Nghiên cứu phát triển bền vững ngành công nghiệp Than Việt Nam

Header Page 1 of 148.
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết và lý do chọn đề tài
Ngành công nghiệp Than là một trong những ngành công nghiệp có vai trò quan trọng đối với sự
phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, cung cấp nguyên liệu, nhiên liệu cơ bản cho sản xuất và đời
sống, tạo ra nhiều việc làm và đóng góp một phần đáng kể cho ngân sách nhà nước .
Hiện nay, ngành công nghiệp Than khai thác mỗi năm khoảng 45 triệu tấn than thương phẩm,
đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu thu ngoại tệ, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng Quốc
gia và giảm nhập siêu.
Bên cạnh những lợi ích to lớn nêu trên, thì việc khai thác, chế biến, sử dụng than cũng gây nhiều
tác động xấu tới môi trường sinh thái và để lại hậu quả nghiêm trọng cho môi trường và xã hội. Do
vậy, phát triển ngành công nghiệp Than theo hướng bền vững luôn được các nhà khoa học, các nhà
kinh tế, các nhà hoạch định chính sách đặc biệt quan tâm và đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết, bao
gồm: vấn đề khai thác, chế biến, sử dụng hợp lý và tiết kiệm; vấn đề xử lý ô nhiễm môi trường do khai
thác và chế biến; vấn đề giải quyết việc làm và thực hiện trách nhiệm xã hội tại địa bàn vùng than, v.v.
Thời gian tới, vấn đề càng trở nên cấp bách, nghiêm trọng hơn khi Việt Nam phải nhập khẩu than để
đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và thực hiện chiến lược ứng phó với biến đổi
khí hậu.
Từ những lý do trên cho thấy phát triển bền vững ngành công nghiệp Than Việt Nam là đòi hỏi
hết sức quan trọng và cấp thiết. Vì thế Nghiên cứu sinh lựa chọn vấn đề “Nghiên cứu phát triển bền
vững ngành công nghiệp Than Việt Nam” làm đề tài luận án tiến sỹ của mình, mong muốn góp phần
hiện thực hóa chủ trương phát triển bền vững của Đảng và Nhà nước vào ngành công nghiệp Than.
2. Mục tiêu nghiên cứu

- Góp phần làm rõ những vấn đề chủ yếu về lý luận và thực tiễn phát triển ngành công nghiệp Than
Việt Nam trên quan điểm PTBV.
- Đề xuất nội dung và xây dựng bộ chỉ tiêu phát triển bền vững có căn cứ khoa học và thực tiễn cho
ngành công nghiệp Than Việt Nam làm cơ sở để xây dựng chiến lược PTBV, tổ chức và đánh giá thực
hiện PTBV ngành công nghiệp Than Việt Nam.
- Khuyến nghị một số nội dung thực hiện phát triển bền vững ngành công nghiệp Than Việt Nam thời
gian tới.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Phát triển bền vững ngành công nghiệp Than.
Khách thể nghiên cứu: Ngành công nghiệp Than Việt Nam
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Ngành công nghiệp Than Việt Nam;
- Về thời gian: Ngành công nghiệp Than Việt Nam trong giai đoạn vừa qua và trong thời kỳ đẩy
mạnh CNH, HĐH giai đoạn đến năm 2020, tầm nhìn 2030.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu

Footer Page 1 of 148.

1


Header Page 2 of 148.
1) Nghiên cứu cơ sở lý thuyết và kinh nghiệm thực tiễn về PTBV trong và ngoài nước, qua đó rút
ra những nội dung, kinh nghiệm cần tham khảo và vận dụng cho ngành công nghiệp Than Việt Nam.
2) Xây dựng nội dung và bộ chỉ tiêu phát triển bền vững ngành công nghiệp Than phù hợp với đặc
điểm của ngành Than và điều kiện thực tế của Việt Nam.
3) Đánh giá thực trạng phát triển ngành công nghiệp Than Việt Nam trên quan điểm phát triển bền
vững và khuyến nghị.
4) Đề xuất hệ thống thông tin thống kê phục vụ tính toán, giám sát và đánh giá kết quả thực hiện
PTBV ngành công nghiệp Than Việt Nam.
5. Phương pháp nghiên cứu
Luận án đã vận dụng phương pháp luận duy vật biện chứng của duy vật lịch sử làm phương
pháp luận chung. Trên cơ sở kết hợp nghiên cứu lý thuyết và kinh nghiệm thực tiễn trong và ngoài
nước; điều tra tổng kết thực tiễn, từ đó khái quát hóa, nêu lên những đề xuất, kiến nghị một số nội
dung định hướng phát triển bền vững ngành công nghiệp Than Việt Nam .
Nội dung nghiên cứu được giải quyết theo trình tự: Nghiên cứu lý thuyết và kinh nghiệm thực

tiễn về PTBV; Phân tích thống kê đặc điểm và thực trạng phát triển của ngành công nghiệp Than, trên
cơ sở đó xây dựng phương pháp tiếp cận là mô hình PSR và lưu đồ DSR của ngành công nghiệp Than
để xây dựng nội dung và bộ chỉ tiêu PTBV ngành công nghiệp Than.
Sử dụng các phương pháp chuyên môn khoa học: phương pháp tiếp cận hệ thống, phương pháp
phân tích thống kê, so sánh, tổng hợp; phương pháp chuyên gia và tổ chức hội nghị, hội thảo để tham
khảo ý kiến của các nhà khoa học, nhà quản lý; đánh giá định tính và định lượng (sử dụng phần mềm
SPSS16.0 ) lựa chọn bộ chỉ tiêu PTBV phù hợp cho ngành công nghiệp Than.
6. Ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn của kết quả nghiên cứu
6.1.Ý nghĩa khoa học
- Kết quả nghiên cứu góp phần hệ thống hóa, bổ sung, làm phong phú thêm cơ sở lý luận phát
triển bền vững; PTBV ngành năng lượng và PTBV ngành công nghiệp Than Việt Nam;
- Vận dụng luận cứ, cơ sở khoa học và phương pháp nghiên cứu, xây dựng nội dung PTBV
ngành công nghiệp Than, đề xuất và lựa chọn Bộ chỉ tiêu PTBV ngành công nghiệp Than Việt Nam
với cấu trúc mỗi chỉ tiêu gồm: Khái niệm, công thức tính, phương pháp tính, kỳ tính toán, đánh giá, ý
nghĩa, và chú ý .
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu có giá trị tham khảo cho ngành công nghiệp Than, các ngành liên quan, các
cơ quan nhà nước về hoạch định chính sách PTBV nói chung và PTBV ngành công nghiệp Than nói
riêng. Ngoài ra, có thể dùng làm tài liệu phục vụ cho công tác nghiên cứu, giảng dạy, học tập trong
lĩnh vực phát triển bền vững và phát triển ngành công nghiệp Than ở các viện nghiên cứu, các trường
đại học.
7. Những kết quả đạt được, những điểm mới của luận án
Một là: Hệ thống hóa cơ sở lý thuyết và kinh nghiệm về phát triển bền vững trong và ngoài
nước làm cơ sở để xây dựng luận cứ khoa học và phương pháp luận nghiên cứu nội dung và bộ chỉ
tiêu phát triển bền vững ngành công nghiệp Than Việt Nam.
Hai là: Xây dựng nội dung phát triển bền vững cho ngành công nghiệp Than Việt Nam một

Footer Page 2 of 148.

2

Header Page 3 of 148.
cách tổng hợp trên 3 lĩnh vực là 3 trụ cột của PTBV:
(1) Phát triển bền vững Kinh tế: Đối với ngành công nghiệp Than có thể coi đó là PTBV sản
xuất kinh doanh với nội hàm: Phát triển SXKD than; Phát triển lan tỏa trên nền sản xuất than và phát
triển các sản phẩm thay thế than;
(2) Phát triển bền vững Xã hội: Đối với ngành công nghiệp Than đó là sự PTBV nguồn nhân
lực; phát triển hài hòa và thực hiện trách nhiệm xã hội với cộng đồng trên địa bàn và góp phần phát
triển kinh tế - xã hội nói chung.
(3) Phát triển bền vững Môi trường: Đối với ngành công nghiệp Than đó là sự giảm thiểu các
tác động và ô nhiễm môi trường trong khu vực mỏ và trên địa bàn xung quanh, tái chế chất thải và tận
thu tối đa tài nguyên trong quá trình khai thác theo hướng sản xuất sạch hơn và tăng trưởng xanh.
Ba trụ cột PTBV của ngành công nghiệp Than phù hợp với nội dung PTBV Quốc gia Việt Nam
và chiến lược PTBV giai đoạn 2011-2020 của đất nước.
Ba là: Xây dựng được bộ chỉ tiêu phát triển bền vững ngành công nghiệp Than Việt Nam gồm:
19 chỉ tiêu trên 3 lĩnh vực: kinh tế (sản xuất kinh doanh), xã hội, môi trường
Cấu trúc của mỗi chỉ tiêu gồm: Khái niệm, công thức tính, phương pháp tính, nguồn số liệu, cơ
quan tính toán, ý nghĩa đánh giá, kỳ tính toán, đánh giá.Bộ chỉ tiêu PTBV ngành CN Than làm cơ sở
xây dựng chiến lược, qui hoạch, giám sát, đánh giá kết quả thực hiện PTBV ngành CN Than.
Bốn là: Đánh giá thực trạng phát triển ngành công nghiệp Than Việt Nam trên quan điểm phát
triển bền vững và đề xuất một số nội dung PTBV ngành Than trong giai đoạn tới.
Năm là : Đề xuất hệ thống thông tin thống kê phục vụ tính toán, giám sát và đánh giá kết quả
thực hiện PTBV ngành công nghiệp Than
8. Kết cấu nội dung của luận án
Ngoài phần mở đầu, mục lục, phụ lục, nội dung luận án được kết cấu thành 5 chương như sau:
Chương 1. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan.
Chương 2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển bền vững.
Chương 3. Xây dựng nội dung và bộ chỉ tiêu phát triển bền vững ngành công nghiệp Than Việt Nam.
Chương 4. Đánh giá thực trạng phát triển ngành công nghiệp Than Việt Nam trên quan điểm phát triển

bền vững và khuyến nghị.
Chương 5. Kết luận và Kiến nghị.

Footer Page 3 of 148.

3


Header Page 4 of 148.
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN
1.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước
Nghiên cứu phát triển bền vững nói chung và phát triển bền vững ngành năng lượng nói riêng đã được
một số tác giả của nhiều nước trên thế giới quan tâm như một số tác giả của Đức, Trung Quốc,
Ôttrâylia, Hà Lan, Inđônêxia …. Hầu hết các tác giả này đều nghiên cứu và đánh giá phát triển bền
vững cho một địa phương; hoặc đánh giá phát triển bền vững theo yêu cầu tiêu chuẩn của Hội nghị
Môi trường toàn cầu Rio de Janerio (6/1992); mà chưa đi sâu nghiên cứu về nội dung PTBV và nhất là
chưa đi xây dựng bộ chỉ tiêu PTBV cho các quốc gia và cho ngành công nghiệp khai khoáng của nước
đó. Riêng GS.TS Holger Rogall với Kinh tế học bền vững – làm cơ sở khoa học, phương pháp luận
khoa học của nghiên cứu phát triển bền vững với 10 quan điểm về kinh tế học PTBVrất nổi tiếng đóng
góp nhiều trong phần lý luận nghiên cứu của luận án .
Trong tài liệu “Hướng dẫn thực hành cơ bản PTBV trong khai thác mỏ” của chính phủ Úc, với hướng
dẫn hàng đầu trong thực tế PTBV khai thác mỏ của Úc có nêu 5 nội dung để PTBV cho khai thác mỏ
là An toàn, môi trường, kinh tế, hiệu quả và cộng đồng. Thực hiện nội dung trên trong điều kiện khí
hậu, thời tiết và nền kinh tế phát triển của nước Úc. Tuy nhiên xây dựng bộ chỉ tiêu từ nội dung PTBV
chưa có, do đó có thể làm tài liệu tham khảo cho luận án.
Ngoài ra có một số tài liệu khác như “ Nghiên cứu phát triển bền vững trong ngành công nghiệp Than
“ của (CIAB) : Ban cố vấn công nghiệp Than - cơ quan năng lượng quốc tế đã nghiên cứu phát triển
bền vững trong ngành công nghiệp Than; hay là “ Làm thế nào để khai thác mỏ bền vững ở
Colombia?” Của Edwin Antonio Malagón Orjuela- Tác giả người Côlômbia… đã nghiên cứu về mặt

lý luận, phát triển bền vững năng lượng, than ở một số nước đã được cụ thể hoá thông qua hệ thống
chỉ tiêu phát triển bền vững năng lượng (Bộ ISED). Riêng các nghiên cứu phát triển bền vững một
cách tổng thể ngành công nghiệp Than và nhất là xây dựng bộ chỉ tiêu PTBV ngành công nghệp
Than, một phân ngành năng lượng thì đến nay tác giả chưa tiếp cận được công trình nào, theo ý kiến
của một số chuyên gia thì cho rằng chưa có.
Trên thực tế, tại các diễn đàn, hội nghị, hội thảo quốc tế về mỏ nói chung và về than nói riêng từ
năm 1997 (như Hội nghị quốc tế về than tại Thượng Hải – Trung Quốc, 1997; Hội nghị mỏ của
APEC tại Pearth – Úc, năm 2006, Hội nghị thế giới về than tại Bắc Kinh – Trung Quốc, 2007; Hội
nghị mỏ thế giới tại Kracốp, Ba Lan, 2009; Hội nghị mỏ thế giới tại Istanbul – Thổ Nhĩ Kỳ, năm
2011; Hội nghị mỏ thế giới tại Montreal – Canada, năm 2013, v.v. ) ít có các công trình nghiên cứu đề
cập một cách cụ thể đến việc xây dựng bộ chỉ tiêu PTBV hoặc chiến lược PTBV của ngành công
nghiệp khai khoáng cũng như ngành công nghiệp Than.
Chính vì lẽ đó mà việc tiếp cận các công trình nghiên cứu có liên quan của các tác giả nước ngoài
hết sức hạn chế, và qua đó cho thấy việc tác giả chọn đề tài : “ Phát triển bền vững ngành công nghiệp
Than” làm đề tài nghiên cứu của mình là hoàn toàn mới, không trùng lặp.
1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước
Khái niệm “Phát triển bền vững” được biết đến ở Việt Nam vào những khoảng cuối thập niên
80 đầu thập niên 90. Mặc dù xuất hiện ở Việt Nam khá muộn nhưng nó lại sớm được thể hiện ở nhiều
cấp độ.

Footer Page 4 of 148.

4


Header Page 5 of 148.
Về mặt học thuật, thuật ngữ này được giới khoa học nước ta tiếp thu nhanh. Đã có hàng loạt
công trình nghiên cứu như “Tiến tới môi trường bền vững” (1995) của Trung tâm Tài nguyên và Môi
trường, Đại học Tổng hợp Hà Nội. Hoặc “Nghiên cứu xây dựng tiêu chí phát triển bền vững cấp quốc
gia ở Việt Nam – giai đoạn I” (2003) do Viện Môi trường và Phát triển bền vững, Hội Liên hiệp các

Hội Khoa học kỹ thuật Việt Nam ; “Quản lý môi trường cho sự phát triển bền vững” (2000) do tác
giả Lưu Đức Hải và cộng sự…
Nhìn chung các công trình nghiên cứu của các tác giả nêu trên có một điểm chung là thao tác
hoá khái niệm phát triển bền vững theo Brundtland [51]. Vấn đề còn chung chung, còn cụ thể phát
triển bền vững của ngành kinh tế, hoặc là PTBV ở cấp độ địa phương, vùng, hay các lĩnh vực hoạt
động của đời sống xã hội vẫn chưa được tác giả nào đề cập đến hoặc làm rõ.
Vấn đề PTBV năng lượng : Nhiều nghiên cứu đã được triển khai, tuy nhiên liên quan tới chủ đề
PTBV năng lượng và phân ngành năng lượng là Điện, Than, Dầu khí thì số lượng nghiên cứu, số
lượng các tài liệu còn ở mức khiêm tốn. Cụ thể là:
Trong khuôn khổ dự án “Hỗ trợ xây dựng và thực hiện Chương trình Nghị sự 21 quốc gia Việt
Nam”, mã số VIE/01/2010 [19], đề tài “Đánh giá tác động của Chiến lược và Chính sách năng lượng
trên quan điểm phát triển bền vững ở Việt Nam” do PGS.TS Nguyễn Minh Duệ làm chủ nhiệm đã
được triển khai.
Nguyễn Minh Duệ (1995), Báo cáo tổng hợp đề tài” Xây dựng hệ thống cơ bản dữ liệu năng
lượng Việt Nam” Đề tài KC .03.01-Cấp nhà nước. Hà Nội 4/1995.
Nguyễn Minh Duệ và Nguyễn Thị Mai Anh (2007), [41] “An ninh năng lượng quốc gia và
quốc tế”. Báo cáo Hội thảo Năng lượng Việt Nam lần thứ I, Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, năm
2007.
Đinh Văn Sơn (2011) [22],“ Nghiên cứu PTBV ngành Dầu khí Việt Nam” Luận án tiến sĩ kinh tế.
Thực tế, các nghiên cứu trên đã tập trung nghiên cứu về PTBV ngành năng lượng và đánh giá
tác động của chiến lược phát triển trên quan điểm PTBV ở Việt Nam. Tuy nhiên nghiên cứu cụ thể
phát triển bền vững một phân ngành năng lượng thì hiện nay mới chỉ có tác giả Đinh Văn Sơn với đề
tài “ Nghiên cứu PTBV ngành dầu khí Việt Nam”. Còn PTBV ngành công nghiệp Than và ngành công
nghiệp Điện Việt Nam là các phân ngành năng lượng thì chưa có tác giả nào nghiên cứu.
Trong ngành công nghiệp khai khoáng và công nghiệp Than hiện có các công trình nghiên cứu
sau:
Đề tài “Nghiên cứu xây dựng bộ chỉ tiêu phát triển bền vững cho ngành công nghiệp Khai khoáng
Việt Nam” do PGS.TS. Nguyễn Cảnh Nam [34] làm chủ nhiệm, Đề tài đã:
 Xây dựng bộ chỉ tiêu PTBV cho ngành công nghiệp Khai khoáng và đề xuất các giải pháp để
triển khai áp dụng vào thực tiễn.

Nguyễn Cảnh Nam [32]: Chiến lược phát triển bền vững ngành công nghiệp Than Việt Nam.
Tuyển tập Hội nghị Than quốc tế, Bắc Kinh – Trung Quốc, 9/2007..
Nguyễn Cảnh Nam, Đinh Văn Sơn,Vũ Thị Thu Hương: Bàn về mô hình phát triển bền vững cho
ngành công nghiệp Khai khoáng Việt Nam. Tuyển tập Hội nghị khoa học toàn quốc lần thứ XIX, Hà
Nội, tháng 11/ 2009.

Footer Page 5 of 148.

5


Header Page 6 of 148.
Nguyễn Cảnh Nam, Đinh Văn Sơn [33]: Xây dựng mô hình PTBV cho ngành công nghiệp Khai
khoáng Việt Nam. Tuyển tập Hội thảo khoa học “Tài nguyên khoáng sản và phát triển bền vững ở
Việt Nam”, Hà Nội 5/2010. Tác giả chủ yếu nghiên cứu mô hình PTBV của ngành Khai thác Khoáng
sản mà chưa đề cập đến mô hình PTBV ngành công nghiệp Than.
Báo cáo “Phát triển ngành Than Việt Nam triển vọng và thách thức” của tác giả TS. Nguyễn
Tiến Chỉnh – Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam, tác giả chủ yếu phân tích hiện
trạng khai thác ở một số mỏ than, cơ hội và thách thức ngành công nghiệp Than trong tương lai.
Tác giả PGS.TS. Phùng Mạnh Đắc-Viện Khoa học Công nghệ Mỏ, đề tài “Nghiên cứu khai thác
than với phát triển bền vững sông Hồng” . Tác giả chủ yếu đánh giá các yếu tố tác động đến khai thác
than ở vùng đồng bằng Sông Hồng, mà chưa có kiến nghị cụ thể về PTBV ngành công nghiệp Than
Việt Nam…
Tóm lại, kết quả nghiên cứu của các tác giả nêu trên đều có những đóng góp quan trọng cho
ngành công nghiệp khai thác khoáng sản và ngành năng lượng Việt Nam. Nhưng trong ngành công
nghiệp Than, thì chưa có tác giả nào đi sâu nghiên cứu một cách tổng thể, hoàn chỉnh thực trạng phát
triển bền vững ngành công nghiệp than và nhất là chưa có công trình nào nghiên cứu xây dựng nội
dung, bộ chỉ tiêu PTBV ngành công nghiệp Than Việt Nam. Đây là khoảng trống trong nghiên cứu
ngành công nghiệp than Việ Nam.
Do vậy, Tác giả lựa chọn đề tài luận án “Nghiên cứu phát triển bền vững ngành công nghiệp

Than Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu là hoàn toàn mới, không trùng lặp với các nghiên cứu trước
đây. Các kết quả này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác./.
.
CHƯƠNG 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
2.1. Cơ sở lý luận về phát triển bền vững (PTBV)
2.1.1. Kinh tế học bền vững - cơ sở khoa học, phương pháp luận khoa học của nghiên cứu phát
triển bền vững: Mười quan điểm của kinh tế học bền vững theo GS.TS Holger Rogall [25].
2.1.2.Phát triển bền vững và nội hàm phát triển bền vững
a, Khái niệm
Theo Hội đồng Thế giới về Môi trường và Phát triển của Liên Hợp Quốc [11], thì “ Phát triển bền
vững” là “ sự phát triển đáp ứng được những yêu cầu của hiện tại, nhưng không gây trở ngại cho việc
đáp ứng nhu cầu của các thế hệ mai sau”.
Kế thừa và phát triển các khái niệm nêu trên, NCS đưa ra khái niệm như sau: “PTBV là sự phát
triển đáp ứng được những yêu cầu của hiện tại, nhưng không gây trở ngại cho việc đáp ứng nhu cầu
cũng như điều kiện sống của các thế hệ tương lai trên cơ sở phát triển hài hoà kinh tế, xã hội và môi
trường ở các thế hệ nhằm không ngừng nâng cao chất lượng cuộc sống của con người”. Ở đây đã
nhấn mạnh đến sự phát triển hài hòa giữa 3 thành phần: Kinh tế - Xã hội - Môi trường.
b, Nội hàm của phát triển bền vững
Phát triển bền vững (PTBV) là sự kết hợp hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển xã hội và
thân thiện với môi trường
2.1.3. Các nguyên tắc phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc

Footer Page 6 of 148.

6


Header Page 7 of 148.
2.1.4. Các tiêu chí phát triển bền vững

2.1.5. Phương pháp tiếp cận thể chế hoá PTBVở một số nước trên thế giới và ở Việt Nam
2.1.6. Bộ chỉ tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc
2.2. Tình hình thực hiện phát triển bền vững trên thế giới - Bài học tham khảo choViệt Nam
2.2.1. Tiến trình thực hiện PTBV của thế giới
2.2.2 Chương trình Nghị sự 21 của thế giới
2.2.3.Thế giới thực hiện PTBV trong thế kỷ 21
2.2.4.Tình hình và kinh nghiệm thực hiện PTBV của các nước
2.2.5. Bài học kinh nghiệm về thực hiện PTBV tham khảo cho Việt Nam và ngành công nghiệp
Than VN
2.3. Tình hình thực hiện phát triển bền vững ở Việt Nam
2.3.1. Quá trình thực hiện PTBV ở Việt Nam
2.3.2 Mục tiêu và những nguyên tắc chính của PTBV
2.3.3.Nội dung và những lĩnh vực ưu tiên trong phát triển bền vững
2.3.4. Bộ chỉ tiêu phát triển bền vững Quốc gia Việt Nam: gồm 4 lĩnh vực với 44 chỉ tiêu sau:
2.3.5. Chiến lược PTBV Việt Nam giai đoạn 2011-2020
1.Quan điểm
2. Mục tiêu
3. Các chỉ tiêu giám sát và đánh giá phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020 : Bộ chỉ tiêu
giám sát PTBV gồm 30 chỉ tiêu thực hiện trong giai đoạn 2011-2020. [2]
4. Các định hướng ưu tiên nhằm PTBV trong giai đoạn 2011-2020
2.4. Phát triển bền vững ngành năng lượng Việt Nam
2.4.1. Bộ chỉ tiêu phát triển bền vững năng lượng
Bộ chỉ tiêu phát triển bền vững năng lượng (ISED) bao gồm 7 chủ đề chính, 19 chủ đề nhánh với 30
chỉ tiêu của 3 lĩnh vực kinh tế, xã hội và môi trường(phụ lục 7 trang44)
2.4.2. Chiến lược phát triển ngành năng lượng Việt Nam theo hướng bền vững
1.Chiến lược phát triển bền vững năng lượng Việt Nam
2.Những hoạt động ưu tiên PTBV năng lượng
2.5.Phương pháp luận xây dựng bộ chỉ tiêu phát triển bền vững ngành công nghiệp Than VN.
2.5.1.Nguyên tắc chung xây dựng bộ chỉ tiêu
Bộ chỉ tiêu PTBV ngành công nghiệp Than Việt Nam là Bộ chỉ tiêu xây dựng theo chủ đề.

Trong các chủ đề chính còn chia ra các chủ đề nhánh cho phù hợp với đặc thù một ngành kinh tế là
ngành công nghiệp Than.
Nội dung xây dựng danh sách các chỉ tiêu PTBV ngành công nghiệp Than Việt Nam : Sử dụng
cách tiếp cận trên xuống, dưới lên và tham vấn các chuyên gia thông thái (túi khôn) được biểu diễn thứ
tự như trình bầy trong sơ đồ lôgíc sử dụng để xây dựng bộ chỉ tiêu PTBV ngành công nghiệp Than
VN( hình 2.4)

Footer Page 7 of 148.

7


Header Page 8 of 148.

* Các bước tiến hành :
Thứ nhất, trên cơ sở các tài liệu tham khảo của quốc tế, của trong nước như Bộ chỉ tiêu LHQ, bộ
chỉ tiêu ngành năng lượng ISED, bộ chỉ tiêu QGVN và đặc điểm của ngành công nghiệp Than VN.
Phân tích mô hình PSR và lưu đồ DSR của ngành công nghiệp than, từ đó đưa ra một danh sách các
chỉ tiêu có thể mang tính “phổ quát” về mặt quốc tế và quốc gia;
Thứ hai, tổ chức các hội thảo trong ngành, vùng mỏ (3 cuộc hội thảo: Hạ Long (tháng 7/2012),
Hà Nội(tháng 12/2012), Viện nghiên cứu Chiến lược và Chính sách Công nghiệp ( tháng 4/2013)
Thứ ba, tiến hành tham vấn các chuyên gia chuyên sâu về PTBV bằng các phiếu hỏi, các chỉ
tiêu vừa chọn được gửi đến 30 chuyên gia và các nhà khoa học, quản lý ở trung ương và địa phương,
viện, trường.Tác giả nhận được 25 phiếu tham vấn của các chuyên gia có thể xử lý được bằng phương
pháp Delphi. Kết quả cụ thể được tham vấn sâu bởi 10 chuyên gia chọn lọc. Cuối cùng lựa chọn được
19 chỉ tiêu được cho là đại diện nhất.
2.5.1.Phương pháp xây dựng các chỉ tiêu: 3 bước chi tiết trang 52
2.5.2.Phương pháp đánh giá lựa chọn bộ chỉ tiêu
Phương pháp chuyên gia đánh giá độ tin cậy bộ chỉ tiêu phát triển bền vững ngành công nghiệp
Than Việt Nam

Khi đề xuất xây dựng bộ chỉ tiêu trong 3 lĩnh vực PTBV ngành công nghiệp Than Việt Nam :
Đã xây dựng cấu trúc của mỗi chỉ tiêu gồm: Khái niệm, công thức tính, phương pháp tính, nguồn số
liệu để tính, kỳ tính toán, đánh giá, ý nghĩa và mối tương quan giữa các chỉ tiêu trong bộ chỉ tiêu...
Tác giả đã sử dụng phương pháp đánh giá độ tin cậy của các chỉ tiêu PTBV bằng phương pháp
chuyên gia và phương pháp định tính và định lượng (sử dụng phần mềm SPSS16.0, Xây dựng bộ câu
hỏi và xin ý kiến các chuyên gia với hình thức hội thảo, gửu Email…). Lựa chọn 19 chỉ tiêu đại điện
PTBV ngành công nghiệp Than VN( 8 chi tiết PTBV kinh tế, 6 chỉ tiêu PTBVxã hội và 5 chỉ tiêu
PTBV môi trường).
CHƯƠNG 3: XÂY DỰNG NỘI DUNG VÀ BỘ CHỈ TIÊU PTBV NGÀNH CÔNG NGHIỆP
THAN VIỆT NAM
3.1.Đặc điểm ngành công nghiệpThan Việt Nam xét theo quan điểm phát triển bền vững

Footer Page 8 of 148.

8


Header Page 9 of 148.


Tài nguyên than là hữu hạn và không tái tạo, sẽ cạn kiệt dần theo quá trình khai thác;

 Điều kiện khai thác các phần mỏ mới dưới sâu hoặc các mỏ mới, các vùng mỏ mới ngày càng
khó khăn, phức tạp;


Trong khai thác than có đối tượng lao động là các thân khoáng và các lớp đất đá bao quanh;



Hoạt động khai thác than gây tác động xấu tới môi trường sinh thái và xã hội;

 Hoạt động khai thác than có điều kiện làm việc nặng nhọc, độc hại và nguy hiểm, trong khi khả
năng cơ giới hóa, tự động hóa rất hạn chế; Vốn đầu tư lớn, hiệu quả chịu sự tác động thị trường
3.2. Xây dựng nội dung PTBV ngành công nghiệp Than
3.2.1. Quan điểm và khái niệm PTBV ngành công nghiệp Than
3.2.2.Nội dung PTBV ngành công nghiệp Than Việt Nam
3.2.2.1. Những căn cứ xây dựng nội dung PTBV
- Định hướng chiến lược PTBV ở Việt Nam
- Định hướng chiến lược PTBV ngành công nghiệp và năng lượng Việt Nam giai đoạn 2011- 2020;
- Chiến lược phát triển ngành Than Việt Nam đến năm 2015, định hướng đến 2025;
- Quy hoạch phát triển ngành Than Việt Nam giai đoạn đến 2020, có xét triển vọng đến 2030;
- Các qui định pháp luật về bảo vệ môi trường; Những đặc điểm, và hiện trạng của ngành công nghiệp
Than Việt Nam;
3.2.2.2.Yêu cầu và tiêu chí PTBV ngành công nghiệp Than
3.2.2.3. Nội dung PTBV ngành công nghiệp than: Nội dung PTBV ngành công nghiệp Than được thể
hiện bằng sơ đồ sau:
PTBV ngành công nghiệp Than VN

PTBV Kinh tế
(SXKD)

PTBV Xã hội

Phát triển SXKD
than

PTBV Môi
trường

Phát triển SXKD lan tỏa
trên nền than

Phát triển các sản phẩm thay thế
than

Thực hiện bộ chỉ
tiêu PTBV

Footer Page 9 of 148.

9


Header Page 10 of 148.

Hình 3.1.Sơ đồ nội dung PTBV ngành CN Than VN.
Nội dung PTBV ngành công nghiệp than gồm :
1, Phát triển bền vững Kinh tế ( sản xuất kinh doanh - SXKD): gồm 3 thành phần sau:
1.1.Phát triển sản xuất kinh doanh than gồm:
- Tìm kiếm, thăm dò tài nguyên than: Tăng trữ lượng
- Khai thác than: tăng sản lượng, giảm tổn thất → Tái sản xuất giản đơn và mở rộng.
- Chế biến, sử dụng than → Phát triển theo chiều sâu.
- Kinh doanh than (tiêu thụ, xuất khẩu, nhập khẩu than)
1.2. Phát triển lan tỏa theo hướng kinh doanh các ngành trên nền sản phẩm than :
- Phát triển các loại đầu vào phục vụ SX than, PT các loại SP có đầu vào là than, PT kinh doanh trên
cơ sở tận dụng năng lực ngành than
1.3. Phát triển sản xuất các loại sản phẩm thay thế sản phẩm than:
- PT các loại năng lượng tái tạo (NL mặt trời, gió, thủy triều, địa nhiệt, khí sinh học, nhiên liệu sinh
học, chênh lệch nhiệt ở đại dương, v.v.)

- PT các loại SP, vật liệu mới, nguyên liệu mới thay thế than
2) Phát triển bền vững xã hội “PTBV XH”
- Đáp ứng nhu cầu nhiên liệu, nguyên liệu cho PT các ngành KT, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu KT,
xóa đói giảm nghèo, PTvăn hóa, giáo dục, y tế, công bằng xã hội, PT hạ tầng cơ sở vùng than…
3) Phát triển bền vững về môi trường
- Xử lý các loại ô nhiễm nguồn nước, khí và đất ; các tác động xấu tới môi trường, Thực hiện tái chế
chất thải, phế liệu, phế thải từ quá trình sản xuất. Hoàn nguyên, phục hồi môi trường hoặc cải tạo khu
vực khai thác than…
4) Các nguồn lực thực hiện PTBV ngành công nghiệp than:
 Các nguồn lực (tài chính, nhân lực, năng lực sản xuất, công nghệ, v.v.) từ các mỏ, vùng mỏ có
điều kiện khai thác thuận lợi, chất lượng than cao;
 Các nguồn lực từ sản phẩm than sản xuất hiện hành để phục vụ khai thác mỏ khó khăn, nghiên
cứu PT sản phẩm thay thế, Phát triển lan tỏa trên nền than.
 Các nguồn lực từ các ngành sản xuất sử dụng than( đầu vào là than).
3.3. Đề xuất bộ chỉ tiêu phát triển bền vững ngành công nghiệp Than Việt Nam
3.3.1. Phương pháp tiếp cận
3.3.1.1. Phương pháp phân tích Mô hình Áp lực - Trạng thái - Ứng phó :trang 64
- Áp lực: Nhu cầu than của xã hội, của sản xuất ngày càng tăng so với khả năng đáp ứng của
ngành CN Than,tài nguyên hữu hạn, không tái tạo; áp lực của tăng dân số với việc làm, giữa tăng sản
lượng khai thác than với ô nhiễm môi trường, với mất đất, rừng…
- Trạng thái: Tình hình và hiện trạng của ngành công nghiệp Than đang gặp phải như tài nguyên
hữu hạn, không tái tạo, trữ lượng than hạn chế, lao động, vốn và thực trạng tổ chức, quản lý, sản xuất,
kinh doanh than, cơ chế chính sách… có nhiều bất cập.
- Ứng phó: Những biện pháp, giải pháp của ngành công nghiệp Than, của nền kinh tế cần thực

Footer Page 10 of 148.

10

Header Page 11 of 148.
hiện để đáp ứng nhu cầu than của xã hội và khắc phục trạng thái bất cập của ngành than.( giải quyết áp
lực và hiện trạng của ngành than )
3.3.1.2. Xây dựng lưu đồ DSR (Động lực - Trạng thái - Ứng phó): trang 67
Lưu đồ là sự tương tác giữa các yếu tố trong từng lĩnh vực kinh tế, xã hội và môi trường cũng như
mối liên kết giữa các lĩnh vực, được nêu tại hình 3.2 và hình 3.3.
Phân tích chi tiết mô hình PSR (Prersure-Statee-Respone) theo chiều dọc cho phép xây dựng cấu
trúc bộ chỉ tiêu PTBV, Phân tích chiều ngang cho phép xác định các chỉ tiêu trong lĩnh vực Kinh tế
(sản xuất kinh doanh), xã hội và môi trường; kết hợp với phân tích đặc điểm, đánh giá thực trạng
ngành công nghiệp Than từ đó đề xuất bộ chỉ tiêu phát triển bền vững ngành công nghiệp Than Việt
Nam.
3.3.1.3. Phương pháp xây dựng, lựa chọn bộ chỉ tiêu:3 bước
Bước 1: Lựa chọn bộ chỉ tiêu khởi đầu TVN0 có xem xét, kế thừa, lựa chọn từ hai bộ chỉ tiêu sau
đây:
- Bộ 30 chỉ tiêu do ISED khuyến nghị cho ngành năng lượng.
- Bộ chỉ tiêu QG của Việt Nam và bộ chỉ tiêu giám sát giai đoạn 2011-2020.
Bước 2: Xây dựng bộ chỉ tiêu mang tính khả thi PTBV ngành công nghiệp than bằng Giao của TVN0
với bộ chỉ tiêu mà nghiên cứu sinh dự kiến .
Bước 3: Tham khảo ý kiến chuyên gia( bằng bảng hỏi) và đánh giá lựa chọn các chỉ tiêu để loại trừ
những chỉ tiêu không đại diện và bổ sung những chỉ tiêu mới theo nguyên tắc cân đối từ đó chọn 19
chỉ tiêu đại diện là Bộ chỉ tiêu PTBV ngành CN Than VN.
3.3.2. Bộ chỉ tiêu phát triển bền vững ngành công nghiệp Than Việt Nam
Bộ chỉ tiêu phát triển bền vững ngành công nghiệp Than Việt Nam gồm 19 chỉ tiêu :
1. Các chỉ tiêu về phát triển bền vững Kinh tế (sản xuất kinh doanh): 8 chỉ tiêu:
2. Các chỉ tiêu về phát triển bền vững xã hội: gồm 6 chỉ tiêu.
3. Các chỉ tiêu về PTBV môi trường: gồm 5 chỉ tiêu
Cấu trúc của mỗi chỉ tiêu trong bộ chỉ tiêu gồm: Khái niệm, công thức tính, phương pháp tính,
nguồn số liệu để tính, ý nghĩa đánh giá, kỳ tính toán, đánh giá và chú ý.
3.3.3.So sánh mối liên hệ giữa các bộ chỉ tiêu PTBV
1. So sánh với bộ chỉ tiêu Quốc gia Việt Nam và chỉ tiêu giám sát giai đoạn 2011-2020

2. So sánh với bộ chỉ tiêu PTBV Năng lượng(ISED)
3.3.4. Đánh giá, lựa chọn bộ chỉ tiêu PTBV ngành công nghiệp than
Sử dụng phương pháp chuyên gia và phương pháp định tính và định lượng .
a. Phương pháp ý kiến chuyên gia đánh giá lựa chọn bộ chỉ tiêu (Chi tiết trang 87)
b. Phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng (chi tiết trang 90)
Bảng 3.2. Bảng tổng hợp Bộ chỉ tiêu Phát triển bền vững ngành công nghiệp Than
Các chỉ tiêu PTBV Kinh tế (SXKD)(8)
Chủ đề
Chính

Footer Page 11 of 148.

Chủ đề
Nhánh

Chỉ tiêu

Thành phần đo
(% trong kỳ)

Trữ lượng than
tăng thêm trong

ECC01: Trữ lượng
mới thăm dò xác

-Tỷ số trữ lượng
mới thăm dò

Mức độ đánh giá

-∆R%>100% tài
nguyên dồi dào.
11


Header Page 12 of 148.
kỳ( ∆R%)

minh thêm trong
kỳ

(∆R ) so với Trữ
lượng đã khai

=100% dấu hiệu bắt
đầu cạn kiệt

thác trong kỳ
(Rp)

<100% dấu hiệu đã vào
thời kỳ cạn kiệt dần .

Phát triển
sản xuất

Giảm tỷ lệ tổn
thất tài nguyên

ECC02: Tỷ lệ tổn

thất than kỳ này so

- Trữ lượng bị
tổn thất do KT

-∆Tr giảm dần: có cải
tiến công nghệ.

kinh doanh
than và
Tầm ảnh

than trong quá
trình khai thác

với tổn thất kỳ
trước

trong kỳ
- Tổng Trữ

-∆Trổn định: Không cải
thiện.

lượng đưa vào
khai thác trong

-∆Tr>0:Xem lại công
nghệ.

hưởng (6)

kỳ (Rp)
Tăng trưởng sản ECC03:Tỷ lệ tăng

- Sản lượng khai

- Tq>0 gia tăng sản

lượng(SL) hàng
năm

trưởng SL hàng
năm là tốc độ tăng

thác năm này
(Qpn + 1) so với

lượng
- Tq =0 mức SL dần

sản lượng hàng
năm

Sản lượng khai
thác năm trước

đến giới hạn
-Tq <0, mỏ cạn kiệt tài

(Qpn)

nguyên, dần đến suy
thoái.

- Sản lượng khai
thác than đạt
được
- Nhu cầu nền
kinh tế đối với
loại than
- Giá trị lợi
nhuận của năm

-Tks >100% đáp ứng
nhu cầu có dự trữ xk
-Tks< 100% không đáp
ứng: phải nhập khẩu
than.

tốc độ tăng giá trị
lợi nhuận hàng

này
- Giá trị lợi

nghệ ; Tg = 0: không
cải tiến công nghệ.

năm

nhuận của năm
trước

- Tg <0: Chất lượng
than đang giảm dần

ECC06: Tỷ lệ sản
phẩm qua chế bến

- Doanh thu của
sản phẩm qua

- Tcb tăng dần, SP qua
chế biến tăng.

trên tổng sản phẩm
trong kỳ

chế biến
- Tổng doanh thu

- Tcbgiảm : SP thô ngày
càng tăng, ít chế biến.

Mức độ đáp ứng
nhu cầu nguyên,
nhiên liệu cho
nền kinh tế
quốc dân

ECC 04: Tỷ lệ sản
lượng khai thác
than đạt được so
với nhu cầu của
nền kin tế đối với
loại than đó.
Tăng trưởng lợi ECC05: Tỷ lệ tăng
nhuận)
trưởng lợi nhuận là

Sản phẩm qua
chế biến

- Nếu Tg>0 có sự gia
tăng hàm lượng công

các sản phẩm
trong kỳ

Footer Page 12 of 148.

12


Header Page 13 of 148.

Phát triển
kinh doanh

Mức độ tham
gia vào chuỗi

ECC07: Tỷ lệ %
của tổng doanh thu

- Tổng doanh
thu các sản

-Tđntăng: mức độ PT
lan tỏa cao.

giá trị gia tăng
trên nền than

các sản phẩm đa
ngành trên nền
than trên tổng
doanh thu của toàn

phẩm đa ngành
(dệt may, XM,
điện..) trên nền
than

- Tđn giảm thì ngược
lại: mức lan tỏa kém

bộ các loại SP
trong chuỗi SP trên

nền than

-Tổng doanh thu
của toàn bộ các
loại SP.

Sản phẩm thay

ECC8: Tỉ lệ gia

- Doanh thu các

-Tsptt tăng có sự gia

thế nguyên,
nhiên liệu than

tăng năng lực sản
xuất hoặc giá trị

sản phẩm thay
thế nhiên liệu

tăng SP thay thế.
- Tsptt xu hướng giảm

(điện, khí sinh
học, năng lượng

sản phẩm mới thay

thế than trên tổng

than trong kỳ.
- Tổng doanh

sản lượng sản phẩm
thay thế đã tiệm cận qui

tái tạo ...)

giá trị toàn bộ các
loại SP

thu các sản
phẩm than và
các sản phẩm

mô nhu cầu trong kỳ.

đa ngành
trên nền
than (1)

Phát triển
SP thay thế
than (1)

thay thế than
Các chỉ tiêu PTBV Xã hội (6)
Chủ đề

chính

Chủ đề nhánh

Chỉ tiêu

Tăng trưởng lao
động hàng năm

SOC 01: Tốc độ
gia tăng( Tl) tổng
số lao động(Lt) làm
việc hàng năm của
toàn ngành than

Số lao động
được giành cho
địa phương

SOC 02: Tỷ lệ số
việc làm giành cho
lao động địa
phương và tăng
trưởng hàng năm

Tỷ lệ lao động
nữ

Đáp ứng
nhu cầu xã

hội về Lao
động, Việc
làm

Bình đẳng
giới

Sức khỏe-

Footer Page 13 of 148.

Giảm tỷ lệ lao

Thành phần đo
(% trong kỳ)

Mức độ đánh giá
-Tl tăng :DN phát triển
việc làm tăng.
- Tl giảm : ngược lại,
DN bị thu hẹp SX.
- Tl= 0 không có việc
làm mới.
-Tđp tăng : ưu đài địa
phương tăng, DN phát
triển.
-Tđp giảm ngược lại

SOC03: Tỷ số lao
động nữ trong

- Tổng số lao
động làm việc
của năm nay
- Tổng số lao
động làm việc
của năm trước
- Số lao động là
người địa
phương nơi có
hoạt động than.
- Tổng số LĐ
trong toàn ngành
than
- Tổng số lao
động nữ trong

ngành so với tổng
số lao động của

ngành.
- Tổng số lao

nữ.
- Tn xu hướng giảm

toàn ngành

động của toàn
ngành.

dần: DN chưa quan tâm
đến vấn đề xã hội.

SOC0 4: Tỷ lệ % số - Tổng số lao

- Tn xu hướng tăng : Dn
có cải thiện thu hút LĐ

- Tlđh tăng: DN chưa có
13


Header Page 14 of 148.
động làm việc

lao động làm việc

động phải làm

sự cải thiện,

trong môi trường trong môi trường độc việc trong môi

-Tlđh xu hướng giảm:

độc hại, nguy

hại, nguy hiểm so với trường độc hại

có quan tâm đổi mới

hiểm

tổng số lao động

- Tổng số lao

công nghệ để PT .

động sử dụng
trong ngành

An toànYTế- Văn

An toàn lao
động-cải thiện

SOC05: Tỷ lệ giảm
tai nạn lao động(

- Tổng số vụ tai
nạn lao động

- Các chỉ tiêu đều giảm
có sự cải thiện về điều

điều kiện lao
động

nhất là tai nạn LĐ
nặng) là mức độ
cải thiện về đảm
bảo an toàn LĐ của

năm sau (n)
- Tổng số vụ tai
nạn lao động
năm trước( n-1)

kiện an toàn LĐ
- Các chỉ tiêu > hoặc
bằng không: Tình hình
đảm bảo an toàn LĐ

hóa Giáo
dục

ngày càng xấu đi

năm sau so với
năm trước

SCO06: Số lượng và -Tổng số lao động -Tmb càng nhỏ: DN đã
Tỷ lệ lao động mắc

mắc bệnh nghề

có nhiều cải thiện.

bệnh nghề nghiệp

nghiệp

-Tmb tăng: DN chưa

-Tổng số lao động quan tâm đến an toàn
hiện có theo kỳ

môi trường làm việc.

báo cáo.
Các chỉ tiêu PTBV Môi trường (05)
Chủ đề
chính

Chất thải:
(Khí
Nước
Đất đá.)

Footer Page 14 of 148.

Chủ đề nhánh

Chỉ tiêu

ENC01.1:Tỷ lệ
giảm thiểu khối
lượng khí phát thải

từ quá trình SX và
SD than tính trên 1
Chất lượng
đơn vị sản phẩm.
không khí)
ENC01.2: Tỷ lệ
giảm thiểu khối
lượng phát thải ô
nhiễm không khí
môi trường vùng
mỏ
ENC01.3:Tỷ lệ
giảm khối lượng ô
nhiễm môi trường
Chất lượng nước nước vùng mỏ theo
sản lượng khai thác

Thành phần đo
(% trong kỳ)

Mức độ đánh giá

-Tổng lượng
GHG từ SX và
SD than
-Tổng sản lượng
than được SX và
sử dụng.
-Tổng lượng
GHG từ các mỏ

-Tổng sản lượng
than khai thác

-Tkt <0: có sự giảm
thiểu.
-Tkt ≥ 0: chất thải
không giảm có xu
hướng tăng.

-Lượng chất ô
nhiễm trong
nguồn nước
chẩy ra từ khai
thác.
-Tổng sản lượng

-Tnt <0: có sự giảm
thiểu.
- Tnt ≥ 0: nước thải
tăng, chưa được sử lý

- Tương tự như chỉ tiêu
1.

14


Header Page 15 of 148.

Chất thải, phế

thải rắn

Tái chế,
thu hồi

Các thông
số môi
trường

Sản phẩm
sạch

ENC 01.4: Tỷ lệ
giảm thiểu khối
lượng chất thải rắn
phát sinh trong quá
trình sản xuất

Tỷ lệ tái chế/thu ENC 02: Tỷ lệ %
hồi chất thải, phế tái chế, thu hồi sử
dụng chất thải, phế
thải so với tổng
số chất thải, phế thải so với tổng
khối lượng chất
thải
thải phát sinh trong
kỳ
Mức độ cải thiện ENC 03: Tỷ lệ %
thông số môi
thông số môi

than khai thác
- Khối lượng
chất thải năm
nay
- Khối lượng
chất thải rắn
năm trước
- Khối lượng
chất thải tái chế,
tái sử dụng năm
nay so với năm
trước.

- Thông số môi
trường đạt tiêu

-Trt <0: có sự giảm
thiểu bằng cải tiến công
nghệ.
- Trt ≥ 0: chất thải tăng,
chưa được sử lý, tái
chế.
-Ttc >0 và xu hướng
tăng rất tốt.
-Ttc ≤ 0 chưa có biện
pháp tái chế tốt.

- Đạt từ 80 đến 100%
thông số : loại tốt.

trường làm việc
trong mỏ, nhà

trường đạt tiêu
chuẩn trên tổng số

chuẩn trong kỳ - Đạt từ 70 đến 80%
- Tổng thông số thông số : loại khá.

máy và xung
quanh

thông số môi
trường

môi trường quy
định (độ bụi,

-Đạt từ 50 đến < 70%
thông số : loại TB.

không khí,
nước..)

- Đạt < 50 % thông số :
loại kém.

Tỷ lệ sản phẩm
sạch và quy mô

ENC 04: Tỷ lệ %
giá trị sản phẩm

- Tổng giá trị
sản phẩm được

-Tsxsh tăng: DN có
công nghệ tiên tiến.

áp dụng sản xuất
sạch hơn

được SX sạch so
với tổng giá trị sản

sản xuất sạch
- Tổng giá trị

-Tsxsh ≤ 0: DN áp dụng
qui trình SX sạch hơn

phẩm sản xuất

sản phẩm được
sản xuất trong

ngày càng giảm

kỳ

Doanh
nghiệp Môi trường
lao động

Doanh nghiệp

ENC 05: Tỷ lệ %

-Tổng số DN đạt - Tdn xu hướng tăng:

đạt chỉ tiêu môi
trường

số DN đạt chỉ tiêu
môi trường

chỉ tiêu môi
trường.

DN đã có biện pháp xử
lý, khắc phục đạt chỉ

-Tổng số DN
Ngành than.

tiêu MT
- Tdn xu hướng giảm:
ngược lại.

3.4.Tổ chức tổng hợp, đánh giá kết quả thực hiện các chỉ tiêu PTBV ngành công nghiệp Than

VN( trang 94 đến trang 98)
3.4.1. Đầu mối tổng hợp kết quả thực hiện các chỉ tiêu
3.4.2. Đầu mối đánh giá tổng quát kết quả thực hiện
3.4.3. Nguyên tắc chung đánh giá tổng quát kết quả thực hiện PTBV
3.4.3.1. Xác định kỳ đánh giá thực hiện PTBV ( sử dụng phương pháp chuyên gia)

Footer Page 15 of 148.

15


Header Page 16 of 148.
- Kỳ cơ bản là: 5 năm; Kỳ dài hạn: 10 năm, Kỳ tác nghiệp hàng năm.
3.4.3.2. Đánh giác mức độ thực hiện PTBV ( chuẩn đánh giá):
 Dựa vào kết quả thực hiện các chỉ tiêu trong bộ chỉ tiêu PTBV được phân thành 5 cấp độ tương
ứng 5 chuẩn đánh giá:
 Cấp độ 1. Thực hiện tốt PTBV: Nếu 100% các chỉ tiêu ( được coi là chuẩn 1) trong bộ chỉ tiêu
PTBV đều được thực hiện tốt và đáp ứng yêu cầu .
 Cấp độ 2. Về cơ bản đảm bảo thực hiện được PTBV: Nếu hầu hết các chỉ tiêu (khoảng 3/4 số
chỉ tiêu trở lên) trong từng nhóm chỉ tiêu( được coi là chuẩn 2): sản xuất kinh doanh, kinh tế xã hội và môi trường của bộ chỉ tiêu PTBV đều được thực hiện tốt và đáp ứng yêu cầu .
 Cấp độ 3. Việc thực hiện PTBV còn thấp so với yêu cầu: Trường hợp còn nhiều chỉ tiêu (từ
1/3 đến 1/4 số chỉ tiêu trong mỗi nhóm chỉ tiêu) đồng thời không được thực hiện tốt ( được coi
là chuẩn 3) thì được coi là thực hiện PTBV còn thấp so với yêu cầu. Khi đó nâng mức cảnh báo
về mức độ trầm trọng trong việc không đảm bảo thực hiện PTBV và đề xuất các giải pháp
thích hợp để giải quyết.
 Cấp độ 4. Về cơ bản chưa thực hiện PTBV: Trường hợp phần lớn đến hầu hết các chỉ tiêu (từ
2/3 đến 3/4 các chỉ tiêu trong từng nhóm chỉ tiêu) không được thực hiện tốt ( được coi là chuẩn
4)thì được coi là về cơ bản chưa thực hiện PTBV. Khi đó cảnh báo thảm họa về sự phát triển
không bền vững và khẩn trương đề xuất các giải pháp cấp bách và giải pháp chiến lược để giải
quyết tình trạng đó.

 Cấp độ 5. Không thực hiện PTBV: Trường hợp hầu hết (3/4 các chỉ tiêu trong từng nhóm) đến
tất cả các chỉ tiêu không đạt được yêu cầu PTBV( được coi là chuẩn 5). Khi đó đề xuất kiến
nghị dừng hoạt động để thực hiện tái cơ cấu theo yêu cầu PTBV.
 Ngoài 5 cấp độ chính nêu trên, còn đánh giá chuyên sâu và đánh giá tầm quan trọng tương
đối giữa các chỉ tiêu trong Bộ chỉ tiêu.
1. Đánh giá chuyên sâu theo kết quả thực hiện từng nhóm chỉ tiêu:
 Về nguyên tắc việc đánh giá mức độ thực hiện PTBV theo từng nhóm chỉ tiêu cũng gồm 5 cấp
độ nêu trên, ngoài ra còn đánh giá sâu hơn theo từng chỉ tiêu trong nhóm và làm rõ xu thế của
từng chỉ tiêu: đạt tốt, có xu thế cải thiện, không có xu thế cải thiện, có xu thế xấu đi. Tương
ứng với từng xu thế đó sẽ đưa ra các nhận xét cảnh báo và các đề xuất giải pháp khắc phục
phù hợp.
2. Đánh giá tầm quan trọng tương đối gữa các chỉ tiêu trong bộ chỉ tiêu:
 Căn cứ vào tình hình phát triển kinh tế - xã hội và yêu cầu thực tế :
 Trong giai đoạn từ nay đến 2020, các chỉ tiêu PTBV SXKD mà trong đó 3 chỉ tiêu các chỉ tiêu
PTBV SXKD mà trong đó 3 chỉ tiêu :
a, Mức độ về gia tăng trữ lượng than( chỉ tiêu 1);
b,Tỷ lệ tăng trưởng sản lượng than hàng năm;
c,Tỷ lệ gia tăng năng lực sản xuất hoặc giá trị sản phẩm mới thay thế than( chỉ tiêu 11)
Là những chỉ tiêu quan trọng nhất và xuyên suốt quá trình phát triển (để đáp ứng nhu cầu
than cho nền kinh tế và phát triển ngành), Ngoài ra các chỉ tiêu về an toàn lao động, chỉ tiêu

Footer Page 16 of 148.

16


Header Page 17 of 148.
giảm tỷ lệ lao động làm việc trong môi trường độc hại là những chỉ tiêu được ưu tiên, quan
trọng hơn .
 Còn giai đoạn sau năm 2020 thì nhấn mạnh hơn các chỉ tiêu trong lĩnh vực kinh tế - xã hội và

các chỉ tiêu về môi trường được xem là quan trọng để đánh giá PTBV.
3.5. Lộ trình và các giải pháp thực hiện bộ chỉ tiêu PTBV ngành công nghiệp Than
- Giai đoạn đến 2020: Nhấn mạnh và chú trọng hơn vào các chỉ tiêu PTBV trong SXKD than và các
chỉ tiêu đảm bảo an toàn lao động
- Giai đoạn sau 2020: Nhấn mạnh hơn vào lĩnh vực PTBV xã hội và PTBV môi trường
3.6. Xây dựng hệ thống cơ sở dự liệu thống kê, giám sát
3.6.1. Xây dựng hệ thống thông tin thống kê, giám sát
3.6.2. Tổ chức quản lý hệ thống thông tin
3.6.3. Biện pháp thực hiện
CHƯƠNG 4
ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NGÀNH CÔNG NGHIỆP THAN VIỆT NAM
TRÊN QUAN ĐIỂM PTBV VÀ KHUYẾN NGHỊ
4.1. Tổng quan chung quá trình phát triển ngành công nghiệp Than

Ngành công nghiệp Than Việt Nam đã ra đời và trải qua quá trình phát triển hơn 130
năm. Trong thời Pháp thuộc, từ năm 1883 đến tháng 3/1955 đã khai thác trên 50 triệu tấn than
sạch, đào hàng trăm km đường lò, bóc và đổ thải hàng chục triệu m3 đất đá.
Tổng cộng từ năm 1955 đến năm 2013, ngành công nghiệp Than đã khai thác được trên
620 triệu tấn than thương phẩm, bóc khoảng 2 tỷ m 3 đất đá và đào hơn 4 ngàn km đường lò, đổ
thải đất đá trên diện tích bãi thải hàng trăm ha; sử dụng hàng triệu m3 gỗ chống lò, hàng trăm
ngàn tấn thuốc nổ và hàng triệu tấn nhiên liệu các loại; trong đó, riêng từ năm 1995 (khi Tổng
công ty Than Việt Nam được thành lập) đến 2013 đã khai thác 465,4 triệu tấn than thương
phẩm (bằng 75% tổng sản lượng toàn ngành khai thác từ trước tới nay), đào 3.463,5 km đường
lò; bóc và đổ thải 1.442,2 triệu m 3 đất đá (đạt 86,6% tổng số đường lò và 72,1% tổng khối
lượng đất đá của toàn ngành từ năm 1955 đến 2013)[5].
4.2. Đánh giá thực trạng phát triển ngành công nghiệp than Việt Nam trên quan điểm phát triển
bền vững
Về nguyên tắc trong chương này sẽ tiến hành đánh giá thực trạng phát triển ngành công nghiệp
than Việt Nam thời gian qua trên quan điểm PTBV vừa để kiểm chứng bộ chỉ tiêu đã đề xuất, vừa để
phản ánh thực trạng phát triển ngành than thời gian qua.

Tuy nhiên:
- Căn cứ vào bộ chỉ tiêu PTBV ngành công nghiệp Than Việt Nam đã đề xuất trong Chương 3;
trong đó có nhiều chỉ tiêu chưa thuộc diện chỉ tiêu thống kê hoặc chỉ tiêu phải lập và báo cáo định kỳ
theo quy định hiện hành của Việt Nam;
- Do một số nguồn số liệu ở nhiều ngành, nhiều cấp hoặc chỉ có ở các doanh nghiệp, đơn vị liên
quan rải rác trên khắp cả nước, trong đó nhiều số liệu chưa được lập thành báo cáo thống kê của

Footer Page 17 of 148.

17


Header Page 18 of 148.
ngành, doanh nghiệp, đơn vị mà còn nằm ở các phòng, ban, bộ phận trong ngành, doanh nghiệp, đơn
vị, chẳng hạn như các số liệu về môi trường, về kinh tế - xã hội, về các sản phẩm trên nền than, các
sản phẩm thay thế than, v.v.; hơn nữa khả năng tiếp cận các nguồn số liệu đã có đối với cá nhân như
nghiên cứu sinh là rất hạn chế hoặc việc thu thập, tổng hợp, xử lý một số nguồn số liệu quá phức tạp
do chưa phải là số liệu thống kê theo quy định nên rất tốn kém về thời gian và kinh phí, vượt quá khả
năng của NCS;
- Một số số liệu về tài nguyên, trữ lượng than chưa phải là số liệu thống kê, chưa được cập nhật
hàng năm mà chỉ được thu thập, tổng hợp, xử lý bởi các đơn vị tư vấn lập quy hoạch qua các lần xây
dựng, điều chỉnh hoặc đánh giá tình hình thực hiện Quy hoạch phát triển ngành Than, chẳng hạn như
số liệu về tài nguyên, trữ lượng than (đã thăm dò, đã đưa vào khai thác và thăm dò bổ sung trong thời
kỳ thực hiện Quy hoạch) nên không tuân thủ kỳ tính toán, đánh giá (hằng năm hoặc 5 năm) các chỉ
tiêu như đã đề xuất.
- Tập đoàn TKV là đơn vị sản xuất than chính ở trong nước, cho đến năm 2013 chiếm hơn 95%
tổng sản lượng than của cả nước. Vì vậy, thực trạng phát triển sản xuất than của Tập đoàn TKV có thể
đại diện cho ngành công nghiệp Than Việt Nam.
Nên trong chương này sẽ chỉ tiến hành đánh giá thực trạng phát triển ngành công nghiệp Than
Việt Nam thời gian qua chủ yếu thông qua số liệu của Tập đoàn TKV trên một số mặt theo quan điểm

PTBV thông qua tính toán một số chỉ tiêu đã đề xuất có thể tiếp cận thu thập số liệu mang tính đại
diện. Do chưa thể tính toán đầy đủ các chỉ tiêu trong bộ chỉ tiêu PTBV ngành than nên không thể đánh
giá một cách sâu sắc, cặn kẽ, chuẩn xác thực trạng phát triển của ngành than thời gian qua đã bền vững
hay chưa mà chỉ căn cứ vào kết quả tính toán một số chỉ tiêu để đưa ra một số nhận xét trên một số
mặt như sẽ nêu cụ thể dưới đây.
4.2.1. Thực trạng phát triển Kinh tế (sản xuất kinh doanh)
A. Thực trạng phát triển Kinh tế (sản xuất kinh doanh) than
1. Chỉ tiêu về gia tăng trữ lượng, tài nguyên than:
Tình hình biến động trữ lượng (TL), tài nguyên (TN) than từ năm 2002 đến năm 2014 được nêu ở
bảng 4.2. Qua số liệu nêu ở bảng 4.2 trang 108, cho thấy:
a. Tài nguyên than của cả nước đã có dấu hiệu tiệm cận đến giới hạn tiềm năng trữ lượng than sạch
địa chất sẵn có trong lòng đất. Ngoài ra, phần tài nguyên đạt cấp trữ lượng (cấp chắc chắn và tin cậy)
mới chỉ đạt 6,6% trên tổng số TL, TN.
b. Tài nguyên than tại vùng Đông Bắc, là vùng mỏ truyền thống đã khai thác trên 130 năm và hiện
chiếm trên 95% tổng sản lượng than cả nước, tuy ngày càng được thăm dò nâng cấp song vẫn còn ở mức
thấp: phần tài nguyên đạt cấp trữ lượng (gồm cấp chắc chắn và tin cậy) mới chỉ tăng lên từ 18% năm
2008 lên 35,5% năm 2014. Đặc biệt tại vùng than này có dấu hiệu bước vào thời kỳ suy giảm, và có
2.085,3 triệu tấn đang nằm phía dưới diện tích quy hoạch của tỉnh Quảng Ninh.
c. Tài nguyên than tại vùng Nội địa truyền thống tuy có mức độ thăm dò tương đối cao (cấp trữ
lượng đạt 85% tổng TL, TN) song có dấu hiệu bước vào thời kỳ suy giảm/cạn kiệt, Tài nguyên than tại
vùng Đồng bằng sông Hồng (ĐBSH) tuy có tiềm năng lớn nhưng mức độ thăm dò còn rất thấp, phần
than đạt cấp trữ lượng tin cậy mới chỉ đạt 1,3% trên tổng số TL, TN. Ngoài dấu hiệu tài nguyên than tại

Footer Page 18 of 148.

18


Header Page 19 of 148.
vùng Đông Bắc và Nội địa bắt đầu bước vào thời kỳ cạn kiệt thì điều quan ngại nhất từ góc độ phát triển

bền vững đối với ngành than là:

giảm

Phần TL, TN than còn lại có điều kiện khai thác ngày càng khó khăn, phức tạp hơn và chất lượng

 Vùng than ĐBSH tuy có tiềm năng lớn nhưng chưa tìm được công nghệ khai thác thích hợp đảm
bảo an toàn cho bề mặt và môi trường cũng như hiệu quả kinh tế.Đa phần các mỏ than phân bố rải rác ở
vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện khai thác phức tạp, trình độ phát triển KT-XH,
trình độ dân trí thấp, kết cấu hạ tầng chưa phát triển; nhiều mỏ có trữ lượng nhỏ đã dẫn đến những khó
khăn cho công tác đầu tư và quản lý các hoạt động khai thác, chế biến cũng như thu hút lao động.
Kết luận : Qua phân tích chỉ tiêu 1, có thể đánh giá chung là nguồn tài nguyên than nước ta có nhiều
đặc điểm bất lợi, mức độ thăm dò còn hạn chế và có độ tin cậy thấp; tài nguyên than tại các vùng mỏ
truyền thống có dấu hiệu bắt đầu bước vào thời kỳ suy giảm, đa phần còn lại có điều kiện khai thác
khó khăn, phức tạp.
Khuyến nghị:
- Đề nghị xem xét áp dụng chỉ tiêu tính trữ lượng than theo quy định của Tổng công ty Than
Việt Nam (nay là TKV) tại Quyết định số 2034QĐ/ĐC ngày 19/9/1998 với hai chỉ tiêu chính áp dụng
nội bộ là:
 Chiều dày vỉa hoặc lớp than tối thiểu: m  0,3m
 Độ tro tối đa: A k  50%
2. Chỉ tiêu về giảm Tỉ lệ tổn thất tài nguyên than trong quá trình khai thác:
Tỉ lệ tổn thất than trong khai thác của Tập đoàn TKV được nêu ở Bảng 4.3 trang 111
Qua số liệu ở bảng trên cho thấy tỉ lệ tổn thất than trong khai thác đã có xu thế giảm xuống, nhất là
trong khai thác lộ thiên, tuy nhiên trong khai thác hầm lò nếu tính cả các phần tổn thất này thì tỉ lệ tổn
thất than trong khai thác hầm lò còn cao hơn nhiều, thậm chí lên đến 40%.
Kết luận: Có thể nói xét theo chỉ tiêu (2) thì sự phát triển của ngành than đã có những cải
thiện nhất định theo hướng phát triển bền vững nhưng còn hạn chế (nhất là khai thác hầm lò), tiềm
năng để nâng cao hệ số tận thu than trong khai thác hầm lò vẫn còn cao.
Khuyến nghị:

 Cùng với sự phát triển của khoa học và công nghệ cần tận dụng tối đa khả năng khai thác lộ
thiên ở các khu vực mỏ có điều kiện cho phép để tận thu tối đa tài nguyên than.
 Đẩy mạnh đầu tư nghiên cứu công nghệ khai thác hầm lò áp dụng cơ giới hóa đồng bộ để
nâng cao năng suất, an toàn lao động và giảm tổn thất tài nguyên than.
 Tăng cường triển khai nghiên cứu công nghệ và các giải pháp thích hợp khai thác phần trữ
lượng than đáng kể (gần 2,1 tỷ tấn, chiếm khoảng 30% tổng trữ lượng, tài nguyên than hiện có) tại
vùng than Đông Bắc
3. Chỉ tiêu về tăng sản lượng than đáp ứng nhu cầu:
Sản lượng than của toàn ngành và của Tập đoàn TKV được nêu ở bảng 4.4, Trang 112.
Qua số liệu ở bảng trên cho thấy:

Footer Page 19 of 148.

19


Header Page 20 of 148.
- Sản lượng than tuy vẫn đáp ứng nhu cầu than trong nước nhưng từ 2012 đã có dấu hiệu suy giảm.
- Nhu cầu than trong nước tăng cao và đang tiệm cần dần đến mức sản lượng than có thể khai thác.
So sánh nhu cầu than dự báo và khả năng khai thác than trong nước cho thấy từ sau năm 2015 sẽ
thiếu than và đến năm 2020 tối đa chỉ đáp ứng được 60% nhu cầu.
Kết luận:
Có thể đánh giá rằng: (1) Việc tăng sản lượng than đã tiệm cận đến năng lực sản xuất sẵn có;
(2) Việc tăng năng lực sản xuất than đang tiệm cận dần đến giới hạn sẵn có của tiềm năng tài nguyên
than.
Khuyến nghị:
- Đẩy mạnh tiến độ thực hiện các dự án đầu tư khai thác than hầm lò để nâng cao năng lực sản
xuất vừa để bù đắp phần năng lực sản xuất giảm xuống của các mỏ lộ thiên, vừa để đáp ứng nhu cầu
than tăng cao.

- Giải pháp huy động tối đa các nguồn lực của xã hội tham gia đầu tư để góp phần thúc đẩy
tiến độ thực hiện các dự án đầu tư khai thác than.
4. Chỉ tiêu Mức độ đáp ứng nhu cầu nguyên, nhiên liệu than của nền KTQD
Sản lượng than khai thác và tiêu thụ trong nước giai đoạn 2006 – 2013 của Tập đoàn TKV được
nêu ở bảng 4.5 trang 113
Qua số liệu ở bảng trên cho thấy:
- Cho đến nay sản lượng than khai thác trong nước đảm bảo đáp ứng đủ nhu cầu than của nền
kinh tế và còn dư để xuất khẩu thu ngoại tệ phục vụ nhập khẩu vật tư, thiết bị mà trong nước chưa sản
xuất được cho ngành than.

- Tuy nhiên, nhu cầu than trong nước tăng cao và đang tiệm cần dần đến mức sản lượng
than có thể khai thác.
Kết luận:
- Cho đến nay sản lượng than khai thác trong nước đảm bảo đáp ứng đủ nhu cầu than của nền
kinh tế.
- Tuy nhiên, nhu cầu than trong nước tăng cao và đang tiệm cần dần đến mức sản lượng than có
thể khai thác. Dự báo từ sau năm 2015 sẽ thiếu than.
Khuyến nghị:
Ngoài các giải pháp như đã nêu ở chỉ tiêu 3 trên đây, cần phải:
- Sớm có các giải pháp và chính sách buộc các hộ sử dụng than trọng điểm sử dụng than tiết
kiệm, đồng thời các hộ sử dụng than khác phải chuyển đổi sang sử dụng các dạng năng lượng, nhiên
liệu khác.
- Quy hoạch các dự án nhiệt điện than ở miền Bắc sử dụng than trong nước, còn các dự án nhiệt
điện than ở miền Nam sử dụng than nhập khẩu để giảm chi phí vận tải.
5. Chỉ tiêu Tỷ lệ tăng trưởng lợi nhuận (%/năm)

Cho đến năm 2013, Tập đoàn TKV là đơn vị khai thác than chủ lực, chiếm trên 95% tổng
sản lượng than cả nước. Do vậy, có thể đánh giá chỉ tiêu Tỷ lệ tăng trưởng lợi nhuận của
Footer Page 20 of 148.

20


Header Page 21 of 148.

ngành than thông qua chỉ tiêu lợi nhuận sản xuất than của Tập đoàn TKV như được nêu trong
bảng 4.5a trang 114 và 4.6 trang 115 về lợi nhuận.
Kết luận: Lợi nhuận của ngành than ngày càng giảm mạnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng
tích lũy vốn để đảm bảo vốn đối ứng đáp ứng nhu cầu đầu tư phát triển mở rộng của ngành than thời
gian tới.
Khuyến nghị:
- Giải pháp đồng bộ tiết giảm chi phí, đổi mới công nghệ để nâng cao năng suất lao động và hiệu
quả sản xuất.
- Nhà nước cần có chính sách thuế, phí và hỗ trợ tài chính phù hợp đối với ngành than hướng
khuyến khích khai thác tận thu tối đa tài nguyên than đáp ứng nhu cầu đảm bảo phát triển bền vững
kinh tế - xã hội của đất nước và bảo vệ môi trường.
6. Chỉ tiêu Tỉ lệ sản phẩm qua chế biến từ than trên tổng sản phẩm (Tcb)

Cho đến nay ở nước ta sản phẩm than chủ yếu làm nhiên liệu/chất đốt cho các ngành sản
xuất và đời sống theo cách truyền thống. Việc chế biến than chủ yếu mới là chế biến thô như
làm than tổ ong phục vụ làm chất đốt sinh hoạt, làm than quả bàng thay thế than cục phục vụ
làm nhiên liệu cho các nồi hơi công nghiệp, v.v. mà chưa qua chế biến sâu.
Khuyến nghị:
Để nâng cao giá trị gia tăng, tạo ra các sản phẩm than sạch thân thiện với môi trường theo
hướng tăng trưởng xanh, phát triển bền vững, ngành than cần xây dựng và đẩy mạnh thực hiện chiến
lược đầu tư nghiên cứu chế biến sâu sản phẩm than.
B. Thực trạng phát triển kinh doanh đa ngành trên nền than (Phát triển lan tỏa)
7. Chỉ tiêu Mức độ tham gia vào chuỗi giá trị gia tăng trên nền than
C. Thực trạng phát triển các sản phẩm thay thế than
8. Chỉ tiêu Tỉ lệ gia tăng năng lực sản xuất hoặc giá trị sản phẩm mới thay thế nguyên, nhiên liệu

than
Do điều kiện thu thập số liệu khó khăn, phức tạp nên trong phần này mới chỉ đề cập đến một số sản
phẩm chủ yếu thay thế than để sản xuất điện năng, bao gồm thủy điện, dầu, khí, năng lượng tái tạo
(như Bảng 4.8 trang118)
4.2.2. Thực trạng về phát triển xã hội
4.2.2.1. Chỉ tiêu Tỉ lệ tăng trưởng lao động hàng năm bảng 4.9 a,b trang 119
4.2.2.2. Chỉ tiêu Tỷ lệ lao động nữ bảng 4.9.c
Nhận xét chung về nguồn nhân lực của ngành than:
Nguồn nhân lực của toàn ngành công nghiệp than nói chung và của Tập đoàn TKV nói riêng
mặc dù đã có sự phát triển cả về lượng và về chất lượng so với trước nhưng so với yêu cầu phát triển
trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và hội nhập vẫn còn nhiều bất cập trên mọi phương diện. Đặc biệt
trình độ hiểu biết về ngoại ngữ, kiến thức và kinh nghiệm tài chính, thương mại và pháp luật quốc tế,

Footer Page 21 of 148.

21


Header Page 22 of 148.
công nghệ cao, công nghệ chế biến sâu, quản trị chiến lược, quản trị nhân sự, văn hóa doanh nghiệp,
môi trường, tư duy kinh doanh, v.v. đều còn rất hạn chế, thậm chí non yếu.
4.2.2.3 Chỉ tiêu Tỷ lệ giảm tai nạn lao động và 4.2.2.4. Chỉ tiêu giảm tỷ lệ lao động làm việc trong môi
trường độc hại, nguy hiểm Bảng 4.10 trang 122
Như vậy, qua số liệu nêu trên cho thấy Tập đoàn TKV có tỷ lệ lao động làm việc nặng nhọc, độc
hại, nguy hiểm cao nhất và gần gấp đôi so với bình quân của các TĐKT, TCT.
4.2.3. Thực trạng về môi trường
Hiện nay, các chỉ tiêu PTBV về môi trường của cả nước nói chung và của ngành than nói riêng
vẫn chưa được quy định và tổ chức thực hiện một cách nghiêm chỉnh theo đúng tinh thần của chiến
lược tăng trưởng xanh và PTBV. Do đó việc đánh giá các chỉ tiêu về môi trường của ngành than chỉ
khái quát như sau:

Quá trình khai thác than gây nhiều ô nhiễm và tác động xấu tới môi trường sinh thái, để lại nhiều
hậu quả nghiêm trọng về môi trường cho các vùng mỏ. Những tác động chủ yếu đến môi trường của
khai thác than được thể hiện : Hậu quả từ khai thác lộ thiên: Bề mặt đất đá bị biến dạng và cảnh

quan môi trường bị thay đổi bởi các công trình khai thác, đổ thải, bãi thải và chất rắn, bụi,
tiếng ồn, bồi lấp sông suối do sự cuốn trôi của chất thải rắn, ô nhiễm nguồn nước bề mặt, ô
nhiễm không khí, phá vỡ cảnh quan, rừng, đất canh tác, huỷ hoại hệ động thực vật...Hậu quả
từ khai thác hầm lò: các vấn đề gây sụt lún bề mặt, biến đổi và ô nhiễm nguồn nước ngầm, túi
khí độc ...Hậu quả từ các hoạt động sàng tuyển và chế biến than: các vấn đề gây ô nhiễm
nguồn nước bề mặt, bãi thải và chất thải rắn...
Tập đoàn TKV đã bước đầu khắc phục được tình trạng ô nhiễm môi trường do quá trình
khai thác mỏ trước đây để lại và xử lý, ngăn ngừa ô nhiễm mới phát sinh; chất lượng môi
trường, cảnh quan các khu vực có hoạt động khai thác than của TKV đã được cải thiện.
Tuy nhiên, kết quả thực hiện hoạt động môi trường của Tập đoàn TKV mới chỉ dừng lại ở mức
khắc phục, hạn chế mức độ suy thoái môi trường tại vùng mỏ mà chưa đạt yêu cầu về PTBV,
nhất là về việc thực hiện tái chế chất thải, sản xuất sạch hơn và sản xuất sản phẩm thân thiện
với môi trường.
4.2.4. Các nguyên nhân chính ảnh hưởng đến thực hiện PTBV của ngành công nghiệp than
4.2.4.1. Chính sách khoáng sản : đối với ngành công nghiệp than còn nhiều bất cập, gây khó khăn cho
việc khai thác than có hiệu quả và tận thu tối đa tài nguyên.
4.2.4.2.Công tác lập và thực hiện chiến lược, quy hoạch phát triển: Còn nhiều bất cập và yếu kém gây
hậu quả nghiêm trọng đến việc quản lý, cấp phép, đầu tư, khai thác,sử dụng than.
4.2.4.3 Công nghệ khai thác, sàng tuyển, chế biến và sử dụng than: nói chung vẫn theo cách truyền
thống, lạc hậu vừa ít tạo ra giá trị gia tăng, vừa gây tổn thất tài nguyên cao và nhiều tác động xấu tới
môi trường.
Kết luận : Qua phân tích thực trạng quá trình phát triển ngành công nghiệp Than của nước ta trong
thời gian qua trên quan điểm phát triển bền vững thấy rằng:
Về Kinh tế (sản xuất kinh doanh): Tuy ngành công nghiệp Than đã có nhiều cố gắng để đảm
bảo sản lượng khai thác đáp ứng nhu cầu than cho đất nước, nhưng để phát triển bền vững thì ngành

Footer Page 22 of 148.

22


Header Page 23 of 148.
công nghiệp Than còn nhiều bất cập: như về sản lượng chỉ đáp ứng trước mắt, còn lâu dài thì phải tăng
cường tìm kiếm và khai thác tận thu và tìm các nguồn thay thế than.
Về môi trường cần có nhiều biện pháp như đầu tư thiết bị, cơ giới hóa, tạo môi trường lao động
tốt hơn, an toàn hơn, giảm tổn thất bằng các công nghệ tiên tiến và sản xuất sạch hơn và cần xanh hóa
diện tích đã khai thác.
Về xã hội cần xây dựng khu đô thị mỏ văn minh đảm bảo đủ yêu cầu về giáo dục, y tế, văn hóa
để công nhân an tâm sản xuất, về cơ chế chính sách khuyến khích và có chế độ thích đáng với công
nhân hầm lò, nhất là công nhân bậc cao, và chế độ đầu tư thích hợp cho phát triển mỏ mới, tăng cường
tính hài hòa với cộng đồng và phải đồng bộ qui hoạch tổng thể cả ngành năng lượng (điện, dầu khí) thì
mới phát triển bền vững.
+ Việc thực hiện trách nhiệm xã hội nói chung, đặc biệt là việc bảo tồn, phát triển các giá trị văn
hóa bản địa, nâng cao trình độ dân trí, xóa đói giảm nghèo, giải quyết việc làm, đảm bảo an ninh quốc
phòng, trật tự an toàn xã hội, v.v. ngày càng đòi hỏi nặng nề hơn, nghiêm ngặt hơn đối với các doanh
nghiệp nói chung và nhất là ngành công nghiệp than nói riêng.
4.3. Định hướng phát triển bền vững ngành công nghiệp Than Việt Nam
4.3.1. Quan điểm, nguyên tắc, phương châm phát triển
4.3.2. Mục tiêu phát triển
4.3.2.1. Mục tiêu tổng quát
4.3.2.2. Các mục tiêu cụ thể
a, Phát triển Kinh tế (sản xuất kinh doanh):
1) Sản xuất, chế biến than trong nước:
2, Nhập khẩu và đầu tư ra nước ngoài khai thác than đưa về nước:
3,Phát triển sản phẩm thay thế than
4) Phát triển kinh doanh các ngành nghề trên nền sản phẩm than

b, Phát triển hài hoà với cộng đồng:(thực hiện các chỉ tiêu về xã hội)
c, Công tác an toàn lao động và bảo vệ môi trường
4.3.3. Đề xuất một số định hướng phát triển
1. Định hướng phát triển sản xuất kinh doanh than (SXKD)
- Phát triển SXKD than trong nước: (a) Về công tác thăm dò, b) Về khai thác, c) Về sàng tuyển,
chế biến than, d)Về sử dụng than, e)Về đổi mới công nghệ hiện đại hóa ngành công nghiệp Than, f)
Về phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ ngành công nghiệp Than, g) Về công tác an toàn và bảo vệ môi
trường, h) Về thực hiện trách nhiệm xã hội
- Phát triển SXKD than ở nước ngoài: a) Nhập khẩu than, b) Đầu tư khai thác than đưa về nước
2. Định hướng phát triển các ngành nghề trên nền sản xuất than: a,Các sản phẩm đầu vào phục vào
SX than; b, Các sản phẩm từ Than, c) Các sản phẩm trên cơ sở khai thác các nguồn tài nguyên, tiềm
năng sẵn có trên địa bàn.
3. Định hướng phát triển các sản phẩm thay thế than: trong ngắn hạn, trong dài hạn : sản xuất các sản
phẩm trong thiên nhiên thay thế Than.
4. Các giải pháp thực hiện:

Footer Page 23 of 148.

23


Header Page 24 of 148.
a) Về tổ chức: Ban hành mới, sửa đổi, bổ sung, hoàn chỉnh các văn bản quy phạm pháp luật
hiện hành để tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho quản lý, khai thác, chế biến, kinh doanh than theo cơ
chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước;Tiếp tục đẩy mạnh cổ phần hoá các công ty sản xuất than,.
b) Về tài chính: Đẩy mạnh việc huy động vốn từ các thành phần kinh tế trong và ngoài nước
thông qua các hình thức hợp tác, liên doanh, liên kết, cổ phần hoá các doanh nghiệp v.v.
c) Về đầu tư: Đẩy nhanh tiến độ đầu tư các công trình mỏ than thông qua việc đa dạng hoá các
hình thức đầu tư để phát huy tối đa mọi nguồn lực, nâng cao hiệu quả đầu tư. Khuyến khích mở rộng
đầu tư phát triển các dự án thăm dò, khai thác than ở nước ngoài.

d) Giải pháp về phát triển nguồn nhân lực:
Tập trung đào tạo, nâng cao trình độ của đội ngũ cán bộ, công nhân kỹ thuật hiện có; phát triển
khối các trường chuyên ngành CN Than,
đ) Giải pháp về khoa học - công nghệ: Phát huy nội lực kết hợp với mở rộng hợp tác quốc tế về
nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ tiên tiến hợp lý trong thăm dò, khai thác, vận chuyển, chế
biến và sử dụng than;
e) Giải pháp cơ chế chính sách :Ban hành mới, sửa đổi, bổ sung, hoàn chỉnh các văn bản quy
phạm pháp luật hiện hành để tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho quản lý, khai thác, chế biến, kinh
doanh than và phát triển ngành than theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước;
CHƯƠNG 5
KỂT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. KẾT LUẬN
Ớ Việt Nam, phát triển bền vững đã trở thành quan điểm lãnh đạo của Đảng, đường lối chính sách
của Nhà nước. Ngày 17/8/2004, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định ban hành “Định hướng phát
triển bền vững ở Việt Nam” và tiếp theo, ngày 12 tháng 4 năm 2012 Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết
định Số: 432/QĐ-TTg “Phê duyệt Chiến lược Phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020”.
Đây là một chương trình, một kế hoạch hành động khung để thực hiện các mục tiêu phát triển bền
vững của toàn quốc, địa phương và các ngành trong thế kỷ 21. Trong chiến lược phát triển kinh tế-xã
hội của quốc gia, năng lượng luôn được xác định là một trong những vị trí quan trọng hàng đầu. Phát
triển bền vững năng lượng và các phân ngành năng lượng (Than, điện,dầu khí...) được quan tâm về
mặt chủ trương, chính sách, nhưng cho đến nay các công trình khoa học và kết quả nghiên cứu ở Việt
Nam, đặc biệt trong lĩnh vực CN Than còn ở mức khiêm tốn. Chính vì vậy, nghiên cứu sinh mạnh dạn
lựa chọn đề tài “Nghiên cứu phát triển bền vững ngành CN Than Việt Nam” làm luận án tiến sỹ. Đề
tài nghiên cứu là hoàn toàn mới, phức tạp nhưng có ý nghĩa về khoa học và thực tiễn với mong muốn
góp phần làm sáng tỏ các vấn đề lý luận chung về phát triển bền vững và phát triển bền vững ngành
CN Than VN cũng như xây dựng nội dung và bộ chỉ tiêu phát triển bền vững, đề xuất định hướng phát
triển bền vững ngành CN Than phù hợp với điều kiện thực tế Việt Nam. Qua quá trình nghiên cứu,
luận án đã đạt được những kết quả sau đây:
1. Luận án đã hệ thống hóa được cơ sở lý thuyết và các kinh nghiệm thực tế về phát triển bền vững
trong và ngoài nước. Đã nghiên cứu các tài liệu khoa học quốc tế và trong nước về lĩnh vực phát triển

Footer Page 24 of 148.

24


Header Page 25 of 148.
bền vững. Từ đó đã vận dụng nghiên cứu phát triển bền vững vào ngành CN Than Việt Nam.
2. Luận án đã xây dựng được nội dung PTBV ngành CN than, đề ra bốn 4 tiêu chí và ba nội dung phát
triển bền vững ngành CN than Việt Nam. Các yêu cầu và tiêu chí là: (i) Phát triển liên tục, ổn định, lâu
dài tạo sự ổn định cho sự phát triển nội tại của ngành than, (ii) Phát triển để đáp ứng nhu cầu của thế
hệ hiện tại nhưng không gây tổn hại đến việc đáp ứng nhu cầu của thế hệ tương lai,(iii) Phát triển có
trách nhiệm đối với xã hội và môi trường, (iiii) Phát triển phù hợp với đặc điểm của ngành công
nghiệp Than. Ba nội dung PTBV là (i) Phát triển bền vững về Sản xuất kinh doanh; (ii) Phát triển bền
vững về Kinh tế- xã hội; (iii) Phát triển bền vững về Môi trường.
3. Luận án đã Phân tích mô hình PSR (áp lực - trạng thái - ứng phó) và lưu đồ DSR của ngành công
nghiệp Than; vận dụng các chỉ tiêu của bộ chỉ tiêu Quốc gia Việt Nam và bộ chỉ tiêu PTBV năng
lượng, đề xuất bộ chỉ tiêu phát triển bền vững ngành CN than Việt Nam với 19 chỉ tiêu gồm 8 chỉ tiêu
Kinh tế(SXKD), 6 chỉ tiêu xã hội, 5 chỉ tiêu môi trường;
Trong mỗi chỉ tiêu PTBV đều thể hiện cấu trúc gồm : Khái niệm, phương pháp tính, công thức tính,
nguồn số liệu để tính, Kỳ tính toán, đánh giá và ý nghĩa của chỉ tiêu. Bộ chỉ tiêu được xây dựng theo
nguyên tắc mở để có thể bổ sung, cập nhật theo từng giai đoạn phát triển, và được đánh giá xin ý kiến
chuyên gia.
4. Luận án đã phân tích, đánh giá thực trạng quá trình phát triển ngành công nghiệp Than Việt Nam
trên quan điểm PT bền vững, qua đó chỉ ra các thách thức, hạn chế cần khắc phục và đã đề xuất định
hướng một số nội dung PTBV ngành CN than giai đoạn 2020 tầm nhìn 2030 đảm bảo theo chỉ tiêu
PTBV ngành CN Than.
5. Luận án cũng đã đề xuất xây dựng hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu bằng phương pháp thu thập,
phân tích và tổng hợp thông tin, tài liệu thực tế ngành CN Than; trên cơ sở đó tính toán, hoàn thiện bộ
chỉ tiêu phát triển bền vững ngành công nghiệp Than để qụản lý và giám sát quá trình phát triển bền

vững của ngành CN Than VN.
2. Kiến nghị (Hướng nghiên cứu tiếp theo)
Thông qua nghiên cứu luận án tiến sĩ với đề tài “Nghiên cứu phát triển bền vững ngành công
nghiệp than Việt Nam”, tác giả đề xuất hướng nghiên cứu tiếp trong việc phát triển bền vững ngành
năng lượng, ngành công nghiệp Than ở Việt Nam như sau:

- Nghiên cứu phát triển bền vững năng lượng và xây dựng bộ chỉ tiêu phát triển bền vững năng
lượng Việt Nam.

- Nghiên cứu phát triển bền vững các phân ngành năng lượng: điện và năng lượng tái tạo.
- Hoàn thiện bộ chỉ tiêu PTBV ngành công nghiệp than, đưa vào ứng dụng thực tế.

Footer Page 25 of 148.

25