Giáo dục ý thức bảo vệ đường biên giới Việt Nam – Trung Quốc trong dạy học Lịch sử địa phương cho học sinh Trung học phổ thông tỉnh Lạng Sơn

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ LAN HƢƠNG

GIÁO DỤC Ý THỨC
BẢO VỆ ĐƢỜNG BIÊN GIỚI VIỆT NAM – TRUNG QUỐC
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ ĐỊA PHƢƠNG CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH LẠNG SƠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ

HÀ NỘI – 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ LAN HƢƠNG

GIÁO DỤC Ý THỨC
BẢO VỆ ĐƢỜNG BIÊN GIỚI VIỆT NAM – TRUNG QUỐC
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ ĐỊA PHƢƠNG CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH LẠNG SƠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN LỊCH SỬ)
Mã số: 60 14 01 11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Vũ Quang Hiển

HÀ NỘI – 2016


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành khoá học và luận văn tốt nghiệp, tôi đã nhận được sự
hướng dẫn và giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể.
Trước hết, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tập thể các thầy, cô giáo
và cán bộ khoa Sư phạm, trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội
đã tận tâm giảng dạy, tạo điều kiện giúp đỡ tôi học tập, nghiên cứu trong suốt
thời gian tham gia khoá học.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới thầy giáo
của tôi – PGS.TS. Vũ Quang Hiển, người thầy đầy trách nhiệm, nhiệt tình hướng
dẫn khoa học và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn tới Ban giám hiệu trường THPT Chuyên Chu
Văn An; THPT Việt Bắc; THPT Nội trú tỉnh Lạng Sơn; gia đình, bạn bè đã tạo
điều kiện, cộng tác và ủng hộ tôi trong quá trình học tập, khảo sát, thu thập dữ
liệu liên quan đến luận văn tốt nghiệp.
Mặc dù tôi đã cố gắng, nỗ lực hoàn thành luận văn nhưng nghiên cứu
chắc chắn không tránh khỏi thiếu sót, kính mong nhận được ý kiến đóng góp của
thầy cô và các bạn đồng nghiệp để luận văn tốt nghiệp của tôi được hoàn thiện
hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 28/10/2016
Tác giả

Nguyễn Thị Lan Hƣơng

i

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DHLS

: Dạy học lịch sử

UBND

: Uỷ Ban Nhân dân

GV

: Giáo viên

HS

: Học sinh

PPDHLS

: Phương pháp dạy học lịch sử

THPT

:Trung học phổ thông

ii

MỤC LỤC
Lời cảm ơn.............................................................................................................. i
Danh mục chữ viết tắt ........................................................................................... ii
Mục lục ................................................................................................................. iii
Danh mục bảng..................................................................................................... vi
Danh mục hình ..................................................................................................... vi
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 7
CHƢƠNG 1............................................................ Error! Bookmark not defined.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC GIÁO DỤC Ý THỨC
BẢO VỆ ĐƢỜNG BIÊN GIỚI VIỆT NAM – TRUNG QUỐC TRONG
DẠY HỌC LỊCH SỬ CHO HỌC SINH THPT . Error! Bookmark not defined.
1.1. Một số khái niệm .......................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Ý thức ........................................................ Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Giáo dục ý thức ......................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Đường biên giới lãnh thổ .......................... Error! Bookmark not defined.
1.1.4. Cách xác định biên giới quốc gia .............. Error! Bookmark not defined.
1.1.5. Khái niệm ”Lịch sử địa phương” .............. Error! Bookmark not defined.
1.1.6. Vai trò của dạy học lịch sử địa phương trong chương trình giáo dục Error!
Bookmark not defined.
1.2. Tầm quan trọng của vấn đề giáo dục ý thức bảo vệ đường biên giới lãnh thổ
Việt Nam – Trung Quốc ...................................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Ý nghĩa của vấn đề bảo vệ đường biên giới lãnh thổ Việt Nam – Trung
Quốc .................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.4. Thực trạng của việc đưa nội dung giáo dục ý thức bảo vệ đường biên giới
Việt Nam – Trung Quốc trong dạy học Lịch sử cho học sinh Trung học phổ
thông .................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.5. Những yêu cầu đặt ra cần giải quyết ............ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: MỘT SỐ NỘI DUNG GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ
ĐƢỜNG BIÊN GIỚI VIỆT NAM – TRUNG QUỐC TRONG DẠY HỌC
iii

LỊCH SỬ ĐỊA PHƢƠNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌCPHỔ THÔNG
TỈNH LẠNG SƠN ................................................. Error! Bookmark not defined.
2.1. Những yêu cầu chung khi xây dựng nội dung giáo dục ý thức bảo vệ đường
biên giới Việt Nam – Trung Quốc trong dạy học Lịch sử địa phương cho học
sinh Trung học phổ thông tỉnh Lạng Sơn............ Error! Bookmark not defined.
2.2. Nội dung giáo dục ý thức bảo vệ đường biên giới Việt Nam – Trung Quốc
trong dạy học Lịch sử địa phương cho học sinh Trung học phổ thông tỉnh Lạng
Sơn ....................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Bảo vệ cương vực quốc gia ....................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Tôn trọng, giữ gìn, bảo vệ đường biên, mốc quốc giớiError!

Bookmark

not defined.
2.2.3. Tăng cường giao lưu chính trị, trao đổi, hợp tác kinh tế, quốc phòng – an
ninh và văn hoá – du lịch giữa hai nước Việt Nam – Trung Quốc .............. Error!
Bookmark not defined.
2.2.4. Giúp đỡ các lực lượng chức năng bảo vệ biên giớiError! Bookmark not
defined.
2.2.5. Nêu cao cảnh giác, chủ động phòng ngừa, làm thất bại âm mưu, hoạt động
phá hoại, vi phạm chủ quyền, an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội trong
khu vực biên giới đất liền .................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.6. Phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, chống tội phạm và các tệ
nạn xã hội ............................................................ Error! Bookmark not defined.
2.2.7. Giáo dục chính trị tư tưởng, nâng cao nhận thức về nền quốc phòng toàn
dân và an ninh nhân dân cho học sinh THPT ..... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC VÀ THỰC NGHIỆM SƢ
PHẠM ..................................................................... Error! Bookmark not defined.

3.1. Một số yêu cầu chung................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Xác định đúng những kiến thức cơ bản cần giáo dụcError!

Bookmark

not defined.
3.1.2. Đảm bảo tính khoa học và tính tư tưởng ... Error! Bookmark not defined.
iv


3.1.3. Đảm bảo tính cụ thể, hình ảnh, giàu biểu tượng lịch sửError! Bookmark
not defined.
3.1.4. Phát huy tính tích cực của học sinh ........... Error! Bookmark not defined.
3.1.5. Sử dụng đa dạng các biện pháp trong từng bài giảngError!

Bookmark

not defined.
3.2. Một số biện pháp giáo dục ý thức bảo vệ đường biên giới Việt Nam – Trung
Quốc trong dạy học lịch sử địa phương cho học sinh THPT tỉnh Lạng Sơn
............................................................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Giáo dục ý thức bảo vệ đường biên giới Việt Nam – Trung Quốc cho học
sinh thông qua hoạt động nội khoá ..................... Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Giáo dục ý thức bảo vệ đường biên giới Việt Nam – Trung Quốc cho học
sinh thông qua hoạt động ngoại khoá .................. Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Nói chuyện lịch sử..................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Tổ chức cuộc thi lịch sử về chủ đề “Thế hệ trẻ Lạng Sơn với trách nhiệm
bảo vệ đường biên giới Việt Nam – Trung Quốc”Error!

Bookmark

not

defined.
3.3. Thực nghiệm sư phạm .................................. Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Mục đích thực nghiệm............................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm ............ Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Nội dung và phương pháp thực nghiệm .... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ....................... Error! Bookmark not defined.
1. Kết luận ........................................................... Error! Bookmark not defined.
2. Khuyến nghị .................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 9
PHỤ LỤC ............................................................... Error! Bookmark not defined.

v


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1: Kết quả thực nghiệm........................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Bản đồ hành chính biên giới tỉnh Lạng Sơn ...... Error! Bookmark not
defined.
Hình 2.1. Cán bộ, chiến sỹ Đồn Biên phòng Ba Sơn (Cao Lộc – Lạng Sơn)
............................................................................. Error! Bookmark not defined.
phát quang cột mốc trên biên giới ....................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.2. Bộ đội Biên phòng cùng đồng bào các dân tộc tuần tra............... Error!
Bookmark not defined.
bảo vệ biên giới ................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.3. Biên phòng Lạng Sơn và biên phòng Trung Quốc trong một buổi
............................................................................. Error! Bookmark not defined.

tuần tra chung ...................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.4. Giao lưu văn nghệ thanh niên Việt – Trung....... Error! Bookmark not
defined.
Hình 3.1. Cột mốc 1116 ...................................... Error! Bookmark not defined.

vi


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là hai nhiệm vụ chiến lược đang đặt ra những
yêu cầu về xây dựng con người mới có phẩm chất tốt và năng lực cao. Học sinh,
sinh viên chính là người chủ tương lai của đất nước, do vậy cần phải tăng cường
hơn nữa công tác giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ Tổ quốc cho đối tượng này. Một
trong những nhiệm vụ quan trọng ở các học viện, các trường đại học ngoài quân
đội, các trường Trung học phổ thông là giáo dục cho mọi người nhận thức sâu sắc
đặc điểm tình hình, yêu cầu mới về quốc phòng, nâng cao ý thức cảnh giác, xây
dựng lòng tin vào bản lĩnh con người Việt Nam, tự hào về truyền thống dân tộc,
chủ động chuẩn bị, sẵn sàng đối phó có hiệu quả với mọi tình huống.
Trong Chỉ thị về tổ chức phong trào toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền
lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Giáo dục và
Đào tạo chủ trì, phối hợp với Bộ Quốc phòng, Bộ Công an xây dựng và đưa vào
chương trình giảng dạy nội dung bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc
gia cho học sinh, sinh viên các trường trung học phổ thông, trung cấp chuyên
nghiệp, cao đẳng và đại học. Sau nhiều năm diễn ra tranh luận trên các diễn đàn
khoa học về việc nên hay không đưa vào chương trình, sách giáo khoa nội dung
giảng dạy về chủ quyền lãnh thổ, vấn đề này đã được khẳng định rõ. Việc tiếp theo
là triển khai thực hiện cho phù hợp để người học thực sự hứng thú, lĩnh hội kiến
thức bổ ích từ chương trình.
Trong bối cảnh toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, với

những diễn biến phức tạp của tình hình khu vực và thế giới, việc giáo dục ý thức
về biên giới lãnh thổ cho học sinh, sinh viên là góp phần nâng cao nhận thức, xây
dựng ý thức trách nhiệm đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, tạo điều kiện thuận lợi
cho sự nghiệp xây dựng đất nước; góp phần giữ gìn hoà bình và an ninh khu vực,

7


phát triển phẩm chất và năng lực của con người Việt Nam, của công dân đất nước,
công dân khu vực và công dân toàn cầu.
Xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị, ổn định là vấn đề đặc biệt
quan trọng trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc. Đảng và
Nhà nước Việt Nam coi việc giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định là điều kiện để
phát triển kinh tế - xã hội. Điều đó không chỉ phù hợp với lợi ích và luật pháp của
Việt Nam, mà còn phù hợp với lợi ích và luật pháp quốc tế, đáp ứng nguyện vọng
hoà bình của nhân dân hai nước Việt Nam, Trung Quốc và nhân dân thế giới.
Trong giải quyết các vấn đề tranh chấp lãnh thổ, biên giới, Đảng và Nhà nước Việt
Nam luôn nhất quán thực hiện quan điểm giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp
hòa bình, tôn trọng độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và lợi ích chính đáng của
nhau.
Trong một số trường Trung học phổ thông hiện nay, việc giáo dục cho học
sinh về tư tưởng, đạo đức, lối sống, về quyền lợi và trách nhiệm của công dân đối
với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc cũng chưa được coi trọng đúng mức. Thực tế này đã
dẫn đến xuất hiện hiện tượng không nhận thức rõ được lòng tự hào, tự tôn dân tộc;
mơ hồ về ý thức, trách nhiệm bản thân đối với việc tăng cường quốc phòng, bảo vệ
Tổ quốc; hoặc không hiểu đầy đủ nội hàm nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.
Để giúp học sinh nâng cao trình độ, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, ý chí tự chủ,
tự lập, tự cường, nâng cao ý thức bảo vệ biên giới, lãnh thổ của nước Việt Nam, thì
việc giáo dục, bồi dưỡng cho học sinh ở nhà trường về mối quan hệ hợp tác hữu
nghị với các nước láng giềng là hết sức quan trọng và cần thiết. Đặc biệt là mối

quan hệ Việt Nam – Trung Quốc trong giai đoạn hiện nay.
Là hai nước láng giềng, chung biên giới trên bộ và trên biển, lại có quá trình
gắn bó tương tác về văn hóa lịch sử, cũng như các cuộc chiến tranh qua lại giữa hai
nước, đã làm cho quan hệ Việt - Trung trở nên vô cùng phức tạp và nhạy cảm. Có
thể tóm gọn mối quan hệ Việt - Trung trong sáu chữ "vừa hợp tác, vừa đấu tranh".
8


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Ban Tuyên giáo Trung ƣơng (2011), Biên giới trên đất liền Việt Nam – Trung
Quốc biên giới hoà bình, ổn định, hữu nghị, hợp tác và phát triển. Nhà xuất bản
Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Giáo dục quốc phòng – an ninh lớp 11, NXB Giáo
dục, Hà Nội.
3. Bộ Ngoại giao nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam (1979), Sự thật về
quan hệ Việt Nam-Trung Quốc trong 30 năm qua. Nhà xuất bản Sự thật, Hà Nội.
4. Chính phủ nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nghị định số
140/2004/NĐ - CP ngày 25 tháng 6 năm 2004).
5. Chính phủ nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nghị định số
140/2004/N Đ – CP ngày 25 tháng 6 năm 2004.
6. Nguyễn Thị Côi (2006), Các con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả
dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Nhà xuất bản Đại học Sư phạm, Hà
Nội
7. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Tham luận tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ XI. Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
8. Hoàng Thu Giang (2012), ”Dạy học Lịch sử địa phương cấp trung học cơ sở
trên địa bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ”.Luận văn Thạc sỹ Sư phạm Lịch sử,
Đại học Quốc Gia Hà Nội, Trường Đại học Giáo dục.
9. Nguyễn Thị Hoài Hạnh (2014), ”Giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh về chiến
tranh nhân dân cho học sinh trung học phổ thông trong dạy học Lịch sử Việt Nam

thời kỳ 1945 – 1954 (Chương trình nâng cao)”, Luận văn Thạc sỹ Sư phạm Lịch
sử, Đại học Quốc Gia Hà Nội – Trường Đại học Giáo dục.
10. Phạm Thành Dung (2005), Hoạt động đối ngoại của một số tỉnh biên giới
phía Bắc với Trung Quốc từ năm 1991 đến nay, Học viện chính trị Quốc gia Hồ
Chí Minh, Hà Nội.
9


11. Nguyễn Thị Phƣơng Hoa, Phạm Bích Ngọc (2016), Vấn đề buôn lậu hàng
hoá qua biên giới Việt – Trung, một góc nhìn, tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc (8),
tr. 24-38.
12. Nguyễn Thị Phƣơng Hoa, Nguyễn Quang Thuyên (2016), Vấn đề mua bán
người qua biên giới Việt – Trung dưới góc nhìn an ninh phi truyền thống, tạp chí
Nghiên cứu Trung Quốc (6), tr. 28-41.
13. Phạm Lan Hƣơng (2016), Quan hệ hợp tác giữa các địa phương giáp biên
của Việt Nam với Trung Quốc và một số giải pháp, tạp chí Nghiên cứu Trung
Quốc (1), tr. 25-34.
14. Vũ Quang Hiển (2012), Chủ trương của Đảng và Nhà nước Việt Nam về kết
hợp phát triển kinh tế biển và bảo vệ chủ quyền biển, đảo (1986 – 2000). Kỷ yếu
Hội thảo khoa học ”Thương cảng Vân Đồn – Lịch sử, tiềm năng kinh tế và các mối
giao lưu văn hoá, tháng 6 – 2008, tr.188-212.
15. Hội khoa học Lịch sử (2012), Kỷ yếu ”Hội thảo Khoa học Quốc gia về dạy học
Lịch sử ở trường phổ thông Việt Nam”. Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội.
16. Nguyễn Chí Huyên (Chủ biên) (2000), Hoàng Hoa Toàn, Lƣơng Văn Bảo.
Nguồn gốc lịch sử tộc người vùng biên giới phía Bắc Việt Nam. Nhà xuất bản văn
hoá dân tộc, Hà Nội.
17. Phan Ngọc Liên (Tổng chủ biên), Vũ Dƣơng Ninh – Trần Bá Đệ (đồng
Chủ biên), Vũ Ngọc Anh, Đỗ Thanh Bình, Lê Mậu Hãn, Nguyễn Quốc Hùng,
Bùi Tuyết Hƣơng, Nguyễn Đình Lễ, Lê Văn Quang, Nguyễn Sĩ Quế, Lịch sử
12. NXB Giáo Dục Việt Nam.

18. Phan Ngọc Liên (Tổng chủ biên), Lƣơng Ninh - Trƣơng Hữu Quýnh (Chủ
biên), Đinh Ngọc Bảo, Nguyễn Hồng Liên, Nguyễn Cảnh Minh, Nghiêm Đình
Vỳ, Lịch sử 10. Nhà xuất bản Giáo dục.
19. Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi (2010), Phương pháp
dạy học Lịch sử, tập 1. Nhà xuất bản Đại học sư phạm, Hà Nội.
10


20. Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi (2010), Phương pháp
dạy học Lịch sử, tập 2. Nhà xuất bản Đại học sư phạm, Hà Nội
21. Phan Ngọc Liên (chủ biên) (2000), Từ điển thuật ngữ Lịch sử phổ thông. Nhà
xuất bản Đại học Quốc gia, Hà Nội
22. Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi (1992), ”Giáo dục
truyền thống dân tộc cho thế hệ trẻ qua môn lịch sử”, tạp chí nghiên cứu lịch sử
(2), tr.31 - 37.
23. Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng (1992), ”Hệ thống các phương pháp dạy
học lịch sử ở phổ thông”, tạp chí nghiên cứu giáo dục, số 1/1992.
24. Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi, Trần Vĩnh Tƣờng
(đồng chủ biên) (2002), Một số chuyên đề phương pháp dạy học lịch sử. Nhà xuất
bản ĐHQG, Hà Nội.
25. Phan Ngọc Liên (Chủ biên) (2000), Từ điển thuật ngữ Lịch sử phổ thông. Nhà
xuất bản Đại học Quốc Gia, Hà Nội.
26. Phan Ngọc Liên, ”Về chủ nghĩa yêu nước và giáo dục truyền thống cho thế hệ
trẻ”, tạp chí Giáo dục lí luận (1).
27. Phƣơng Nguyễn (2016), Nhìn lại quan hệ Việt – Trung năm 2015 và dự báo
năm 2016, tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc (3), tr. 27-39.
28. Luật giáo dục, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, H, 2005.
29. Hồ Chí Minh (2012), Đường Cách Mệnh. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia.
30. Hoàng Phê (Chủ biên) (2010), Từ điển Tiếng Việt. Nhà xuất bản Đà Nẵng –
Trung tâm từ điển học, Hà Nội.

31. Quốc hội nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Luật Biên giới quốc
gia. Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2003.
32. Quốc hội nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2005). Luật sửa đổi
bổ sung Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2005, Hà Nội.

11


33. Quốc hội nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Hiến pháp nước Cộng
hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 (sửa đổi).
34. Quốc hội nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nghị định về quy chế
khu vực biên giới đất liền nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
35. Trƣơng Hữu Quýnh, Nguyễn Thị Côi, Nguyễn Thái Hoàng (1994), Tìm
hiểu hoạt động giáo dục truyền thống yêu nước, Bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử dân
tộc. Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân.
36. Tạp chí Đối ngoại (2016) (2), tr. 1-2.
37. Tạp chí Đối ngoại (2016) (2), tr. 6-7.
38. Tạp chí Đối ngoại (2016) (2), tr. 16-17.
39. Tạp chí Đối ngoại (2016) (3), tr. 2.
40. Tạp chí Đối ngoại (2016) (3), tr. 16-17.
41. Tỉnh Uỷ Lạng Sơn, Báo cáo Tổng kết công tác nội chính và phòng, chống
tham nhũng năm 2014, nhiệm vụ trọng tâm 2015.
42. Tỉnh Uỷ Lạng Sơn, Báo cáo Tổng kết công tác nội chính và phòng, chống
tham nhũng năm 2015, nhiệm vụ trọng tâm 2016.
43. Hoàng Thanh Tú (2009), Tập bài giảng môn Chương trình, phương pháp dạy
học Lịch sử, Đại học Quốc Gia Hà Nội, Khoa Sư phạm – Trường Đại học Giáo
dục, Hà Nội.
44. Hoàng Thanh Tú (2012), Phương pháp ôn tập Lịch sử ở trường THPT – Một
số vấn đề lí luận và thực tiễn. Nhà xuất bản Đại học Quốc gia, Hà Nội.
45. Trịnh Đình Tùng (1999), Phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học

lịch sử ở trường trung học cơ sở. Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội.
46. Thái Duy Tuyên (1998), Những vấn đề cơ bản giáo dục học hiện đại. Nhà
xuất bản Giáo dục, Hà Nội.
47. Trần Công Trục (2011), Dấu ấn Việt Nam trên biển Đông. Nhà xuất bản
thông tin và truyền thông, Hà Nội.
12


48. Đậu Thị Hải Vân (2012), “Giáo dục ý thức về chủ quyền biển, đảo Tổ Quốc
cho học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 10, Trung học phổ thông (chương
trình chuẩn)”. Luận văn Thạc sỹ sư phạm lịch sử, Hà Nội.
49. Vụ giáo dục quốc phòng (2012), Tài liệu tập huấn giáo viên cốt cán giáo dục
quốc phòng – an ninh. Hà Nội.

50. Trang WEB

/>http://baodatviet.







13


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ LAN HƢƠNG

GIÁO DỤC Ý THỨC
BẢO VỆ ĐƢỜNG BIÊN GIỚI VIỆT NAM – TRUNG QUỐC
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ ĐỊA PHƢƠNG CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH LẠNG SƠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ

HÀ NỘI – 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ LAN HƢƠNG

GIÁO DỤC Ý THỨC
BẢO VỆ ĐƢỜNG BIÊN GIỚI VIỆT NAM – TRUNG QUỐC
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ ĐỊA PHƢƠNG CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH LẠNG SƠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN LỊCH SỬ)
Mã số: 60 14 01 11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Vũ Quang Hiển

HÀ NỘI – 2016

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành khoá học và luận văn tốt nghiệp, tôi đã nhận được sự
hướng dẫn và giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể.
Trước hết, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tập thể các thầy, cô giáo
và cán bộ khoa Sư phạm, trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội
đã tận tâm giảng dạy, tạo điều kiện giúp đỡ tôi học tập, nghiên cứu trong suốt
thời gian tham gia khoá học.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới thầy giáo
của tôi – PGS.TS. Vũ Quang Hiển, người thầy đầy trách nhiệm, nhiệt tình hướng
dẫn khoa học và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn tới Ban giám hiệu trường THPT Chuyên Chu
Văn An; THPT Việt Bắc; THPT Nội trú tỉnh Lạng Sơn; gia đình, bạn bè đã tạo
điều kiện, cộng tác và ủng hộ tôi trong quá trình học tập, khảo sát, thu thập dữ
liệu liên quan đến luận văn tốt nghiệp.
Mặc dù tôi đã cố gắng, nỗ lực hoàn thành luận văn nhưng nghiên cứu
chắc chắn không tránh khỏi thiếu sót, kính mong nhận được ý kiến đóng góp của
thầy cô và các bạn đồng nghiệp để luận văn tốt nghiệp của tôi được hoàn thiện
hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 28/10/2016
Tác giả

Nguyễn Thị Lan Hƣơng

i


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DHLS

: Dạy học lịch sử

UBND

: Uỷ Ban Nhân dân

GV

: Giáo viên

HS

: Học sinh

PPDHLS

: Phương pháp dạy học lịch sử

THPT

:Trung học phổ thông

ii


MỤC LỤC
Lời cảm ơn.............................................................................................................. i

Danh mục chữ viết tắt ........................................................................................... ii
Mục lục ................................................................................................................. iii
Danh mục bảng..................................................................................................... vi
Danh mục hình ..................................................................................................... vi
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 7
CHƢƠNG 1............................................................ Error! Bookmark not defined.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC GIÁO DỤC Ý THỨC
BẢO VỆ ĐƢỜNG BIÊN GIỚI VIỆT NAM – TRUNG QUỐC TRONG
DẠY HỌC LỊCH SỬ CHO HỌC SINH THPT . Error! Bookmark not defined.
1.1. Một số khái niệm .......................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Ý thức ........................................................ Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Giáo dục ý thức ......................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Đường biên giới lãnh thổ .......................... Error! Bookmark not defined.
1.1.4. Cách xác định biên giới quốc gia .............. Error! Bookmark not defined.
1.1.5. Khái niệm ”Lịch sử địa phương” .............. Error! Bookmark not defined.
1.1.6. Vai trò của dạy học lịch sử địa phương trong chương trình giáo dục Error!
Bookmark not defined.
1.2. Tầm quan trọng của vấn đề giáo dục ý thức bảo vệ đường biên giới lãnh thổ
Việt Nam – Trung Quốc ...................................... Error! Bookmark not defined.
1.3. Ý nghĩa của vấn đề bảo vệ đường biên giới lãnh thổ Việt Nam – Trung
Quốc .................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.4. Thực trạng của việc đưa nội dung giáo dục ý thức bảo vệ đường biên giới
Việt Nam – Trung Quốc trong dạy học Lịch sử cho học sinh Trung học phổ
thông .................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.5. Những yêu cầu đặt ra cần giải quyết ............ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: MỘT SỐ NỘI DUNG GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ
ĐƢỜNG BIÊN GIỚI VIỆT NAM – TRUNG QUỐC TRONG DẠY HỌC
iii

LỊCH SỬ ĐỊA PHƢƠNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌCPHỔ THÔNG
TỈNH LẠNG SƠN ................................................. Error! Bookmark not defined.
2.1. Những yêu cầu chung khi xây dựng nội dung giáo dục ý thức bảo vệ đường
biên giới Việt Nam – Trung Quốc trong dạy học Lịch sử địa phương cho học
sinh Trung học phổ thông tỉnh Lạng Sơn............ Error! Bookmark not defined.
2.2. Nội dung giáo dục ý thức bảo vệ đường biên giới Việt Nam – Trung Quốc
trong dạy học Lịch sử địa phương cho học sinh Trung học phổ thông tỉnh Lạng
Sơn ....................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Bảo vệ cương vực quốc gia ....................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Tôn trọng, giữ gìn, bảo vệ đường biên, mốc quốc giớiError!

Bookmark

not defined.
2.2.3. Tăng cường giao lưu chính trị, trao đổi, hợp tác kinh tế, quốc phòng – an
ninh và văn hoá – du lịch giữa hai nước Việt Nam – Trung Quốc .............. Error!
Bookmark not defined.
2.2.4. Giúp đỡ các lực lượng chức năng bảo vệ biên giớiError! Bookmark not
defined.
2.2.5. Nêu cao cảnh giác, chủ động phòng ngừa, làm thất bại âm mưu, hoạt động
phá hoại, vi phạm chủ quyền, an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội trong
khu vực biên giới đất liền .................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.6. Phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, chống tội phạm và các tệ
nạn xã hội ............................................................ Error! Bookmark not defined.
2.2.7. Giáo dục chính trị tư tưởng, nâng cao nhận thức về nền quốc phòng toàn
dân và an ninh nhân dân cho học sinh THPT ..... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC VÀ THỰC NGHIỆM SƢ
PHẠM ..................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1. Một số yêu cầu chung................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Xác định đúng những kiến thức cơ bản cần giáo dụcError!

Bookmark

not defined.
3.1.2. Đảm bảo tính khoa học và tính tư tưởng ... Error! Bookmark not defined.
iv


3.1.3. Đảm bảo tính cụ thể, hình ảnh, giàu biểu tượng lịch sửError! Bookmark
not defined.
3.1.4. Phát huy tính tích cực của học sinh ........... Error! Bookmark not defined.
3.1.5. Sử dụng đa dạng các biện pháp trong từng bài giảngError!

Bookmark

not defined.
3.2. Một số biện pháp giáo dục ý thức bảo vệ đường biên giới Việt Nam – Trung
Quốc trong dạy học lịch sử địa phương cho học sinh THPT tỉnh Lạng Sơn
............................................................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Giáo dục ý thức bảo vệ đường biên giới Việt Nam – Trung Quốc cho học
sinh thông qua hoạt động nội khoá ..................... Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Giáo dục ý thức bảo vệ đường biên giới Việt Nam – Trung Quốc cho học
sinh thông qua hoạt động ngoại khoá .................. Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Nói chuyện lịch sử..................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Tổ chức cuộc thi lịch sử về chủ đề “Thế hệ trẻ Lạng Sơn với trách nhiệm
bảo vệ đường biên giới Việt Nam – Trung Quốc”Error!

Bookmark

not

defined.
3.3. Thực nghiệm sư phạm .................................. Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Mục đích thực nghiệm............................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm ............ Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Nội dung và phương pháp thực nghiệm .... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ....................... Error! Bookmark not defined.
1. Kết luận ........................................................... Error! Bookmark not defined.
2. Khuyến nghị .................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 9
PHỤ LỤC ............................................................... Error! Bookmark not defined.

v


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1: Kết quả thực nghiệm........................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Bản đồ hành chính biên giới tỉnh Lạng Sơn ...... Error! Bookmark not
defined.
Hình 2.1. Cán bộ, chiến sỹ Đồn Biên phòng Ba Sơn (Cao Lộc – Lạng Sơn)
............................................................................. Error! Bookmark not defined.
phát quang cột mốc trên biên giới ....................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.2. Bộ đội Biên phòng cùng đồng bào các dân tộc tuần tra............... Error!
Bookmark not defined.
bảo vệ biên giới ................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.3. Biên phòng Lạng Sơn và biên phòng Trung Quốc trong một buổi
............................................................................. Error! Bookmark not defined.
tuần tra chung ...................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 2.4. Giao lưu văn nghệ thanh niên Việt – Trung....... Error! Bookmark not

defined.
Hình 3.1. Cột mốc 1116 ...................................... Error! Bookmark not defined.

vi


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là hai nhiệm vụ chiến lược đang đặt ra những
yêu cầu về xây dựng con người mới có phẩm chất tốt và năng lực cao. Học sinh,
sinh viên chính là người chủ tương lai của đất nước, do vậy cần phải tăng cường
hơn nữa công tác giáo dục nâng cao ý thức bảo vệ Tổ quốc cho đối tượng này. Một
trong những nhiệm vụ quan trọng ở các học viện, các trường đại học ngoài quân
đội, các trường Trung học phổ thông là giáo dục cho mọi người nhận thức sâu sắc
đặc điểm tình hình, yêu cầu mới về quốc phòng, nâng cao ý thức cảnh giác, xây
dựng lòng tin vào bản lĩnh con người Việt Nam, tự hào về truyền thống dân tộc,
chủ động chuẩn bị, sẵn sàng đối phó có hiệu quả với mọi tình huống.
Trong Chỉ thị về tổ chức phong trào toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền
lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Giáo dục và
Đào tạo chủ trì, phối hợp với Bộ Quốc phòng, Bộ Công an xây dựng và đưa vào
chương trình giảng dạy nội dung bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc
gia cho học sinh, sinh viên các trường trung học phổ thông, trung cấp chuyên
nghiệp, cao đẳng và đại học. Sau nhiều năm diễn ra tranh luận trên các diễn đàn
khoa học về việc nên hay không đưa vào chương trình, sách giáo khoa nội dung
giảng dạy về chủ quyền lãnh thổ, vấn đề này đã được khẳng định rõ. Việc tiếp theo
là triển khai thực hiện cho phù hợp để người học thực sự hứng thú, lĩnh hội kiến
thức bổ ích từ chương trình.
Trong bối cảnh toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, với
những diễn biến phức tạp của tình hình khu vực và thế giới, việc giáo dục ý thức
về biên giới lãnh thổ cho học sinh, sinh viên là góp phần nâng cao nhận thức, xây

dựng ý thức trách nhiệm đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, tạo điều kiện thuận lợi
cho sự nghiệp xây dựng đất nước; góp phần giữ gìn hoà bình và an ninh khu vực,

7


phát triển phẩm chất và năng lực của con người Việt Nam, của công dân đất nước,
công dân khu vực và công dân toàn cầu.
Xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị, ổn định là vấn đề đặc biệt
quan trọng trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc. Đảng và
Nhà nước Việt Nam coi việc giữ gìn môi trường hòa bình, ổn định là điều kiện để
phát triển kinh tế - xã hội. Điều đó không chỉ phù hợp với lợi ích và luật pháp của
Việt Nam, mà còn phù hợp với lợi ích và luật pháp quốc tế, đáp ứng nguyện vọng
hoà bình của nhân dân hai nước Việt Nam, Trung Quốc và nhân dân thế giới.
Trong giải quyết các vấn đề tranh chấp lãnh thổ, biên giới, Đảng và Nhà nước Việt
Nam luôn nhất quán thực hiện quan điểm giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp
hòa bình, tôn trọng độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và lợi ích chính đáng của
nhau.
Trong một số trường Trung học phổ thông hiện nay, việc giáo dục cho học
sinh về tư tưởng, đạo đức, lối sống, về quyền lợi và trách nhiệm của công dân đối
với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc cũng chưa được coi trọng đúng mức. Thực tế này đã
dẫn đến xuất hiện hiện tượng không nhận thức rõ được lòng tự hào, tự tôn dân tộc;
mơ hồ về ý thức, trách nhiệm bản thân đối với việc tăng cường quốc phòng, bảo vệ
Tổ quốc; hoặc không hiểu đầy đủ nội hàm nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.
Để giúp học sinh nâng cao trình độ, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, ý chí tự chủ,
tự lập, tự cường, nâng cao ý thức bảo vệ biên giới, lãnh thổ của nước Việt Nam, thì
việc giáo dục, bồi dưỡng cho học sinh ở nhà trường về mối quan hệ hợp tác hữu
nghị với các nước láng giềng là hết sức quan trọng và cần thiết. Đặc biệt là mối
quan hệ Việt Nam – Trung Quốc trong giai đoạn hiện nay.
Là hai nước láng giềng, chung biên giới trên bộ và trên biển, lại có quá trình

gắn bó tương tác về văn hóa lịch sử, cũng như các cuộc chiến tranh qua lại giữa hai
nước, đã làm cho quan hệ Việt - Trung trở nên vô cùng phức tạp và nhạy cảm. Có
thể tóm gọn mối quan hệ Việt - Trung trong sáu chữ "vừa hợp tác, vừa đấu tranh".
8