giải pháp tăng cường thực hiện quy chế dân chủ trong các trường trung học cơ sở thành phố uông bí - tỉnh quảng ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM



PHẠM ANH TIẾN





GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG THỰC HIỆN QUY CHẾ
DÂN CHỦ TRONG CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
THÀNH PHỐ UÔNG BÍ - TỈNH QUẢNG NINH

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60 14 05


LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC



Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN ANH TUẤN

THÁI NGUYÊN - 2012



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

LỜI CẢM ƠN

Đến nay khi bản Luận văn này đã hoàn thành, trước hết em xin chân
thành bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới toàn thể các thầy giáo, cô giáo trường
Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên cùng toàn thể các thầy cô đã trực
tiếp tham gia giảng dạy, cung cấp những tri thức cơ bản và khoa học, tạo
điều kiện thuận lợi cho chúng em trong thời gian học tập và nghiên cứu.
Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới T.S Trần Anh Tuấn -
thầy giáo đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo giúp đỡ em trong quá trình hình
thành, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Em xin chân thành cảm ơn khoa tâm lý giáo dục trường Đại học sư
phạm - Đại học Thái Nguyên.
Tác giả xin chân thành cảm ơn Thành ủy, HĐND, UBND Thành phố
Uông Bí; Phòng Giáo dục - Đào tạo Uông Bí; các trường THCS trên địa bàn
Thành phố Uông Bí đã tạo điều kiện thuận lợi giúp tôi có những tư liệu quý
báu để hoàn thành luận văn; Cảm ơn gia đình, bạn bè và các đồng nghiệp đã
động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi để tôi tham gia khóa học, nghiên
cứu và hoàn thành luận văn.
Dù đã có rất nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài. Song,
những thiếu sót trong luận văn chắc chắn không thể tránh khỏi.
Tác giả rất mong được đón nhận sự chỉ dẫn, góp ý của các nhà khoa
học, của các thầy, cô giáo và các bạn đồng nghiệp.

Xin chân thành cảm ơn!
Uông Bí, tháng 5 năm 2012
Tác giả


Phạm Anh Tiến
i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

MỤC LỤC

Trang
Trang bìa phụ ……………………………………………………………

Lời cảm ơn ………………………………………………………………

Mục lục ……………………………………………………………………
i
Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt …………………………………….
v
Danh mục các bảng … ……………………………………………….……
vi
Danh mục các hình …………………………………………………………
vii
PHẦN MỞ ĐẦU…………………………………………………………
1
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA QUẢN LÝ THỰC
HIỆN QUY CHẾ DÂN CHỦ TRONG CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ…

6
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu…………………………… ……
6
1.2. Quan điểm, đƣờng lối của Đảng và Nhà nƣớc về thực hiện dân chủ
trong trƣờng học…………………………………………………………

7
1.2.1. Khái niệm về dân chủ và thực hiện dân chủ ở cơ sở trong quan điểm,
đƣờng lối của Đảng và Nhà nƣớc ta hiện nay……………………………….

7
1.2.1.1. Khái niệm dân chủ
7
1.2.1.2. Khái niệm về “dân chủ ở cơ sở”
8
1.2.1.3. Khái niệm về dân chủ ở trường học
9
1.2.1.4. Quan điểm, đường lối của Đảng và Nhà nước về thực hiện Quy
chế dân chủ ở cơ sở

10
1.2.2. Một số vấn đề của việc thực hiện QCDCCS trong trƣờng học…
11
1.2.2.1. Mục đích của việc đưa QCDCCS vào trường học
11
1.2.2.2. Vai trò và tầm quan trọng của việc đưa QCDCCS vào giáo dục
11
1.2.2.3. Đặc trưng của việc thực hiện QCDCCS trong trường học
14
1.2.2.4. Một số vấn đề về thực hiện QCDCCS trong trường học hiện nay

15

ii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên


1.3. Thực hiện QCDCCS trong trƣờng học là một nội dung của quản lý
nhà trƣờng…………………………………… ……………

18
1.3.1. Quản lý giáo dục và quản lý nhà trƣờng………………………
18
1.3.1.1. Khái niệm Quản lý giáo dục
18
1.3.1.2. Khái niệm và nội dung cơ bản của Quản lý nhà trường
19
1.3.1.3. Vai trò của Hiệu trưởng trong việc quản lý nhà trường
20
1.3.2. Thực hiện QCDCCS trong các trƣờng học là một nội dung của quản
lý nhà trƣờng THCS hiện nay….……………………… …
22
1.3.2.1.Các trường học trước yêu cầu đổi mới Quản lý GD hiện nay
23
1.3.2.2. Các yêu cầu thực hiện QCDCCS trong trường học THCS
25
1.3.2.3. Vai trò, trách nhiệm của Hiệu trưởng THCS trong việc quản lý
thực hiện QCDCCS trong trường học
1.3.2.4. Giải pháp và biện pháp quản lý tăng cường thực hiện Quy chế dân
chủ cơ sở trong các trường THCS

26

27
Tiểu kết Chƣơng 1…………………… …………… ……… ……….
29
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG TRIỂN KHAI THỰC HIỆN QUY CHẾ DÂN
CHỦ TRONG CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ
UÔNG BÍ- TỈNH QUẢNG NINH…………………………………… …

30
2.1. Khái quát đặc điểm của địa bàn nghiên cứu…………………….….
30
2.1.1. Điều kiện kinh tế - xã hội của T.p Uông Bí - tỉnh Quảng Ninh.…
30
2.1.2. Tình hình phát triển giáo dục - đào tạo ở Thành phố Uông Bí………
30
2.1.2.1. Tình hình chung về phát triển GD-ĐT………….………………………
30
2.1.2.2. Quy mô phát triển các trường THCS…………………………………
31
2.1.2.3. Về đội ngũ cán bộ giáo viên………………………………………
32
2.2. Quá trình thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở trong các trƣờng
THCS trên địa bàn Thành phố Uông Bí ………………………… ……
33
2.2.1. Các chủ trƣơng của cấp ủy, chính quyền tỉnh Quảng Ninh và T.p
Uông Bí về thực hiện QCDCCS…………………………… …… … …
33
iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2.2.2. Các bƣớc triển khai thực hiện QCDCCS trong trƣờng THCS trên địa
bàn T.p Uông Bí - tỉnh Quảng Ninh…………………………
33
2.2.3. Nội dung, hình thức và biện pháp triển khai thực hiện QCDCCS ở
các trƣờng THCS T.p Uông Bí hiện nay………………………… ….…….
36
2.2.3.1. Các nội dung triển khai …………………… ……………………
37
2.2.3.2. Các hình thức triển khai …………………… ………………………….
38
2.3. Một số kết quả đạt đƣợc trong quá trình thực hiện QCDCCS
trong các trƣờng THCS trên địa bàn T.p Uông Bí hiện nay……………
43
2.3.1. Một số kết quả của việc thực hiện QCDCCS trong các trƣờng THCS
của T.p Uông Bí thời gian qua……………….………………………….…
43
2.3.1.1. Kết quả trong việc tổ chức tuyên truyền QCDCCS trong các
trường THCS………………………………………….……………….…………….
43
2.3.1.2. Kết quả trong việc xây dựng các quy định, quy chế, quy ước của
trường THCS ………………………………………………………………………
44
2.3.1.3. Kết quả trong việc tổ chức thực hiện QCDCCS hiện nay…
46
2.3.2. Đánh giá chung về kết quả của việc thực hiện QCDCCS trong trƣờng
THCS trên địa bàn Uông Bí những năm qua (2009- 2011)…………………

50
2.3.2.1. Đánh giá…………………………………… …… ……….…………….
50
2.3.2.2. Nguyên nhân của những thành công…………… …… ………
52
2.4. Những vấn đề đặt ra trong quá trình thực hiện QCDCCS trong các
trƣờng THCS trên địa bàn Uông Bí hiện nay………………….… ……
52
2.4.1. Những khó khăn vƣớng mắc và nguyên nhân…… …………………
52
2.4.1.1. 2.4.1.1. Những khó khăn, vướng mắc ………………………………………
52
2.4.1.2. 2.4.1.2. Nguyên nhân của những khó khăn, vướng mắc ……………………
55
2.4.2. Một số vấn đề đặt ra cần phải tìm biện pháp tháo gỡ.…… … …
55
Tiểu kết Chƣơng 2……………………………………………….….……
59
Chƣơng 3 GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG VIỆC THỰC HIỆN QUY CHẾ
DÂN CHỦ TRONG CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ T.P UÔNG
BÍ- TỈNH QUẢNG NINH……………………………………………… …

60
iv

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

3.1. Một số quan điểm về xác định giải pháp…………………… ………
60
3.2. Một số biện pháp nhằm thực hiện có hiệu quả QCDCCS trong các

trƣờng THCS T.p Uông Bí - tỉnh Quảng Ninh hiện nay………………

64
3.2.1. Tiếp tục tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của CBGV-CNV và
học sinh trong các trƣờng THCS về thực hiện QCDCCS trong trƣờng học…
64
3.2.2. Tăng cƣờng vai trò lãnh đạo của Chi bộ Đảng, sự quản lý của Ban
Giám hiệu trong việc xây dựng và thực hiện QCDCCS……………………
66
3.2.3. Bổ sung, hoàn thiện các hình thức tổ chức thực hiện Quy chế theo
hƣớng đáp ứng yêu cầu thực tế giáo dục THCS và từng địa bàn……………
69
3.2.4. Đảm bảo sự tham gia của các Đoàn thể, tổ chức xã hội trong và
ngoài trƣờng…
71
3.2.5. Củng cố, tăng cƣờng kiểm tra, giám sát việc thực hiện Quy chế và
thƣờng xuyên sơ kết, rút kinh nghiệm, điều chỉnh kịp thời………………….
74
3.2.6. Xây dựng môi trƣờng văn hoá, nâng cao đời sống vật chất tinh thần
CBGV - CNV………………………………….…………………………….
77
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp và lộ trình triển khai …………………
80
3.3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp và lộ trình triển khai ……………….
80
3.3.2. Lộ trình triển khai các biện pháp ………………….…………………
81
3.4. Khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ….
81
3.4.1. Khảo sát về mức độ cần thiết của các biện pháp ……………………

82
3.4.2. Khảo sát về tính khả thi của các biện pháp ……………………… …
85
Tiểu kết chƣơng 3……………………………………… …………………
87
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ……… ……………………………….
89
1. Kết luận……………………………… …………………………………
89
2. Một số khuyến nghị …………………………………………….………
90
TÀI LIỆU THAM KHẢO
93
PHỤ LỤC
96

v

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ĐCS
Đảng Cộng sản
BGH
Ban giám hiệu
CBGV-CNV
Cán bộ giáo viên - công nhân viên
CBQL
Cán bộ quản lý

CP
Chính phủ
GD
Giáo dục
GD&ĐT
Giáo dục và Đào tạo
GD-ĐT
Giáo dục - Đào tạo
GV
Giáo viên
HĐND
Hội đồng nhân dân
HS
Học sinh
KT-XH
Kinh tế - xã hội
MN
Mầm non
NQ
Nghị quyết
Nxb
Nhà xuất bản
QCDCCS
Quy chế dân chủ ở cơ sở
QLGD
Quản lý giáo dục
XHCN
Xã hội chủ nghĩa
T.P
Thành phố

TH
Tiểu học
THCS
Trung học cơ sở
THPT
Trung học phổ thông
UBND
Ủy ban nhân dân

vi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng
Nội dung
Trang
Bảng 2.1
Quy mô trƣờng, lớp, học sinh THCS năm học 2010-2011.
31
Bảng 2.2
Chất lƣợng của học sinh THCS T.p Uông Bí năm học
2010-2011.
31
Bảng 2.3
Trình độ chuyên môn của cán bộ giáo viên THCS T.p
Uông Bí.
32
Bảng 2.4

Chất lƣợng đội ngũ CBGV các trƣờng THCS T.p Uông Bí
32
Bảng 2.5
Kết quả thực hiện 5 bƣớc triển khai QCDCCS trong các
trƣờng THCS T.p Uông Bí.
35
Bảng 2.6
Kết quả việc tổ chức tuyên truyền, phổ biến, quán triệt, tham
gia xây dựng QCDCCS trong trƣờng THCS T.p Uông Bí.
37
Bảng 2.7
Kết quả việc triển khai thực hiện các trách nhiệm của các
trƣờng THCS T.p Uông Bí.
38
Bảng 2.8
Kết quả thực hiện các Hình thức thông báo đối với những
việc CBGV-CNV phải đƣợc biết trong 12 trƣờng THCS
T.p Uông Bí.
40
Bảng 2.9
Kết quả thực hiện các Hình thức lấy ý kiến đối với những
việc CBGV-CNV đƣợc tham gia trong trƣờng THCS T.p
Uông Bí.
41
Bảng 2.10
Kết quả các hình thức thực hiện giám sát kiểm tra đối với
những việc CBGV - CNV đƣợc giám sát, kiểm tra ở trƣờng
THCS T.p Uông Bí.
42
Bảng 2.11

Kết quả thực hiện những việc học sinh đƣợc biết và tham
gia ý kiến trong trƣờng THCS T.p Uông Bí.
43
Bảng 2.12
Số lƣợng văn bản xây dựng.
45
Bảng 3.1
Kết quả đánh giá về mức độ cần thiết của những giải pháp
tăng cƣờng việc thực hiện QCDCCS trong các trƣờng
THCS T.p Uông Bí - tỉnh Quảng Ninh.
82
Bảng 3.2
Kết quả đánh giá về tính khả thi của biện pháp tăng cƣờng
thực hiện QCDCCS trong các trƣờng THCS T.p Uông Bí -
tỉnh Quảng Ninh
85

vii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

DANH MỤC CÁC HÌNH

Biểu đồ
Nội dung
Trang
Biểu đồ 3.1
Mô tả mức độ cần thiết của các biện pháp tăng cƣờng việc
thực hiện QCDCCS trong các trƣờng THCS T.p Uông Bí -
tỉnh Quảng Ninh.

83
Biểu đổ 3.2
Mô tả tính khả thi của các biện pháp của các biện pháp
tăng cƣờng việc thực hiện QCDCCS trong các trƣờng
THCS T.p Uông Bí - tỉnh Quảng Ninh.
86
- 1 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

PHẦN MỞ ĐẦU


1. Lý do chọn đề tài
Thực hiện đƣờng lối đổi mới của Đảng, dân chủ XHCN ở nƣớc ta
ngày nay càng đƣợc phát triển mở rộng, trở thành động lực cho phát triển
đất nƣớc. Dù còn những nhƣợc điểm nhƣ Đảng ta tự đánh giá: “Quyền làm
chủ của nhân dân ở một số nơi, trên vài lĩnh vực còn bị vi phạm. Việc thực
hành dân chủ còn mang tính hình thức; còn tình trạng lợi dụng dân chủ
gây chia rẽ, làm mất đoàn kết nội bộ, gây rối, ảnh hưởng tới trật tự, an
toàn xã hội” [18. Tr.171].
Đại hội XI của ĐCS Việt Nam xác định phát huy quyền làm chủ của
nhân dân lao động, mở rộng dân chủ xã hội chủ nghĩa (XHCN) vừa là mục
tiêu, vừa là động lực bảo đảm cho thắng lợi của cách mạng, của công cuộc đổi
mới ở Việt Nam.
Thực hiện dân chủ trong các nhà trường và cơ sở giáo dục là một trong
những điều kiện và động lực để nâng cao chất lƣợng dạy và học và nâng cao uy
tín vị thế của ngành giáo dục đối với cộng đồng và xã hội. Đảng, Nhà nƣớc và
Bộ GD& ĐT đã có các chỉ thị, nghị định, quyết định để chỉ đạo, hƣớng dẫn
việc thực hiện dân chủ ở cơ sở nhƣ: [12], [13], [33], [40]… góp phần vào việc

dạy tốt, học tốt.
Trong quá trình triển khai và thực hiện QCDCCS, nhiều trƣờng học đã
triển khai tốt việc thực hiện QCDCCS theo đúng quan điểm, đƣờng lối của Đảng
và Nhà nƣớc. Tuy nhiên, vẫn còn có trƣờng học triển khai chậm, hoặc triển khai
một cách hình thức, dẫn đến việc thực hiện dân chủ trƣờng học không đạt mục
tiêu đặt ra; lại có đơn vị, do việc triển khai thực hiện QCDCCS chƣa tốt dẫn
đến nội bộ mất đoàn kết, phát sinh khiếu kiện ảnh hƣởng không tốt tới các
hoạt động của nhà trƣờng.
- 2 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Các trƣờng THCS ở T.p Uông Bí hiện nay đã và đang triển khai xây
dựng và thực hiện QCDCCS, còn gặp phải một số khó khăn, dẫn đến việc thực
hiện đạt hiệu quả chƣa cao. Điều đó đang đặt ra một đòi hỏi: cần phải tìm
nguyên nhân và biện pháp cho vấn đề triển khai xây dựng và thực hiện
QCDCCS trong các trƣờng THCS. Trong đó, vai trò và chức trách quản lý nhà
trƣờng của Hiệu trƣởng có ý nghĩa quyết định.
Là một cán bộ thuộc Ban Dân vận Thành ủy Uông Bí - cơ quan thƣờng
trực Ban Chỉ đạo thực hiện QCDCCS của Thành phố, đƣợc phân công theo dõi
các chi đảng bộ cơ sở, các cơ quan, đơn vị trên địa bàn xây dựng và thực hiện
QCDCCS, trong quá trình tổng kết đánh giá việc thực thiện QCDCCS trên địa
bàn Thành phố nói chung, ngành giáo dục nói riêng và xuất phát từ các lý do
trên đây, tôi chọn đề tài “GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG VIỆC THỰC HIỆN QUY
CHẾ DÂN CHỦ TRONG CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ
UÔNG BÍ TỈNH QUẢNG NINH”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở vận dụng lý luận QLGD và khảo sát, đánh giá đúng thực
trạng triển khai thực hiện QCDCCS trong các trƣờng THCS ở T.p Uông Bí
hiện nay, luận văn xác định giải pháp (gồm một số biện pháp) và kiến nghị

nhằm tăng cƣờng hiệu quả việc triển khai thực hiện QCDCCS trong trƣờng
học, góp phần đổi mới công tác quản lý nhà trƣờng ở T.p Uông Bí- tỉnh
Quảng Ninh hiện nay.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: hoạt động quản lý nhà trƣờng THCS của ngƣời
Hiệu trƣởng.
3.2. Đối tƣợng nghiên cứu: công tác triển khai thực hiện QCDCCS trong các
trƣờng THCS thuộc T.p Uông Bí- tỉnh Quảng Ninh
- 3 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

4. Giả thuyết khoa học của đề tài
Thực trạng triển khai thực hiện QCDCCS trong các trƣờng THCS trên
địa bàn T.p Uông Bí - Tỉnh Quảng Ninh hiện nay còn chƣa đạt đƣợc mục tiêu
đặt ra, hiệu quả thực tế chƣa cao. Nếu xác lập các biện pháp dựa trên cơ sở
khoa học của lý luận quản lý nhà trường, phù hợp với các cơ sở thực tiễn
quản lý ở các trường THCS và đúng chủ trương đường lối của Đảng, Nhà
nước về tăng cường dân chủ trường học hiện nay, thì đó chính là giải pháp có
thể khắc phục thực trạng thực hiện QCDCCS nói trên và góp phần đáp ứng
yêu cầu đổi mới QLGD, đổi mới giáo dục tại các trƣờng THCS trên địa bàn
T.p Uông Bí - tỉnh Quảng Ninh.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xác lập cơ sở lý luận của QLGD đối với các hoạt động triển khai thực
hiện QCDCCS trong các trƣờng THCS phù hợp.
5.2. Phân tích thực trạng, nguyên nhân và những kinh nghiệm thực hiện
QCDC trong các trƣờng THCS ở T.p Uông Bí hiện nay và dự báo những vấn
đề đặt ra trong việc thực hiện QCDCCS trong trƣờng học ở T.p Uông Bí - tỉnh
Quảng Ninh trong những năm tới.
5.3. Đề xuất giải pháp (gồm một số biện pháp) và kiến nghị chủ yếu để thực

hiện có hiệu quả QCDCCS trong các trƣờng THCS ở T.p Uông Bí - tỉnh
Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
6. Giới hạn và phạm vi đề tài
Luận văn nghiên cứu việc thực hiện QCDCCS trong trƣờng THCS ở T.p
Uông Bí- tỉnh Quảng Ninh qua khảo sát thực tế tại một số trƣờng THCS từ khi
có Chỉ thị 30-CT/TW và Nghị định 71/1998 của Chính phủ hƣớng dẫn thực hiện
QCDCCS, Quyết định số 04/2000/QĐ-BGD&ĐT của Bộ giáo dục và đào tạo
về việc ban hành Quy chế thực hiện dân chủ trong hoạt động của nhà trƣờng
cho đến nay.
- 4 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận: Tổng quan các quan điểm, đƣờng lối
của ĐCS Việt Nam về xây dựng và thực hiện QCDCCS [12], [13], [30], … và
của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) [40] về việc thực hiện QCDCCS trong
các nhà trƣờng. Xác lập các cơ sở lý luận của khoa học quản lý giáo dục đối
với việc thực hiện QCDCCS trong các nhà trƣờng các công trình nghiên cứu
có liên quan.
7.2. Các Phương pháp nghiên thực tiễn: Khảo sát thực trạng việc triển khai
thực hiện QCDCCS trong các trƣờng THCS ở T.p Uông Bí- tỉnh Quảng Ninh
những năm qua và hiện nay, cụ thể gồm:
- Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm;
- Phƣơng pháp điều tra xã hội học;
- Phƣơng pháp thống kê.
8. Đóng góp của đề tài
- Góp phần luận chứng căn cứ khoa học của việc thực hiện QCDCCS
trong các trƣờng THCS.
- Xác định đƣợc thực trạng, nguyên nhân và những kinh nghiệm thực

hiện QCDCCS trong các trƣờng THCS T.p Uông Bí - tỉnh Quảng
Ninh hiện nay, đồng thời nêu lên những yêu cầu về việc thực hiện
QCDCCS trong các trƣờng THCS ở T.p Uông Bí- tỉnh Quảng Ninh
trong giai đoạn hiện nay.
- Đề xuất giải pháp (gồm một số biện pháp) có tính khả thi nhằm tăng
cƣờng hiệu quả thực hiện QCDCCS trong các trƣờng THCS và trong
ngành GD&ĐT ở T.p Uông Bí- tỉnh Quảng Ninh .
- Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể cung cấp thêm những cơ sở
khoa học nhằm tăng cƣờng thực hiện QCDCCS trong các trƣờng
THCS ở T.p Uông Bí - tỉnh Quảng Ninh nói riêng, ở các trƣờng
THCS nói chung trong giai đoạn hiện nay.
- 5 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

9. Cấu trúc của Luận văn
Ngoài các phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, Phụ lục và Tài liệu
tham khảo, nội dung và kết quả nghiên cứu của Luận văn sẽ đƣợc trình bày ở
3 chƣơng:
- Chƣơng 1. Cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý của quản lý thực hiện
QCDCCS trong các trƣờng Trung học cơ sở;
- Chƣơng 2. Thực trạng của việc triển khai thực hiện QCDCCS trong
các trƣờng THCS T.p Uông Bí - tỉnh Quảng Ninh;
- Chƣơng 3. Giải pháp tăng cƣờng việc thực hiện QCDCCS trong các
trƣờng THCS T.p Uông Bí - tỉnh Quảng Ninh hiện nay.

- 6 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA QUẢN LÝ THỰC HIỆN
QUY CHẾ DÂN CHỦ TRONG CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Dân chủ, dân chủ ở cơ sở và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở
(QCDCCS) là vấn đề hiện đang đƣợc nhiều nhà khoa học, những ngƣời làm
công tác lý luận quan tâm, dù ở những góc độ, khía cạnh khác nhau.
Đề tài "Thực hiện QCDC và xây dựng chính quyền cấp xã ở nước ta hiện
nay" do TS. Nguyễn Văn Sáu - GS. Hồ Văn Thông đồng chủ trì. Có thể tìm hiểu
khái quát về công trình nghiên cứu này qua cuốn sách cùng tên do Nxb Chính trị
quốc gia ấn hành năm 2003. Đề tài khoa học độc lập cấp Nhà nƣớc về "Củng cố
và tăng cường hệ thống chính trị ở cơ sở trong sự nghiệp đổi mới và phát triển
của nước ta hiện nay" do PGS.TS Hoàng Chí Bảo - Học viện Chính trị Quốc gia
Hồ Chí Minh làm chủ nhiệm, nghiệm thu 2002. Đề tài "Hệ thống chính trị cấp
cơ sở và dân chủ hóa đời sống xã hội nông thôn miền núi, vùng dân tộc thiểu số

các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta" - TS. Nguyễn Quốc Phẩm chủ biên, Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000. Đề tài "Hệ thống chính trị cơ sở - Đặc điểm, xu
hướng và giải pháp" của TS. Vũ Hoàng Công - Học viện Chính trị Quốc gia Hồ
Chí Minh, Hà Nội, 2002. "Quy chế thực hiện dân chủ ở cấp xã - Một số vấn đề lý
luận và thực tiễn" của PGS. TS Dƣơng Xuân Ngọc, Nxb Chính trị quốc gia, Hà
Nội, 2000 ( )
Các công trình nghiên cứu kể trên đã đi sâu nghiên cứu về việc thực hiện
QCDCCS gắn với tăng cƣờng hệ thống chính trị ở cơ sở nói chung, ở cấp xã nói
riêng. Ở đấy, các tác giả cũng chỉ ra phƣơng hƣớng và biện pháp nhằm đảm bảo
thực hiện QCDCCS ở cấp xã, phƣờng. Tuy nhiên, ít có công trình nào nghiên
cứu về thực hiện QCDCCS trong các cơ quan và nhất là chƣa có công trình, bài
viết nào đi sâu nghiên cứu QCDCCS trong các trƣờng THCS.
- 7 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Đề tài nghiên cứu này hy vọng sẽ góp phần làm sáng tỏ thêm cả về lý luận
và thực tiễn vấn đề thực hiện QCDCCS ở các THCS trên địa bàn T.p Uông Bí-
tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn hiện nay.
1.2. Quan điểm, đƣờng lối của Đảng và Nhà nƣớc về thực hiện dân chủ
trong trƣờng học
1.2.1. Khái niệm về dân chủ và thực hiện dân chủ ở cơ sở trong quan điểm,
đường lối của Đảng và Nhà nước ta hiện nay
1.2.1.1. Khái niệm dân chủ:
Dân chủ với tƣ cách là khát vọng, là quyền tự nhiên của con ngƣời,
trong đó có quyền sử dụng tất cả sức mạnh để thực hiện vai trò của ngƣời chủ
và quyền làm chủ đã lần lƣợt đƣợc nhiều giai cấp thống trị trong lịch sử nhận
thức và thể chế hóa thành nguyên tắc tổ chức và vận hành của Nhà nƣớc cùng
các thiết chế chính trị khác nhau.
Tuy nhiên, trong các chế độ dân chủ đã từng tồn tại cho đến nay thì

chỉ có chế độ dân chủ XHCN mới thực sự là chế độ dân chủ của đa số nhân
dân trong xã hội, là chế độ dân chủ của dân, do dân và vì dân.
Khái niệm dân chủ ở đây có nội dung cơ bản “Dân biết, dân bàn, dân
làm, dân kiểm tra”, đƣợc khẳng định trong đƣờng lối của Đảng, Hiến pháp,
Pháp luật của Nhà nƣớc ta. Đó là khái niệm dân chủ dựa trên chế độ dân chủ
XHCN và nền dân chủ XHCN.
Chế độ dân chủ XHCN là chế độ chính trị mà ở đó những giá trị dân
chủ, quyền lực của nhân dân đƣợc thể chế hóa thành pháp luật, thành những
nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị, thành nguyên tắc mục
tiêu của sự phát triển kinh tế - xã hội, các giá trị và chuẩn mực dân chủ chi phối
hoạt động của mọi lĩnh vực xã hội. Nền dân chủ XHCN với tƣ cách là chế độ
chính trị, đồng thời với tƣ cách là quyền lực của nhân dân sẽ từng bƣớc hoàn
thiện và phát huy vai trò to lớn trong tiến trình cách mạng, dƣới sự lãnh đạo
của Đảng Mácxít - Lêninnít.
- 8 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1.2.1.2. Khái niệm về “dân chủ ở cơ sở”
Dân chủ ở cơ sở là quyền dân chủ trực tiếp của ngƣời dân, đƣợc tiến
hành từ cấp xã, phƣờng trở xuống (đến cấp thôn xóm, đơn vị, cơ quan, nhà
máy, xí nghiệp) theo phƣơng châm dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra.
Dân chủ ở cơ sở - trƣớc hết là dân chủ trực tiếp - là hình thức nhân dân thực
hiện quyền làm chủ của mình bằng cách trực tiếp thể hiện ý chí (qua ý kiến)
nguyện vọng của mình đối với tổ chức và hoạt động của cơ quan chính quyền
ở cơ sở.
Quy chế dân chủ ở cơ sở (QCDCCS) là những văn bản có tính chính
trị và pháp lý làm cơ sở để mọi ngƣời, mọi tổ chức ở cơ sở xây dựng và thực
hành dân chủ.
Đƣờng lối của Đảng, chính sách của Nhà nƣớc có đi vào cuộc sống hay

không tùy thuộc chủ yếu vào sự quán triệt và thực hiện nhƣ thế nào ở cấp cơ
sở. Cơ sở xã, phƣờng, cơ quan, doanh nghiệp v.v là nơi trực tiếp thực hiện
đƣờng lối chính sách của Đảng và Nhà nƣớc; là địa bàn nhân dân sinh sống,
lao động, sản xuất, học tập và công tác; là nơi diễn ra các mối quan hệ nhiều
mặt giữa các tầng lớp nhân dân với các cấp ủy Đảng và chính quyền, cán bộ,
đảng viên, công chức điều hành và xử lý công việc hàng ngày. Nhân dân đòi
hỏi đƣợc biết, đƣợc bàn và đƣợc tham gia giải quyết những vấn đề đặt ra ở cơ
sở, đồng thời có yêu cầu kiểm tra, giám sát hoạt động hàng ngày của cấp ủy,
chính quyền và cán bộ lãnh đạo. Điều đó có nghĩa là nhân dân có quyền làm
chủ từ cơ sở và ở cơ sở.
Phƣơng châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” là thể hiện
tƣ tƣởng đó của Hồ Chí Minh và đƣợc hoàn thiện dần qua các kỳ Đại hội
ĐCS Việt Nam.
Theo tinh thần Nghị quyết đó, Bộ Chính trị đã ra Chỉ thị 30-CT/TW,
tháng 2/1998 và Chính phủ đã ban hành Quy chế dân chủ ở cơ sở ở cấp xã,
phƣờng, thị trấn, cơ quan và doanh nghiệp nhà nƣớc
- 9 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1.2.1.3. Khái niệm về dân chủ ở trường học
Trường học là nơi thực hiện nhiệm vụ giáo dục và đào tạo, bồi dƣỡng
và phát triển các phẩm chất và năng lực cho công dân về tƣ tƣởng và đạo đức,
tri thức khoa học và kỹ năng, kỹ xảo nghề nghiệp, rèn luyện thể chất v.v
Giáo dục trong nhà trƣờng là con đƣờng cơ bản nhất, vững bền nhất để
hình thành ngƣời lao động có kỹ thuật, có kỷ luật cao đáp ứng những yêu cầu
của phát triển kinh tế - xã hội. Nhờ giáo dục và đào tạo mà trình độ học vấn của
nhân dân mới đƣợc nâng cao, mở ra những khả năng to lớn trong việc nắm bắt
và sử dụng những thành tựu của khoa học và công nghệ hiện đại trên thế giới,
thúc đẩy nhanh tốc độ phát triển của đất nƣớc.

Chính vì trƣờng học của chúng ta là trƣờng học của chế độ dân chủ
XHCN nên cần phải thực hiện dân chủ, bình đẳng trong giáo dục. Hồ Chí Minh
đã dạy: "Giáo dục là sự nghiệp của quần chúng. Cần phải phát huy đầy đủ dân
chủ XHCN, xây dựng quan hệ thật tốt, đoàn kết thật chặt chẽ giữa thầy và thầy,
giữa thầy và trò, giữa học trò với nhau, giữa cán bộ các cấp, giữa nhà trường
và nhân dân để hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ đó" [31, tr. 403].
Quá trình dân chủ hóa giáo dục đƣợc thể hiện trong toàn bộ hệ thống
giáo dục, cho đến từng cơ sở trƣờng học. Trong trƣờng học, dân chủ đƣợc thể
hiện ở quyền và nghĩa vụ của CBGV-CNV đối với việc thực hiện nhiệm vụ
chính trị của nhà trƣờng. CBGV-CNV trong nhà trƣờng phát huy quyền làm chủ
của mình theo phƣơng châm: đƣợc biết, đƣợc bàn, đƣợc tham gia ý kiến, đƣợc
giám sát kiểm tra mọi mặt hoạt động của nhà trƣờng. Dân chủ gắn với kỷ cƣơng,
việc thực hiện dân chủ nhƣng vẫn đảm bảo các nguyên tắc, sự lãnh đạo và quản
lý của Đảng và Nhà nƣớc đối với sự nghiệp phát triển giáo dục. Trong trƣờng
học, việc thực hiện dân chủ của CBGV-CNV, của ngƣời học trên cơ sở sự lãnh
đạo của chi bộ, sự quản lý của Ban Giám hiệu. Các đoàn thể, tổ chức trong nhà
trƣờng có vai trò to lớn trong việc tham gia, việc thực hiện dân chủ ở trƣờng học.
- 10 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Nhƣ vậy, dân chủ ở cơ sở trong trường học là việc thực hiện một cách
trực tiếp quyền làm chủ của CBGV-CNV, thực hiện quyền làm chủ trực tiếp
của học sinh và phụ huynh học sinh trong việc thực hiện mục tiêu và nhiệm
vụ của giáo dục. Dân chủ, thực hành dân chủ - cụ thể ở cơ sở trƣờng học là
yêu cầu khách quan và ngày càng bức thiết đối với các tổ chức đảng, chính
quyền và đoàn thể trong nhà trƣờng nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ dạy và học,
xây dựng nền giáo dục thực sự của dân, do dân và vì dân.
1.2.1.4. Quan điểm, đường lối của Đảng và Nhà nước về thực hiện Quy chế
dân chủ ở cơ sở

Hiến pháp 1992 nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định
công dân thực hiện quyền làm chủ ở cơ sở của mình bằng cách tham gia công
việc của Nhà nước và xã hội, có trách nhiệm bảo vệ của công, bảo vệ quyền
và lợi ích hợp pháp của công dân, giữ gìn an ninh quốc gia và trật tự, an toàn
xã hội, tổ chức đời sống công cộng.
Dƣới ánh sáng của đƣờng lối đổi mới nói chung, đổi mới hệ thống
chính trị nói riêng đã đƣợc các Đại hội VII, VIII, IX, X, XI của Đảng xác
định, công cuộc đổi mới xây dựng nhà nƣớc pháp quyền XHCN, đổi mới
phƣơng thức lãnh đạo của Đảng, đổi mới hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và
các đoàn thể nhân dân, dân chủ ở nƣớc ta đã có bƣớc tiến rõ rệt, đáp ứng
nguyện vọng của nhân dân và đƣợc dƣ luận quốc tế thừa nhận.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây quyền làm chủ của nhân dân
trong thực tế còn bị vi phạm ở nhiều nơi, ở nhiều lĩnh vực, tệ quan liêu sách
nhiễu, cửa quyền, tham nhũng gây phiền hà cho dân vẫn đang phổ biến, chƣa
đẩy lùi đƣợc:
Đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn, ngày 18/2/1998, Bộ Chính trị đã ban hành
Chỉ thị số 30-CT/TW về xây dựng và thực hiện QCDCCS. Tới nay, chúng ta
đã triển khai Chỉ thị này rộng rãi trong cả nƣớc bằng thực hiện QCDC ở cả 3
loại hình cơ sở: xã, phƣờng, thị trấn; cơ quan; các doanh nghiệp.
- 11 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Thực hiện Chỉ thị của Bộ Chính trị và Nghị quyết của Ủy ban Thƣờng vụ
Quốc hội về xây dựng và thực hiện QCDCCS. Ngày 08 tháng 9 năm 1998,
Chính phủ đã ra Nghị định số 71/1998/NĐ-CP ban hành Quy chế thực hiện
dân chủ trong hoạt động của cơ quan. Đây là cơ sở pháp lý cho việc triển khai
và thực hiện QCDCCS của ngành giáo dục. Việc đƣa QCDC vào nhà trƣờng,
qua thực tế cho thấy, có tầm quan trọng và ý nghĩa đặc biệt.
1.2.2. Một số vấn đề về thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở trường học

1.2.2.1. Mục đích của việc đưa QCDCCS vào trường học
Một là, thực hiện dân chủ trong nhà trƣờng nhằm thực hiện tốt nhất, có
hiệu quả nhất những điều Luật Giáo dục quy định theo phƣơng châm “dân
biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" trong các hoạt động của nhà trƣờng
thông qua các hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện; đảm bảo cho
công dân, cơ quan, tổ chức đƣợc quyền giám sát, kiểm tra, đóng góp ý kiến
tham gia xây dựng sự nghiệp giáo dục, làm cho sự nghiệp giáo dục thực sự là
của dân, do dân và vì dân.
Hai là, thực hiện dân chủ trong nhà trƣờng nhằm phát huy quyền làm
chủ và huy động tiềm năng trí tuệ của hiệu trƣởng, nhà giáo, ngƣời học, đội
ngũ cán bộ, công chức trong nhà trƣờng nhà trƣờng theo luật định, góp phần
xây dựng nề nếp, trật tự, kỷ cƣơng trong mọi hoạt động của nhà trƣờng, ngăn
chặn các hiện tƣợng tiêu cực và tệ nạn xã hội, thực hiện nhiệm vụ phát triển
giáo dục phù hợp với đƣờng lối, chủ trƣơng của Đảng và luật pháp của Nhà
nƣớc [40].
1.2.2.2. Vai trò và tầm quan trọng của việc đưa QCDCCS vào giáo dục
Việc đƣa QCDCCS vào nhà trƣờng có vai trò rất quan trọng:
Một là, thực hiện QCDCCS ở trƣờng học sẽ nâng cao nhận thức về
quyền và nghĩa vụ của mỗi cán bộ giáo viên, công nhân viên trong nhà
- 12 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

trƣờng. Không phải dễ dàng ai cũng hiểu rõ mình có quyền và nghĩa vụ gì đối
với tập thể. Không xác định rõ quyền và nghĩa vụ của cá nhân đối với tập thể,
cá nhân sẽ thụ động, lệ thuộc vào tập thể, nhiều khả năng, tiềm năng của cá
nhân không đƣợc phát huy, mỗi con ngƣời thu về với những phạm vi cá nhân
nhỏ hẹp. Vì vậy, khi cán bộ giáo viên, công nhân viên trong nhà trƣờng ý thức
đƣợc quyền làm chủ của mình, tính tự nguyện, tự giác thực hiện nghĩa vụ
đƣợc giao, ý thức vì nhà trƣờng, vì xã hội đƣợc nâng cao. Cán bộ giáo viên,

công nhân viên trong nhà trƣờng sẽ thẳng thắn phê bình, góp ý cho Ban Giám
hiệu, cho chi bộ, cho đảng viên; QCDCCS đƣợc thực hiện tốt thì không
những hạn chế đƣợc tiêu cực mà còn khơi dậy đƣợc tính đoàn kết của tập thể
sƣ phạm, tạo ra không khí phấn khởi, giúp cán bộ giáo viên, công nhân viên
trong nhà trƣờng hoàn thành tốt các nhiệm vụ năm học.
Hai là, thực hiện QCDCCS ở trƣờng học sẽ phát huy đƣợc quyền làm
chủ của cán bộ giáo viên, công nhân viên và của ngƣời học, thực hiện đƣợc
quyền làm chủ trực tiếp của ngƣời dạy và ngƣời học. Bằng những quy định cụ
thể làm cho ngƣời dạy và ngƣời học có ý thức, có khả năng, có trách nhiệm và
nhất là có điều kiện (có phƣơng tiện, có công cụ) tham gia vào các công việc
chung của nhà trƣờng, khắc phục lối suy nghĩ và làm việc phần nhiều chỉ biết
đến lợi ích riêng, lợi ích cá nhân. Thông qua việc thực hiện QCDCCS trong
nhà trƣờng, thầy cô giáo và học sinh đƣợc làm chủ trong thực tế, tìm thấy lợi
ích thiết thân của mình trong lợi ích chung của nhà trƣờng và xã hội; gắn lợi
ích cá nhân với lợi ích của tập thể; biến quá trình đào tạo thành quá trình tự
đào tạo.
Ba là, Thực hiện QCDCCS ở trƣờng học sẽ khơi dậy đƣợc tiềm năng
trí sáng tạo, sức mạnh vật chất và tinh thần của cán bộ giáo viên, công nhân
viên nhà trƣờng và toàn xã hội để phát triển giáo dục. Bác Hồ nhấn mạnh,
trong bầu trời không gì quý bằng nhân dân. Trong thế giới không gì mạnh
- 13 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

bằng lực lƣợng đoàn kết của nhân dân. Bác luôn tìm mọi cách để làm sao cho
nhân dân biết hƣởng quyền dân chủ, biết dùng quyền dân chủ của mình, dám
nói, dám làm. Tƣ tƣởng ấy là nền tảng cho chúng ta xây dựng và thực hiện
quyền làm chủ của thầy cô giáo, học sinh, của những ngƣời làm giáo dục, của
gia đình và toàn xã hội vào sự nghiệp trồng ngƣời.
Cán bộ giáo viên, công nhân viên sinh hoạt và làm việc trong nhà

trƣờng, nếu họ tự làm chủ thì mọi công việc trong nhà trƣờng đƣợc giải quyết
đến nơi, đến chốn. Ngƣợc lại, cán bộ giáo viên, công nhân viên không thông,
không thấy đƣợc đó là công việc của chính mình thì mọi công việc của nhà
trƣờng sẽ trì trệ, dễ nảy sinh tâm lý cha chung không ai khóc. QCDCCS ở
trƣờng học đƣa ra cách tổ chức và cơ chế thích hợp để phát huy mọi tiềm
năng, sự suy nghĩ, óc sáng tạo, sức mạnh vật chất, tinh thần của CBGV-CNV
trong các nhà trƣờng và các nguồn lực khác để phát triển giáo dục.
Bốn là, thực hiện QCDCCS ở trƣờng học sẽ tăng cƣờng kỷ cƣơng, nề
nếp, khắc phục các hiện tƣợng tiêu cực, nâng cao hiệu lực quản lý trong lĩnh
vực giáo dục. Dân chủ và kỷ cƣơng là hai mặt thống nhất biện chứng với
nhau. Có dân chủ, ý thức pháp luật của ngƣời dạy, ngƣời học đƣợc nâng cao
thì kỷ cƣơng trong nhà trƣờng mới vững chắc. Đồng thời kỷ cƣơng pháp luật
đƣợc nghiêm minh mới bảo đảm cho quyền làm chủ của ngƣời dạy, ngƣời học
đƣợc thực thi. Các hiện tƣợng tiêu cực trong quá trình dạy học, trong sử dụng
tài sản, tài chính, trong tuyển sinh, thi cử v.v sẽ bị xử lý theo pháp luật.
Mặt khác, QCDCCS là những văn bản có tính pháp lý lại trở thành
công cụ, phƣơng tiện để thực hành dân chủ. Khi có sự kết hợp hài hòa giữa
dân chủ và kỷ cƣơng trong nhà trƣờng thì các cấp chính quyền phát huy tốt
vai trò quản lý của mình. Ban Giám hiệu trong các cơ sở trƣờng học xác định
rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình điều hành mọi hoạt động
của nhà trƣờng, trên cơ sở đó đổi mới quản lý giáo dục, nâng cao hiệu lực
quản lý giáo dục trong nhà trƣờng.
- 14 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Năm là, thực hiện QCDCCS ở trƣờng học sẽ xây dựng niềm tin và mối
quan hệ chặt chẽ giữa cán bộ giáo viên, công nhân viên với cấp ủy Đảng và
Chính quyền, với học sinh và phụ huynh học sinh. Trong nhà trƣờng, Ban
Giám hiệu, chi bộ Đảng, công đoàn, đoàn thể, công nhân viên, lãnh đạo và tổ

chức các hoạt động của nhà trƣờng để thực hiện nhiệm vụ của năm học.
Trong đó, QCDCCS đòi hỏi Ban Giám hiệu, chi bộ Đảng biết đƣợc nhƣ thế
nào là thực hiện dân chủ với cán bộ giáo viên, công nhân viên, với học sinh.
Ngƣời dạy và ngƣời học đƣợc biết những gì, đƣợc bàn những gì, đƣợc làm
những gì và kiểm tra những gì? Điều đó buộc lãnh đạo nhà trƣờng phải theo
sát và lắng nghe ý kiến của ngƣời dạy và ngƣời học. Mặt khác, lãnh đạo phải
biết gƣơng mẫu và biết thu hút ngƣời dạy, ngƣời học tham gia vào mọi hoạt
động giáo dục của nhà trƣờng.
1.2.2.3. Đặc trưng của việc thực hiện QCDCCS trong trường học
Trƣờng học, cơ sở giáo dục là những nơi tập trung chất xám, trí tuệ của
xã hội, vì vậy dân chủ cần phải phải đƣợc biểu hiện rõ ràng trong mọi hoạt
động của nhà trƣờng, từ hoạt động xây dựng đội ngũ giáo viên cán bộ quản lý,
xây dựng cơ sở vật chất, tổ chức quản lý hoạt động học và hoạt động dạy,
xây dựng môi trƣờng văn hóa Chỉ nhƣ vậy mới huy động và phát huy năng
lực, trí tuệ, sức mạnh của mọi cá nhân, tổ chức trong xã hội vào sự phát triển
của nhà trƣờng.
Quy chế thực hiện dân chủ trong hoạt động của nhà trƣờng đƣợc các
trƣờng triển khai thực hiện từ sau khi ban hành và do Hiệu trƣởng trực tiếp
chỉ đạo. Thực hiện dân chủ cơ sở gắn liền với nhiệm vụ chính trị của nhà
trƣờng, kết hợp với việc củng cố, kiện toàn tổ chức, đặc biệt là công tác cán
bộ, xây dựng tổ chức đảng, đoàn thể trong sạch, vững mạnh.
Cũng nhƣ các QCDCCS ở các cơ sở khác, Quy chế thực hiện dân chủ
trong hoạt động của nhà trường là loại văn bản quy phạm pháp luật do cơ
- 15 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

quan nhà nƣớc ban hành, có hiệu lực bắt buộc ở cơ sở các nhà trƣờng, là công
cụ chỉ dẫn, đồng thời là cơ sở pháp lý để giám sát, kiểm tra đối với những
ngƣời thuộc quyền. Thực hiện dân chủ chính là sự tập hợp trí tuệ của đội ngũ

cán bộ, giáo viên, học sinh, để thống nhất trong hoạt động, nâng cao chất
lƣợng giáo dục.
1.2.2.4. Một số vấn đề về thực hiện QCDCCS trong trường học hiện nay
Phát huy quyền làm chủ của nhân dân ở cơ sở là khâu quan trọng và
cấp bách trƣớc mắt, vì vậy Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng đã ban hành [12]
Chỉ thị nêu rõ “Nhà nước cần ban hành quy chế dân chủ ở cơ sở có tính pháp
lý, yêu cầu mọi người, mọi tổ chức ở cơ sở đều phải nghiêm chỉnh thực hiện.
QCDC cần được xây dựng cho từng loại cơ sở, doanh nghiệp, bệnh viện,
trường học, viện nghiên cứu, cơ quan hành chính… phù hợp với từng loại cơ
sở”. Ngay sau đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định về Quy chế thực hiện
dân chủ trong hoạt động của cơ quan [33]; Bộ GD&ĐT ban hành [40]. Quy
chế này qui định những nội dung liên quan đến việc thực hiện dân chủ trong
hoạt động của nhà trƣờng và các cơ sở giáo dục công lập, thuộc hệ thống giáo
dục quốc dân.
Trách nhiệm và quyền hạn của nhà giáo, cán bộ, công chức đƣợc quy
định một cách cụ thể trong Luật Giáo dục, ngay tại [40] cũng chỉ rõ 8 vấn đề
mà nhà giáo, cán bộ, công chức đƣợc biết, tham gia ý kiến và kiểm tra, giám
sát. Điều 13 Quy chế thực hiện dân chủ cơ sở trong nhà trƣờng quy định trách
nhiệm của các đoàn thể, các tổ chức trong nhà trƣờng (dân chủ đại diện),
trong đó quy định ngƣời đứng đầu các đoàn thể, các tổ chức trong nhà trƣờng
là ngƣời đại diện cho đoàn thể, tổ chức đó có trách nhiệm:
Phối hợp với nhà trường trong việc tổ chức, thực hiện QCDCCS trong
hoạt động của nhà trƣờng. Các tổ chức, đoàn thể tham gia đóng góp ý kiến
cho các hoạt động của nhà trƣờng, phát huy vai trò làm chủ của cán bộ, giáo
- 16 -

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

viên, nhân viên, tạo môi trƣờng học tập trong sáng, lành mạnh cho học sinh.
Phối hợp với Đảng ủy, chính quyền, các tổ chức đoàn thể phát động các hoạt

động phong trào gắn liền với những nội dung xác định. Tuy nhiên trên thực
tế, các tổ chức này hoàn toàn bị động vì sử dụng kinh phí của nhà trƣờng ;
phầ n lớ n là thƣ̣ c hiệ n theo sƣ̣ phân công củ a nhà trƣờ ng.
Công tác giám sát, kiểm tra trực tiếp và gián tiếp thông qua các tổ chức
đoàn thể trong việc thực hiện các vấn đề, đa số cán bộ giáo viên đƣợc tham
gia ở còn ở mức độ. Kiểm tra là khâu cuối cùng của phƣơng châm “dân biết,
dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” nhƣng là khâu không thể thiếu nhằm đảm
bảo cho tổ chức vận hành trong quỹ đạo của những nguyên tắc đã đƣợc quy
định, đề cao giá trị dân chủ, đảm bảo nguyên tắc quyền lực thuộc về nhân
dân, do nhân dân, vì nhân dân, là công cụ, phƣơng thức thực thi dân chủ.
Trong phƣơng châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” thì
kiểm tra là khâu yếu nhất. Thực tế kiểm tra, giám sát của ngƣời học, của cán
bộ, giáo viên chỉ phát huy tác dụng trong phạm vi những chƣơng trình, chế
độ, chính sách liên quan trực tiếp, thiết thực đến quyền lợi, nghĩa vụ của họ.
Hoạt động của ban thanh tra nhân dân chƣa phát huy. Thực thi dân chủ hiện
nay chƣa phát huy hết hiệu lực. Chất lƣợng dân chủ đại diện còn thấp, vai trò
các đoàn thể chƣa rõ nét, đa số chạy theo phong trào. Muốn kiểm tra đƣợc, tối
thiểu cán bộ, giáo viên, nhân viên, học sinh phải có quyền được thông tin về
mục tiêu đào tạo, chƣơng trình và quy trình đào tạo, kế hoạch tuyển sinh, các
nội quy, quy chế của nhà trƣờng; về các thông báo công khai các chế độ,
chính sách đối với nhà giáo, cán bộ công chức và ngƣời học; về các chế độ
đối với ngƣời học nhƣ: chế độ đóng học phí, chế độ miễn giảm học phí, chế
độ trợ cấp xã hội, chế độ ƣu tiên con em gia đình diện chính sách có công với
cách mạng, … Ngoài ra, nhà trƣờng phải đặt hòm thƣ góp ý hoặc có các hình
thức góp ý khác để cá nhân, tổ chức, đoàn thể trong nhà trƣờng thuận lợi
trong việc góp ý kiến.