Tổ chức thực hiện quy chế dân chủ ở các trường trung học phổ thông huyện hoành bồ, tỉnh quảng ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THỊ THU HẰNG

TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN HOÀNH BỒ, TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THỊ THU HẰNG

TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN HOÀNH BỒ, TỈNH QUẢNG NINH
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Tính

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN




LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng
dẫn của PGS.TS Nguyễn Thị Tính. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn này
là trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Thái Nguyên, tháng 08 năm 2015
Tác giả luận văn

Phạm Thị Thu Hằng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
i




LỜI CẢM ƠN
Bằng sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn
PGS.TS Nguyễn Thị Tính - người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong
suốt quá trình thực hiện luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo khoa Tâm lý - Giáo dục;
Bộ phận Sau đại học; các cán bộ phòng quản lý khoa học Trường Đại học Sư
phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình
học tập, nghiên cứu tại trường.

Tôi xin gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, giáo viên và học sinh của các
trường trung học phổ thông mà tôi thực nghiệm đã nhiệt tình cộng tác và giúp
đỡ để tôi hoàn thành luận văn.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp
đã động viên, quan tâm, chia sẻ và tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành tốt luận
văn này.
Thái Nguyên, tháng 08 năm 2015
Tác giả luận văn

Phạm Thị Thu Hằng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
ii




MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii
MỤC LỤC .........................................................................................................iii
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ........................................................... iv
DANH MỤC BẢNG .......................................................................................... v
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của đề tài............................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................. 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ...................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 3

8. Cấu trúc luận văn ......................................................................................... 4
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ
DÂN CHỦ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ................ 5
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................ 5
1.2. Các khái niệm công cụ ............................................................................. 8
1.2.1. Khái niệm về dân chủ ........................................................................ 8
1.2.2 Khái niệm về “dân chủ ở cơ sở” ......................................................... 9
1.2.3. Khái niệm về QCDC ở cơ sở (QCDCCS) ......................................... 9
1.2.3. Khái niệm về dân chủ ở trường học ................................................ 10
1.2.4. Tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT ...................................... 11
1.3. Những vấn đề cơ bản của tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT ...... 11
1.3.1. Những vấn đề cơ bản về thực hiện QCDC ở trường THPT................. 11
1.3.2. Tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT ....................................... 19
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
iii




1.4. Trách nhiệm của Hiệu trưởng trường THPT trong thực hiện QCDC .... 24
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quá trình tổ chức thực hiện QCDC ở
trường THPT ................................................................................................. 25
1.5.1. Các yếu tố chủ quan ........................................................................ 25
1.5.2. Các yếu tố khách quan ...................................................................... 27
Kết luận chương 1.............................................................................................. 28
Chương 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN
CHỦ Ở TRƯỜNG THPT HUYỆN HOÀNH BỒ TỈNH
QUẢNG NINH ........................................................................ 29
2.1. Một vài nét về khảo sát và tổ chức khảo sát ........................................... 29
2.1.1. Một vài nét về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục THPT huyện

Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh ...................................................................... 29
2.1.2. Tổ chức khảo sát thực hiện QCDC ................................................. 32
2.2. Thực trạng thực hiện QCDC ở trường THPT huyện Hoành Bồ tỉnh
Quảng Ninh ................................................................................................... 33
2.2.1. Về nhận thức của CB, GV về thực hiện dân chủ ở trường THPT .. 33
2.2.2. Thực trạng thực hiện QCDC trong trường THPT ........................... 34
2.3. Thực trạng việc tổ chức thực hiện QCDC ở các trường THPT của huyện
Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh .......................................................................... 42
2.3.1. Việc lập kế hoạch tổ chức thực hiện QCDC cơ sở ở trường THPT
của huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh .................................................... 42
2.3.2. Tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT của huyện Hoành Bồ,
tỉnh Quảng Ninh ........................................................................................ 45
2.3.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động quản lý thực hiện QCDC ở trường
THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh ................................................ 48
2.3.4. Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện QCDC ở trường
THPT của huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh ......................................... 50
2.4. Đánh giá chung về thực trạng ..................................................................... 51
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
iv




Kết luận chương 2.............................................................................................. 53
Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN
CHỦ Ở TRƯỜNG THPT

HUYỆN HOÀNH BỒ TỈNH

QUẢNG NINH ........................................................................ 54

3.1. Một số nguyên tắc đề xuất biện pháp tổ chức thực hiện QCDC
trường THPT ................................................................................................. 54
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo quản lý dựa vào nhà trường ........................... 54
3.1.2. Nguyên tắc phát huy tính tích cực của cán bộ giáo viên, học sinh
trong phát triển nhà trường ........................................................................ 54
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính tập trung dân chủ .................................... 55
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo xây dựng văn hóa nhà trường ........................ 56
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ................................................. 57
3.2. Các biện pháp tổ chức thực hiện QCDC ở các trường THPT huyện
Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh .......................................................................... 57
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên và học sinh về thực hiện
QCDC trong trường học ............................................................................ 57
3.2.2. Xây dựng kế hoạch và hướng dẫn thực hiện QCDC ở trường THPT
cho từng năm học ...................................................................................... 60
3.2.3. Phát huy vai trò chủ động của cán bộ, giáo viên, học sinh và các
lực lượng liên đới trong mọi hoạt động của nhà trường để nâng cao
chất lượng giáo dục .................................................................................. 62
3.2.4. Tăng cường công tác chỉ đạo thực hiện QCDC ở trường THPT sát
với việc thực hiện các nhiệm vụ của nhà trường ....................................... 66
3.2.5. Thường xuyên thực hiện ba công khai ở trường THPT .................. 70
3.2.6. Tăng cường kiểm tra, đánh giá thực hiện QCDC và hoạt động ba
công khai ở trường THPT.......................................................................... 73
3.2.7. Hoàn thiện các thiết chế văn hóa quản lý trong trường học ............ 75
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
v




3.2.8. Tổ chức hoạt động tiếp dân, tư vấn, hướng dẫn người học ............. 79

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ............................................ 80
3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
đề xuất ............................................................................................. 82
Kết luận chương 3.............................................................................................. 85
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 86
1. Kết luận...................................................................................................... 86
2. Khuyến nghị .............................................................................................. 87
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 89
PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
vi




DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT
BCĐ

: Ban chỉ đạo

BCH

: Ban chấp hành

CBGV

: Cán bộ giáo viên

CN

: Chủ nhiệm

CNTT

: Công nghệ thông tin

CNV

: Công nhân viên

CNXH

: Chủ nghĩa xã hội

GD&ĐT

: Giáo dục và đào tạo

GVCN

: Giáo viên chủ nhiệm

HN&GDTX

: Hướng nghiệp và giáo dục thường xuyên

HS

: Học sinh

KTX

: Không thường xuyên

NXB

: Nhà xuất bản

QCDC

: Quy chế dân chủ

QCDCCS

: QCDC cơ sở

TH

: Thực hiện

THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

TX

: Thường xuyên

UBND

: Ủy ban nhân dân

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
iv




DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Nhận thức của cán bộ, giáo viên về thực hiện QCDC trong trường
THPT ................................................................................................. 33
Bảng 2.2: Nội dung thực hiện QCDC ở các trường THPT huyện Hoành Bồ,
tỉnh Quảng Ninh ................................................................................ 35
Bảng 2.3: Thực hiện trách nhiệm của cán bộ, giáo viên trong trường THPT ... 37
Bảng 2.4: Các hình thức sử dụng để thực hiện QCDC trong cán bộ, giáo viên 39
Bảng 2.5: Thực trạng kiểm tra thực hiện QCDC trong cán bộ, giáo viên......... 41
Bảng 2.6. Công tác lập kế hoạch tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT của
huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh ................................................... 43
Bảng 2.7: Tổ chức thực hiện QCDC ở các trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh
Quảng Ninh ....................................................................................... 46
Bảng 2.8: Chỉ đạo thực hiện QCDC ở các trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh

Quảng Ninh ....................................................................................... 48
Bảng 3.1: Đánh giá của chuyên gia về mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất82
Bảng 3.2: Đánh giá của chuyên gia về mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất ..83

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
v




MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong quản lý giáo dục và quản lý nhà trường thực hiện QCDC là một
nguyên tắc cơ bản để nâng cao hiệu quả quản lý và đưa nhà trường vận hành
theo đúng mục tiêu đề ra.
Thực hiện QCDC trong trường học giúp hiệu trưởng nhà trường phát huy
yếu tố nội lực để phát triển, đồng thời quản lý dựa vào nhà trường nhằm tạo ra
môi trường văn hóa tổ chức thân thiện, chia sẻ, hợp tác để phát triển. Nhờ thực
hiện QCDC mà giáo viên, cán bộ nhân viên, học sinh được phát huy tính tích
cực, tính chủ động trong quản lý nhà trường.
Quá trình thực hiện QCDC trong nhà trường thực sự phát huy được
quyền làm chủ, trí tuệ, sự sáng tạo của Hiệu trưởng, đội ngũ CBGV-NV,
người học trong nhà trường, góp phần xây dựng nền nếp, trật tự, kỷ cương
trong mọi hoạt động của nhà trường, đảm bảo cho hoạt động dạy và học đạt
chất lượng, hiệu quả mong muốn; ngăn chặn các tiêu cực và tệ nạn xã hội,
thực hiện nhiệm vụ phát triển giáo dục phù hợp với đường lối chủ trương của
Đảng và pháp luật Nhà nước. Chính vì vậy mà Đại hội XI Đảng cộng sản Việt
Nam khẳng định: “Dân chủ XHCN vừa là mục tiêu, vừa là động lực của công
cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thể hiện mối quan hệ gắn bó giữa
Đảng, Nhà nước và nhân dân. Phát huy dân chủ nhằm thực hiện mục tiêu của

CNXH; đồng thời tạo ra động lực cho quá trình đi lên đó.” [33]
Trong những năm qua QCDC đã được triển khai trong các trường học
nói chung, các trường THPT ở huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh nói riêng
và đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, góp phần tạo động lực cho giáo
viên, học sinh nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, thực hiện QCDC
trong trường học còn bộc lộ nhiều hạn chế cần phải khắc phục, đó là: Nhận
thức về dân chủ, thực hiện QCDC của một số chi ủy, Hiệu trưởng, cán bộ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
1




quản lý trường chưa đầy đủ; chưa coi trọng dân chủ trực tiếp của của cán bộ
giáo viên trong các hoạt động của nhà trường; chưa chủ động xây dựng quy
chế; việc thực hiện quy định, quy trình dân chủ không đảm bảo; giải quyết
một số vụ việc thiếu thống nhất, không công khai, gây bức xúc trong nội bộ
nhà trường; có trường việc kiện toàn và củng cố Ban chỉ đạo thực hiện QCDC
ở cơ sở không kịp thời, thiếu kiểm tra, đôn đốc; việc sơ kết, tổng kết, rút kinh
nghiệm thực hiện quy chế chưa thực hiên thường xuyên, nghiêm túc; việc
giáo viên tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền còn hạn chế......Đây là
những nguyên nhân nảy sinh các vấn đề về khiếu nại, tố cáo trong giáo dục.
Từ thực tế nêu trên, gắn với nhiệm vụ và trách nhiệm đang công tác, tôi
chọn đề tài luận văn nghiên cứu vấn đề: “Tổ chức thực hiện quy chế dân chủ
ở các trường trung học phổ thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực trạng thực hiện QCDC ở các trường
trung học phổ thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh; tác giả luận văn đề
xuất một số biện pháp tổ chức thực hiện QCDC của Hiệu trưởng trường THPT
huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý

trường học.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
a- Khách thể nghiên cứu
Quá trình thực hiện QCDC trong các trường trung học phổ thông và quản
lý hoạt động thực hiện QCDC ở trường THPT.
Khách thể điều tra, khảo sát
Hiệu trưởng, cán bộ, công chức, người học; các đoàn thể, tổ chức của 3
trường trung học phổ thông trên địa bàn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh.
b- Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp tổ chức thực hiện QCDC của Hiệu trưởng các trường
trung học phổ thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
2




4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của tổ chức thực hiện QCDC ở trường Trung
học phổ thông.
- Khảo sát thực trạng việc tổ chức thực hiện QCDC ở trường Trung học
phổ thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh.
- Đề xuất một số biện pháp tổ chức thực hiện QCDC ở các trường THPT
trên địa bàn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh.
5. Giả thuyết khoa học
Chất lượng và hiệu quả quản lý trường THPT phụ thuộc một phần vào
việc thực hiện QCDC trong trường học. Nếu xây dựng hệ thống các biện pháp tổ
chức thực hiện QCDC của Hiệu trưởng trường THPT một cách đồng bộ, khoa
học và khả thi sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ở trường THPT huyện
Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn hiện nay.

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Tìm hiểu thực trạng thực hiện QCDC của Hiệu trưởng trong các
trường THPT trên địa bàn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh (điều tra,
khảo sát tại 3 trường THPT của huyện Hoành Bồ năm học 2011- 2012;
2012- 2013; 2013 - 2014).
Đề xuất các biện pháp tổ chức thực hiện QCDC của Hiệu trưởng
trường THPT.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các văn bản chỉ đạo của
Đảng và văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ, của Bộ Giáo dục và Đào
tạo ban hành về thực hiện QCDC trong nhà trường.
- Phương pháp nghiên cứu lịch sử vấn đề; vận dụng các quan điểm lý
luận liên quan đến công tác quản lý làm cơ sở cho việc nghiên cứu nội dung cơ
bản về quản lý thực hiện QCDC trong trường THPT.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
3




7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát, điều tra
- Quan sát các hoạt động của trường THPT của huyện liên quan đến việc
thực hiện QCDC trong trường.
- Điều tra bằng phiếu hỏi về thực trạng thực hiện QCDC trong trường đối
với Hiệu trưởng, Chủ tịch Công đoàn, Ban chấp hành Đoàn trường, giáo viên
các trường THPT huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh.
7.2.2. Phương pháp khảo nghiệm
Kiểm nghiệm tính khả thi, tính khoa học của các biện pháp đã đề xuất.

7.2.3. Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn một số Hiệu trưởng về trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo và
thực hiện QCDC trong trường học.
Phỏng vấn một số cán bộ giáo viên các trường THPT trên địa bàn huyện
Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh về trách nhiệm trong thực hiện QCDC trong các
hoạt động của nhà trường.
7.2.4. Phương pháp bổ trợ
Sử dụng thống kê toán học để đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện
QCDC trong các trường THPT trên địa bàn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận của tổ chức thực hiện QCDC ở trường trung
học phổ thông.
Chương 2. Thực trạng tổ chức thực hiện QCDC ở các trường trung học
phổ thông của huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh.
Chương 3. Các biện pháp tổ chức thực hiện QCDC ở trường trung học phổ
thông huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
4




Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Dân chủ là quy luật phát triển của xã hội, xã hội phát triển càng cao thì
yêu cầu dân chủ càng lớn. Mỗi một thời kỳ của cách mạng thì có những yêu

cầu dân chủ khác nhau.
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 3, Ban chấp hành Trung ương Đảng
(Khoá VIII) đã khẳng định: Để khắc phục tình trạng mất dân chủ và nạn
tham nhũng hiện nay thì “Khâu quan trọng và cấp bách trước mắt là phát
huy quyền làm chủ của nhân dân ở cơ sở là nơi trực tiếp thực hiện mọi chủ
trương, chính sách của Đảng và nhà nước” [23]. Thông qua nghiên cứu, tổng
kết thực tiễn, ngày 12/8/1998, Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản
Việt Nam Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị số 30-CT/TW ngày 18/02/1998
về xây dựng và thực hiện QCDC ở cơ sở. Mục đích của Chỉ thị vừa để mở
rộng dân chủ, giải quyết những thắc mắc, khiếu kiện của dân nhưng cũng là
để xây dựng những quy định cụ thể thực hiện quyền dân chủ trực tiếp của
nhân dân trong tất cả các lĩnh vực hoạt động ở cơ sở. Như vậy, việc xây
dựng và thực hiện QCDC ở cơ sở xuất phát từ thực tiễn yêu cầu của thời kỳ
đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đặt ra. Căn cứ vào Chỉ thị
số 30/CT-TW của Bộ chính trị, Chính phủ đã ban hành các Nghị định về
thực hiện dân chủ trong các loại hình xã, phường, thị trấn, trong cơ quan
hành chính, sự nghiệp, doanh nghiệp Nhà nước...
Căn cứ vào Thông tư 10/1998/TTCP-TCBC ngày 5 tháng 12 năm 1998
của Ban Tổ chức cán bộ Chính phủ, Bộ quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Khoa học
công nghệ, Bộ Tài chính, Bộ Y tế, Bộ Tư pháp, Bộ Giáo dục và Đào tạo... đã
tiến hành tổ chức triển khai và thực hiện QCDC ở cơ sở. Bộ Giáo dục và Đào
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
5




tạo đã ban hành Quyết định số 04/2000/QĐ-BGD&ĐT ngày 01 tháng 3 năm
2000 hướng dẫn thực hiện QCDC trong hoạt động của trường học.
Nghị định số 04/2015/NĐ-CP, ngày 09 tháng 01 năm 2015 của Chính

Phủ (thay thế cho Nghị định 71/1998/NĐ-CP ngày 08/9/1998) "về thực hiện
dân chủ trong hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp
công lập"[20] đã quy định rõ nội dung thực hiện QCDC ở cơ quan, trách nhiệm
của thủ trưởng cơ quan trong thực hiện QCDC cơ sở.
Thái Ninh - Hoàng Chí Bảo (1991) đã nghiên cứu về: “Dân chủ tư sản và
dân chủ xã hội chủ nghĩa”, NXB Sự thật, Hà Nội.
Nguyễn Khắc Mai (1997) nghiên cứu về: “Dân chủ - di sản văn hóa
Hồ Chí Minh” NXB Sự thật, Hà Nội; Nguyễn Đình Lộc (1997): “Tư tưởng Hồ
Chí Minh về Nhà nước của dân, do dân, vì dân”; Lương Gia Ban: “Dân chủ và
việc thực hiện QCDC ở cơ sở” NXB Chính trị Quốc Gia, Hà Nội.
Các công trình trên tập trung làm rõ giá trị nên tảng của chủ nghĩa Mác Lênin và tư tưởng Hồ chí Minh về dân chủ, dân chủ xã hội chủ nghĩa, đánh giá
khách quan những thành quả, tiến bộ mà chủ nghĩa tư bản có được cũng như
chỉ ra hạn chế do bản chất giai cấp tư sản quy định.
Hoàng Chí Bảo nghiên cứu: “Dân chủ trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa
xã hội ở Việt Nam”, Tạp chí thông tin lý luận, số 7/1989; Tổng quan về dân
chủ và cơ chế thực hiện dân chủ: Quan điểm, lý luận và phương pháp nghiên
cứu, Tạp chí thông tin lý luận tư tưởng số 9/1992.
Nguyễn Tiến Phồn (2001): “Dân chủ và tập trung dân chủ - Lý luận và
thực tiễn”, NXB khoa học xã hội, Hà Nội.
Những công trình nghiên cứu trên đã chỉ rõ thành công, hạn chế trong
xây dựng và thực hiện nền dân chủ ở các nước xã hội chủ nghĩa, trong đó có
Việt Nam. Nêu ra những hạn chế, nguyên nhân và giải pháp khắc phục.
Trần Quang Nhiếp: “Thực hiện dân chủ ở cơ sở là một hệ giải pháp
đồng bộ thống nhất”, Báo Đại Đoàn kết, số 1/12 – 1977. Hoàng Văn Hảo: “Vấn
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
6

đề dân chủ và các đặc trưng của mô hình tổng thể Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 2/200. Những bài
viết này đã bổ sung nhận thức, đề xuất cách làm mới để xây dựng, thực hiện
dân chủ phù hợp với đặc điểm lịch sử, truyền thống của dân tộc, đặc điểm của
thời kỳ quá độ ở Việt Nam.
Lưu Minh Trị: “Đổi mới và kiện toàn hệ thống chính trị ở cơ sở nông thôn
ngoại thành Hà Nội (cấp xã) trong giai đoạn hiện nay”, Luận án tiến sĩ, 1993.
Nguyễn Văn Long: “Lệ làng truyền thống với việc hình thành ý thức pháp luật
cho nông dân Việt Nam thời kỳ đổi mới”, Luận án tiến sĩ, 2002.
Trần Quốc Huy “Hoàn thiện Quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở ở Việt
Nam hiện nay”, Luận văn thạc sĩ Luật, Hà Nội, 2005; Lê Xuân Huy: Ý thức
pháp luật với quá trình thực hiện dân chủ ở nông thôn nước ta hiện nay (Qua
thực tế một số tỉnh phía Bắc), Luận văn Thạc sĩ Triết học, 2005.
Tất cả các đề tài trên được khai thác dưới góc độ chuyên ngành
CNXHKH.
Dưới góc độ chuyên ngành Quản lý giáo dục, đề tài về dân chủ cơ sở
trong trường học đã được khai thác theo các góc độ quản lý của các đơn vị
Trường THPT trên địa bàn huyện miền núi biên giới đó là đề tài của tác giả Vũ
Khắc Tùng (2012), tác giả nghiên cứu về “Công tác quản lý của Hiệu trưởng
trường THPT về thực hiện QCDC ở trường THPT thành phố Móng Cái, tỉnh
Quảng Ninh”. Khai thác dưới góc độ quản lý của một đơn vị Phòng Giáo dục
như đề tài của Phạm Thị Nhị Bình (2014): Nghiên cứu quản lý thực hiện
QCDC ở trường THCS huyện Sơn Dương tỉnh Tuyên Quang, đề tài đã nghiên
cứu lý luận và thực trạng thực hiện QCDC ở các trường THCS trên địa bàn
huyện Sơn Dương và đề xuất các biện pháp quản lý của trưởng phòng Giáo dục
để quản lý thực hiện QCDC ở trường THCS.
Từ thống kê trên cho thấy đã có nhiều công trình nghiên cứu về dân chủ,
dân chủ ở cơ sở với phạm vi nghiên cứu khác nhau, có giá trị nghiên cứu khác
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
7

nhau, làm rõ bản chất, nội dung, tính chất, cơ chế thực hiện dân chủ và vai trò
của việc mở rộng quyền làm chủ của nhân dân đối với sự phát triển kinh tế xã
hội và tiến bộ xã hội. Một số công trình đã nghiên cứu vấn đề dân chủ ở cơ sở
trên địa bàn nông thôn, miền núi và quản lý thực hiện QCDC trong trường
THCS, chưa có công trình nào nghiên cứu tổ chức thực hiện QCDC ở trường
THPT trên địa bàn huyện miền núi với cương vị của Hiệu trưởng trường THPT
trên địa bàn huyện.
Với lý do trên tác giả đã lựa chọn đề tài luận văn nghiên cứu vấn đề
“Tổ chức thực hiện QCDC ở các trường Trung học phổ thông huyện Hoành
Bồ, tỉnh Quảng Ninh”.
1.2. Các khái niệm công cụ
1.2.1. Khái niệm về dân chủ
Dân chủ xã hội chủ nghĩa là một hình thức chính trị - nhà nước. Nó thừa
nhận quyền tự do, bình đẳng của công dân, thừa nhận nhân dân là chủ thể của
quyền lực. Quyền làm chủ của nhân dân được thể chế hóa thành các chuẩn mực
mang tính nhà nước và pháp quyền, thành nguyên tắc tổ chức và vận hành của
Nhà nước cũng như các thiết chế chính trị khác, tạo nên chế độ dân chủ.
Nền dân chủ XHCN với tư cách là chế độ chính trị, đồng thời với tư cách là
quyền lực của nhân dân sẽ từng bước hoàn thiện và phát huy vai trò to lớn
trong tiến trình cách mạng, dưới sự lãnh đạo của Đảng Mácxít - Lêninnít.
Dân chủ với tư cách là khát vọng, là quyền tự nhiên của con người, trong
đó có quyền sử dụng tất cả sức mạnh để thực hiện vai trò của người chủ và
quyền làm chủ đã lần lượt được nhiều giai cấp thống trị trong lịch sử nhận thức
và thể chế hoá thành nguyên tắc tổ chức và vận hành của Nhà nước cùng các
thiết chế chính trị khác nhau.
Tuy nhiên, trong các chế độ dân chủ đã từng tồn tại cho đến nay thì chỉ có

chế độ dân chủ XHCN mới thực sự là chế độ dân chủ của đa số nhân dân trong xã
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
8




hội, là chế độ dân chủ của dân, do dân và vì dân. Nên dân chủ là quyền của nhân
dân tự mình quyết định hoặc tham gia với nhà nước quyết định những vấn đề nhất
định. Khái niệm dân chủ ở đây có nội dung cơ bản “Dân biết, dân bàn, dân
làm, dân kiểm tra”, được khẳng định trong đường lối của Đảng, Hiến pháp,
Pháp luật của Nhà nước ta.
1.2.2 Khái niệm về “dân chủ ở cơ sở”
Dân chủ ở cơ sở là quyền dân chủ trực tiếp của người dân, được tiến
hành từ cấp xã, phường trở xuống (đến cấp thôn xóm, đơn vị, cơ quan, nhà
máy, xí nghiệp) theo phương châm dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra.
Dân chủ ở cơ sở, trước hết là dân chủ trực tiếp - là hình thức nhân dân thực
hiện quyền làm chủ của mình bằng cách trực tiếp thể hiện ý chí (qua ý kiến)
nguyện vọng của mình đối với tổ chức và hoạt động của cơ quan chính
quyền ở cơ sở.
Dân chủ cơ sở trong trường học là quyền dân chủ trực tiếp của cán bộ,
giáo viên, nhân viên, học sinh, được tiến hành theo phương châm các thành
viên trong nhà trường được biết, được bàn, được làm, được kiểm tra mọi
hoạt động của nhà trường. Mọi thành viên trong nhà trường thực hiện quyền
làm chủ của mình bằng thể hiện ý chí, nguyện vọng, tham gia với Hiệu
trưởng, lãnh đạo nhà trường và các tổ chức trong trường về các vấn đề của
nhà trường và chất lượng giáo dục của nhà trường, cũng như thực hiện chế
độ chính sách với cá nhân.
1.2.3. Khái niệm về QCDC ở cơ sở (QCDCCS)
QCDC cơ sở là những văn bản có tính chính trị và pháp lý làm cơ sở để

mọi người, mọi tổ chức ở cơ sở xây dựng và thực hành dân chủ.
Cơ sở xã, phường, cơ quan, doanh nghiệp vv… là nơi trực tiếp thực hiện
đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước; là địa bàn nhân dân sinh sống, lao
động, sản xuất, học tập và công tác; là nơi diễn ra các mối quan hệ nhiều mặt giữa
các tầng lớp nhân dân với các cấp uỷ Đảng và chính quyền, cán bộ, đảng viên,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
9




công chức điều hành và xử lý công việc hàng ngày. Cho nên, nhân dân cần được
biết, được bàn và được tham gia giải quyết những vấn đề đặt ra ở cơ sở, đồng thời
phải kiểm tra, giám sát hoạt động của cấp uỷ, chính quyền và cán bộ lãnh đạo.
Thực hiện điều đó mới phát huy quyền làm chủ của nhân dân từ cơ sở.
QCDC cơ sở trong trường học là văn bản có tính chính trị và pháp lý làm
cơ sở để cán bộ, giáo viên, học sinh, các tổ chức trong trường thực hành dân chủ
trong xây dựng, phát triển nhà trường. Dựa trên văn bản chung của Nhà nước mỗi
trường THPT có thể xây dựng QCDC của đơn vị mình làm căn cứ cho cán bộ,
giáo viên, học sinh và các tổ chức trong trường thực hiện.
1.2.3. Khái niệm về dân chủ ở trường học
Dân chủ ở cơ sở trong trường học là việc thực hiện một cách trực tiếp
quyền làm chủ của CBGV- NV, thực hiện quyền làm chủ trực tiếp của học sinh
và phụ huynh học sinh trong việc thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ của giáo dục.
Trong trường học, CBGV-NV phát huy quyền làm chủ của mình theo
phương châm: được biết, được bàn, được tham gia ý kiến, được giám sát, kiểm
tra mọi mặt hoạt động của nhà trường: Hoạt động dạy học, hoạt động giáo dục,
hoạt động phát triển đội ngũ, quản lý của người Hiệu trưởng vv…
Dân chủ trong trường học gắn với kỷ cương, nề nếp dạy và học, nề nếp
quản lý của nhà trường, việc thực hiện dân chủ nhưng vẫn đảm bảo các nguyên

tắc, sự lãnh đạo và quản lý của Đảng và nhà nước đối với sự nghiệp phát triển
giáo dục. Việc thực hiện dân chủ của CBGV-NV, của người học trên cơ sở sự
lãnh đạo của chi bộ, sự quản lý của Ban giám hiệu nhà trường. Các đoàn thể, tổ
chức trong nhà trường có vai trò to lớn trong việc tham gia, việc thực hiện dân
chủ ở trường học.
Thực hiện QCDC cơ sở trong trường học, giáo viên, học sinh tự chủ
trong dạy và học, trong đảm bảo chất lượng giáo dục của nhà trường, chịu trách
nhiệm về chất lượng dạy và học. Hiệu trưởng chịu trách nhiệm trước xã hội,
trước giáo viên, học sinh về mọi hoạt động của nhà trường và chất lượng giáo
dục của nhà trường.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
10




1.2.4. Tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT
Tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT là Hiệu trưởng tạo môi trường
làm việc, tổ chức hướng dẫn giáo viên, cán bộ nhân viên, học sinh và cha mẹ
học sinh để mỗi cá nhân, tổ chức thực hiện tốt vai trò trách nhiệm của mình
trong tổ chức, quản lý trường học. Phát huy vai trò làm chủ của từng cá nhân
trong mỗi vị trí công việc để họ được biết, được làm, được kiểm tra và chịu
trách nhiệm cá nhân trước các công việc của nhà trường.
1.3. Những vấn đề cơ bản của tổ chức thực hiện QCDC ở trường THPT
1.3.1. Những vấn đề cơ bản về thực hiện QCDC ở trường THPT
1.3.1.1. Mục tiêu thực hiện QCDC ở trường THPT
Thực hiện dân chủ trong nhà trường THPT nhằm thực hiện tốt nhất, có
hiệu quả nhất những điều Luật Giáo dục qui định theo phương châm: "Dân biết,
dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" trong các hoạt động của nhà trường THPT
thông qua các hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện; đảm bảo cho CB,

GV, NV, học sinh, PHHS, đoàn thể và các tổ chức trong nhà trường thực hiện
được quyền giám sát, kiểm tra, đóng góp ý kiến tham gia xây dựng sự nghiệp
giáo dục, làm cho giáo dục thực sự là của dân, do dân và vì dân;
Thực hiện dân chủ trong nhà trường THPT nhằm phát huy quyền làm
chủ và huy động tiềm năng trí tuệ của Hiệu trưởng, nhà giáo, người học, đội
ngũ cán bộ, công chức trong nhà trường theo luật định, góp phần xây dựng nề
nếp, trật tự, kỷ cương trong mọi hoạt động của nhà trường, ngăn chặn các hiện
tượng tiêu cực và tệ nạn xã hội, thực hiện nhiệm vụ phát triển giáo dục phù hợp
với đường lối, chủ trương của Ðảng và pháp luật của Nhà nước. Phát triển nhà
trường theo hướng đảm bảo chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu xã hội về
nhân cách người được giáo dục.
1.3.1.2. Nội dung thực hiện QCDC ở trường THPT
Nội dung thực hiện QCDC ở trường THPT bao gồm trách nhiệm của
Hiệu trưởng, những nội dung công việc Hiệu trưởng phải xin ý kiến cán bộ,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
11




giáo viên, trách nhiệm của cán bộ, giáo viên, học sinh, trách nhiệm của nhà
trường về các hoạt động của nhà trường.
i. Thực hiện trách nhiệm của Hiệu trưởng
- Quản lý điều hành mọi hoạt động của nhà trường, chịu trách nhiệm
trước pháp luật và cấp trên về toàn bộ hoạt động của nhà trường;
- Tổ chức thực hiện những quy định về trách nhiệm của nhà trường, nhà
giáo, cán bộ, công chức và học sinh trong thực hiện QCDC;
- Lắng nghe và tiếp thu những ý kiến của cá nhân, tổ chức, đoàn thể
trong nhà trường và có các biện pháp giải quyết đúng theo chế độ, chính sách

hiện hành của Nhà nước, theo nội quy, quy chế, điều lệ của nhà trường và phù
hợp với thẩm quyền, trách nhiệm được giao của Hiệu trưởng; những trường
hợp vượt quá thẩm quyền giải quyết của Hiệu trưởng thì phải thông báo cho cá
nhân, tổ chức, đoàn thể trong nhà trường biết và báo cáo lên cấp trên;
- Thực hiện chế độ hội họp theo đúng định kỳ :
+ Họp giao ban trong BGH: Hàng tuần vào thứ hai;
+ Họp liên tịch: Hàng tháng họp liên tịch giữa cấp ủy, Ban Giám hiệu,
Công đoàn, Đoàn Thanh niên;
+ Họp toàn cơ quan: Hàng tháng.
+ Họp GVCN các khối: 01 lần/02 tháng;
+ Họp tổ (đối với tổ Văn phòng và tổ Học Vụ - Giáo vụ), sinh hoạt tổ
(nhóm) chuyên môn (đối với các tổ chuyên môn): 02 lần/tháng
+ Họp với Ban Đại diện Cha mẹ học sinh: Tối thiểu 03 lần/năm học vào
sáng thứ bảy theo thoả thuận với Ban Đại diện Cha mẹ học sinh;
+ Hội nghị cán bộ viên chức hàng năm vào cuối tháng 9.
- Thực hiện chế độ công khai tài chính theo quy định của Nhà nước;
công khai các quyền lợi, chế độ, chính sách và việc đánh giá định kỳ đối với
giáo viên, cán bộ, công chức, người học; công khai chất lượng giáo dục; công
khai điều kiện đảm bảo chất lượng cơ sở giáo dục.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
12




ii. Tổ chức lấy ý kiến của cán bộ, giáo viên, nhân viên, cha mẹ học sinh
trước khi ra các quyết định về nhà trường
Hiệu trưởng cần phải xin ý kiến cán bộ, giáo viên, nhân viên nhà trường
trước khi triển khai các nội dung công việc sau đây:
- Kế hoạch phát triển, tuyển sinh, dạy học và các hoạt động khác của nhà

trường trong năm học;
- Quy trình quản lý giáo dục nhà trường, những vấn đề về chức năng,
nhiệm vụ của các tổ chức bộ máy trong nhà trường;
- Kế hoạch tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng trình độ chuyên môn, nghiệp
vụ của nhà giáo, cán bộ, công chức;
- Kế hoạch xây dựng cơ sở vật chất của nhà trường, các hoạt động dịch
vụ của nhà trường;
- Các biện pháp tổ chức phong trào thi đua, khen thưởng hàng năm, lề lối
làm việc, xây dựng nội quy, quy chế trong nhà trường;
- Các báo cáo sơ kết, tổng kết theo định kỳ trong năm học.
- Các chính sách của nhà trường để nâng cao chất lượng giáo dục
- Cơ chế phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội để giáo dục học
sinh. Ngoài ra còn nhiều vấn đề khác tùy theo tình hình thực tiễn Hiệu
trưởng có thể xin ý kiến cán bộ, giáo viên, nhân viên nhà trường trước khi ra
quyết định.
iii. Quy định và tổ chức thực hiện trách nhiệm của nhà giáo, viên chức
trong hoạt động của nhà trường
Hiệu trưởng quy định và tổ chức cho cán bộ, giáo viên thực hiện trách
nhiệm theo Luật giáo dục, Điều lệ nhà trường và Quy chế hoạt động của nhà
trường đã ban hành.
Tham gia đóng góp ý kiến với nhà trường về những nội dung xây dựng
phát triển nhà trường, các vấn đề quản lý, giáo dục học sinh vv…
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
13




Kiên quyết đấu tranh chống những hiện tượng bè phái, mất đoàn kết, cửa
quyền, quan liêu và những hoạt động khác vi phạm dân chủ, kỷ cương, nề nếp

trong nhà trường;
Thực hiện Luật Phòng chống tham nhũng, lãng phí, thực hành tiết kiệm,
Luật Khiếu nại, tố cáo.
Giữ gìn phẩm chất, uy tín, danh dự của nhà giáo, cán bộ, công chức; tôn
trọng đồng nghiệp và học sinh; bảo vệ uy tín của nhà trường.
Thực hiện tốt những việc CB, GV và CNV được biết, được tham gia ý
kiến, giám sát, kiểm tra (thông qua hình thức dân chủ trực tiếp hoặc thông qua
các tổ chức, đoàn thể trong nhà trường):
- Những chủ trương, chính sách, chế độ của Ðảng và Nhà nước đối với
nhà giáo, cán bộ, công chức;
- Những quy định về sử dụng tài sản, xây dựng cơ sở vật chất của nhà trường;
- Việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo theo quy định của Luật khiếu
nại, tố cáo;
- Công khai các khoản đóng góp của học sinh, việc sử dụng kinh phí và
chấp hành chế độ thu, chi, quyết toán theo quy định hiện hành;
- Giải quyết các chế độ, quyền lợi, đời sống vật chất, tinh thần cho giáo
viên, cán bộ, công chức và người học;
- Việc thực hiện nâng bậc lương, thuyên chuyển, điều động, đề bạt, khen
thưởng, kỷ luật;
- Những vấn đề về tuyển sinh và thực hiện quy chế thi từng năm học;
- Báo cáo sơ kết, tổng kết, nhận xét, đánh giá công chức hàng năm.
iv. Nâng cao nhận thức của học sinh về các hoạt động của nhà trường và
khuyến khích học sinh tham gia ý kiến
Giáo dục cho học sinh về các nội dung sau đây:
- Chủ trương, chế độ, chính sách của Nhà nước, của Ngành và những
quy định của nhà trường đối với học sinh;
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
14

- Kế hoạch tuyển sinh, kế hoạch đào tạo của nhà trường hàng năm;
- Những thông tin liên quan đến học tập, rèn luyện, sinh hoạt và các
khoản đóng góp theo quy định;
- Chủ trương, kế hoạch tổ chức cho học sinh phấn đấu trở thành đảng
viên Ðảng cộng sản Việt Nam, gia nhập các tổ chức, đoàn thể trong nhà trường.
Khuyến khích học sinh tham gia ý kiến với các nội dung công việc sau
đây của nhà trường:
- Nội quy, quy định của nhà trường có liên quan đến học sinh;
- Tổ chức phong trào thi đua và các hoạt động khác trong nhà trường có
liên quan đến học sinh;
- Việc tổ chức giảng dạy, học tập trong nhà trường có liên quan đến
quyền lợi học tập của học sinh.
v. Thực hiện trách nhiệm của các tổ chức đoàn thể trong trường về thực
hiện QCDC
Vai trò lãnh đạo của chi bộ Đảng trong tổ chức thực hiện QCDC, vai trò
của Công đoàn nhà trường, Đoàn thanh niên, các tổ chuyên môn trong triển
khai thực hiện QCDC ở trường học.
vi. Thực hiện trách nhiệm của nhà trường
Dân chủ trong quản lý trường THPT là thực hiện dân chủ hóa mọi
khâu của hoạt động quản lý từ khâu lập kế hoạch đến khâu tổ chức, chỉ đạo
và kiểm tra, đánh giá. Nhà quản lý phải huy động được các thành viên của
nhà trường trong xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện kế hoạch, kiểm tra,
đánh giá kết quả.
Mọi hoạt động của nhà trường đều có sự tham gia đóng góp ý kiến của
cán bộ, giáo viên, học sinh và chịu sự giám sát của cán bộ, giáo viên học sinh.
Dân chủ trong thực hiện tự chủ của nhà trường về tài chính, phát
triển chương trình giáo dục, chịu trách nhiệm trước xã hội và chất lượng
giáo dục.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
15