Chiec thuyen ngoai xa - Hoang Le Giang

Thiết kế dạy học
Ban KHXH NV: Tiết 90 91-92
Chiếc thuyền ngoài xa
Nguyễn Minh Châu
A. Mục tiêu cần đạt
1. Về kiến thức
Giúp học sinh:
- Cảm nhận đợc những chiêm nghiệm sâu sắc của nhà văn về cuộc đời và
nghệ thuật:
+ Mỗi ngòi trên cõi đời, nhất là ngời nghệ sĩ không nên nhìn đời và nhìn
ngời một cách đơn giản, sơ lợc mà cần phải nhìn nhận cuộc sống và con ngời
một cách đa diện, nhiều chiều.
+ Nghệ thuật chân chính luôn luôn gắn với cuộc đời và vì cuộc đời.
- Hiểu đợc đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm: tình huống truyện độc đáo,
mang ý nghĩa khám phá, phát hiện về đời sống; điểm nhìn nghệ thuật sắc sảo,
đa chiều; lời văn giản dị mà sâu sắc, d ba.
2. Về kĩ năng
Rèn luyện cho học sinh:
- Nâng cao kĩ năng đọc hiểu truyện ngắn hiện đại.
- Rèn luyện kĩ năng tự đọc, tự học một cách chủ động, sáng tạo.
3. Về t tởng, thái độ
Giúp học sinh:
- Có quan niệm đúng về nghệ thuật chân chính.
- Có cách nhìn, cách nghĩ, cách đánh giá con ngời và cuộc sống theo
đúng bản chất của nó.
- Có cái nhìn đa diện và sâu sắc về cuộc đời và con ngời.
B. Thiết kế dạy học
I. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. Phơng pháp:
- Đọc hiểu tác phẩm.
- Nêu và giải quyết vấn đề.

- Xây dựng tình huống học tập để HS trao đổi, thảo luận.
- Phơng pháp phân tích, cắt nghĩa, bình giá trên cơ sở trao đổi, thảo luận.
2. Tài liệu và phơng tiện dạy học
- Tài liệu dạy học:
+ SGK Ngữ văn Nâng cao, Tập 2, Nxb GD. H. 2008
+ SGV Ngữ văn Nâng cao, Tập 2, Nxb GD. H. 2008
+ Bài tập Ngữ văn Nâng cao, Tập 2, Nxb GD. H. 2008
+ Tuyển tập truyện ngắn Nguyễn Minh Châu. Nxb GD. H. 2005
- Phơng pháp dạy học:
+ Tranh ảnh, t liệu về Nguyễn Minh Châu và tác phẩm của ông.
+ Một số đoạn phim t liệu trích trong phim tài liệu văn học Chuyện kể
về một nhà văn.
. Đoạn 1: Giới thiệu về nhà văn Nguyễn Minh Châu.
. Đoạn 2: Nơi ở của nhà văn Nguyễn Minh Châu.
. Đoạn 3: Quê hơng nhà văn Nguyễn Minh Châu.
. Đoạn 4: Nhân vật ngời phụ nữ trong sáng tác của Nguyễn Minh Châu
. Đoạn 5: Nguyễn Minh Châu trong lòng độc giả.
+ Máy tính, máy chiếu và các giáo cụ trực quan khác.
3. Giáo viên hớng dẫn học sinh chuẩn bị bài học
- Giáo viên yêu cầu học sinh tìm kiếm t liệu về tác giả Nguyễn Minh
Châu, về văn bản CTNX, tóm tắt tác phẩm.
- Học sinh đọc các t liệu liên quan đến bài học:
+ Trả lời các câu hỏi phần Hớng dẫn học bài. SGK. Tr.98.
+ Trả lời thêm những câu hỏi dới đây.
Câu 1: Tìm đọc truyện ngắn Mảnh trăng cuối rừng của Nguyễn Minh Châu
in trong SGK Văn học 12 (Sách chỉnh lí năm 2000) và so sánh đề tài
giữa truyện ngắn đó với CTNX. Từ đó, nhận xét về quá trình đổi mới
t duy nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Minh Châu qua 2 chặng sáng tác
trớc và sau 1975.
Câu 2: Truyện CTNX của Nguyễn Minh Châu xoay quanh tình huống đặc

sắc. Hãy phát hiện tình huống truyện và chỉ ra ý nghĩa của nó trong việc
thể hiện t tởng chủ đề của tác phẩm.
Câu 3: Phân tích cuộc đối thoại tay ba giữa ngời đàn bà với nghệ sĩ Phùng và
Chánh án Đẩu. Chỉ ra ý nghĩa của cuộc đối thoại đó.
Câu 4: Trình bày suy nghĩ của em về từng nhân vật trong tác phẩm. Mỗi nhân
vật nói lên điều gì về cuộc sống?
Câu 5: Phân tích hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa ở cuối truyện. Từ đó rút ra
chủ đề t tởng của tác phẩm.
II. Tiến hành dạy học
1. ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
Giáo viên kiểm tra sự chuẩn bị bài của học sinh
3. Bài mới
* Lời vào bài:
Nhà văn Nguyễn Minh Châu đến với văn học vào một thời điểm lịch sử
đặc biệt: Cả nớc lên đờng đánh Mĩ. Ông đã thành tâm hoà vào dòng ngời xẻ
dọc Trờng Sơn đi cứu nớc để sống và viết trong niềm đam mê cháy bỏng, bằng
ngòi bút của mình góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh cho quyền sống của cả
dân tộc. Lăn lộn với chiến trờng, dấn thân trong thực tế sôi động của cuộc sống
chiến đấu, Nguyễn Minh Châu đã xác định rõ ràng nhiệm vụ của những nhà văn
mặc áo linh là phải khẳng định đợc bản chất tốt đẹp, vĩ đại của chế độ ta, nhân
dân ta và quân đội ta bằng những hình ảnh nghệ thuật đẹp nhất. Vì thế, các sáng
tác của Nguyễn Minh Châu trớc 1975 thờng giàu cảm hứng lãng mạn, đậm chất
sử thi, chất anh hùng ca.
Đại thắng mùa xuân 1975 đã kết thúc một giai đoạn trờng chinh hào
hùng của dân tộc và cũng khép lại một thời kì của văn học. Nguyễn Minh Châu
đã trăn trở, tìm tòi một hớng đi mới cho văn học, một cách biểu hiện con ngời
và cuộc sống khác trớc. Nhà văn đã hớng những trang viết của mình đến những
vấn đề đời t, đời sống cá nhân phức tạp, quan tâm đến từng số phận con ngời cụ
thể. Tâm điểm của những khám phá nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu là con

ngời trong cuộc mu sinh, trong hành trình nhọc nhằn kiếm tìm hạnh phúc và
hoàn thiện nhân cách. Nguyễn Minh Châu trở thành một trong những cây bút
tiên phong của văn học Việt Nam thời kì đổi mới.
CTNX là một trong những sáng tác tiêu biểu của Nguyễn Minh Châu
giai đoạn sau 1975. Với tác phẩm này, Nguyễn Minh Châu xứng đáng là nhà
văn mở đờng tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay (Nguyên
Ngọc).
Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung kiến thức cần đạt
Hoạt động 1: Hớng dẫn
HS tìm hiểu tác giả, tác
phẩm.
- GV: Em hãy trình bày
những nét chính về nhà
văn Nguyễn Minh Châu
- GV chiếu băng hình t
liệu Đoạn 1, 2, 3
Đặt câu hỏi và gọi HS trả
lời
- HS theo dõi t liệu
- HS dựa vào TD. SGK
và phần chuẩn bị bài ở
nhà trình bày theo 2 ý
lớn:
+ Tiểu sử
+ Sự nghiệp văn học
A. Giới thiệu tác giả, tác phẩm
I. Tác giả
1. Tiểu sử:
- Nguyễn Minh Châu (1930-1989)
- Quê quán: Làng Thơi, xã Quỳnh

Hải, huyện Quỳnh Lu, tỉnh Nghệ
An.
- Xuất thân:
+ Gia đình nông dân nghèo
+ Gia nhập quân đội năm 1950
+ Là nhà văn trởng thành trong 2
cuộc kháng chiến chống Pháp và
chống Mĩ.
- Con đờng văn nghiệp:
+ Bắt đầu viết văn từ 1960, đến
1967 gây đợc sự chú ý với tiểu
thuyết Cửa sông.
+ Sau 1975, ông là cây bút tiên
phong trong phong trào đổi mới
văn học.
- GV kiểm tra câu hỏi 1
đã giao cho HS chuẩn bị
ở nhà.
- GV chia nhóm để HS
thảo luận.
- Câu hỏi:
Dựa trên phần chuẩn bị
bài ở nhà, em hãy cho
biết: Sự nghiệp sáng tác
của Nguyễn Minh Châu
đợc chia thành mấy giai
đoạn? Đặc điểm của
từng giai đoạn?
- HS dựa trên phần chuẩn
bị câu hỏi 1 của GV để

trao đổi với bạn.
- HS trả lời:
2 giai đoạn
+ Trớc 1975: Cảm hứng
sử thi
+ Sau 1975: Cảm hứng
nhân sinh, thế sự
2. Sự nghiệp sáng tác: 2 giai đoạn
- Trớc1975:
+ Cảm hứng sử thi, lãng mạn với
giọng điệu ngợi cao trang trọng.
+ Nhân vật trung tâm là những ng-
ời lính, ngời anh hùng trong chiếu
đấu.
+ Ngôn ngữ trữ tình, lãng mạn.
+ Tác phẩm tiêu biểu:
. Cửa sông (Tiểu thuyết)
. Những vùng trời khác nhau (Tập
truyện ngắn)
. Dấu chân ngời lính (Tiểu thuyết)
GV nhấn mạnh đến
sự tác động của hoàn
cảnh xã hội đối với sáng
tác văn học nghệ thuật
- GV(?) Sau 1975, các
sáng tác của Nguyễn
Minh Châu có sự đổi
mới nh thế nào? Tại sao
ông lại có sự đổi mới nh
vậy?

- HS trả lời:
+ Sau 1975, Nguyễn
Minh Châu chuyển từ
cảm hứng sử thi, lãng
mạng sang cảm hứng
nhân sinh, thế sự. Trong
sáng tác của ông, nhân
vật trung tâm là những
con ngời bình thờng
trong bối cảnh cuộc sống
thờng nhật.
+ Cuộc sống xã hội thay
đổi, những vấn đề đời
sống của con ngời cũng
thay đổi kéo theo sự thay
đổi trong sáng tác của
- Sau 1975:
+ Chuyển sang cảm hứng nhân
sinh, thế sự; khai thác cuộc sống ở
góc độ đời t đời sống con ngời.
+ Nhân vật trung tâm là những con
ngời trong cuộc mu sinh, trong
hành trình nhọc nhằn kiếm tìm
hạnh phúc và hoàn thiện nhân
cách.
+ Ngôn ngữ đời thờng, bình dị nh-
ng giàu tính chính luận, triết luận.
+ Tác phẩm tiêu biểu:
. Bức tranh (Tập truyện ngắn)
. Ngời đàn bà trên chuyến tàu tốc

hành (Tập truyện ngắn)
. Bến quê (Tập truyện ngắn)
Nguyễn Minh Châu.
- GV(?): Em hãy nêu
xuất xứ truyện CTNX.
Theo em, tác phẩm này
có vị trí nh thế nào trong
sự nghiệp sáng tác của
Nguyễn Minh Châu giai
đoạn sau 1975?
GV tổng kết, nhấn
mạnh ý
- HS trình bày xuất xứ
tác phẩm, đa ra ý kếin
đánh giá của cá nhân về
tác phẩm.
II. Tác phẩm
- Xuất xứ: Sáng tác năm 1983, in
lần đầu trong tập Bến quê. Sau
đợc tác giả đa vào tập CTNX,
năm 1988.
- Vị trí:
+ CTNX là tác phẩm tiêu biểu
cho hớng tiếp cận đời sống từ góc
độ đời t thế sự của Nguyễn
Minh Châu trong giai đoạn sáng
tác sau 1975.
+ CTNX là tác phẩm đánh dấu
sự thành công quá trình đổi mới t
duy nghệ thuật của Nguyễn Minh

Châu.
Hoạt động 2: Hớng dẫn
HS đọc, tóm tắt và tìm
bố cục tác phẩm.
GV hớng dẫn HS đọc
văn bản.
GV kiểm tra phần
tóm tắt của HS
- HS đọc tác phẩm theo
sự hớng dẫn của GV
- HS trình bày phần tóm
tắt đã làm ở nhà
B. Đọc hiểu văn bản
I. Đọc, tóm tắt và tìm bố cục của
văn bản
1. Đọc văn bản
GV hệ thống các sự
kiện chính lên bảng, gọi
1 HS tóm tắt văn bản
- HS theo dõi các sự kiện
chính, tự bổ sung phần
tóm tắt của mình.
2. Tóm tắt văn bản
Theo yêu cầu của trởng phòng,
nghệ sĩ Phùng đến vùng biển là nơi
anh đã từng chiến đấu để chụp một
tấm ảnh cho cuốn lịch năm sau.
Anh đã páht hiện và chụp đợc
một cảnh đắt trời cho đó là cảnh
một chiếc thuyền ngoài xa đang ẩn

hiện trong biển sớm mờ sơng. Nh-
ng khi chiếc thuyền vào bờ, anh đã
kinh ngạc hết mức khi chứng kiến
từ chính chiếc thuyền đó cảnh một
ngời chồng đánh đập vợ hết sức dã
man, đứa con vì muốn bảo vệ mẹ
đã đánh trả lại cha mình. Những
ngày sau đó, sự việc luôn lặp lại và
Phùng đã ra tay can thiệp. Chánh
án Đẩu (ngời đồng đội cũ của
Phùng) mời ngời đàn bà đến toà án
huyện. Tại đây, chị đã từ chối sự
giúp đỡ của Đẩu và Phùng, nhất
định không chịu bỏ chồng, đa ra lí
do bằng chính câu chuyện kể về
đời mình. Tấm ảnh của Phùng đợc
chọn vào bộ lịch năm sau, trở
thành kiệt tác nghệ thuật. Mỗi lần
ngắm tấm ảnh, tuy là ảnh trắng
đen, bao giờ Phùng cũng thấy hiện
lên cái màu hồng hồng của ánh s-
ơng mai cùng với hình ảnh ngời
đàn bà lam lũ, nghèo khổ.
- GV(?) Văn bản truyện
CTNX chia thành mấy
phần? Nội dung từng
phần.
GV định hớng bố cục
- HS thảo luận, đa ra một
số cách xác định bố cục

3. Bố cục: Ba phần
- Phần 1 (từ đầu đến chiếc thuyền
lới vó đã biến mất?): hai phát hiện
của ngời nghệ sĩ nhiếp ảnh.
- Phần 2: (từ Đây là lần thứ hai
giữ phá): Câu chuyện của ngời
3 phần của văn bản
truyện cho HS.
đàn bà hàng chài ở toà án huyện.
- Phần 3 (đoạn còn lại): tấm ảnh đ-
ợc chọn trong bộ lịch năm ấy
Hoạt động 3:
Hớng dẫn HS tìm hiểu
tình huống truyện
- GVnhắc lại khái niệm
tình huống chuyện
- GV: Qua việc tóm tắt
tác phẩm, em hãy cho
biết truyện có mấy tình
huống? Đó là những
tình huống nào?
- GV định hớng HS chú
ý đến 3 tình huống chính
của tác phẩm.
- HS liệt kê 3 tình huống
chính của truyện:
+ Tình huống 1: Nghệ sĩ
Phùng choáng ngợp trớc
vẻ đẹp tuyệt đỉnh của
thiên nhiên vùng phá nớc

sinh động, thơ mộng.
+ Tình huống 2: Nghệ sĩ
Phùng kinh ngạc khi
chứng kiến cảnh bạo
hành của gia đình ngời
đàn bà hàng chài.
+ Tình huống 3: Phùng
và Đẩu ngạc nhiên khi
ngời đàn bà nhất định
không chịu bỏ ngời
chồng tàn ác.
II. Đọc hiểu chi tiết
1. Tình huống truyện
a. Ba tình huống chính
- Tình huống 1: Nghệ sĩ Phùng
choáng ngợp trớc vẻ đẹp tuyệt đỉnh
của thiên nhiên vùng phá nớc sinh
động, thơ mộng.
- Tình huống 2: Nghệ sĩ Phùng
kinh ngạc khi chứng kiến cảnh bạo
hành của gia đình ngời đàn bà
hàng chài.
- Tình huống 3: Phùng và Đẩu
ngạc nhiên khi ngời đàn bà nhất
định không chịu bỏ ngời chồng tàn
ác.
- GV yêu cầu HS chú ý
từng tình huống, phân
tích và chỉ ra ý nghĩa của
chúng.

- GV: Trở lại vùng phá
nớc, Phùng đã bắt gặp
một cảnh đất trời cho.
- HS tìm các dẫn chứng
miêu tả cảnh thiên nhiên
phá nớc thơ mộng qua
b. ý nghĩa của tình huống truyện
- Tình huống 1:
+ Một cảnh đắt trời cho: Con
thuyền dập dềnh trên biển mờ sơng
buổi ban mai.
Bức hoạ diệu kì mà thiên nhiên,
cuộc sống ban tặng cho con ngời.