết lắng nghe, chia sẻ với bạn,
biết điều chỉnh ý thích của mình, có khả năng phối hợp hành động của mình với hành
động của bạn cùng chơi, v.v...
+ Quan hệ chơi: Đó là những mối quan hệ đợc thiết lập theo chủ đề và vai chơi,
mối quan hệ này tạo nên “ý” của trò chơi. Việc thực hiện các vai chơi và thiết lập mối
quan hệ giữa các vai chơi theo đúng nguyên tắc xã hội quy định cho các vai đó đã tạo
cho TCĐVCCĐ mang màu sắc đặc trưng: phản ánh xã hội người lớn theo cách của trẻ.
Mối quan hệ chơi đợc bắt đầu khi trẻ nhận cho mình vai chơi, hành động theo vai chơi
và duy trì cho đến khi kết thúc trò chơi.
Các thành phần phần trong cấu trúc của TCĐVCCĐ cho trẻ mẫu giáo có mối
quan hệ gắn bó mật thiết, để có thể tạo nên một trò chơi hoàn chỉnh cho trẻ, giúp trẻ
lĩnh hội được tri thức, kinh nghiệm về thế giới xung quanh.
1.2.4. TCĐVTCĐ đối với sự phát triển của trẻ
Trò chơi ĐVTCĐ ở tuổi mẫu giáo thực sự đóng vai trò chủ đạo. Ý nghĩa chủ
đạo thể hiện trước hết là ở chỗ nó giúp trẻ giải quyết mâu thuẫn trong bước phát triển
từ tuổi ấu nhi lên tuổi mẫu giáo. Trò chơi là phương tiện góp phần phát triển toàn diện
nhân cách trẻ. Trò chơi tạo ra những nét tâm lý đặc trưng cho tuổi mẫu giáo, mà nổi
bật là tính hình tượng và tính dễ xúc cảm, khiến cho nhân cách của trẻ mẫu giáo mang
tính độc đáo khó tìm thấy ở các lứa tuổi khác. Do đó tổ chức trò chơi chính là tổ chức
cuộc sống của trẻ. Trò chơi là phương tiện để trẻ học làm người.
Trò chơi ĐVTCĐ đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của trẻ vì thông
qua đó trẻ học được rất nhiều thứ về môi trường xung quanh, phát triển các giác quan,
tìm hiểu sở thích của bản thân v.v…
11
Trò chơi ĐVTCĐ cho phép trẻ tham gia vào các mối quan hệ nhóm, các mối
tương tác xã hội, để tìm ra cách giải quyết vấn đề, để tưởng tượng, để khám phá và tìm
ra những gì là an toàn và những gì thì không. Nói một cách khác, trẻ em học thông qua
việc chơi.
Trò chơi ĐVTCĐ có vai trò to lớn đến sự hình thành tính chủ định, phát triển
tư duy, trí tưởng tượng, ngôn ngữ, tâm lý cũng như đời sống tình cảm mà thông qua
trò chơi thì những phẩm chất ý chí của trẻ cũng được hình thành như: Tính mục đích,
tính kỷ luật, tính dũng cảm...
Như vậy trò chơi ĐVTCĐ thực sự đóng vai trò chủ đạo đối với sự phát triển của
trẻ. Thông qua vui chơi, hành động chơi với những mối quan hệ bạn bè cùng chơi trẻ
tiếp thu những kinh nghiệm xã hội loài người mở ra một chặng đường phát triển mới
về chất. Đó là giai đoạn đầu tiên của quá trình hình thành nhân cách, là phương tiện để
phát triển toàn diện nhân cách. Vì thế chúng ta cần thấy được việc tổ chức các trò chơi
cho trẻ là cực kì quan trọng và có ý nghĩa giáo dục to lớn. Tổ chức trò chơi chính là tổ
chức cuộc sống của trẻ, trò chơi là phương tiện để trẻ học làm người. Giáo viên mầm
non cần tổ chức cho trẻ chơi các trò chơi dưới nhiều hình thức khác nhau để việc chăm
sóc giáo dục trẻ ngày càng đạt kết quả tốt hơn.
1.3. Tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ
1.3.1. Khái niệm tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ
* Khái niệm tổ chức
Về vấn đề “tổ chức” có rất nhiều định nghĩa khác nhau:
Theo Từ điển tiếng Việt của Trung tâm Từ điển học thì tổ chức là 1) sắp xếp, bố
trí cho thành một chỉnh thể, có cấu tạo, một cấu trúc và những chức năng chung nhất
định; 2) sắp xếp, bố trí cho thành có trật tự, có nền nếp; 3) làm những gì cần thiết để
tiến hành một hoạt động nào đó nhằm có được hiệu quả tốt nhất [22, tr.1558].
Theo từ Đại từ điển tiếng Việt do Nguyễn Như Ý chủ biên thì tổ chức có các
nghĩa sau đây: Sắp xếp, bố trí thành các bộ phận để cùng thực hiện một nhiệm vụ
hoặc cùng một chức năng chung; 2) Sắp xếp, bố trí để làm cho có trật tự, nền nếp [26,
tr.1662].
Dưới góc độ quản trị: “Tổ chức có nghĩa là quá trình sắp xếp và bố trí các công
việc, giao quyền hạn và phân phối các nguồn lực của tổ chức sao cho chúng đóng góp
một cách tích cực và có hiệu quả vào mục tiêu chung” [29].
12
Một định nghĩa khác cho rằng: “Tổ chức là sự tập hợp nhiều người một cách có
ý thức để hoàn thành các mục tiêu chung” [30].
Có thể dẫn ra nhiều quan niệm, định nghĩa khác nhau về tổ chức. Tuy nhiên, từ
những định nghĩa như trên, có thể hiểu: “Tổ chức có nghĩa là quá trình sắp xếp và bố
trí các công việc để hoàn thành các mục tiêu chung”.
* Khái niệm về tổ chức hoạt động
Trước khi đi vào khái niệm tổ chức hoạt động, có thể tìm hiểu về khái niệm hoạt
động:
Theo Đại từ điển tiếng Việt cho rằng: “Hoạt động là làm những việc khác nhau
với mục đích nhất định trong đời sống xã hội” [26, tr.827].
Có tác giả đưa ra quan niệm: Hoạt động là sự tiêu hao năng lượng thần kinh và
cơ bắp của con người khi tác động vào hiện thực khách quan, nhằm thoã mãn những
nhu cầu của mình”. Tác giả Nguyễn Quang Uẩn cho rằng: “Hoạt động là mối quan hệ
tác động qua lại giữa con người với thế giới (khách thể) để tạo ra sản phẩm cho thế giới
khách quan và cho con người (chủ thể)” [24, tr.42].
Về phương diện triết học: Hoạt động động là phương thức tồn tại của con người
trong thế giới.
Như vậy, có thể đưa ra quan niệm: “Tổ chức hoạt động là cách bố trí, sắp sếp
và thực hiện các công việc theo các mục tiêu nhất định, nhằm đạt được hiệu quả tối ưu
cho mục tiêu đã đặt ra”.
* Khái niệm tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề
Từ những vấn đề lý luận của các tác giả đi trước về TCĐVTCĐ đối với sự phát
triển của trẻ mẫu giáo, tác giả cho rằng: Tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ
đề là cách tổ chức cho trẻ chơi trò chơi đóng vai theo chủ đề phù hợp với cấu trúc của
một trò chơi, đảm bảo được các yêu cầu của một trò chơi, nhằm phát triển toàn diện
nhân cách ở trẻ.
Như vậy, từ khái niệm trên có thể thấy tổ chức hoạt động TCĐVTCĐ là cách
hướng dẫn trẻ chơi trò chơi đóng vai.
- Hoạt động TCĐVTCĐ phải được thực hiện theo cấu trúc của một trò chơi.
- Hoạt động TCĐVTCĐ phải thể hiện được các mục tiêu chơi của trẻ.
13
- Hoạt động TCĐVTCĐ phải thể hiện được các nội dung, hình thức tổ chức, các
phương pháp hướng dẫn trẻ chơi, phải có sự kiểm tra, đánh giá.
- Hoạt động TCĐVTCĐ phải hướng đến phát triển toàn diện nhân cách ở trẻ.
1.3.2. Các nội dung của tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ mẫu
giáo
1.3.2.1. Xác định mục tiêu tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề
- Giúp trẻ tham gia vào các mối quan hệ: con người với con người: trẻ với trẻ,
trẻ với cô giáo...; con người với đồ vật xung quanh; con người với các hoạt động có
tính nghề nghiệp. khi trẻ chơi là trẻ từng bước học làm người. Khi trẻ nhập vai chơi do
nhu cầu muốn bắt chước cho giống thật nên trẻ cố gắng thể hiện các hành động, ứng
xử, tình cảm, thái độ,… phù hợp với vai trẻ đóng. Trong quá trình chơi,bằng cách nhập
vai chơi trẻ học được cách ứng xử, giao tiếp thấu cảm được tình người của con người
đối với con người, con người đối với thiên nhiên, con người đối với đồ vật… góp phần
hình thành hành vi xã hội của bản thân trẻ. Thông qua đóng vai theo chủ đề trẻ bắt
chước lao động của người lớn, dần dần trẻ nắm được một số kĩ năng lao động đơn giản.
- Dạy trẻ tập sắm vai (nhập vai) chơi với tư cách là chủ thể các quan hệ chơi, trẻ
nhập vai, ướm thử vị trí của người lớn và tập thể hiện các hành động, công việc, cách
ứng xử, đời sống tình cảm… tương ứng với vị trí của họ trong xã hội. Đồng thời, thông
qua đóng vai theo chủ đề trẻ bắt chước lao động của người lớn,dần dần trẻ nắm được
một số kĩ năng lao động đơn giản.
- Giúp trẻ bộc lộ các đặc điểm tâm lí trong vai chơi. Việc tham gia vào
TCĐVTCĐ đòi hỏi trẻ phải có hiểu biết về đặc điểm tâm lí, nghề nghiệp của chính vai
mà trẻ đóng, và khi nhập vai cũng là khi trẻ từng bước được trải nghiệm với những cảm
xúc cũng như đời sống tâm lí thực tế của nhân vật trải nghiệm đó. Trong trò chơi trẻ đã
thể hiện được tình người, như thái độ chu đáo, ân cần, sự đồng cảm, tinh thần tương
trợ và một số phẩm chất đạo đức khác.
- Giúp trẻ rèn luyện, hình thành một số phẩm chất lâm lí qua vui chơi. Trong
quá trình chơi, bằng cách nhập vai chơi trẻ học được cách ứng xử, giao tiếp thấu cảm
được tình người của con người đối với con người, con người đối với thiên nhiên,con
14
người đối với đồ vật… góp phần hình thành hành vi xã hội của bản thân trẻ trong mối
quan hệ với thế giới xung quanh.
- Giúp trẻ xây dựng mối quan hệ hợp tác với các bạn, với cô giáo trong nhóm
bạn chơi. Trò chơi đóng vai theo chủ đề chứa đựng hai mối quan hệ: quan hệ chơi và
quan hệ thực. Quan hệ chơi là quan hệ giữa các vai chơi với nhau khi trẻ nhập vai trong
tiến trình chơi (VD: quan hệ giữa trẻ đóng vai “Bác sĩ” và trẻ đóng vai “Bệnh nhân”).
Còn quan hệ thực là quan hệ giữa trẻ với trẻ được xác định trước khi chơi hoặc khi tách
trẻ ra chơi hoàn cảnh chơi. Mỗi vai chơi, trẻ phải thể hiện rõ những đặc điểm tâm lí của
từng nhân vật tương ứng với mỗi vai và diễn theo cảnh thực ở ngoài xã hội, qua đó
giúp trẻ có những hiểu biết về xã hội, về những diễn biến tâm lí của con người theo
từng nghề nghiệp.
Trong trò chơi đóng vai theo chủ đề, đòi hỏi phải có sự phối hợp giữa các thành
viên trong trò chơi với nhau. Trò chơi đối với trẻ mẫu giáo thường phản ánh một mặt
nào đó của xã hội người lớn xung quanh, mà hoạt động của người lớn thì bao giờ cũng
mang tính chất xã hội. Bởi vậy, để tiến hành một trò chơi nhằm mô phỏng lại đời sống
xã hội thì nhất thiết phải có nhiều trẻ em tham gia. Tính hợp tác là một nét phát triển
mới, một nét tiêu biểu trong vui chơi của trẻ mẫu giáo.
1.3.2.2. Xác định nội dung tổ chức hoạt động trò chơi đóng vai theo chủ đề cho trẻ
- Chọn trò chơi đóng vai theo chủ đề sẽ tổ chức hướng dẫn trẻ chơi. Trong trò
chơi đóng vai theo chủ đề có rất nhiều trò chơi như: trò chơi nấu ăn, trò chơi bác sỹ và
nha sỹ, trò chơi dạy học, trò chơi bán hàng, trờ chơi đoàn tàu hỏa... cần lựa chọn những
trò chơi phù hợp với sở thích, tam lý của trẻ, đảm bảo trẻ có hứng thú để cùng nhau vui
chơi.
- Lựa chọn và phân công từng trẻ sắm vai trong trò chơi đã chọn. Sau khi đã
thảo luận và lựa chọn được trò chơi, cô giáo sẽ tiến hành phân vai chơi chơi cho từng
trẻ, đảm bảo các trẻ sẽ thể hiện được các ý thích trong mỗi vai.
- Lựa chọn phương tiện, điều kiện, địa điểm tổ chức trò chơi. Tùy theo mỗi loại
trò chơi để cô giáo lựa chọn phương tiện, đồ chơi phù hợp, có thể tổ chức cho trẻ chơi
ở trong lớp học hoặc có thể là các trò chơi ở ngoài trời.
15
