đánh giá hiện trạng chất thải rắn trên địa bàn huyện ba vì và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NG

B NÔNG NGHI P VÀ PTNT
I H C THU L I

CAO VI T PHI

ÁNH GIÁ HI N TR NG CH T TH I R N TRÊN
HUY N BA VÌ VÀ

A BÀN

XU T GI I PHÁP NÂNG CAO

HI U QU QU N LÝ

LU N V N TH C S

Hà N i – 2015


B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

B NÔNG NGHI P VÀ PTNT

NG

I H C THU L I

CAO VI T PHI

ÁNH GIÁ HI N TR NG CH T TH I R N TRÊN

A BÀN

HUY N BA VÌ VÀ Ê XU T GI I PHÁP NÂNG CAO
HI U QU QU N LÝ
Chuyên ngành: Khoa h c môi tr
Mã s : 60-85-02

LU N V N TH C S
Ng

ih

ng d n khoa h c:

TS. Ph m Th Ng c Lan

Hà N i – 2015

ng


i

L IC M N

hoàn thành ch ng trình cao h c và vi t lu n v n Th c s khoa khoa h c chuyên
ngành Khoa h c môi tr ng, tôi đã nh n đ c r t nhi u s d y b o, h ng d n, góp ý
c a các th y cô Vi n Công ngh môi tr ng, Tr ng i h c Th y L i.
Tr c h t, tôi xin chân thành c m n đ n các th y cô Khoa Môi tr
h c Th y L i đã t n tình d y b o tôi trong su t quá trình h c t p.

ng, Tr

ng

i

Tôi xin g i l i bi t n sâu s c t i TS. Ph mTh Ng c Lan, tr ng b môn K thu t
môi tr ng, Khoa Môi tr ng, Tr ng
i h c Th y L i đã dành r t nhi u th i gian và
tâm huy t h ng d n tôi nghiên c u và hoàn thành lu n v n t t nghi p này.
Nhân đây, tôi c ng xin đ c g i l i c m n chân thành nh t t i Vi n đào t o sau đ i
h c, Tr ng
i h c Th y L i đã t o đi u ki n cho tôi h c t p, rèn luy n và hoàn thành
t t khóa hoc.
ng th i tôi c ng xin chân thành c m n t i lãnh đ o và cán b môi tr ng c a
UBND huy n Ba Vì, c a UBND các xã trên đ a bàn huy n Ba Vì, Công ty CP CNC Minh
Quân và nhân dân đ a ph ng đã t o đi u ki n cho tôi tìm hi u, đi u tra, kh o sát và
nghiên c u đ có d li u hoàn thành bài lu n v n này.
M c dù đã có nhi u c g ng hoàn thành bài lu n v n b ng t t c s nhi t tình và
n ng l c c a mình, tuy nhiên th i gian và nhi u đi u ki n h n ch khác nên không th
tránh kh i nh ng thi u sót, r t mong nh n đ c ý ki n đ ng góp quý báu c a Qúy th y cô
và các b n đ ng nghi p.
Tôi xin chân thành c m n!
Hà N i, n m 2015

Ng

i vi t

Cao Vi t Phi


ii
L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan: Lu n v n “ ánh giá hi n tr ng qu n lý ch t th i r n trên đ a
bàn huy n Ba Vì và đ xu t gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý” là do tôi th c hi n.
Nh ng s li u trong lu n v n đ c s d ng trung th c. K t qu nghiên c u đ
trình bày trong lu n v n ch a đ c công b trong b t c công trình nào khác.

Hà N i, n m 2015
Ng

i vi t

Cao Viêt Phi

c


iii
M CL C
L IC M

N ...................................................................................................................... i

L I CAM OAN ...............................................................................................................ii
DANH M C CÁC T

VI T T T .................................................................................. vi

DANH M C HÌNH V ....................................................................................................vii
DANH M C CÁC B NG.............................................................................................. viii
U ......................................................................................................................... - 1 -

M
CH

NG 1 - T NG QUAN V HI N TR NG QU N LÝ CTR T I VI T NAM

VÀ GI I THI U VÙNG NGHIÊN C U ................................................................... - 5 1.1 HI N TR NG QU N LÝ CTR T I VI T NAM ............................................. - 5 1.1.1. Ch t th i r n ................................................................................................ - 5 1.1.2. Ngu n phát sinh, l

ng và thành ph n CTR ............................................... - 5 -

1.1.3. Phân lo i CTR ............................................................................................. - 9 1.1.4. Hi n tr ng qu n lý CTR
1.1.5.

Vi t Nam......................................................... - 15 -

ánh giá hi u qu qu n lý CTR

Vi t Nam ............................................ - 18 -

1.2 GI I THI U VÙNG NGHIÊN C U ............................................................... - 19 1.2.1

i u ki n t nhiên, kinh t , xã h i huy n Ba Vì ....................................... - 19 -

1.2.1.1

u ki n t nhiên .................................................................................. - 19 -

1.2.1.2

c đi m kinh t , xã h i ........................................................................ - 23 -

1.2.1.3 Quy ho ch phát tri n kinh t - xã h i và b o v môi tr
Ch

ng 2 ÁNH GIÁ HI N TR NG CTRSH TRÊN

2.1 Ngu n phát sinh, l

ng ................. - 25 -

A BÀN HUY N BA VÌ ... - 28 -

ng và thành ph n ch t th i r n sinh ho t ......................... - 28 -

2.1.1

Thi t k phi u đi u tra CTRSH th c t phát sinh trên đ a bàn huy n Ba Vì .... - 28 -

2.1.2

Kh i l

ng và thành ph n CTRSH ........................................................... - 31 -

2.2 Hi n tr ng phân lo i, thu gom, v n chuy n và x lý CTRSH ........................... - 36 2.2.1

Hi n tr ng phân lo i CTRSH .................................................................... - 37 -

2.2.2

Hi n tr ng thu gom, v n chuy n................................................................ - 37 -

2.2.3

Hi n tr ng x lý CTRSH .......................................................................... - 41 -


iv
2.2.4

Nh ng t n t i trong công tác qu n lý CTRSH c a Huy n Ba Vì ............. - 45 nh h

2.2.5
Ch

ng 3

TRÊN

ng qu n lý CTRSH trên đ a bàn ................................................. - 46 -

XU T GI I PHÁP NÂNG CAO HI U QU QU N LÝ CTRSH

A BÀN HUY N BA VÌ ............................................................................... - 47 -

3.1 C s đ xu t gi i pháp ....................................................................................... - 47 3.1.1 C s lý lu n ................................................................................................. - 47 3.1.2 C s khoa h c, k thu t và công ngh ........................................................ - 48 3.1.3

C s pháp lý ............................................................................................. - 48 -

3.2 Gi i pháp qu n lý ................................................................................................. - 50 3.2.1

Tuyên truy n nâng cao nh n th c c a t ch c, cá nhân v CTRSH ......... - 50 -

3.2.2

D ng c đ ng, phân lo i CTRSH đ i v i h gia đình, c quan và đ a đi m

công c ng. .............................................................................................................. - 53 3.2.3

T ch c h th ng thu gom, x lý CTRSH................................................. - 54 -

3.2.3.1 Ph

ng ti n, th i gian thu gom v n chuy n CTRSH ............................ - 54 -

3.2.3.2 S đ th c hi n các tuy n đ

ng v n chuy n CTRSH ........................ - 55 -

3.2.3.3 Quy ho ch bãi t p k t c a các xã ......................................................... - 56 3.2.3.4 Công tác qu n lý .................................................................................... - 57 3.2.4

xu t mô hình qu n lý CTR hi u qu cho đ a bàn huy n Ba Vì ........... - 58 -

3.2.4.1 Mô hình qu n lý hành chính .................................................................. - 58 3.3 Gi i pháp k thu t.............................................................................................. - 61 3.3.1
3.3.2

Quy ho ch t h p bãi x lý ....................................................................... - 61 xu t gi i pháp công ngh - Xây d ng khu liên h p x lý CTRSH trên c

s k t h p khu x lý và công ngh s n có. ............................................................ - 61 3.3.2.1 S đ công hi n t i ................................................................................ - 61 3.3.2.2 Mô hình x lý đ xu t............................................................................ - 64 3.3.3.2 M t s thông s thi t k c a khu liên h p x lý rác Ba Vì ................... - 69 3.4

ánh giá hi u qu kinh t và môi tr

3.4.1

ánh giá hi u qu môi tr

ng c a gi i pháp đ xu t ....................... - 71 -

ng ................................................................... - 71 -


v
3.4.2

ánh giá hi u qu kinh t - xã h i ............................................................. - 72 -

3.4.2.1 Hi u qu đ i v i doanh nghi p.............................................................. - 72 3.4.2.2 Ti t ki m các ngu n l c c a nhà n
3.4.2.3 Ti t ki m chi phí h tr
canh tác trong vùng nh h

nh h

ng môi tr

c trong v n đ x lý môi tr

ng môi tr

ng - 72 -

ng đ i v i nhân kh u và đ t

ng (theo Quy t đ nh s 03/2011/Q -

UBND ngày 25/01/2011): ................................................................................. - 73 3.4.2.4 Ti t ki m chi phí đ n bù di dân, gi i phóng m t b ng .......................... - 74 3.4.2.5 Hi u qu xã h i ...................................................................................... - 74 K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................................................... - 76 TÀI LI U THAM KH O........................................................................................... - 79 PH L C ..................................................................................................................... - 83 -


vi

DANH M C CÁC T
Ti ng
Vi t

VI T T T

BCL CTR
BCL HVS
BVMT
BVTV
B TN&MT
CBCNV
CTNH

CTR
CTRHC
CTRSH
CTRCN
CTRYT
HTX
H ND
Khu LHXL CTR
KCN, KCX
NCKH
PTBV
QH
QCVN và TCVN
UBND
S TN & MT
TCMT
TNHH
VSMT

Bãi chôn l p ch t th i r n
Bãi chôn l p h p v sinh
B o v môi tr ng
B o v th c v t
B Tài nguyên và Môi tr ng
Cán b công nhân viên
Ch t th i nguy h i
Ch t th i r n
Ch t th i r n h u c
Ch t th i r n sinh ho t
Ch t th i r n công nghi p

Ch t th i r n y t
H p tác xã
H i đ ng nhân dân
Khu liên hi p x lý ch t th i r n
Khu công nghi p, khu ch xu t
Nghiên c u khoa h c
Phát tri n b n v ng
Quy ho ch
Quy chu n Vi t Nam và Tiêu chu n Vi t Nam
y ban nhân dân
S Tài nguyên và Môi tr ng
T ng c c môi tr ng
Trách nhi m h u h n
V sinh môi tr ng

URENCO

Công ty trách nhi m h u h n nhà n c m t thành viên
môi tr ng đô th
Reduction – Reuse - Recycly
(Gi m thi u – Tái s d ng - Tái ch )

Ti ng Anh

3R


vii

DANH M C HÌNH V

Trang
Hình 1.1

T l phát sinh CTRSH t i các vùng nông thôn Viêt Nam n m 2007

10

Hình 1.2

CTR phát sinh t ho t đ ng s n xu t và sinh ho t c a làng ngh đúc

14

đ ng

i Bái – B c Ninh

Hình 1.3

B n đ huy n Ba Vì

21

Hình 2.1

Bãi đ CTRSH t phát ngay trong làng và góc c a m t khu ch c t i

32

xã Tòng B t – Huy n Ba Vì

Hình 2.2
Hình 2.3

Bi u đ t l thành ph n CTRSH huy n Ba Vì

33

Bi u đ t lê thành ph n CTRSH huy n Ba Vì t i bãi x lý Xuân S n

34

Hình 2.4

Bi u đ l

ng CTRSH huy n Ba Vì t n m 2010-2014

35

Hình 2.5

Bi u đ l

ng CTRSH huy n Ba Vì n m 2014

36

Hình 2.6

Bãi trung chuy n CTRSH trên đ a bàn huy n Ba Vì

40

Hình 2.7

Khu x lý rác Xuân S n – T n L nh – Ba Vì

44

Hình 3.1

Ho t đ ng tuyên truy n và v sinh BVMT c a đoàn thanh niên Xã
Tây ng – huy n Ba Vì n m 2015

52

Hình 3.2

Xe gom rác tiêu chu n t i xã Yên S - Hoài

55

c

Xe gom CTRHC (màu xanh) – Xe gom CTRVC (màu tr ng)
Hình 3.3

Bãi trung chuy n CTRSH không có t

ng rào và mái che t i cánh

56

đ ng xã V t L i – Ba Vì
Hình 3.4

Bãi trung chuy n CTRSH có t

ng rào và mái che t i xã Chu Minh –

57

huy n Ba Vì
Hình 3.5

Mô hình qu n lý CTRSH hi n t i c a huy n Ba Vì

58

Hình 3.6

Mô hình qu n lý hành chính đ xu t trong qu n lý CTRSH

60

Hình 3.7

S đ x lý CTRSH đang đ

62

c áp d ng cho x lý CTRSH c a huy n

Ba Vì
Hình 3.8

Mô hình x lý CTRSH đ xu t cho huy n Ba Vì

64


viii
DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 1.1

Các d ng ch t th i phát sinh t nh ng ngu n khác nhau

05

B ng 1.2

Thành ph n CTR t nhi u ngu n khác nhau

06

B ng 1.3

Hàm l

07

B ng 1.4

T ng h p l

B ng 1.5

ng C, H, O, N trong CTR

c tính l

ng CTR nông nghi p phát sinh n m 2008, 2010
ng CTR đô th phát sinh đ n n m 2025

B ng 1.6

Ch t th i đi n t phát sinh

B ng 1.7

M c đ th c hi n các ch tiêu v qu n lý CTR đã đ t ra đ n n m
2010 trong Chi n l

B ng 2.1

Vi t Nam t 2002 đ n 2006

c b o v môi tr

09
10
13
16

ng qu c gia

B ng t ng h p phi u đi u tra CTRSH phát sinh trên đ a bàn

31

đ i v i h gia đình
B ng 2.2

L ch trình thu gom, v n chuy n CTRSH trên đ a bàn huy n Ba Vì

38

B ng 2.3

S l

41

B ng 2.4

Hi n tr ng các bãi trung chuy n CTRSH c a huy n Ba Vì

41

B ng 3.1

B ng thông s thi t k nhà máy đ t rác Ba Vì

70

B ng 3.2

B ng d toán các h ng m c công trình c a nhà máy

70

B ng 3.3

D toán chi phí đ u t nhà máy

71

B ng 3.4

ng ng

i và ph

ng ti n thu gom trên toàn huy n

ánh giá hi u qu đ i v i doanh nghi p c a d án

72

-1M

U

1.1. Tính c p thi t c a đ tài
Ngày nay, cùng v i s phát tri n đi lên c a kinh t - xã h i, đ i s ng con ng
càng đ

c nâng cao. S phát tri n m nh m c a công nghi p, nông nghi p, th

d ch v đã đ a v th và cu c s ng c a đ t n

i ngày

ng m i và

c ta lên m t t m m i. Tuy nhiên, cu n theo

s phát tri n m nh m và v i vã đó là muôn vàn các v n đ b t c p và nh c nh i mà h u
qu c a nó đã và đang gây ra khi n chúng ta không th bàng quan. V n đ th
đ

ng xuyên

c đ a ra bàn lu n và luôn nóng b ng b i m c đ nghiêm tr ng và tính c p thi t c a

nó, đó chính là v n đ ô nhi m môi tr

ng.

Cùng v i s phát tri n v kinh t , xã h i, đô th hóa ngày càng m nh m , v n đ ch t
th i r n, đ c bi t là ch t th i r n sinh ho t và ch t th i r n nguy h i t b nh vi n, các c
s s n xu t, nhà máy, c m công nghi p,…đã th c s tr thành m t v n đ nh c nh i, nh
h

ng tr c ti p t i ch t l

ng cu c s ng c a chúng ta.

Trong các n m g n đây,

ng và Nhà n

c ta đã có nhi u ch tr

ng, chính sách đ u

t cho qu n lý ch t th i r n, tuy v y th c t m i t p trung đ u t ch y u cho khu v c
thành ph , đô th và các khu công nghi p. Và m i g n đây, cùng v i chính sách v xây
d ng nông thôn m i, v n đ qu n lý ch t th i r n mà đ c bi t là ch t th i r n sinh ho t đã
quan tâm và đ a vào nh m t ch tiêu đ xây d ng nông thôn m i. V i h n 80% dân s
c ac n

c, và h n 70% dân s vùng đ ng b ng sông H ng s ng

nông thôn, thì chính

sách này th c s thi t th c và có ý ngh a to l n.
Tuy nhiên, tr

c th c tr ng đô th hóa nhanh chóng hi n nay, ranh gi i gi a nông thôn

và thành th không còn rõ ràng. S thay đ i nhanh c v s l
Vi c xây d ng đ

ng và thành ph n c a CTR.

c m t mô hình qu n lý cho phù h p và hi u qu th c s là khó kh n và

c n th c nghi m r t nhi u. Không n m ngoài quy lu t bi n đ i đó, huy n Ba Vì, m t
huy n nông thôn mi n núi c a Thành ph Hà N i đang có nh ng thay đ i, không còn
nguyên th y cái “nông thôn mi n núi” v n có. Cùng v i s đi lên c a đ t n

c, s chuy n


-2d ch c c u kinh t - xã h i m nh m . T m t huy n n i ti ng v i khí h u trong lành, môi
tr

ng thiên nhiên hoang s , v n đ ô nhi m nói chung và ô nhiêm ch t th i r n nói riêng

ch a t ng nh c t i trong nh ng n m tr
thành m i quan ng i l n c a đ a ph

c đây. Ngày nay, ch t th i r n đã và đang d n tr

ng tr

c th c tr ng ra t ng nhanh v s l

đ i ph c t p v thành ph n và thi u kinh nghi m trong qu n lý. Nh n th y đ
thi t ph i xây d ng m t mô hình qu n lý và ph

ng, bi n
c tính c n

ng pháp x lý hi u qu phù h p v i th c

t . Do v y, đ tài “ ánh giá hi n tr ng ch t th i r n trên đ a bàn huy n Ba Vì và đ xu t
gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý” là c n thi t, có ý ngh a khoa h c và th c ti n.
1.2 M c đích nghiên c u
-

ánh giá đ

-

xu t đ
it

1.3
1.3.1

c hi n tr ng qu n lý ch t th i r n sinh ho t trên đ a bàn huy n Ba Vì.
cm ts

gi i pháp qu n lý ch t th i r n sinh ho t phù h p.

ng và ph m vi nghiên c u

it

ng nghiên c u

CTR sinh ho t h gia đình, CTR thông th

ng phát sinh t các c s công c ng, ch ,

nhà hàng, …. thu c vùng nghiên c u.
1.3.2 Ph m vi nghiên c u
a ph n huy n Ba Vì
1.4 Ph

ng pháp nghiên c u

Lu n v n đã s d ng các ph

ng pháp sau đ nghiên c u:

1.4.1 Phân tích, t ng h p s li u
i u tra, kh o sát và thu th p các tài li u, s li u liên quan đ n đ tài:
- Các tài li u, s li u liên quan đ n các xã, c s s n xu t, kinh doanh trên đ a bàn
huy n Ba Vì.


-3- Các s li u v đi u ki n t nhiên, kinh t - xã h i, đ nh h

ng phát tri n kinh t - xã

h i c a huy n Ba Vì và thành ph Hà N i.
- Quá trình hình thành và phát tri n c a các làng xã, th tr n trên đ a bàn huy n.
-

i u tra, kh o sát và thu th p các tài li u, s li u v th c tr ng qu n lý CTR, mô

hình qu lý CTR trên đ a bàn huy n Ba Vì.
1.4.2 Ph

ng pháp k th a

Lu n v n có k th a m t cách ch n l c các nghiên c u đã có liên quan đ n đ tài.
Các nghiên c u đã th c hi n tr

c đây v qu n lý CTR vùng ven đô, qu n lý CTR nông

thôn và CTR thành ph , bao g m: CTR, CTR y t , CTR làng ngh , ….
1.4.3 Ph
-

ng pháp đánh giá và đ xu t

D a vào các tài li u, s li u thu th p đ

c ti n hành phân tích đánh giá m i quan h

gi a 3 ch th “ Các c p qu n lý – đ n v thu gom x lý – ng

i dân” trong công tác qu n

lý CTRSH trên đ a bàn trong quá trình đô th hóa và kinh t xã h i phát tri n m nh m .
-

C u trúc làng xã trong huy n bi n đ i nh th nào trong quá trình đô th hóa; trình

đ dân trí, v n hóa, l i s ng, đ c đi m c s h t ng…
- Th c tr ng qu n lý và các mô hình qu n lý CTRSH.
1.4.4 Ph

ng pháp so sánh đ i ch ng

- Lu n v n đã s d ng ph

ng pháp so sánh, đ i ch ng đ so sánh k t qu nghiên c u

v i các k t qu nghiên c u đã có v các vùng nông thôn và thành th .
-

ánh giá hi u qu c a các gi i pháp đ xu t, t đó l p lu n ch ng minh đ

c

nh ng đóng góp đáng k c a lu n v n.
1.4.5 Ph

ng pháp chuyên gia

Lu n v n đã s d ng các thông tin, ý ki n đóng góp c a các chuyên gia trong l nh
v c qu n lý CTRSH và b o v môi tr
tác qu n lý t i đ a ph

ng.

ng, nh ng nhà l p chính sách, cán b

làm công


-41.4.6 Ph

ng pháp đi u tra th c đ a

- Kh o sát th c đ a, quan sát tr c ti p v tình hình phân lo i, thu gom, v n chuy n và
x lý CTRSH.
- Kh o sát nh ng t n t i, các đi m t p k t ch a h p v sinh, rác th i ch a đ
gom đúng quy đ nh,…t i các đ a ph

c thu

ng trên đ a bàn huy n Ba Vì.

- Làm vi c (l y ý ki n, xin s li u, tài li u,…) v i dân đ a ph

ng và cán b ph trách

cùng các c p lãnh đ o t i m t s xã thu c huy n Ba Vì.
1.5 N i dung nghiên c u
- ánh giá th c tr ng qu n lý và x lý CTRSH trên đ a bàn nghiên c u.
- Phân tích nguyên nhân và đ a ra đ

c gi i pháp phù h p cho v n đ nghiên c u.

- ánh giá hi u qu c a gi i pháp.
-

a ra các ki n ngh , ý ki n đóng góp cho các đ tài nghiên c u ti p theo.


-5CH

NG 1 - T NG QUAN V HI N TR NG QU N LÝ CTR T I VI T NAM
VÀ GI I THI U VÙNG NGHIÊN C U

1.1 HI N TR NG QU N LÝ CTR T I VI T NAM
1.1.1. Ch t th i r n
Ch t th i r n là t t c các ch t th i phát sinh do ho t đ ng s ng c a con ng
đ ng v t t n t i

d ng r n đ

i và

c th i b khi không còn h u d ng hay không mu n s

d ng n a [19].
1.1.2. Ngu n phát sinh, l

ng và thành ph n CTR

Các d ng ch t th i phát sinh t nh ng ngu n khác nhau đ

c trình bày tóm t t trong

B ng 1.1.
B ng 1.1: Các d ng ch t th i phát sinh t nh ng ngu n khác nhau
Ngu n phát
sinh
Khu dân c

N i phát sinh

Các d ng ch t th i r n

H gia đình, bi t th , Th c ph m d th a, bao bì hàng hoá
chung c
(b ng gi y, g , v i, da, cao su, PE, PP,
thi c, nhôm, th y tinh…), tro, đ dùng
đi n t , v t d ng h h ng (đ gia d ng,
bóng đèn, đ nh a, th y tinh…), ch t
th i đ c h i nh ch t t y r a (b t gi t,
ch t t y tr ng…), thu c di t côn trùng,
n c x t phòng bám trên rác th i.
Khu th ng m i Nhà kho, nhà hàng, ch , Gi y, nh a, th c ph m th a, th y tinh,
khách s n, nhà tr , các kim lo i, ch t th i nguy h i….
tr m s a ch a, b o hành
và d ch v .
C quan, công Tr ng h c, b nh vi n, Gi y, nh a, th c ph m th a, th y tinh,
s
v n phòng c
quan kim lo i, ch t th i nguy h i….

chính ph .
Công trình xây Khu nhà xây d ng m i, Xà b n, s t thép v n, vôi v a, g ch v ,
d ng
s a ch a nâng c p m bê tông, g , ng d n……
r ng đ ng ph , cao c,
san n n xây d ng.


-6D ch v công Ho t đ ng d n rác v
c ng đô th
sinh đ ng ph , công
viên, khu vui ch i, gi i
trí, bùn c ng rãnh.
Khu công
Công nghi p xây d ng,
nghi p
ch t o, công nghi p
n ng, nh , l c d u, hoá
ch t, nhi t đi n.
Nông nghi p
ng c , đ ng ru ng,
v n cây n qu , nông
tr i.

Gi y, nilon, v bao gói, th c ph m th a,
lá cây, cành cây, bùn c ng rãnh…
Ch t th i do quá trình s n xu t công
nghi p, ph li u….

Lá cây, cành cây, xác gia súc, th c n

gia súc th a hay h h ng, r m r , ch t
th i nguy h i nh thu c sát trùng, phân
bón, thu c tr sâu đ c th i ra cùng v i
bao bì đ ng hoá ch t đó.
(Ngu n: Integrated Solid Waste Management, McGRAW-HILL 1993)

a. Thành ph n c a CTR:
- Thành ph n c a CTR mô t các thành ph n riêng bi t mà t đó t o nên các dòng ch t
th i, m i quan h gi a các thành ph n này đ

c bi u di n theo % kh i l

ng. Thành ph n

CTR có th là thành ph n riêng bi t ho c thành ph n hóa h c.
B ng 1.2: Thành ph n CTR t nhi u ngu n khác nhau

STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

13

Thành ph n
Rác th c ph m
Gi y
Carton
V sò, c, cua
Nh a
Tre, r m r
Th y tinh
Nilon
G
Lon đ h p
Tro
V i
Da

H gia đình
61,0 - 96,6
1,0 - 19,7
0 - 4,6
0
0 - 10,8
0
0 - 25,0
0 - 36,6
0 - 7,2
0 - 10,2
0
0 - 14,2

0

Ph n tr m kh i l ng (%)
Nhà hàng
Nhà tr ng
Khách s n
23,5 - 75,
79,5 - 100,0
1,5 - 27,5
0 - 2,8
0
0-0,5
0
0
3,5 - 18,9
0 - 6,0
0
0
1,3 - 2,5
0 - 1,0
8,5 - 34,4
0 - 5,3
0 - 20,2
0
0 - 4,0
0 - 1,5
0
0
1,0 - 3,8
0

0 - 4,2
0

Rác ch
20,2 – 100
0 - 11,4
0 - 4,9
0 - 10,1
0 - 7,6
0 - 7,6
0 - 4,9
0 - 6,5
0 - 5,3
0 - 2,1
0 - 2,3
0,5 - 8,1
0-1,6


-7-

STT

Thành ph n

14
15
16
17
18

19

Sành s
Cao su m m
Cao su c ng
Kim lo i màu
Xà b n
Styrofoam

H gia đình
0 - 10,5
0
0 - 2,8
0 - 3,3
0 - 9,3
0 - 1,3

Ph n tr m kh i l ng (%)
Nhà hàng
Nhà tr ng
Rác ch
Khách s n
0
0 - 1,3
0 - 1,5
0
0
0 - 5,6
0
0

0 - 4,2
0
0
0 - 5,9
0
0
0 - 4,0
1,0 - 2,0
0 - 2,1
0 - 6,3
(Ngu n: CITENCO – CENTEMA, 2002)

B ng 1.2: Cho ta th y trong thành ph n riêng bi t c a CTRSH, ch t th i th c ph m
chi m t l cao nh t, k đ n là gi y, nylon, nh a,…tro và da có giá tr th p nh t.
B ng 1.3: Hàm l

ng C, H, O, N trong CTR

Tính theo ph n tr m tr ng l
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Thành ph n
Th c ph m
Gi y
Carton
Plastic
V i
Cao su
Da
Rác làm v n
G
B i, tro, g ch

Carbon

Hydro

48.00
3.50
4.40
60.00
55.00
78.00
60.00
47.80
49.50
26.30

6.40
6.0

5.90
7.20
6.60
10.00
8.00
6.00
6.00
3.00

Oxy

Nit

ng khô (%)
Tro

37.50
2.60
5.00
44.00
0.30
6.00
44.60
0.30
5.00
22.80
10.00
31.20
4.60
2.45

2.00
10.00
11.6
10.0
10.00
38.0
3.40
4.50
42.7
0.20
1.50
2.00
0.50
68.00
(Ngu n: Tr n Hi u Nhu và c

L u
hu nh
0.40
0.20
0.20
0.15
0.40
0.30
0.10
0.20
ng s , 2001)

B ng 1.3 cho th y, thành ph n C là cao nh t, tùy theo m i lo i CTR mà thành ph n
c a nó c ng thay đ i. Thành ph n này đ c s d ng đ xác đ nh nhi t l ng c a CTR.

-8b. Tính ch t c a ch t th i r n:
- D n (N): Các ch t th i

th r n ho c l ng mà b n thân chúng có th n do k t qu

c a ph n ng hoá h c (ti p xúc v i ng n l a, b va đ p ho c ma sát), t o ra các lo i khí
nhi t đ , áp su t và t c đ gây thi t h i cho môi tr

ng xung quanh.

- D cháy (C): bao g m
+ Ch t th i l ng d cháy: là các ch t l ng, h n h p ch t l ng ho c ch t l ng ch a
ch t r n hòa tan ho c l l ng có nhi t đ cháy không quá 555oC.
+ Ch t th i r n d cháy: là các ch t r n có kh n ng s n sàng b c cháy ho c phát l a
do b ma sát trong các đi u ki n v n chuy n.
+ Ch t th i có kh n ng t b c cháy: là ch t r n ho c l ng có th t nóng lên trong
đi u ki n v n chuy n bình th

ng, ho c t nóng lên do ti p xúc v i không khí và có kh

n ng b t l a.
- n mòn (AM): các ch t th i, thông qua ph n ng hoá h c, s gây t n th
tr ng các mô s ng khi ti p xúc ho c trong tr
hàng hoá và ph

ng ti n v n chuy n. Thông th

ng nghiêm

ng h p rò r s phá hu các lo i v t li u,
ng đó là các ch t ho c h n h p các ch t

có tính axit m nh (pH nh h n ho c b ng 2) hay ki m m nh (pH l n h n ho c b ng
12,5).
- Oxi hoá (OH): các ch t th i có kh n ng nhanh chóng th c hi n ph n ng oxy hoá
to nhi t m nh khi ti p xúc v i các ch t khác, có th gây ra ho c góp ph n đ t cháy các
ch t đó.
- Gây nhi m trùng (NT): các ch t th i ch a các vi sinh v t ho c đ c t đ
gây b nh cho con ng

c cho là

i và đ ng v t.

- Có đ c tính ( ): bao g m
+

c tính c p: các ch t th i có th gây t vong, t n th

h i cho s c kh e qua đ
+

ng nghiêm tr ng ho c có

ng n u ng, hô h p ho c qua da.

c tính t t ho c mãn tính: các ch t th i có th gây ra các nh h

mãn tính, k c gây ung th do n ph i, hít th ph i ho c ng m qua da.

ng t t ho c


-9+

c tính sinh thái ( S): các ch t th i có th gây ra các tác h i ngay l p t c ho c t

t đ i v i môi tr

ng, thông qua tích lu sinh h c và (hay) tác h i đ n các h sinh v t.

1.1.3. Phân lo i CTR
Vi c phân lo i CTR có th th c hi n theo nhi u cách khác nhau. N u phân chia theo
ngu n g c phát sinh, có th chia ra CTR sinh ho t đô th , CTR xây d ng, CTR nông thôn,
nông nghi p và làng ngh , CTR công nghi p, CTR y t . M t khác, n u phân chia theo
tính ch t đ c h i c a CTR thì chia ra làm 2 lo i: CTR nguy h i và CTR thông th
V i m i cách phân lo i khác nhau, s có nh ng đ c đi m khác nhau v l

ng.

ng và thành

ph n CTR. Phân lo i ch t th i r n theo ngu n g c phát sinh Quá trình phát sinh CTR g n
li n v i quá trình s n xu t, m i giai đo n c a quá trình s n xu t đ u t o ra CTR, t khâu
khai thác, tuy n ch n nguyên li u đ n khi t o ra s n ph m ph c v ng
Hi n nay, s li u v phát sinh CTR m i ch y u đ
các KCN;

c th ng kê t i khu v c đô th và

khu v c nông thôn, h u nh s li u v CTR ch a đ

đ y đ (ch ng h n nh l

i tiêu dùng .

c th ng kê m t cách

ng r m, r th i b t s n xu t nông nghi p). Trên ph m vi toàn

qu c, t n m 2003 đ n n m 2008, l

ng CTR phát sinh trung bình t ng t 150 - 200%,

CTR sinh ho t đô th t ng trên 200%, CTR công nghi p t ng 181% , và còn ti p t c gia
t ng trong th i gian t i. D báo c a B Xây d ng và B TN&MT, đ n n m 2015, kh i
l

ng CTR phát sinh

c đ t kho ng 44 tri u t n/n m, phát sinh CTR nhi u nh t là

đô th và khu v c công nghi p. Theo th ng kê các n m g n đây, kho ng 42 - 46% l

các
ng

CTR phát sinh là t các đô th , kho ng 17% CTR là t các ho t đ ng s n xu t công

nghi p; s còn l i là CTR c a nông thôn, làng ngh và CTR y t ch chi m ph n nh .
B ng 1.4 T ng h p l
Ch t th i
Bao bì thu c BVTV
Bao bì phân bón
R mr
Ch t th i ch n nuôi

ng CTR nông nghi p phát sinh n m 2008, 2010

T
T
T
T

nv
n/n m
n/n m
n/n m
n/n m

Kh i l

ng
11 000
240 000
76 000 000
84 450 000
(Ngu n: Báo cáo môi tr

N m
2008
2008
2010
2008
ng qu c gia 2011)


- 10 CTRSH t p trung

hai đ ng b ng l n là

ng b ng sông H ng (23%) và

ng b ng

sông C u Long Nam B (25%).
Hình 1.1 T l phát sinh CTRSH t i các vùng nông thôn Viêt Nam n m 2007

(Ngu n: Báo cáo môi tr

ng qu c gia 2011)

D báo cho đ n n m 2015, t tr ng này cho CTR đô th và CTR công nghi p s còn
ti p t c t ng lên t

ng ng v i các con s 50,8% và 22,1 % .

B ng 1.5
Stt

1
2
3
4

c tính l

ng CTR đô th phát sinh đ n n m 2025

N m
2015
2020
2025
Dân s đô th (tri u ng i)
35
44
52
% dân s đô th so v i c n c
38
45
50
Ch s phát sinh CTR đô th
1,2
1,4
1,6
kg/ng i/ngày)
T ng l ng CTR đô th phát sinh
42.000
61.600
83.200

(t n/ngày)
(Ngu n: Báo cáo môi tr ng qu c gia 2011)

+ Theo thành ph n hóa h c và v t lý: phân bi t theo các thành ph n h u c , vô c ,
cháy đ

c, không cháy đ

c, kim lo i, phi kim lo i….


- 11 +Theo b n ch t ngu n t o thành:
 Ch t th i r n sinh ho t: là nh ng ch t th i liên quan đ n ho t đ ng s ng c a con
ng

i, ngu n t o thành ch y u t các khu dân c , các c quan, tr

d ch v , th

ng h c, các trung tâm

ng m i. G m:

- Ch t th i th c ph m: các ph n th a thãi, không n đ

c sinh ra trong khâu chu n b ,

d tr , n u n….
- Ch t th i l ng ch y u là bùn ga c ng rãnh, là các ch t th i ra t các khu v c sinh
ho t c a dân c .

- Tro và các ch t d th a th i b khác bao g m: v t ch t còn l i trong quá trình đ t
c i, than, r m r , lá cây…
- Các ch t th i r n t đ

các gia đình, công s , nhà hàng, nhà máy, xí nghi p.
ng ph có thành ph n ch y u là lá cây, que, c i, nilon, v

bao gói.
- Ch t th i nông nghi p: v t ch t lo i b t các ho t đ ng s n xu t nông nghi p nh
r m, cây tr ng, ch n nuôi, bao bì đ ng phân bón và hóa ch t b o v th c v t.
 Ch t th i r n công nghi p: là ch t th i phát sinh t các ho t đ ng s n xu t công
nghi p, ti u th công nghi p. Các ngu n phát sinh ch t th i công nghi p g m:
- Các ph th i t v t li u trong quá trình s n xu t công nghi p, tro, x trong các nhà
máy nhi t đi n;
- Các ph th i t nhiên li u ph c v cho quá trình s n xu t;
- Các ph th i trong quá trình công ngh ;
- Bao bì đóng gói s n ph m;
- Ch t th i xây d ng: là các ph th i nh đ t, đá, g ch ngói, bê tông v do các ho t
đ ng phá d , xây d ng công trình.


- 12  Ch t th i nguy h i: bao g m các lo i hóa ch t d gây ph n ng, đ c h i, ch t
sinh h c d th i r a, các ch t d cháy, n ho c các ch t th i phóng x , các ch t th i nhi m
khu n, lây lan… có nguy c đe d a t i s c kh e con ng

i, đ ng v t và cây c .

- Ch t th i t các nhà máy x lý: ch t th i r n t h th ng x lý n

c c p, n

c th i,

nhà máy x lý ch t th i công nghi p.
- Ch t th i y t nguy h i: là ch t th i có ch a các ch t ho c h p ch t có m t trong các
tính gây nguy h i tr c ti p ho c t

ng tác v i các ch t khác gây nguy h i t i môi tr

ng

và s c kh e c a c ng đ ng. Các ngu n phát sinh ra ch t th i b nh vi n bao g m:
 Các lo i bông b ng, g c, n p dùng trong khám b nh, đi u tr , ph u thu t;
 Các lo i kim tiêm, ng tiêm;
 Các chi c t b , t ch c mô c t b ;
 Ch t th i sinh ho t t các b nh nhân;
 Các ch t th i có ch a các ch t có n ng đ cao sau đây: chì, th y ngân, arsen,
xianua….
 Các ch t th i phóng x trong b nh vi n.
- Các ch t th i nguy h i nông nghi p: là các lo i phân hóa h c, các lo i thu c b o v
th c v t.
Phân lo i ch t th i r n theo tính ch t đ c h i:
Ch t th i r n thông th
tr

ng, l

ng CTR thông th

ng N m 2009, theo k t qu kh o sát c a T ng c c Môi

ng phát sinh trong c n

trong đó, CTR công nghi p thông th

ng là 6,88 tri u t n/n m, CTR sinh ho t vào

kho ng 19 tri u t n/n m, CTR y t thông th
nguy h i Trong giai đo n hi n nay, l

c vào kho ng 28 tri u t n/n m,

ng vào kho ng 2,12 tri u t n/n m. Ch t th i

ng ch t th i không ng ng gia t ng t o s c ép r t


- 13 l n đ i v i công tác BVMT. Theo k t qu th ng kê, n m 2003 l

ng CTNH phát sinh

vào kho ng 160 nghìn t n và d báo s t ng lên 500 nghìn t n vào n m 2010. Nh ng th c
t đ n n m 2009, theo báo cáo c a 35/63 t nh thành ph , l
đ a ph

ng CTNH phát sinh t các

ng này đã vào kho ng 700 nghìn t n. N m 2009, l

ng CTNH đ

c thu gom,

v n chuy n, x lý b i các đ n v hành ngh qu n lý CTNH liên t nh do T ng c c Môi
tr

ng c p phép là h n 100 nghìn t n (ch đáp ng m t ph n nh trong t ng l

ng phát

sinh). Phát sinh CTNH r t đa d ng v ngu n và ch ng lo i trong khi công tác phân lo i t i
ngu n còn y u d n đ n khó kh n trong công tác qu n lý và x lý. Ch t th i công nghi p
t i Vi t Nam chi m kho ng t 13% - 20% t ng l

ng ch t th i, trong s đó, CTNH chi m

kho ng 18% t ng s ch t th i công nghi p. CTNH còn phát sinh t các ho t đ ng s n
xu t nông nghi p nh các v chai l hóa ch t, phân bón, thu c BVTV,... sau quá trình s
d ng, th m chí ti n th v t

ngay b ru ng, góc v

B ng 1.6 Ch t th i đi n t phát sinh

n ho c nguy hi m h n.

Vi t Nam t 2002 đ n 2006
n v : t n/n m

Stt

N m

Ti-vi

1
2
3
4
5

2002
2003
2004
2005
2006

190,445
222,977
261,542
308,076
364,684

Xu h

Máy tính
i n tho i T l nh
(PC)
di đ ng
62,771
80,912

112,402
77,845
86,467
140,916
90,447
103,414
162,262
110,123
472,707
194,570
131,536
505,268
230,856
(Ngu n: Ki m kê ch t th i đi n t

i u hòa
Máy
không khí
gi t
17,778
184,140
24,706
214,271
29,853
249,094
39,157
287,910
49,782
327,649
Vi t Nam, JICA 2007)

ng thay đ i v thành ph n CTR: s thay đ i thành ph n CTR có ý ngh a r t

quan tr ng trong vi c ho ch đ nh k ho ch qu n lý CTR. T i các n
ph n CTR có xu h

c phát tri n, 4 thành

ng thay đ i l n: ch t th i t th c ph m th a, gi y, nilon - nh a và

v i; Ch t th i th c ph m: s phát tri n c a ngành công nghi p ch bi n và đóng gói th c
ph m có nh h

ng l n đ n s thay đ i l

th c v các v n đ liên quan đ n môi tr

ng ch t th i th c ph m. C ng đ ng c ng đã ý
ng nhi u h n, xu h

ng s d ng th c ph m

công nghi p đã gia t ng đáng k ; Gi y: ch t th i gi y t ng nhanh do 2 nguyên nhân chính:
(1) ch tr

ng và nhu c u phát tri n nhanh, m nh c a n n giáo d c, nhu c u c a ng

i

- 14 dân trong h

ng th v n hóa nh đ c sách, báo,..(2) ngành công nghi p đóng gói hàng

hoá cho tiêu dùng và xu t kh u phát tri n m nh làm gia t ng thành ph n th i; Nilon Nh a các lo i: v i t c đ và xu h

ng phát tri n nhanh, ngành công nghi p đóng gói,

công nghi p s n xu t các m t hàng nh a đã làm gia t ng kh i l

ng nh a trong CTR;

V i: thành ph n ch t th i này r t khó d đoán, tuy nhiên nó có th s t ng lên trong th i
gian t i khi nhu c u may m c c a ng

i dân t ng cao c ng nh s đ y m nh xu t kh u

các m t hàng này.
Hình 1.2 CTR phát sinh t ho t đ ng s n xu t và sinh ho t c a làng ngh đúc đ ng
i Bái – B c Ninh

(Ngu n: Báo cáo môi tr
Ch t th i r n tr

ng h p còn v t b a bãi ngay đ u ngu n n

lo i hoá ph m nông nghi p hi n đ
đ

c l u gi t i khu v c

ng qu c gia 2011)

c sinh ho t. T ng s các

c l u gi có th h n 37 nghìn t n, trong đó có 53%

ng b ng sông C u Long. Bên c nh các kho l u gi , theo đi u

tra t i 39 t nh thành trong c n

c thì có đ n h n 730 nghìn hoá ph m nông nghi p không

nhãn mác, bao g m các chai l b ng nh a, thu tinh hay kim lo i. Nh ng hoá ph m này


- 15 hi n đang th i b không đúng cách ho c v n đ

c s d ng. Trong ho t đ ng y t , l

CTR y t phát sinh hi n vào kho ng 350 t n/ngày. Ch t th i y t đ

ng

c chia làm 5 lo i

g m: ch t th i lâm sàng, ch t th i phóng x , ch t th i hoá h c, các bình khí có áp su t và
ch t th i sinh ho t thông th
l

ng. CTR y t nguy h i chi m t tr ng kho ng 20 - 25% t ng

ng phát sinh trong các c s y t . ó là ch t th i có tính lây nhi m nh máu, d ch, ch t

ti t, b ph n c th , v t s c nh n, ch t th i hóa h c, d

c ph m, ch t th i phóng x và các

bình áp su t có kh n ng cháy n .
1.1.4. Hi n tr ng qu n lý CTR

Vi t Nam

Trong th p niên 70 - 80 c a th k tr

c, công tác qu n lý CTR đ

c các nhà qu n lý

quan tâm t p trung ch y u vào công tác thu gom và x lý các lo i ch t th i phát sinh t
ho t đ ng sinh ho t c a con ng

i (CTR sinh ho t). Chính vì v y, mô hình thu gom, x lý

khi đó c ng m i ch hình thành

m c đ đ n gi n.

gom, v n chuy n và x lý CTR đ

c giao cho Phòng Qu n lý đô th tr c thu c UBND

t nh, thành ph v i đ n v ch u trách nhi m v sinh đ
và thu gom rác th i t các ho t đ ng sinh ho t c a ng
sau đó đ

n v ch u trách nhi m qu n lý, thu
ng ph là các công nhân quét d n
i dân khu v c đô th . Ch t th i

c t p k t và đ th i t i n i quy đ nh. Trong giai đo n ti p theo, cùng v i quá

trình công nghi p hóa, hi n đ i hóa đ t n

c, các ngành kinh t b t đ u đ

c Nhà n

c

u tiên phát tri n. Các ho t đ ng công nghi p, nông nghi p, ch n nuôi và các ngành du
l ch, d ch v theo đó c ng phát tri n m nh là nguyên nhân phát sinh l

ng ch t th i ngày

càng l n c a các ngành nêu trên. i kèm v i quá trình phát sinh v kh i l

ng là tính ph c

t p, s nguy h i v tính ch t. Công tác qu n lý CTR không còn đ n thu n là qu n lý CTR

sinh ho t mà còn bao g m v n đ qu n lý CTR công nghi p, xây d ng, y t , nông nghi p...
Quá trình phát tri n đòi h i công tác qu n lý CTR phát tri n t

ng ng v c ch ,

chính sách, pháp lu t và các ngu n l c. Nh m đáp ng k p th i yêu c u th c t đ t ra,
công tác qu n lý CTR đ

c đi u ch nh b ng m t h th ng các chính sách, v n b n quy

ph m pháp lu t quy đ nh khá chi ti t. Song song v i đó, h th ng t ch c qu n lý CTR
b t đ u hình thành và phát tri n v i các nguyên t c t

ng đ i c th ; c n c theo ch c