Một số vấn đề về lịch sử tư tưởng xã hội chủ nghĩa

Đại học Quốc gia Hà Nội
Trung tâm đào tạo, bồi dưỡng giảng viên lý luận chính trị
Chuyên đề:
Một số vấn đề về lịch
sử
tư tưởng xã hội chủ
nghĩa
Người trình bày: TS Phạm Công Nhất
Chủ nhiệm Bộ môn Chủ nghĩa xã hội


Đối tượng:
Đối tượng:
học viên, NCS triết học,
học viên, NCS triết học,
chuyên ngành CNXHKH
chuyên ngành CNXHKH
Số đơn vị học trình: 2
Số tiết giảng: 30 (20/10)


Mục tiêu của chuyên đề:
Mục tiêu của chuyên đề:
1.
1.
Cung cấp cho người học một cách có hệ thống những nội
Cung cấp cho người học một cách có hệ thống những nội
dung cơ bản của lịch sử các tư tưởng x hội chủ nghĩa ã
dung cơ bản của lịch sử các tư tưởng x hội chủ nghĩa ã

2.
2.
Bước đầu làm sáng tỏ những vấn đề có tính quy luật
Bước đầu làm sáng tỏ những vấn đề có tính quy luật
trong các nội dung phát triển lịch sử các tư tưởng x hội ã
trong các nội dung phát triển lịch sử các tư tưởng x hội ã
chủ nghĩa, đặc biệt là lịch sử tư tưởng x hội chủ nghĩa ã
chủ nghĩa, đặc biệt là lịch sử tư tưởng x hội chủ nghĩa ã
trong giai đoạn hiện nay.
trong giai đoạn hiện nay.
3.
3.
Người biết vận dụng các kiến thức đ học được để phân ã
Người biết vận dụng các kiến thức đ học được để phân ã
tích và làm sáng tỏ
tích và làm sáng tỏ con đường đi lên chủ nghĩa x hội ở ã
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay trong nhận thức cũng
như trong các hoạt động chuyên môn


Một số tài liệu tham khảo chính:
Một số tài liệu tham khảo chính:
1.
1.
C. Mác và Ph. Ăngghen:
C. Mác và Ph. Ăngghen:
Toàn tập, các tập 2, 18 và 19
Toàn tập, các tập 2, 18 và 19
2.
2.

C. Mác và Ph. Ăngghen (1981):
C. Mác và Ph. Ăngghen (1981):
CNXH phát triển từ không tư
CNXH phát triển từ không tư
ởng đến khoa học; Những nguyên lý của CNCS; Tuyên
ởng đến khoa học; Những nguyên lý của CNCS; Tuyên
ngôn Đảng của cộng sản
ngôn Đảng của cộng sản
. Tuyển tập (2 tập). Nxb ST, Hà Nội
. Tuyển tập (2 tập). Nxb ST, Hà Nội
3.
3.
V.I Lênin (1981):
V.I Lênin (1981):
Toàn tập, Nxb T.M, các tập t.1, 12, 23, 39
Toàn tập, Nxb T.M, các tập t.1, 12, 23, 39
và 45
và 45
4.
4.
Đảng Cộng sản Việt Nam:
Đảng Cộng sản Việt Nam:
Văn kiện các Đại hội II, II, IV, V,
Văn kiện các Đại hội II, II, IV, V,
VI, VII, VIII và IX
VI, VII, VIII và IX
5.
5.
V.P. Vôn ghin (1979):
V.P. Vôn ghin (1979):

Lược khảo lịch sử các tư tưởng XHCN
Lược khảo lịch sử các tư tưởng XHCN
(Thời kỳ từ cổ đại đến thế kỷ XVIII).
(Thời kỳ từ cổ đại đến thế kỷ XVIII).
Nxb Sự Thật, Hà Nội
Nxb Sự Thật, Hà Nội
6.
6.
GS Đỗ Tư, GS, PTS Trịnh Quốc Tuấn (Đồng chủ biên,
GS Đỗ Tư, GS, PTS Trịnh Quốc Tuấn (Đồng chủ biên,
1996):
1996):
Lược khảo lịch sử tư tưởng XHCN và CSCN
Lược khảo lịch sử tư tưởng XHCN và CSCN
(in lần
(in lần
thứ hai có sửa chữa, bổ sung)
thứ hai có sửa chữa, bổ sung)
.
.
Nxb CTQG, Hà Nội
Nxb CTQG, Hà Nội


Một số tài liệu tham khảo chính:
Một số tài liệu tham khảo chính:
6.
6.
Phạm Công Nhất (2005):
Phạm Công Nhất (2005):

Tìm hiểu lịch sử tư tưởng XHCN.
Tìm hiểu lịch sử tư tưởng XHCN.


Nxb CTQG. Hà Nội
Nxb CTQG. Hà Nội
7.
7.
Giang Trạch Dân, Lý Bằng (1992):
Giang Trạch Dân, Lý Bằng (1992):
CNXH mang đặc sắc
CNXH mang đặc sắc
Trung Quốc.
Trung Quốc.
Nxb ST, Hà Nội
Nxb ST, Hà Nội
8.
8.
Tập thể tác giả Trung Quốc (1998):
Tập thể tác giả Trung Quốc (1998):
Dự báo thế kỷ XXI
Dự báo thế kỷ XXI
. Nxb
. Nxb
Thống kê, H.
Thống kê, H.
9.
9.
Nguyễn Duy Quý (chủ biên, 2002):
Nguyễn Duy Quý (chủ biên, 2002):

Thế giới trong hai thập
Thế giới trong hai thập
niên đầu thế kỷ XXI
niên đầu thế kỷ XXI
. Nxb CTQG. Hà Nội
. Nxb CTQG. Hà Nội
10.
10.
Luận thuyết triết học xã hội của Mao Trạch
Luận thuyết triết học xã hội của Mao Trạch
Đông,
Đông,


Đặng Tiểu
Đặng Tiểu
Bình
Bình
và Giang Trạch Dân
và Giang Trạch Dân
(2004), (Viện nghiên cứu chủ
(2004), (Viện nghiên cứu chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Mao Trạch
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Mao Trạch
Đông
Đông
, thuộc Viện
, thuộc Viện
KHXH Trung Quốc chủ biên). NXb tư tưởng x hội Trung ã
KHXH Trung Quốc chủ biên). NXb tư tưởng x hội Trung ã

Quốc (B
Quốc (B
ả
ả
n tiếng Trung)
n tiếng Trung)














I - Më ®Çu
I - Më ®Çu


1.
1.
Sự cần thiết phải nghiên cứu môn LSTTXHCN
Sự cần thiết phải nghiên cứu môn LSTTXHCN
Sự cần thiết phải cung cấp cho người học (đặc biệt là
học viên, NCS triết học - chuyên ngành CNXHKH) hệ

thống về nội dung môn học LSTTXHCN
Trước sự biến đổi của tình hình chính trị thế giới, đặc
biệt là sau sự khủng hoảng của hệ thống các nước
XHCN ở Đông Âu, sau đó dẫn đến sự sụp đổ của Liên
Xô (1991)
Đổi mới ở Việt Nam và việc nhận thức lại về CNXH và
con đường đi lên CNXH ở Việt Nam


2.
2.
LÞch sö nghiªn cøu:
LÞch sö nghiªn cøu:


Trước Mác:
Trước Mác:
- G. B. Macli (1709 - 1785)
- G. B. Macli (1709 - 1785)
- P. M. Vonte (1694-1778)
- P. M. Vonte (1694-1778)
- C. Xanhximông (1760 - 1825)
- C. Xanhximông (1760 - 1825)
- S. Phuriê (1772-1837)
- S. Phuriê (1772-1837)
- Ph.Vonte (1694-1778)
- Ph.Vonte (1694-1778)


- Đặc biệt là Pie Pơ rút - thế kỷ XVIII, người đầu

- Đặc biệt là Pie Pơ rút - thế kỷ XVIII, người đầu
tiên đ nêu lên khái niệm x hội chủ nghĩa ã ã
tiên đ nêu lên khái niệm x hội chủ nghĩa ã ã
(sosialisme)
(sosialisme)


Cïng thêi víi C. M¸c:
Cïng thêi víi C. M¸c:
-
-
P.G. Pru®«ng (1809-1855)
P.G. Pru®«ng (1809-1855)
- R. Pi«nman (1852 - 1914) v.v..
- R. Pi«nman (1852 - 1914) v.v..


Tuy nhiên,
Tuy nhiên,
môn lịch sử tư tưởng x hội chủ nghĩa chỉ trở ã
môn lịch sử tư tưởng x hội chủ nghĩa chỉ trở ã
thành một khoa học (scentific socialism) gắn
thành một khoa học (scentific socialism) gắn
liền với tên tuổi của C. Mác, Ph. Ăngghen và
liền với tên tuổi của C. Mác, Ph. Ăngghen và
V.I Lênin
V.I Lênin


Thêi kú X« viÕt:

Thêi kú X« viÕt:
-
-
R.I.U Vippe (1859-1954)
R.I.U Vippe (1859-1954)
- V.P. V«nghin (1879 - 1953)
- V.P. V«nghin (1879 - 1953)


ở
ở
Việt Nam:
Việt Nam:


-
-
Nhóm các tác giả Đỗ Tư (chủ biên).. (1994, tái bản 1996):
Nhóm các tác giả Đỗ Tư (chủ biên).. (1994, tái bản 1996):
Lược khảo lịch sử tư tưởng x hội chủ nghĩa ã
Lược khảo lịch sử tư tưởng x hội chủ nghĩa ã
- Viện CNXHKH (HVCTQGHCM), (2002): Giáo trình
- Viện CNXHKH (HVCTQGHCM), (2002): Giáo trình
LSTTXHCN - Dành cho hệ cử nhân chính trị, NXBCTQG,
LSTTXHCN - Dành cho hệ cử nhân chính trị, NXBCTQG,
HN.
HN.


3.

3.
Khái niệm, nguồn gốc và đặc trư
Khái niệm, nguồn gốc và đặc trư
ng tư tưởng x hội chủ nghĩaã
ng tư tưởng x hội chủ nghĩaã


Danh từ: xã hội chủ nghĩa
Danh từ: xã hội chủ nghĩa
(Nga:
(Nga:


;
;
Anh: socialism; Pháp: socialisme; Trung Quốc:
Anh: socialism; Pháp: socialisme; Trung Quốc:


;
;
với các ý nghĩa:
với các ý nghĩa:
1.
1.
Những nhu cầu, mong ước của NDLĐ về một nền SX hiện đại
Những nhu cầu, mong ước của NDLĐ về một nền SX hiện đại
có tính chất XHH ngày càng cao dựa trên chế độ SHCC về TLSX
có tính chất XHH ngày càng cao dựa trên chế độ SHCC về TLSX
..

..
2.
2.
Một xã hội mà quyền lực nhà nước được thực thi một cách dân
Một xã hội mà quyền lực nhà nước được thực thi một cách dân
chủ..
chủ..
3.
3.
Phong trào đấu tranh của NDLĐ chống lại chế độ tư hữu, chống
Phong trào đấu tranh của NDLĐ chống lại chế độ tư hữu, chống
lại áp bức bất công..
lại áp bức bất công..
4.
4.
Một chế độ CT-XH được xây dựng trên thực tế do GCCN và đội
Một chế độ CT-XH được xây dựng trên thực tế do GCCN và đội
tiền phong của nó là Đảng cộng sản lãnh đạo..(chế độ xã hội
tiền phong của nó là Đảng cộng sản lãnh đạo..(chế độ xã hội
chủ nghĩa)
chủ nghĩa)
5.
5.
Ước mơ, quan niệm, lý luận về sự nghiệp giải phóng con người
Ước mơ, quan niệm, lý luận về sự nghiệp giải phóng con người
trong lịch sử tư tưởng của nhân loại (tư tưởng XHCN, tư tưởng
trong lịch sử tư tưởng của nhân loại (tư tưởng XHCN, tư tưởng
CSCN v.v.. ) (Sơ đồ 1)
CSCN v.v.. ) (Sơ đồ 1)

(Sơ đồ 1): Khái niệm tư tưởng xã hội chủ nghĩa
(Sơ đồ 1): Khái niệm tư tưởng xã hội chủ nghĩa
Các GC,
tầng lớp bị
thống trị
Quan niệm, ước
mơ...
Xây dựng quan
điểm, hệ thống
Quan điểm
của các
học giả
tiến bộ
Tư tưởng XHCN
Lý luận
Chế độ xã hội
-
Con đường
-
Cách thức
-
Phương pháp đấu tranh
-
TLSX thuộc về toàn xã hội, không có áp bức,
không có bóc lột
-
Trên cơ sở đó, mọi người đều bình đẳng về mọi
mặt và đều có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, văn
minh..

Nguån gèc ra ®êi
Nguån gèc ra ®êi


Tư tưởng
xã hội
chủ nghĩa
ý thức phản
kháng...
Chế độ tư hữu
Mâu thuẫn giai
cấp thống trị và
bị thống trị
LLSX phát triển
ước mơ...
Phản ánh nhu
cầu..
Sơ đồ 2: Nguồn gốc tư tưởng xã hội chủ nghĩa




Các
Các
đặc trư
đặc trư
ng cơ
ng cơ

bản của
bản của
tư tư
tư tư
ởng
ởng
XHCN
XHCN
Quan niệm về một xã hội mà mọi TLSX thuộc
Quan niệm về một xã hội mà mọi TLSX thuộc
về mọi thành viên, thuộc về toàn xã hội...
về mọi thành viên, thuộc về toàn xã hội...
Một chế độ xã hội mà ở đó mọi người ai cũng
Một chế độ xã hội mà ở đó mọi người ai cũng
có việc làm và ai cũng phải lao động...
có việc làm và ai cũng phải lao động...
Về một xã hội, trong đó mọi người đều bình
Về một xã hội, trong đó mọi người đều bình
đẳng, có cuộc sống ấm no, tự do và hạnh
đẳng, có cuộc sống ấm no, tự do và hạnh
phúc...
phúc...
Mọi người đều có điều kiện để lao động,
Mọi người đều có điều kiện để lao động,
cống hiến hưởng thụ và phát triển toàn diện..
cống hiến hưởng thụ và phát triển toàn diện..