Quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường THPT vùng đặc biệt khó khăn huyện lục yên, tỉnh yên bái

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA MÔN HỌC
CÁC
-

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA MÔN HỌC
CÁC
Mã số: 60.14.01.14

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




LỜI CAM ĐOAN
Tên tôi là: Nguyễn Văn Lịch
Công tác tại: Trƣờng THPT Hồng Quang huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái

Sau một thời gian học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu, đến nay tôi đã
hoàn thành luận văn thạc sĩ với đề tài: “Quản lý hoạt động ngoại khóa môn học
ở các trường THPT vùng đặc biệt khó khăn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái”
Thuộc chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số chuyên ngành: 60.14.01.14
Tôi xin cam đoan đề tài luận văn này là do chính tôi nghiên cứu dƣới sự
hƣớng dẫn của TS Đào Hoàng Nam. Các số liệu, kết quả trong luận văn là
trung thực, chƣa đƣợc bảo vệ ở Hội đồng và chƣa công bố trên bất kỳ phƣơng
tiện thông tin đại chúng nào.
Lời cam đoan này đảm bảo nếu sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Thái Nguyên, ngày 05 tháng 11 năm 2015
Ngƣời viết cam đoan

Nguyễn Văn Lịch

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

i




LỜI CẢM ƠN
Sau thời gian đƣợc học tập tại Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thái Nguyên và
nghiên cứu thực tiễn tại các trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn huyện Lục
Yên, tỉnh Yên Bái. Đến nay tác giả đã hoàn thành luận văn “Quản lý hoạt động
ngoại khóa môn học ở các trường THPT vùng đặc biệt khó khăn huyện Lục
Yên, tỉnh Yên Bái”.
Với tình cảm chân thành và trân trọng nhất, tác giả luận văn xin bày tỏ
lòng biết ơn sâu sắc đến:

- Ban Giám hiệu, Phòng Sau Đại học, Khoa tâm lý giáo dục của trƣờng
Đại học sƣ phạm Thái Nguyên
- Các thầy, cô giáo đã tham gia giảng dạy, quản lý và giúp đỡ tôi trong
suốt quá trình học tập, nghiên cứu
- TS. Đào Hoàng Nam, Ngƣời hƣớng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ,
chỉ bảo, định hƣớng về nội dung đề tài, phƣơng pháp nghiên cứu khoa học để
tôi hoàn thành việc nghiên cứu luận văn này.
- Xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu và các thầy cô giáo 02 trƣờng
THPT vùng đặc biệt khó khăn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái đã tạo điều kiện giúp
đỡ tôi có đƣợc các thông tin cần thiết để phục vụ cho đề tài nghiên cứu của mình.
- Các bạn bè, đồng nghiệp, gia đình đã quan tâm, chia sẻ, động viên,
khích lệ và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Mặc dù tác giả đã hết sức cố gắng trong học tập đặc biệt trong quá trình
thực hiện luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả kính mong
nhận đƣợc sự chỉ dẫn, góp ý của các Quý thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp.
Thái Nguyên, ngày 05 tháng 11 năm 2015
Ngƣời viết cam đoan

Nguyễn Văn Lịch
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

ii




MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii
MỤC LỤC............................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................ iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... v
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ................................................................................ vi
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ................................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4
......................................................................... 4
................................................................................. 4
8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA

............. 7
1.1. Vài nét lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................ 7
1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 7
1.1.2. Ở Việt Nam ................................................................................................ 8
1. 2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ........................................................... 10
1.2.1. Quản lý..................................................................................................... 10
1.2.2. Hoạt động ngoại khóa môn học ............................................................... 11
1.2.3. Quản lý hoạt động ngoại khóa môn học .................................................. 12
1.2.4. Biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở trƣờng THPT
vùng đặc biệt khó khăn ............................................................................ 13
1.3
................................................................. 13
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

iii

1.3.1. Quy định của Nhà nƣớc về vùng đặc biệt khó khăn................................ 13
1.3.2. Đặc điểm của các trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn ....................... 15
1.3.3. Đặc điểm tâm lý của học sinh trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn .... 16
1.3.4. Tầm quan trọng của hoạt động ngoại khóa trong chƣơng trình giáo
dục của các trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn ................................ 17
1.3.5. Mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp, phƣơng tiện, quy trình và hình
thức tổ chức hoạt động ngoại khoá môn học ở các trƣờng THPT
vùng đặc biệt khó khăn ............................................................................ 21
1.4. Một số vấn đề lý luận về hoạt động ngoại khóa môn học ở các trƣờng
THPT vùng đặc biệt khó khăn ................................................................... 26
1.4.1. Vai trò của của h

môn học ở

các trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn................................................. 26
1.4.2. Nội dung quản lí của ngƣời hiệu trƣởng đối với hoạt động ngoại
khóa môn học ở trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn ............................ 27
1.4.3. Phƣơng pháp quản lí HĐNKMH ở các trƣờng THPT vùng đặc biệt
khó khăn .................................................................................................... 35
1.5. Những yếu tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý hoạt động ngoại khóa ở
trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn ....................................................... 39
Kết luận chƣơng 1.............................................................................................. 41
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA MÔN
HỌC

........................................................................................ 42

2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................ 42
2.2. Đặc điểm chung về các trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn huyện
Lục Yên, tỉnh Yên Bái ............................................................................... 43
2.2.1. Quy mô lớp và học sinh ........................................................................... 43
2.2.2. Số lƣợng, chất lƣợng đội ngũ CBQL và giáo viên ................................. 43
2.2.3. Mục tiêu khảo sát ..................................................................................... 47
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

iv




2.2.4. Khách thể khảo sát ................................................................................... 47
2.2.5. Nội dung khảo sát .................................................................................... 48
2.2.6. Phƣơng pháp khảo sát và cách thức xử lý số liệu ................................... 48
2.3. Thực trạng nhận thức về HĐNKMH ở các trƣờng THPT vùng đặc biệt
khó khăn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái .................................................... 49
2.3.1. Nhận thức của CBQL và giáo viên về vai trò của HĐNKMH đối với
việc nâng cao chất lƣợng học tập của học sinh ......................................... 49
2.3.2. Nhận thức của CBQL và giáo viên về các hình thức tổ chức hoạt
động ngoại khóa cho học sinh ................................................................... 51

....... 52
2.4.1. Thực trạng nội dung đã triển khai hoạt động ngoại khóa môn học
....... 52
2.4.2. Thực trạng phƣơng pháp và hình thức tiến hành hoạt động ngoại
khóa
...................................................................................................... 54
2.4.3. Thực trạng về mức độ thực hiện HĐNKMH ở

...................................... 55
2.5. Thực trạng quản lý HĐNKMH ở
........................................................... 58
2.5.1. Thực trạng nội dung quản lý HĐNKMH ở
...................................... 58
2.5.2. Thực trạng phƣơng pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở trƣờng
.................. 61
2.5.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý HĐNKMH ở trƣờng
.......... 62
2.6. Đánh giá chung của thực trạng quản lí HĐNKMH của các trƣờng
THPT vùng đặc biệt khó khăn huyện Lục Yên ......................................... 64
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

v




2.6.1. Ƣu điểm ................................................................................................... 64
2.6.2. Tồn tại ...................................................................................................... 65
2.6.3. Những nguyên nhân tồn tại và yếu kém .................................................. 66
Kết luận chƣơng 2.............................................................................................. 68
Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA MÔN HỌC

................................................................................................... 69
3.1. Những căn cứ có tính chất định hƣớng cho việc xây dựng các biện pháp ..... 69
3.2. Những nguyên tắc xây dựng biện pháp ...................................................... 71
3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu của hoạt động ngoại khóa môn học ..... 71
3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học của hoạt động ngoại khóa môn học.. 71
3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ của hoạt động ngoại khóa môn học ... 72

3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi của hoạt động ngoại khóa môn học ..... 72
3.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa
THP

................ 72

3.3.1. Nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ, giáo viên trong nhà trƣờng
về tầm quan trọng của hoạt động ngoại khóa môn học ........................... 72
3.3.2. Nâng cao năng lực lập kế hoạch và giám sát thực hiện hoạt động
ngoại khoá môn học cho CBQL .............................................................. 76
3.3.3. Bồi dƣỡng năng lực tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học cho giáo
viên ở các trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn huyện Lục Yên, tỉnh
Yên Bái .................................................................................................... 79
3.3.4. Trao đổi kinh nghiệm quản lý và tổ chức HĐNKMH giữa các trƣờng
THPT vùng đặc biệt khó khăn trong huyện và ngoài huyện ................... 84
3.3.5. Tăng cƣờng và sử dụng hợp lí, có hiệu quả cơ sở vật chất, kỹ thuật,
tài chính cho HĐNKMH ......................................................................... 87
3.3.6. Thực hiện kiểm tra, đánh giá việc tổ chức thực hiện của giáo viên và
kết quả hoạt động ngoại khóa môn học ................................................... 89
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

vi




3.3.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ................................................. 92
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp .......................... 93
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 93
3.4.2. Đối tƣợng khảo nghiệm ........................................................................... 93

3.4.3. Phƣơng pháp khảo nghiệm ...................................................................... 93
3.4.4. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 93
3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 94
Kết luận chƣơng 3.............................................................................................. 95
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................ 96

1. Kết luận .......................................................................................................... 96
2. Kiến nghị ....................................................................................................... 97
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 100
PHỤ LỤC ...............................................................................................................

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

vii




DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
TT
1

TỪ/CỤM TỪ
BGH

VIẾT TẮT
Ban giám hiệu

2

CBQL

Cán bộ quản lý

3

CSVC

Cơ sở vật chất

4

ĐBKK

Đặc biệt khó khăn

5

GV

Giáo viên

6

HĐNK

Hoạt động ngoại khóa

7

HĐNKMH

Hoạt động ngoại khóa môn học

8

HS

Học sinh

9

HT

Hiệu trƣởng

10

PHT

Phó hiệu trƣởng

11

PP

Phƣơng pháp

12

QL

Quản lý

13

QLGD

Quản lý giáo dục

14

TBDH

Thiết bị dạy học

15

THPT

Trung học phổ thông

16

TTCM

Tổ trƣởng chuyên môn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

iv




DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Bảng thống kê số lƣợng học sinh 02 trƣờng trƣờng THPT vùng đặc
biệt khó khăn huyện Lục Yên năm học 2013-2014 và 2014-2015 ........ 43
Bảng 2.2. Tổng hợp đội ngũ CBQL, GV (năm học 2013-2014 và 2014-2015) ... 44
Bảng 2.3. Kết quả xếp loại Hạnh kiểm học sinh ............................................... 45
Bảng 2.4. Kết quả xếp loại học lực học sinh ..................................................... 46
Bảng 2.5 Vai trò quan trọng của HĐNKMH..................................................... 50
Bảng 2.6. Nhận thức của CBQL - GV về các hình thức tổ chức HĐNKMH ... 51
Bảng 2.7. Hoạt động ngoại khóa môn học các trƣờng THPT vùng đặc biệt
khó khăn huyên Lục Yên, tỉnh Yên Bái ............................................ 53
Bảng 2.8. Thực trạng sử dụng phƣơng pháp dạy học trong hoạt động ngoại
khóa môn học .................................................................................... 55
Bảng 2.9. Thực trạng về mức độ HĐNKMH ở
..................................... 56
Bảng 2.10. Thực trạng quản lý HĐNKMH ở
..................................... 58
Bảng 2.11: Thực trạng đầu tƣ cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí phục
vụ cho các HĐNK ............................................................................ 60
Bảng 2.12. Thực trạng về phƣơng pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn
học của hiệu trƣởng trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn huyện
Lục Yên, tỉnh Yên Bái ....................................................................... 61
Bảng 2.13. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến kết quả quản lý
HĐNKMH ở trƣờng
............................................................ 63
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm ý kiến của CBQL và GV về mức độ cần

thiết của 6 biện pháp .......................................................................... 94

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

v




DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Kết quả xếp loại Hạnh kiểm học sinh năm học (2013 - 2014;
2014-2015) .................................................................................... 45
Biểu đồ 2.2: Kết quả xếp loại Hạnh kiểm học sinh năm học (2013 - 2014;
2014-2015) .................................................................................... 46
Biểu đồ 2.3. Nhận thức của CBQL và GV về vai trò của HĐNKMH ............. 51

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

vi




MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thế kỉ XXI, thế kỉ của nền văn minh trí tuệ với tốc độ phát triển mạnh
mẽ trong các lĩnh vực khoa học và công nghệ. Nƣớc ta đang đứng trƣớc cơ hội
và thách thức to lớn để thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa-hiện
đại hóa. Xu thế phát triển của thời đại và công cuộc xây dựng đất nƣớc đòi hỏi
chúng ta phải đào tạo đƣợc nguồn nhân lực có chất lƣợng cao. Hội nghị lần thứ

8, Ban Chấp hành Trung ƣơng khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW
ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Ban chấp hành Trung ƣơng đảng đã nêu: Đổi
mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi,
cấp thiết, từ quan điểm, tƣ tƣởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp,
cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của
Đảng, sự quản lý của Nhà nƣớc đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo dục đào tạo và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân ngƣời học;
đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học. Trong quá trình đổi mới, cần kế thừa,
phát huy những thành tựu, phát triển những nhân tố mới, tiếp thu có chọn lọc
những kinh nghiệm của thế giới; kiên quyết chấn chỉnh những nhận thức, việc
làm lệch lạc. Đổi mới phải bảo đảm tính hệ thống, tầm nhìn dài hạn, phù hợp
với từng loại đối tƣợng và cấp học; các giải pháp phải đồng bộ, khả thi, có
trọng tâm, trọng điểm, lộ trình, bƣớc đi phù hợp. Đối với giáo dục phổ thông,
tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân,
phát hiện và bồi dƣỡng năng khiếu, định hƣớng nghề nghiệp cho học sinh.
Nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tƣởng, truyền
thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành,
vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến
khích học tập suốt đời [17]. Điều 26, Điều lệ trƣờng trung học cơ sở, trƣờng
trung học phổ thông (THPT) và trƣờng phổ thông có nhiều cấp học (Ban hành
kèm theo thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28/03/2011 của Bộ trưởng Bộ
Giáo dục và Đào tạo), đã nêu: “Các hoạt động ngoại khóa về khoa học, văn học,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

1




nghệ thuật, thể dục thể thao, an toàn giao thông, phòng chống tệ nạn xã hội, giáo
dục giới tính, giáo dục pháp luật, giáo dục hướng nghiệp, giáo dục kỹ năng sống

nhằm phát triển toàn diện và bồi dưỡng năng khiếu; các hoạt động vui chơi, tham
quan, du lịch, giao lưu văn hóa, giáo dục môi trường; hoạt động từ thiện và các
hoạt động xã hội khác phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi học sinh” [3]
Làm thế nào để giúp

cân bằng giữa việc học tập và vui chơi,

giảm bớt sự mệt mỏi, căng thẳng, tạo hứng thú trong học tập,

giúp

trong tƣ duy, trong nghiên cứu sáng tạo, rèn luyện và phát triển thể chất, tinh
thần cho

,…Việc tổ chức tốt hoạt động ngoại khóa môn học trong nhà

trƣờng sẽ giải quyết đƣợc vấn đề nêu trên. Bởi chính hoạt động ngoại khóa
môn học là một sân chơi bổ ích và lí thú nhất trong nhà trƣờng giúp các em vừa
đƣợc học tập ôn luyện củng cố, mở mang kiến thức đã học trên lớp vừa đƣợc
vui chơi, giải trí lành mạnh và thể hiện đƣợc chính mình. Đây là động lực thúc
đẩy giúp các em học tốt hơn các môn học văn hóa, góp phần nâng cao chất
lƣợng giáo dục toàn diện học sinh trong nhà trƣờng.
Hiện na

môn học ở các trƣờng THPT nói chung

và các trƣờng THPT

nói riêng còn rất hạn chế, chƣa

đƣợc sự quan tâm của các nhà quản lý, việc hiểu về

môn

học còn nhiều bất cập, kể cả cán bộ quản lý và giáo viên bộ môn, thƣờng có sự
lẫn lộn chƣa phân biệt tƣờng minh sự khác biệt giữa
với h

môn học, nên công tác tổ chức hoạt động này

thƣờng giao cho Đoàn thanh niên thông qua hình thức sân chơi

giao cho

tổ chuyên môn thông qua sinh hoạt chuyên đề bồi dƣỡng kiến thức các môn
học, tham quan dã ngoại và coi đó là h

môn học. Chính vì

vậy, việc xây dựng kế
, vì vậy hiệu quả chƣa
cao, chƣa đáp ứng với việc củng cố, nâng cao mở rộng và bổ sung kiến thức
. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do các nhà quản lý, giáo
viên chƣa đƣợc cung cấp đầy đủ lí luận về tổ chức và quản lý
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

2

môn học. Giáo viên,

giáo dục, cán bộ quản lý nhà trƣờng

chƣa ý thức đƣợc đầy đủ về vai trò và tác dụng của các hình thức
môn học.
môn học còn phiến diện, năng lực tổ chức ngoại khoá còn hạn chế,
các nhà quản lý chƣa có đƣợc những biện pháp đồng bộ cần thiết để thúc đẩy
các hoạt động ngoại khoá môn học. Các điều kiện để tổ chức hoạt động ngoại
khoá môn học còn hạn chế thiếu địa điểm, thiếu phƣơng tiện, đặc biệt là các tài
liệu tham khảo.
Xuất phát từ những lý do trên tôi chọn đề tài “Quản lý hoạt động
ngoại khóa môn học ở các trư
để nghiên cứu góp phần nâng cao chất lƣợng giáo
dục trong các trƣờng THPT.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng về tổ chức HĐNKMH và
quản lý HĐNKMH ở các trƣờng THPT

, đề tài đề xuất

một số biện pháp quản lý của Hiệu trƣởng
tác, tổ chức, quản lý HĐNKMH ở

nói

chung và các trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn hu

,

nói riêng.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các
.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các trƣờng THPT
,

.

4. Giả thuyết khoa học
Hiện nay hoạt động ngoại khóa môn học ở các trƣờng THPT vùng đặc
biệt khó khăn

n nhiều bất cập, chƣa đƣợc chỉ

,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

3




đạo triển khai một cách khoa học, đồng bộ bởi các nhà quản lý. Nếu các biện
pháp, tổ chức, quản lý HĐNKMH của các trƣờng THPT vùng đặc biệt khó
khăn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái tập trung vào việc thực hiện mục tiêu dạy

học, phƣơng pháp thiết kế và tổ chức hoạt động ngoại khóa môn học, giám sát
kiểm tra đánh giá việc thực hiện HĐNKMH theo kế hoạch giảng dạy với sự
tham gia của các tổ trƣởng chuyên môn và các giáo viên thì sẽ góp phần nâng
cao hiệu quả HĐNKMH nói riêng và hiệu quả giáo dục nói chung ở các trƣờng
THPT vùng đặc biệt khó khăn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
cơ sở lý luận về quản lý

5.1.
trường THPT
5..2.

môn học ở

.
thực trạng

môn học ở

hoạt động ngoại khóa và quản lý
trường THPT

huyện Lục

Yên, tỉnh Yên Bái.
5.3. Đề xuất và khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của một số biện pháp
quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các trường THPT
, tỉnh Yên Bái.
6. P

nghiên cứu của đề tài
- Đề tài nghiên cứu trong năm học 2013-2014 và 2014- 2015 tại các

trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn
- Khách thể khảo sát gồm: 02 Hiệu trƣởng, 02 Phó hiệu trƣởng; 09 tổ
trƣởng chuyên môn và 30 giáo viên giảng dạy ở 13 môn học
7.

nghiên cứu

7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu, văn bản, chỉ thị nghị quyết,
sách báo có nội dung liên quan đến đề tài, phân tích, tổng hợp, khái quát hoá
những vấn đề cơ bản để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

4




7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát
Tiến hành quan sát công tác chuẩn bị, tổ chức hoạt động ngoại khóa của
giáo viên, công tác quản lý của Ban giám hiệu các trƣờng THPT vùng đặc biệt
khó khăn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn hiệu trƣởng, các phó hiệu trƣởng, tổ trƣởng chuyên môn và
lực lƣợng giáo viên trực tiếp tham gia tổ chức, quản lý hoạt động ngoại khóa về
các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học của các trƣờng THPT

vùng đặc biệt khó khăn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.
7.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
hiếu hỏi dành cho ban giám hiệu, tổ trƣởng chuyên môn
và giáo viên các trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn huyện Lục Yên, tỉnh
Yên Bái, để điều tra thực trạng về hoạt động ngoại khóa môn học và việc quản
lý hoạt động ngoại khóa môn học của hiệu trƣởng các trƣờng THPT vùng đặc
biệt khó khăn huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái, đồng thời tìm hiểu hứng thú của
học sinh đối với các hoạt động ngoại khóa môn học.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia
Lấy ý kiến chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục học, tâm lý học, các hiệu
trƣởng và giáo viên có kinh nghiệm về việc quản lý HĐNKMH.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng công thức thống kê toán học để xử lý số liệu thu đƣợc từ khảo
sát thực trạng.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và
Phụ lục, Nội dung luận văn đƣợc trình bày trong 3 chƣơng:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

5




Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở
các
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các
,

Bái

Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở các

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

6




Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA

1.1. Vài nét lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Hoạt động ngoại khóa môn học là một phần quan trọng trong chƣơng
trình giáo dục ở nhiều nƣớc trên thế giới. Hoạt động này đƣợc chú trọng nghiên
cứu và thực hiện nhƣ là một công cụ hữu ích để giúp học sinh học tập có kết
quả hơn và phát triển nhân cách toàn diện hơn.
Tại Anh, gần 6 triệu học sinh hàng năm đƣợc tham gia vào các hoạt động
ngoại khoá, có nghĩa là hàng tuần có hàng nghìn em đƣợc đi tham quan hay
tham gia vào các câu lạc bộ học tập. Theo các nhà giáo dục Anh, các hoạt động
này giúp học sinh gắn kiến thức môn học với cuộc sống. Chính phủ Anh cho
rằng, cần xem các hoạt động này là một phần quan trọng của công tác giáo dục
thế hệ trẻ. Để nâng cao chất lƣợng và tăng cƣờng số lƣợng các hoạt đông này,
chính phủ Anh đã đƣa ra các qui định về trách nhiệm của giáo viên và nhà
trƣờng, tăng cƣờng các nguồn lực và các điều kiện cho việc tổ chức các hoạt
động ngoại khoá. Bà Ruth Kelly, Bộ trƣởng Bộ Giáo dục Anh nhận xét: các
hoạt động ngoại khoá đã làm giàu chƣơng trình học, tạo dựng niềm tin và củng
cố kỹ năng cho học sinh đặc biệt là học sinh phổ thông [dẫn theo 7].

Qui định mới của Bộ Giáo dục Anh năm 2005 về tổ chức và quản lý các
hoạt động ngoại khóa nêu rõ:
- Cần cam kết rằng tất cả mọi trẻ em phải có cơ hội tham gia một cách có
chất lƣợng các hoạt động trên, tiếp nhận các kinh nghiệm sống;
+ Khuyến khích các trƣờng học liên kết với nhau trong việc tổ chức các
hoạt động ngoại khóa;
+ Khuyến khích cha mẹ học sinh tham gia;
+ Đƣa ra các hỗ trợ và các lời khuyên;
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

7




+ Cung cấp thông tin và các hƣớng dẫn thực hành;
+ Đặt mục tiêu ƣu tiên cho việc tổ chức các hoạt động trên.
- Nghiên cứu của các nhà giáo dục Mĩ gần đây cho rằng, hoạt động ngoại
khoá là một trong những điều kiện đem lại chất lƣợng giáo dục cao ở các nƣớc.
- Các nhà giáo dục Nhật Bản nhấn mạnh tầm quan trọng của các hoạt động
ngoại khoá. Học sinh Nhật Bản dành khá nhiều thời gian cho các hoạt động này,
vì hầu hết các trƣờng học ở Nhật Bản là các trƣờng bán trú. Tuy nhiên, các HĐNK
tập trung chủ yếu vào việc giáo dục đạo đức và giáo dục truyền thống cho học
sinh nhƣ dạy các nghi thức giao tiếp theo tập tục của ngƣời Nhật, dạy cách pha trà,
nấu nƣớng, các nghề truyền thống của Nhật Bản... Ngoại khoá các môn học chủ
yếu tổ chức qua các cuộc thi, các trò chơi ở trƣờng và trên ti vi. Chƣơng trình cải
cách giáo dục của Nhật Bản giảm bớt thời lƣợng các giờ trên lớp để tăng cƣờng
nhiều hơn các HĐNK cho học sinh. [dẫn theo 20]
Cairôp - nhà giáo dục học ngƣời Nga khi bàn về công tác quản lý của
hiệu trƣởng, đã viết: “Khi lập kế hoạch công tác giảng dạy chung cho cả

năm học mới, người hiệu trưởng phải xét kết quả hoạt động ngoại khoá môn
học năm học trước và nhằm mục đích nâng cao thành tích của học sinh,
củng cố kỷ luật và nâng cao chất lượng giảng dạy của nhà trường, mà định
nhiệm vụ hoạt động ngoại khoá môn học cho năm học sắp tới. Trong kế
hoạch công tác của nhà trường có dành một mục riêng cho hoạt động ngoại
khoá. Mục đích đó gồm mấy yếu tố sau: Xây dựng điều kiện và cơ sở vật
chất cho hoạt động ngoài lớp năm tới, phân phối lực lượng và định kỳ hạn
cho kế hoạch. Về kế hoạch tỷ mỉ, cụ thể về cách tổ chức các hoạt động quần
chúng đặc biệt, hoặc các ngày nghỉ… thì người phụ trách tổ chức và người
chỉ đạo sẽ quyết định riêng và bổ sung cho kế hoạch toàn năm. Những người
phụ trách tổ chức và người chỉ đạo ấy chính là những người được uỷ nhiệm
thi hành những điều khoản bổ sung kia” [dẫn theo 5].
1.1.2. Ở Việt Nam
Nghiên cứu về HĐNKMH tác giả Nguyễn Văn Hộ đã khẳng định: “Có
tính mâu thuẫn giữa nhu cầu nhận thức của học sinh với tính kế hoạch trong
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

8




chương trình. Vì thế, để giải quyết mâu thuẫn này, người ta phải tổ chức hoạt
động ngoại khóa nhằm tạo điều kiện cho học sinh có thể mở rộng, đào sâu kiến
thức, phát triển những hứng thú và năng lực cá nhân”. [9, tr 213]
Tác giả Nguyễn Minh Châu với đề tài nghiên cứu về một số biện pháp
quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở trƣờng THPT đã nêu: “Nếu xem nhẹ
hoạt động ngoại khóa môn học không những nhà quản lý đánh mất đi tính toàn
diện của quá trình giáo dục mà còn làm cho hoạt động dạy học trong nhà trường
trở nên đơn điệu, làm giảm đi hứng thú học tập của học sinh đối với các môn

học, kiến thức và kĩ năng của các em hình thành thiếu sâu sắc, không đủ độ rộng
và tính vững chắc. Vì vậy, quản lý và tổ chức các hoạt động ngoại khóa môn học
trong nhà trường hiện nay cần phải được chú trọng cả về lý luận và thực tiễn,
cần phải có những biện pháp quản lý đúng và phù hợp”. [7, tr18]
Tác giả Nguyễn Thị Thảo trong đề tài “Tác động của hoạt động ngoại
khóa đến tính tích cực học tập của học sinh trung học phổ thông đã nhấn
mạnh: Nếu tổ chức hoạt động này một cách khoa học sẽ làm cho kết quả và
chất lượng các môn học được nâng lên" [20, tr 15].
Nhìn chung các tác giả trên thế giới và trong nƣớc đều đề cao vai trò và
tác dụng của HĐNKMH trong quá trình giáo dục học sinh, xem các hoạt động
này là một trong những hình thức tổ chức dạy học quan trọng, không thể thiếu
trong quá trình dạy học và giáo dục. Tuy nhiên bên cạnh việc khẳng định tính
cần thiết của việc tổ chức HĐNKMH, những nghiên cứu này chƣa chỉ ra một
cách cụ thể sự cần thiết phải tổ chức và quản lý HĐNKMH; biện pháp tổ chức
và quản lý hiệu quả HĐNKMH trong nhà trƣờng trung học phổ thông nói
chung và trƣờng THPT vùng đặc biệt khó khăn nói riêng. Các công trình
nghiên cứu chƣa chỉ ra cách thức cho nhà quản lý khi tổ chức hƣớng dẫn các tổ
nhóm chuyên môn thực hiện đƣa HĐNKMH vào trong kế hoạch năm
học…Điều này khiến cho không ít trƣờng trung học phổ thông vùng đặc biệt
khó khăn vẫn cảm thấy hoạt động ngoại khoá môn học còn là việc làm có tính
hình thức, ép buộc. Vì thế, việc xây dựng cơ sở lý luận cho quản lý HĐNKMH
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

9




là cần thiết giúp nhà quản lý có cơ sở điều hành công tác chuyên môn của nhà
trƣờng nói chung, hoạt động ngoại khoá môn học nói riêng đạt kết quả tốt hơn.

Bên cạnh việc khẳng định tính cần thiết của việc tổ chức hoạt động ngoại
khoá môn học mà các tác giả đã đề cập đến thì chƣa có công trình nghiên cứu
nào đề cập đến, tổ chức, quản lý hoạt động ngoại khoá môn học ở các trƣờng
THPT vùng đặc biệt khó khăn.
1. 2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý
Theo tác giả Trần Quốc Thành "Quản lý là một hoạt động có chủ đích, là
sự tác động liên tục của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý về nhiều mặt
bằng một hệ thống các luật lệ, chính sách, nguyên tắc và các phương pháp cụ
thể nhằm thực hiện các mục tiêu xác định" [18 tr 1,2]
Sự xuất hiện của hoạt động quản lý trong xã hội dẫn đến mối quan hệ
giữa chủ thể và khách thể quản lý và những mối quan hệ qua lại giữa các nhân
tố trong hệ thống quản lý. Những mối quan hệ phức tạp gọi là quan hệ quản lý một kiểu của quan hệ xã hội và là đối tƣợng nghiên cứu của khoa học quản lý.
Khoa học quản lý đi sâu vào nghiên cứu bản chất của các mối quan hệ quản lý
và các quy luật vận động, phát triển của chúng, trên cơ sở đó đề xuất những con
đƣờng, phƣơng pháp tối ƣu cho sự quản lý hệ thống xã hội nhằm tạo điều kiện
cho nó vận hành thuận lợi đạt tới mục tiêu xác định
Tác giả Nguyễn Thị Tính đã khái quát: “Quản lý là quá trình tác động có
tính định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý trong tổ
chức nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt được mục tiêu đề ra”. Hay nói cách khác:
“Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng việc thực hiện các chức
năng quản lý, lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra” [17 tr 3,4]
Theo tác giả Đặng Thành Hƣng, “Quản lý là một dạng lao động đặc biệt
nhằm gây ảnh hưởng, điều khiển, phối hợp lao động của người khác hoặc của
nhiều người khác trong cùng tổ chức hoặc cùng công việc nhằm thay đổi hành
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

10

vi và ý thức của họ, định hướng và tăng hiệu quả lao động của họ, để đạt mục
tiêu của tổ chức hoặc lợi ích của công việc cùng sự thỏa mãn của những người
tham gia”. Theo cách hiểu này, bản chất của quản lý là gây ảnh hƣởng chứ
không trực tiếp sản xuất hay tạo ra sản phẩm, có mục tiêu và lợi ích là cái
chung chứ không nhằm mục tiêu và lợi ích của riêng cá nhân nào, có tính hệ
thống chứ không phải quá trình hay hành động đơn lẻ. [11, tr 11,12]
Quản lý là một quá trình lựa chọn các tác động nên nhà quản lý phải biết
sắp xếp và thể hiện hợp lý các tác động lên đối tƣợng bị quản lý sao cho đảm
bảo sự cân đối cả hai mặt ổn định và phát triển của bộ máy. Nếu chỉ có ổn định
mà không phát triển thì tất yếu dẫn đến suy thoái, ngƣợc lại nếu phát triển mà
không ổn định thì sẽ có nguy cơ rối ren. Quản lý còn là việc đặt ra mục tiêu, lựa
chọn các phƣơng tiện, điều kiện và tác động vào từng thành tố của hệ thống
bằng các phƣơng pháp thích hợp nhằm đạt mục tiêu quản lý. Về phƣơng diện
nhà quản lý thì quản lý là sự tác động của nhà quản lý trong việc chỉ huy, điều
khiển, tổ chức quản lý hƣớng vào các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của
từng con ngƣời trong quá trình quản lý nhằm đƣa đến sự phát triển, biến đổi
phù hợp với quy luật khách quan, đạt mục tiêu quản lý. Để quản lý, ngƣời quản
lý phải lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra công việc.
Như vậy, quản lý là một quá trình tác động có định hướng, có tính chất
lựa chọn các tác động phù hợp dựa trên các thông tin về tình trạng của đối
tượng và môi trường nhằm tạo cho đối tượng vừa vận hành trong thế ổn định,
vừa tạo sự phát triển theo mục đích đề ra được thực hiện thông qua các hoạt
động lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.
1.2.2. Hoạt động ngoại khóa môn học
Đến nay khái niệm ngoại khoá cũng chƣa đƣợc lý giải cặn kẽ, thấu đáo
và nhất quán. Ngoại khoá là hình thức học tập hay vui chơi? là chính khoá hay
ngoài chính khoá? Trong điều kiện dạy học hiện nay, do yêu cầu về sự cập nhật
thông tin, tri thức khoa học những khái niệm của lý luận dạy học nhƣ: lớp học,

giờ học, bài học sẽ có sự thay đổi. Ranh giới giữa trong lớp học và ngoài lớp
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

11




học trong giờ học và ngoài giờ học cũng sẽ khác đi…cần phải đổi mới và
khẳng định lại nhận thức về khái niệm ngoại khoá, vai trò và tác dụng của nó
cho cả ngƣời dạy, ngƣời học và nhà quản lý.
Vì vậy, có thể hiểu hoạt động ngoại khoá môn học là một hình thức tổ
chức học tập có kế hoạch, có phương hướng xác định, được học sinh tiến hành
như hình thức ngoài giờ lên lớp, nằm trong chương trình môn học, dưới sự điều
khiển, hướng dẫn của giáo viên, nhằm nắm bắt kiến thức, kỹ năng môn học trong
chương trình, đồng thời góp phần giáo dục học sinh một cách toàn diện.
1.2.3. Quản lý hoạt động ngoại khóa môn học
Từ cách hiểu về các khái niệm quản lý liên quan, có thể xem quản lý
HĐNKMH trong nhà trƣờng phổ thông trung học là công việc của ngƣời Hiệu
trƣởng đặt ra các mục tiêu, lập kế hoạch, xây dựng các điều kiện, tổ chức, chỉ
đạo thực hiện và kiểm tra giám sát các hoạt động này trong chƣơng trình dạy
học để phát triển toàn diện nhân cách của học sinh, nâng cao chất lƣợng học tập
cho các em.
Quản lý HĐNKMH là việc xây dựng và tổ chức thực hiện mục tiêu của
các hoạt động này một cách đầy đủ, toàn diện, cân đối với cả 3 yêu cầu về kiến
thức, kĩ năng và thái độ trên cơ sở quán triệt nguyên lí giáo dục, đổi mới
phƣơng pháp, hình thức giáo dục, bảo đảm các yêu cầu giáo dục toàn diện
nhƣng thiết thực và có trọng tâm, nâng cao chất lƣợng giáo dục.
Mục tiêu hoạt động ngoại khóa môn học phải đƣợc thực hiện thông qua
các hoạt động thực tiễn, tránh lí thuyết suông và chung chung. Ngƣời Hiệu

trƣởng cần xác định và xây dựng đƣợc mục tiêu của các HĐNKMH. Khi xây
dựng mục tiêu, Hiệu trƣởng phải dựa trên những căn cứ sau:
- Mục tiêu chƣơng trình, văn bản chỉ đạo nhiệm vụ năm học của Bộ
GD&ĐT, Sở GD&ĐT.
- Tình hình và yêu cầu của địa phƣơng, của nhà trƣờng đối với chất
lƣợng học tập và phát triển nhân cách của học sinh.
- Đặc điểm tâm sinh lý học sinh.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

12




1.2.4. Biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa môn học ở trường THPT
vùng đặc biệt khó khăn
Biện pháp là cách làm cụ thể, cách thực hiện cụ thể một công việc nào đó
nhằm đạt đƣợc mục đích đề ra.
Biện pháp quản lý HĐNKMH cho học sinh ở các trƣờng THPT vùng đặc
biệt khó khăn là cách làm, cách thức tổ chức, quản lý của nhà quản lý nhà
trƣờng để nâng cao hiệu quả tổ chức, quản lý HĐNKMH cho học sinh, đáp ứng
mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh theo mục tiêu cấp THPT.
môn học ở trƣờng

1
1.3.1. Quy định của Nhà nước về vùng đặc biệt khó khăn

Theo qui định cụ thể về tiêu chí phân định vùng đặc biệt khó khăn ban
hành kèm theo quyết định số 393/2005/ QĐ- UBDT ngày 29 tháng 8 năm 2005
của Bộ trƣởng, chủ nhiệm Uỷ ban dân tộc áp dụng cho các thôn, xã vùng dân

tộc thiểu số và miền núi thì lấy đơn vị xã để phân định Vùng đặc biệt khó khăn
thành ba khu vực (I, II, III) theo các tiêu chí sau:
* Thôn đặc biệt khó khăn là thôn còn tồn tại cả 3 tiêu chí sau:
Tiêu chí 1: Về đời sống xã hội:
- Tỉ lệ hộ nghèo từ 70% trở lên, và còn tồn tại ít nhất 3 trong 4 chỉ tiêu sau:
+ Trên 25% số hộ dân có nhà ở còn tạm bợ, tranh tre, lứa lá.
+ Trên 10% số hộ dân còn du canh du cƣ hoặc định cƣ du canh.
+ Trên 50% số hộ dân thiếu nƣớc sinh hoạt.
+ Trên 50% số hộ dân chƣa có điện sinh hoạt.
- Tiêu chí 2: Về điều kiện sản xuất: còn tồn tại ít nhất 2 trong 3 chỉ tiêu sau:
- Trên 20% số hộ dân thiếu đất sản xuất theo mức bình quân quy định
của địa phƣơng.
- Trên 50% diện tích canh tác cây hàng năm của các hộ gia đình trong
thôn chƣa có hệ thống thuỷ lợi.
- Tập quán sản xuất còn lạc hậu, chƣa có cộng tác viên khuyến nông,
khuyến lâm, khuyến ngƣ, chƣa phát triển sản xuất hàng hoá.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN

13