Luận Văn Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn này tác giả đã gặp
không ít khó khăn, hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn. Tuy nhiên trước
những khó khăn và hạn chế đó tác giả đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ nhiệt tình
quý báu của quý thầy cô, gia đình các anh (chị) và các bạn sinh viên. Với lòng kính
trọng và biết ơn sâu sắc, tác giả xin được bày tỏ lời cảm ơn chân thành nhất.
Trước tiên tác giả xin chân thành cảm ơn đến tập thể quý thầy cô đang công tác
tại Khoa Luật - Trường Đại học Cần Thơ, những người đã truyền đạt vốn kiến thức
quý báu làm nền tảng để nghiên cứu hoàn thành luận văn tốt nghiệp này.
Đồng thời tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, các anh (chị) và các bạn
sinh viên trong khoa đã luôn bên cạnh, động viên và giúp đỡ tác giả, trong quá trình
học tập, nghiên cứu và cả trong việc tìm kiếm các nguồn tài liệu để có thể hoàn thành
luận văn tốt nghiệp này một cách tốt nhất.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đến ThS. Kim Oanh Na, người đã
hết lòng giúp đỡ, động viên tác giả vượt qua khó khăn và tận tình hướng dẫn trong thời
gian học tập cũng như nghiên cứu để tác giả có thể hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp.
Mặc dù tác giả đã có nhiều cố gắng trong thời gian thực hiện đề tài để đề tài được
hoàn thiện một cách tốt nhất tuy nhiên trong quá trình thực hiện vẫn không tránh khỏi
những thiếu sót, rất mong nhận được sự đóng góp quý báu của quý thầy cô và các bạn
sinh viên.
Sau cùng tác giả xin kính chúc tập thể quý thầy cô trong Khoa Luật - Trường Đại
học Cần Thơ, ThS. Kim Oanh Na, gia đình, các anh (chị) và các bạn sinh viên thật dồi
dào sức khỏe, bên cạnh đó luôn đạt được nhiều thành công trong công việc và học tập.
SINH VIÊN THỰC HIỆN
Trần Vủ Tân


NHẬNXÉT
XÉTCỦA
CỦAGIẢNG

GIÁO VIÊN
NHẬN
VIÊNHƯỚNG
HƯỚNGDẪN
DẪN


 ....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày.......tháng......năm 2014
Cần Thơ, ngày.......tháng......năm 2014
GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

NHẬN
NHẬNXÉT
XÉTCỦA
CỦAHỘI
HỘIĐỒNG
ĐỒNGCHẤM
CHẤMLUẬN
LUẬNVĂN
VĂNTỐT
TỐTNGHIỆP
NGHIỆP


 ....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

Cần Thơ, ngày.......tháng......năm 2014
Cần Thơ, ngày.......tháng......năm 2014
HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP

MỤC LỤ
LỜI NÓI ĐẦU.............................................................................................................. 1


1. Tính cấp thiết của đề tài..........................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2
3. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................2
5. Bố cục luận văn........................................................................................................2
CHƯƠNG 1..................................................................................................................3
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ VÀ...........................................3
LUẬT ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ....................................................................................3
1.1. Một số khái niệm cơ bản về điều ước quốc tế.....................................................3
1.2. Những vấn đề cơ bản về điều ước quốc tế...........................................................9
1.3. Mục đích và ý nghĩa của việc ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế
..................................................................................................................................... 14
1.4. Sơ lược quá trình phát triển của pháp luật Việt Nam về điều ước quốc tế....17
1.5. Các nguyên tắc điều chỉnh quan hệ ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước
quốc tế ........................................................................................................................ 21
CHƯƠNG 2................................................................................................................ 25
THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM.............................................................25
VỀ GIA NHẬP ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ...................................................................25
2.1. Đề xuất gia nhập điều ước quốc tế ....................................................................25
2.2. Thẩm quyền quyết định gia nhập điều ước quốc tế ........................................29
2.3. Nội dung quyết định gia nhập điều ước quốc tế...............................................32

2.4. Hồ sơ trình về việc gia nhập điều ước quốc tế..................................................35
2.5. Trình tự thủ tục trình, quyết định gia nhập điều ước quốc tế.........................38
2.6. Thông báo về việc gia nhập điều ước quốc tế....................................................41
CHƯƠNG 3................................................................................................................43
3.1. Thực tiễn áp dụng gia nhập điều ước quốc tế...................................................43
3.2. Những khó khăn tồn tại trong việc ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước
quốc tế của Việt Nam.................................................................................................51
3.3. Hướng đề xuất nhằm hoàn thiện pháp luật Việt Nam về ký kết, gia nhập và
thực hiện điều ước quốc tế .......................................................................................56


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
LỜI NÓI ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, không có một quốc gia nào tồn
tại một cách biệt lập mà thay vào đó các quốc gia ngày càng tăng cường hợp tác trên
nhiều lĩnh vực như kinh tế, chính trị, ngoại giao…Để thúc đẩy quá trình hợp tác, các
quốc gia đã xây dựng một hệ thống pháp luật cho chính quốc gia mình bằng việc ký
kết, gia nhập các điều ước quốc tế, mà qua đó những điều ước quốc tế mà các quốc gia
ký kết, gia nhập sẽ tạo điều kiện cho việc hợp tác diễn ra thuận lợi và nhanh chóng
hơn.
Đối với Việt Nam quan điểm của Đảng và Nhà nước ta từ Đại hội VII năm 1991
với tính chất là “Đại hội của trí tuệ - đổi mới, dân chủ - kỷ cương - đoàn kết”. Đại hội
đã nêu rõ “Việt Nam muốn là bạn với các nước trong cộng đồng quốc tế, phấn đấu vì
hòa bình, độc lập và phát triển”. Từ quan điểm trên, Việt Nam cũng như các quốc gia
khác trên thế giới không ngừng hợp tác quốc tế với nhiều quốc gia bằng hình thức ký
kết hoặc gia nhập điều ước quốc tế trên nhiều lĩnh vực. Để đảm bảo việc áp dụng điều
ước có hiệu quả ngoài việc quy định việc ký kết điều ước quốc tế pháp luật Việt Nam
còn quy định việc gia nhập điều ước quốc tế khi xét thấy điều ước quốc tế đó phù hợp

với thực tiễn của đất nước. Qua đó cho thấy công tác gia nhập điều ước quốc tế giữ
một vai trò quan trọng và còn là cơ sở pháp lý vững chắc trong việc tăng cường mở
rộng các mối quan hệ hữu nghị và hợp tác quốc tế.
Tuy nhiên, việc gia nhập điều ước quốc tế là một điều không dễ dàng bởi lẽ khi
gia nhập điều ước quốc tế phải tính đến hiệu quả của việc áp dụng vào trong nước, sự
tương thích giữa pháp luật quốc gia và điều ước quốc tế được gia nhập. Hiện nay với
những quy định của pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế đã mang lại
nhiều thành tựu và hiệu quả cao, song bên cạnh đó trong quá trình áp dụng vẫn còn tồn
tại một số hạn chế nhất định làm cho việc gia nhập điều ước quốc tế gặp nhiều khó
khăn.
Từ những lý do trên tác giả đã chọn đề tài “Thực trạng và hướng hoàn thiện
pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế” với mong muốn được tìm hiểu
những thực trạng về việc gia nhập điều ước quốc tế, bên cạnh đó đề xuất những hướng
hoàn thiện thông qua những bất cập còn tồn tại trong những quy định của pháp luật
Việt Nam và cả trong quá trình thực hiện.

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

1

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài này là tìm hiểu những quy định của pháp luật và
thực trạng áp dụng gia nhập điều ước quốc tế từ đó sẽ có những hướng hoàn thiện
trước những hạn chế trong quá trình thực hiện. Để đạt được mục tiêu nghiên cứu vừa
nêu đề tài dựa trên những quy định của pháp luật về gia nhập điều ước quốc tế cụ thể
tại Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005 và một số quy định

của pháp luật có liên quan.
3. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu những quy định của pháp luật về gia nhập điều ước
quốc tế dựa trên văn bản chủ yếu là Công ước Viên 1969 và Luật ký kết, gia nhập và
thực hiện điều ước quốc tế năm 2005. Bên cạnh đó đề tài sẽ tìm hiểu về thực tiễn của
việc gia nhập điều ước quốc tế đồng thời sẽ có những kiến nghị nhằm hoàn thiện
những tồn tại, vướng mắc trong quá trình gia nhập điều ước quốc tế.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thiện đề tài một cách tốt nhất người viết đã vận dụng nhiều phương pháp
nghiên cứu nhưng chỉ tập trung ở một số phương pháp như: phân tích luật viết,
phương pháp so sánh, phương pháp liệt kê, phương pháp tổng hợp các thông tin qua
các bài viết và các văn bản pháp luật có liên quan, đó là một số phương pháp phổ biến
mà người viết sẽ sử dụng.
5. Bố cục luận văn
Để làm rõ những vấn đề mà người viết đã nêu ở mục tiêu nghiên cứu và phạm vi
nghiên cứu ngoài lời nói đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo thì bố cục luận
văn gồm có 3 chương:
-

Chương 1: Khái quát chung về điều ước quốc tế và luật điều ước quốc tế.

-

Chương 2: Thực trạng pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế.

-

Chương 3. Thực tiễn áp dụng và hướng hoàn thiện pháp luật về gia nhập
điều ước quốc tế.

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

2

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ VÀ
LUẬT ĐIỀU ƯỚC QUỐC TẾ

1.1. Một số khái niệm cơ bản về điều ước quốc tế
1.1.1. Điều ước quốc tế
Để tiến hành hợp tác quốc tế, giao lưu thể hiện mối quan hệ hữu nghị giữa các
quốc gia ngày càng dễ dàng trên mọi lĩnh vực, các quốc gia tiến hành ký kết hoặc gia
nhập điều ước quốc tế. Hiện nay trong khoa học Luật quốc tế thuật ngữ “Điều ước
quốc tế” được sử dụng rộng rãi và phổ biến, tại khoản 1, điều 2 Công ước Viên 1969
về Luật điều ước quốc tế chỉ định nghĩa “Thuật ngữ điều ước dùng để chỉ một hiệp
định quốc tế được ký kết bằng văn bản giữa các quốc gia và được pháp luật quốc tế
điều chỉnh, dù được ghi nhận trong một văn kiện duy nhất hoặc trong hai hay nhiều
văn kiện có quan hệ với nhau và bất kể tên gọi riêng của nó là gì”.
Ngày 10 tháng 10 năm 2001 Việt Nam trở thành thành viên chính thức của Công
ước viên 1969 về luật điều ước quốc tế. Năm 2005 tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa X
đã ban hành Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế, tại đây thuật ngữ điều
ước quốc tế được định nghĩa “là thỏa thuận bằng văn bản được ký kết hoặc gia nhập
nhân danh Nhà nước hoặc nhân danh Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam với một hoặc nhiều quốc gia, tổ chức quốc tế hoặc chủ thể khác của pháp
luật quốc tế, không phụ thuộc vào tên gọi là hiệp ước, công ước, hiệp định, định ước,
thỏa thuận, nghị định thư, bản ghi nhớ, công hàm trao đổi hoặc văn kiện có tên gọi

khác”. Từ những định nghĩa trên điều ước quốc tế có một số đặc điểm như sau:
Thứ nhất, điều ước quốc tế phải là một thỏa thuận quốc tế. Như vậy điều ước
quốc tế là một thỏa thuận quốc tế, vậy một thỏa thuận quốc tế như thế nào để được
xem là một điều ước quốc tế điều này cần phải xem xét. Tại khoản 1, điều 2, Pháp lệnh
ký kết và thực hiện thỏa thuận quốc tế năm 2007 của Ủy ban thường vụ Quốc hội số
33/2007/PL-UBTVQH quy định: “Thỏa thuận quốc tế là văn bản về hợp tác quốc tế
được ký kết nhân danh cơ quan nhà nước ở trung ương ,cơ quan cấp tỉnh, cơ quan
trung ương của tổ chức trong phạm vi chức năng nhiệm vụ, quyền hạn của mình với
một hoặc nhiều bên ký kết nước ngoài…” Với quy định trên thì thỏa thuận quốc tế
không phải là một điều ước quốc tế mà chỉ dùng làm một tên gọi cho các cam kết quốc
tế có tính chất hạn hẹp đồng thời thỏa thuận quốc tế chỉ là một cam kết quốc tế thể
hiện sự tự ràng buộc của các quốc gia vào một nghĩa vụ pháp lý quốc tế nhất định.

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

3

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
Theo pháp luật Việt Nam thì thỏa thuận quốc tế khi ký kết chỉ được nhân danh cơ quan
nhà nước ở trung ương như: Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao,
nhân danh cơ quan cấp tỉnh, nhân danh cơ quan trung ương của tổ chức như: Hội cựu
chiến binh, Hội nông dân Việt Nam. Một số thỏa thuận quốc tế như: Thỏa thuận hợp
tác về pháp luật và tư pháp giữa Bộ Tư pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam và Bộ Tư pháp nước Cộng hòa Bun-ga-ri, ký ngày 21/01/2009, Thỏa thuận hợp
tác giữa liên minh luật sư nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và đoàn luật sư
nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào giai đoạn 2012-2015 ký ngày 07/9/2012…
Pháp luật Việt Nam quy định một thỏa thuận quốc tế được xem là một điều ước

quốc tế phải được ký kết, gia nhập nhân danh Nhà nước hoặc nhân danh Chính phủ và
có những nội dung liên quan đến hòa bình, an ninh biên giới, lãnh thổ, chủ quyền quốc
gia…,1 hay liên quan đến quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân thì thỏa thuận đó
được xem là một điều ước quốc tế.
Thứ hai, điều ước quốc tế phải được thỏa thuận bằng văn bản. Việc thể hiện ý chí
của các bên tham gia điều ước sau khi được thống nhất sẽ được thể hiện trên văn bản ở
dạng thành văn qua đó văn bản này sẽ ghi nhận tất cả những thỏa thuận cuối cùng của
các bên.
Thứ ba, điều ước quốc tế phải có tên gọi. Đối với tên gọi của điều ước quốc tế rất
đa dạng, các bên tham gia ký kết có thể thỏa thuận thống nhất lựa chọn một tên gọi
riêng cho điều ước tùy vào tính chất hoặc đặc điểm của điều ước mà mình tham gia ký
kết. Một số tên gọi thường dùng cho điều ước quốc tế như: Công ước, Công hàm, Nghị
định thư, Hiệp ước, Hiệp định...
Thứ tư, điều ước quốc tế là sự thỏa thuận giữ các quốc gia và phải được luật quốc
tế điều chỉnh. Đây chính là một điểm đặc biệt để phân biệt giữa điều ước quốc tế với
hợp hợp đồng được ký kết giữa giữa các quốc gia, chính vì điều đó điều ước quốc tế sẽ
có sự khác biệt lớn so với các hợp đồng giữa các quốc gia, dẫn đến việc điều ước quốc
tế sẽ được pháp luật quốc tế điều chỉnh là điều tất yếu.
1.1.2. Luật điều ước quốc tế
Một bộ phận quan trọng của pháp luật quốc tế là Luật điều ước quốc tế, trong bối
cảnh quốc tế hiện nay Luật điều ước quốc tế giữ vai trò rất quan trọng, đó là khung
pháp lý để điều chỉnh các quan hệ ký kết thực hiện điều ước quốc tế đồng thời còn là
công cụ hữu hiệu nhằm thiết lập duy trì, ổn định hòa bình phát triển trong quan hệ
quốc tế. Cũng như một số ngành luật quốc tế khác, Luật điều ước quốc tế là một ngành
1

Điểm a, Khoản 2, Điều 7, Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

4

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
luật độc lập nếu như những ngành luật khác như Luật hàng không quốc tế điều chỉnh
mối quan hệ giữa các chủ thể pháp luật quốc tế trong việc sử dụng vùng trời vào mục
đích giao thông trên không và hoạt động thương mại của các hàng vận tải hàng
không,2 hay Luật biển quốc tế điều chỉnh về các mối quan hệ giữa các quốc gia và các
chủ thể khác của luật quốc tế về việc xác định chế độ pháp lý liên quan đến các vùng
biển hoặc các hoạt động sử dụng và khai tài nguyên biển, các quy định về bảo vệ môi
trường… thì đối với Luật điều ước quốc tế sẽ đối tượng điều chỉnh của ngành luật này
là điều ước quốc tế.
Năm 1969 Công ước Viên về Luật điều ước quốc tế đã được thông qua đã điều
chỉnh cụ thể những vấn đề liên quan đến điều ước quốc tế như: Đàm phán, soạn thảo,
thông qua, ký, phê chuẩn, phê duyệt, áp dụng điều ước quốc tế, sửa đổi, bổ sung, đình
chỉ, chấm dứt hiệu lực điều ước quốc tế… Tóm lại xuất phát từ đối tượng điều chỉnh
của Luật điều ước quốc tế và Công ước viên 1969 với vai trò là văn bản chủ đạo của
Luật điều ước quốc tế, có thể định nghĩa Luật điều ước quốc tế là tổng thể các nguyên
tắc, các quy phạm pháp luật quốc tế, điều chỉnh các quan hệ về ký kết và thực hiện
điều ước quốc tế của các chủ thể luật quốc tế.3
1.1.3. Ký kết điều ước quốc tế
Tại điều 6 Công ước Viên 1969 về Luật điều ước quốc tế quy định “Mọi quốc
gia điều có tư cách để ký kết điều ước”, như vậy từ quy định trên cho thấy Công ước
Viên 1969 đã quy định tất cả các quốc gia đều có tư cách ký kết điều ước quốc tế.
Theo Luật Ký kết gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005 tại điều 2, khoản 4
đã giải thích ký kết điều ước quốc tế là những hành vi do người có thẩm quyền hoặc
cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện trong đó bao gồm đàm phán, ký, phê
chuẩn, phê duyệt điều ước quốc tế hoặc trao đổi văn kiện tạo thành điều ước quốc tế.

Tuy nhiên cần phân biệt giữa ký kết và ký điều ước quốc tế, trước đây Pháp lệnh số
07/1998/PL-UBTVQH10 Về ký kết và thực hiện điều ước quốc tế chỉ định nghĩa về ký
kết điều ước dẫn đến sự nhầm lẫn giữa hai khái niệm này là một, do đó cần phân biệt
giữa hai khái niệm này một cách riêng biệt.
Thứ nhất, Ký kết là một quá trình, nhưng được thực hiện bởi các hành vi gồm:
đàm phán, thông qua, ký, phê chuẩn hoặc phê duyệt điều ước quốc tế và trao đổi văn
kiện tạo thành điều ước quốc tế. Đối với ký điều ước quốc tế lại là một hành vi pháp lý
cụ thể bao gồm ký điều ước quốc tế không phải phê chuẩn hoặc phê duyệt và ký điều
ước quốc tế phải phê chuẩn hoặc phê duyệt, hành vi này do người có thẩm quyền hoặc
2
3

Đỗ Hòa Bình, Thuật ngữ pháp luật quốc tế, NXB Chính trị quốc gia, 2009, tr. 219
Lê Mai Anh, Giáo trình luật quốc tế, NXB Công an nhân dân, Hà Nội, 2006, tr. 81

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

5

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
người được ủy quyền thực hiện. Như vậy đối với ký kết điều ước quốc tế có phạm vi
rộng và bao gồm cả ký điều ước quốc tế. Có những điều ước quốc tế có hiệu lực pháp
lý ngay sau khi được ký như Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh và lặp lại hòa
bình ở Việt Nam năm 1973, nhưng cũng có những điều ước để có hiệu lực cần phải
trải qua một quá trình như phê chuẩn, phê duyệt hoặc thông qua của cơ quan nhà nước
có thẩm quyền, một số điều ước cần phải phê chuẩn, phê duyệt hoặc thông qua như
công ước Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982, Công ước Viên năm 1963 về quan hệ

lãnh sự…Pháp luật Việt Nam đã quy định về thẩm quyền ký điều ước quốc tế tại điều
11, Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005 như sau: Chủ tịch
nước có thẩm quyền ký điều ước quốc tế nhân danh Nhà nước với người đứng đầu nhà
nước khác, Chính phủ có thẩm quyền quyết định ký điều ước quốc tế nhân danh Chính
phủ, nhân danh Nhà nước trừ trường hợp tại khoản 1, điều 11, bên cạnh đó còn quy
định thẩm quyền ký điều ước quốc tế của một số cơ quan khác trong bộ máy nhà nước.
Thứ hai, nếu như chủ thể ký kết điều ước quốc tế được thực hiện bởi cá nhân tức
người có thẩm quyền và cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì đối với ký điều ước quốc
tế chủ thể chỉ có người có thẩm quyền và người được ủy quyền. Như vậy những người
có thẩm quyền ký điều ước quốc tế như là Chủ tịch nước, Thủ tướng chính phủ..., đối
với người được ủy quyền ký điều ước quốc tế chỉ trong trường hợp không cử người đi
ký điều ước quốc tế, và người được ủy quyền ký điều ước quốc tế phải là lãnh đạo của
cơ quan đề xuất hoặc là người được cơ quan đề xuất trình chính phủ quyết định sau khi
đã lấy ý kiến của Bộ ngoại giao.4
1.1.4. Gia nhập điều ước quốc tế
Theo Công ước Viên 1969 về Luật điều ước quốc tế thì quốc gia có thể trở thành
thành viên của điều ước quốc tế bằng việc ký kết trực tiếp điều ước quốc tế với chủ thể
khác hoặc bằng hình thức gia nhập. Mặc dù tại công ước Viên 1969 chưa có định
nghĩa như thế nào là gia nhập điều ước quốc tế nhưng vẫn cho phép các quốc gia tham
gia điều ước bằng việc gia nhập theo đó điều 11, Công ước Viên 1969 quy định “Việc
một quốc gia đồng ý chịu sự ràng buộc của một điều ước có thể biểu thị bằng việc ký
kết, trao đổi các văn kiện của điều ước, phê chuẩn, chấp thuận, phê duyệt hoặc gia
nhập, bằng mọi cách khác được thỏa thuận như vậy”. Như vậy việc gia nhập điều ước
quốc tế đã được pháp luật quốc tế thừa nhận và đó trở thành một hình thức để tham gia
vào điều ước quốc tế.
Theo pháp luật Việt Nam khái niệm gia nhập điều ước quốc tế được quy định rõ
tại khoản 10, điều 2, Luật ký kết gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005
4

Khoản 5, Điều 23, Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

6

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
“Gia nhập điều ước quốc tế là hành vi pháp lý do Quốc hội, Chủ tịch nước, hoặc
Chính phủ thực hiện chấp nhận sự ràng buộc của điều ước quốc tế nhiều bên đối với
nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong trường hợp Nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam không ký điều ước quốc tế đó, không phụ thuộc vào việc điều ước
quốc tế này đã có hiệu lực hay chưa có hiệu lực”. Từ quy định trên cho thấy gia nhập
điều ước quốc tế phải là một hành vi của cơ quan nhà nước có thẩm quyền của một
quốc gia và người có thẩm quyền đồng thời hành vi này phải được thực hiện bởi cơ
quan nhà nước có thẩm quyền, người có thẩm quyền của quốc gia đó, qua đó các cơ
quan có thẩm quyền và người có thẩm quyền sẽ chấp nhận sự ràng buộc của các điều
khoản của điều ước quốc tế và không được thêm mới nội dung vào các điều khoản
nhưng lại có quyền bảo lưu một số điều khoản theo những quy định của điều ước đó.
Việc gia nhập điều ước quốc tế chỉ áp dụng đối với điều ước quốc tế đa phương
nhưng không phải bất kỳ điều ước quốc tế đa phương nào cũng được gia nhập và việc
gia nhập điều ước quốc tế đa phương phải phụ thuộc vào tính chất của điều ước và
thỏa thuận của các thành viên qua đó sẽ quyết định điều ước đa phương nào sẽ được
gia nhập và không gia nhập. Riêng đối với điều ước quốc tế song phương với bản chất
là điều ước quốc tế được ký kết giữa hai chủ thể nên khi có một quốc gia khác tham
gia sẽ làm thay đổi các mối quan hệ của các quốc gia ban đầu vì thế các điều ước quốc
tế song phương sẽ không được phép gia nhập.
1.1.5. Thực hiện điều ước quốc tế
Là một quá trình diễn ra sau khi ký kết và gia nhập điều ước quốc tế. Thực hiện

điều ước quốc tế phải được dựa trên nguyên tắc tận tâm thực hiện của các thành viên
tham gia điều ước, mặc dù Luật quốc tế không có quy định bất cứ chế tài nào được áp
dụng khi các bên không thực hiện, do đó việc thực hiện điều ước quốc tế là việc làm
hết sức quan trọng và phụ thuộc rất lớn vào các thành viên tham gia để đảm bảo hiệu
lực thi hành.
Mặc dù trong khoa học pháp lý của Luật quốc tế chưa có một định nghĩa chính
thức như thế nào là thực hiện điều ước quốc tế nhưng dựa vào tính chất và nội dung
của việc thực hiện điều ước có thể định nghĩa thực hiện điều ước quốc tế là một quá
trình các bên tham gia điều ước giải thích, công bố và đăng ký điều ước quốc tế và quá
trình này đảm bảo thực thi điều ước có hiệu quả trên phạm vi lãnh thổ mà điều ước
quốc tế đã quy định cho các quốc gia là thành viên.
Việc thực hiện điều ước quốc tế như thế nào tùy thuộc vào từng quốc gia là thành
viên hay nói cách khác các quốc gia tham gia điều ước có quyền lựa chọn miễn sau

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

7

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
điều ước quốc tế đó được thực hiện tận tâm và đầy đủ nhất. Theo pháp luật Việt Nam
quy định việc thực hiện điều ước phải có kế hoạch và kế hoạch thực hiện điều ước
quốc tế mà Việt Nam đã tham gia phải có các nội dung như: Lộ trình thực hiện điều
ước quốc tế; Dự kiến phân công trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong việc tổ
chức thực hiện điều ước quốc tế; Kiến nghị sửa đổi bổ sung, bãi bỏ hoặc ban hành văn
bản quy phạm pháp luật để thực hiện điều ước quốc tế…5
Tuy nhiên trên thực tế các quốc gia thành viên khi thực hiện điều ước quốc tế thì
sẽ diễn ra một quá trình là giải thích, công bố và đăng ký điều ước quốc tế. Áp dụng

điều ước quốc tế phải gắn liền với việc giải thích mặc dù đó là hai quá trình khác nhau
nhưng luôn có một mục đích chung đó là nhằm thực thi các thỏa thuận về ý chí giữa
các bên đã đạt được từ các quá trình đàm phán đến ký kết. Đối với công bố và đăng ký
điều ước ước quốc tế thì lại không bắt buộc, điều đó không ảnh hưởng đến hiệu lực
của điều ước quốc tế, dù điều ước quốc tế được đăng ký hay không đăng ký thì vẫn có
hiệu lực như nhau.
1.1.6. Thẩm định điều ước quốc tế
Theo quy định của pháp luật Việt Nam điều ước quốc tế phải được thẩm định
trước khi trình chính phủ về việc đàm phán, ký. 6 Bất kỳ một điều ước quốc tế nào
trước khi đàm phán, ký điều được thẩm định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền,
mục đích của việc thẩm định nhằm xác định tính hợp hiến của điều ước bên cạnh đó
còn được xác định khả năng áp dụng một phần hay toàn bộ điều ước quốc tế, đồng thời
việc thẩm định còn xác định được mức độ tương thích với các quy định của pháp luật
trong nước hay không, qua đó sẽ quyết định việc tham gia vào điều ước quốc tế. Xuất
phát từ những vấn đề trên trong phạm vi nghiên cứu của luận văn có thể định nghĩa
“Thẩm định điều ước quốc tế là quá trình kiểm tra tính hợp hiến, phạm vi áp dụng,
mức độ tương thích của điều ước quốc tế với pháp luật trong nước của một quốc gia
được thực hiện bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền trước khi đàm phán, ký”. Việc
thẩm định điều ước quốc tế được pháp luật Việt Nam quy định trong Luật ký kết, gia
nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005, qua đó quy định cơ quan có trách nhiệm
thẩm định điều ước quốc tế là Bộ Tư Pháp, tuy nhiên việc thẩm định điều ước quốc tế
vẫn được Hội đồng thẩm định thực hiện trong trường hợp Bộ Tư pháp đề xuất đàm
phán, ký điều ước quốc tế hoặc cơ quan khác đề xuất đàm phán, ký điều ước quốc tế
nhưng còn nhiều ý kiến khác nhau…,7 việc thành lập Hội đồng thẩm định sẽ do Bộ Tư
pháp quyết định.
5

Điểm a, b,c, Khoản 2, Điều 71, Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005
Điều 17, Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005
7

Khoản 2, Điều 19, Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005
6

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

8

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
Như vậy việc thẩm định điều ước quốc tế là một quá trình quan trọng và không
thể thiếu trong việc ký kết gia nhập điều ước quốc tế, do đó việc thẩm định hoàn toàn
phụ thuộc vào ý chí của các bên tham gia điều ước mục đích cuối cùng của việc thẩm
định là có nên hay không khi tham gia vào một điều ước quốc tế. Nhìn chung mỗi
quốc gia điều có những quy định riêng cho các cơ quan có quyền thẩm định điều ước
quốc tế trước khi tham gia, điều đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc xác định tính chất
cũng như những lợi ích mà điều ước quốc tế mang lại nhằm đạt được kết quả cao nhất
khi tham gia vào điều ước quốc tế.
1.2. Những vấn đề cơ bản về điều ước quốc tế
1.2.1. Tên gọi của điều ước quốc tế
Hiện nay pháp luật quốc tế chưa có một quy định nào cho việc thống nhất tên gọi
chung cho điều ước quốc tế do vậy thuật ngữ điều ước quốc tế là một danh từ chung,
dùng để gọi các văn kiện pháp lý được ký kết giữa hai hay nhiều quốc gia, hoặc giữa
các chủ thể khác của Luật quốc tế. 8 Tại công ước Viên 1969 về Luật điều ước quốc tế
cũng không quy định việc thống nhất một tên gọi duy nhất cho điều ước quốc tế mà
qua đó việc lựa chọn tên gọi sẽ do các thành viên của điều ước thỏa thuận quyết định.
Ở Việt Nam việc lựa chọn tên gọi cho điều ước quốc tế đã được quy định tại
khoản 1, điều 2, Luật ký kết, gia nhập điều và thực hiện ước quốc tế năm 2005 như
sau: “Điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc gia nhập

là thỏa thuận bằng văn bản được ký kết hoặc gia nhập nhân danh Nhà nước hoặc
nhân danh Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam với một hoặc nhiều
quốc gia, tổ chức quốc tế hoặc chủ thể khác của pháp luật quốc tế, không phụ thuộc
vào tên gọi là hiệp ước, công ước, hiệp định, định ước, thỏa thuận, nghị định thư, bản
ghi nhớ, công hàm trao đổi hoặc văn kiện có tên gọi khác”.9 Qua quy định trên cho
thấy pháp luật Việt Nam có sự tương đồng với pháp luật quốc tế về tên gọi của điều
ước quốc tế là không bắt buộc một tên gọi nhất định.
Do không có sự quy định bắt buộc của pháp luật quốc tế về tên gọi của điều ước
quốc tế do đó khi tham gia vào điều ước quốc tế các chủ thể của luật quốc tế sẽ thống
nhất nên lựa chọn tên gọi như thế nào cho phù hợp với nội dung của điều ước để xác
định tên gọi cho các điều ước mà các bên tham gia ký kết. Trong thực tiễn, tùy theo
tính chất của từng văn bản sẽ có rất nhiều tên gọi khác nhau, cụ thể như: Hiến chương
(charter); Hiệp định (convention); Hiệp ước (covenant); Công ước (pact); Hòa ước
(accord); Tuyên ngôn (declaration); Thỏa ước (agreement); Cam kết (engagement);
8

Kim Oanh Na, Giáo trình Luật Quốc tế, Khoa Luật trường Đại học Cần Thơ, 2012, tr.34

9

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

9

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
Quy chế/đạo luật (statute/act); Nghị định thư (protocol); Thỏa thuận sơ bộ
(understanding); Quy tắc/Điều lệ - điều khoản (regulation/provision);… 10 Thông

thường khi các bên tham gia ký kết sẽ lựa chọn một số tên gọi dựa vào nội dung của
điều ước hay phạm vi ký hết nhưng cũng có thể là mức độ quan trọng của điều ước
đến các quốc gia là thành viên từ đó sẽ có các tên gọi khác nhau. Hiện nay trong thực
tiễn ký kết điều ước quốc tế một số tên gọi được dùng phổ biến như:
- Hiến chương: Đây là một tên gọi được dùng cho điều ước quốc tế về việc thành
lập một tổ chức quốc tế liên chính phủ có phạm vi khu vực hoặc quốc tế, quy định
những vấn đề về cơ cấu, tổ chức cũng như quy định về nội dung hoạt động, mục tiêu
và nhiệm vụ...Ví dụ như Hiến chương Liên hợp quốc 1945, Hiến chương ASEAN...
- Công ước: Là tên gọi thường được sử dụng cho điều ước quốc tế đa phương
phổ cập cho phép tất cả các quốc gia tham gia, với tên gọi này thường điều chỉnh một
vấn đề cụ thể mang tính chất chung. Một số công ước như Công ước của Liên hợp
quốc về Luật Biển năm 1982, Công ước Viên về quan hệ lãnh sự năm 1963….
- Hiệp định: Với tên gọi này sẽ được sử dụng cho những điều ước quốc tế song
phương có tính chất quan trọng và thường được ký với danh nghĩa chính phủ. Một số
công ước như: Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam và Ấn Độ ký
ngày 08/10/2007, Hiệp định tương trợ tư pháp về các vấn đề dân sự, gia đình và hình
sự giữa Việt Nam và Ba Lan ký ngày 23/3/1993, Hiệp định về tương trợ tư pháp về
hình sự giữa Việt Nam và Hàn Quốc ký ngày 15/9/2003…
1.2.2. Ngôn ngữ của điều ước quốc tế
Một điều ước quốc tế bắt buộc phải có một ngôn ngữ xác định. Công ước Viên
1969 về Luật điều ước quốc tế không quy định việc lựa chọn một ngôn ngữ cho điều
ước quốc tế, điều đó chứng tỏ ngôn ngữ của điều ước quốc tế sẽ do các bên tham gia
ký kết tự thỏa thuận. Pháp luật Việt Nam có sự tương đồng với Công ước Viên 1969
về Luật điều ước quốc tế, qua đó Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế
năm 2005 cũng không quy định cụ thể về việc lựa chọn ngôn ngữ cho điều ước mà chỉ
quy định thẩm quyền quyết định có nên hay không khi lựa chọn ngôn ngữ đã được
thỏa thuận. Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005 quy định
Chính phủ quyết định đàm phán, ký điều ước quốc tế bằng văn bản với những nội
dung về tên gọi, hình thức, ngôn ngữ và danh nghĩa ký điều ước quốc tế. 11 Từ quy định
trên cho thấy để lựa chọn ngôn ngữ cho một điều ước quốc tế phải phụ thuộc vào tất cả

các bên tham gia để lựa chọn, pháp luật quốc gia chỉ quy định về thẩm quyền quyết
10
11

Kim Oanh Na, Giáo trình Luật Quốc tế, Khoa Luật trường Đại học Cần Thơ, 2012, tr.34
Điểm a, Khoản 4, Điều 11, Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

10

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
định việc lựa chọn ngôn ngữ, và một quốc gia sẽ không có quyền tự quyết định lựa
chọn một ngôn cho điều ước quốc tế nếu không được sự cho phép của các quốc gia
còn lại, tức các quốc gia tham gia điều ước.
- Đối với điều ước quốc tế đa phương (nhiều bên), với mục đích tạo điều kiện
cho nhiều quốc gia hoặc các chủ thể khác của Luật quốc tế tham gia nên ngôn ngữ
thường sử dụng là các ngôn ngữ sử dụng chính thức của Liên hợp quốc gồm: Tiếng
Anh, tiếng Trung Quốc, tiếng Pháp, tiếng Ả Rập, tiếng Nga, tiếng Tây Ban Nha, với
cách lựa chọn như vậy các bên thường quy định ngôn ngữ của điều ước quốc tế ngay
trong các điều khoản của điều ước như tại điều 53, Công ước Viên 1961 quy định
“Nguyên bản Công ước này, được lập bằng các thứ tiếng Anh, Trung Quốc, Tây Ban
Nha, Pháp và Nga có giá trị như nhau về quan hệ ngoại giao”, hoặc tại điều 111 Hiến
chương Liên hợp quốc “Hiến chương này gồm các bản tiếng Trung Hoa, Pháp, Nga,
Anh và Tây Ban Nha, điều có giá trị như nhau…”.
- Đối với điều ước quốc tế song phương (hai bên), với bản chất chỉ có hai bên
tham gia ký kết nên việc lựa chọn ngôn ngữ cho điều ước quốc tế song phương các

bên sẽ lựa chọn và các bên có thể lựa chọn theo các cách như:
+ Lựa chọn hai hoặc một trong hai ngôn ngữ của hai quốc gia ký kết.
+ Lựa chọn ba ngôn ngữ gồm: Ngôn ngữ của hai quốc gia ký kết và ngôn ngữ
thứ ba, ngôn ngữ thứ ba này có thể là ngôn ngữ làm việc chính thức của Liên hợp
quốc.
+ Lựa chọn nhiều ngôn ngữ cho điều ước mà những ngôn ngữ đó thuận lợi cho
việc ký kết.
Từ những cách lựa chọn ngôn trên có thể thấy việc lựa chọn ngôn ngữ cho điều
ước quốc tế hoàn toàn không bắt buộc nhưng lại phụ thuộc vào thỏa thuận của các
thành viên tham gia.
- Giống như tên gọi của điều ước quốc tế, ngôn ngữ của điều ước quốc tế cũng
rất đa dạng và phong phú, một điều ước quốc tế được sử dụng ngôn ngữ nào hoàn toàn
phụ thuộc vào các bên tham gia điều ước thỏa thuận lựa chọn, tuy nhiên việc thỏa
thuận lựa chọn đó phải theo một số quy tắc nhất định như:
+ Việc lựa chọn ngôn ngữ của điều ước quốc tế phải được thống nhất của tất cả
các bên tham gia ký kết. Đây là điều rất quan trọng bởi lẽ những điều ước quốc tế đa
phương đòi hòi cần có sự thống nhất cao của các bên tham gia ký kết không chỉ về nội
dung mà còn cả về hình thức, việc thống nhất lựa chọn một ngôn ngữ cho điều ước thể
hiện sự bình đẳng của các quốc gia với nhau trong quá trình kết, do đó chỉ cần một

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

11

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
quốc gia không thống nhất được ngôn ngữ có thể dẫn đến quá trình ký kết kéo dài
thậm chí là không đi đến việc ký kết mà dừng lại tại quá trình đàm phán.

+ Lựa chọn một, một số hoặc toàn bộ ngôn ngữ của Đại Hội đồng Liên Hiệp
Quốc, tuy nhiên trong thực tiễn ký kết, một ngôn ngữ thứ ba nào đó thường sẽ được
hai bên thỏa thuận để làm chuẩn trong việc giải thích các vấn đề liên quan nếu như
quan điểm của hai bên chưa nhất quán với nhau.12
+ Lựa chọn những ngôn ngữ mà khi dịch ra ngôn ngữ của các quốc gia thành
viên không làm thay đổi nội dung đã được thỏa thuận. Ngôn ngữ mà các quốc gia lựa
chọn có thể là ngôn ngữ làm việc của Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc hoặc là ngôn ngữ
của một quốc gia khác tuy nhiên việc lựa chọn ngôn ngữ nào đi nữa cần đảm bảo một
yếu tố đó là không được thay đổi về nghĩa của điều ước khi dịch ra ngôn ngữ của các
quốc gia là thành viên.
1.2.3. Kết cấu của điều ước quốc tế
Dù là điều ước quốc tế song phương hay đa phương nhìn chung kết cấu của điều
ước quốc tế được chia làm ba phần với các nội dung khác nhau thể hiện tính minh
bạch và cụ thể đảm bảo cho việc thực thi điều ước có hiệu quả.
- Phần thứ nhất là lời mở đầu, ở nội dung này chưa quy định từng điều khoản
cũng như việc chưa chia bố cục thành từng chương từng phần cụ thể những gì các bên
đã thỏa thuận mà chỉ nêu lên những mục đích, cam kết thực hiện, các lý do ký kết hoặc
đơn giản là tên của các quốc gia tham gia điều ước.
- Phần nội dung, đây là phần thứ hai được xem là phần quan trọng nhất, bởi vì ở
phần nội dung này việc các bên thỏa thuận và đi đến thống nhất lựa chọn sẽ được ghi
nhận, những thỏa thuận sẽ được xem là những quy phạm có giá trị pháp lý cao nhất và
là cơ sở để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia đồng thời đó cũng
là những điều khoản chống lại khi một hoặc nhiều bên không thực hiện đúng như
những gì ghi ở phần nội dung này.
- Phần cuối cùng còn được gọi là các điều khoản cuối cùng ở phần này chủ yếu là
các điều khoản quy định chung về hình thức của điều ước, hoặc quy định các vấn đề
về hiệu lực, đăng ký, giải thích, sửa đổi điều ước…
1.2.4. Phân loại điều ước quốc tế
Có nhiều cách phân loại điều ước quốc tế việc phân loại điều ước như thế nào tùy
vào pháp luật của mỗi quốc gia quy định. Theo pháp luật Việt Nam tại khoản 1, điều 7,

Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005 thì chỉ có điều ước quốc
12

Kim Oanh Na, Giáo trình Luật Quốc tế, Khoa Luật trường Đại học Cần Thơ, 2012, tr.35

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

12

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
tế hai bên hoặc nhiều bên, và những điều ước quốc tế hai bên hoặc nhiều bên đó khi ký
kết hoặc gia nhập chỉ được nhân danh Nhà nước hoặc nhân danh Chính phủ. Hiện nay
việc phân loại điều ước quốc tế rất đa dạng có thể căn cứ vào số lượng chủ thể tham
gia, cũng có thể căn cứ vào lĩnh vực điều chỉnh hoặc căn cứ vào nơi ký kết điều ước
quốc tế…, dưới đây là một số cách phân loại điều ước thường được sử dụng.
1.2.4.1. Căn cứ vào số lượng chủ thể tham gia
Dựa vào số lượng các thành viên tham gia điều ước, sẽ chia thành điều ước quốc
tế song phương (hai bên) và điều ước quốc tế đa phương (nhiều bên).
- Điều ước quốc tế song phương, điều ước quốc tế này còn gọi là điều ước quốc
tế hai bên. Với đặc điểm chỉ có hai bên là chủ thể của luật quốc tế nên chắc chắn một
điều phải có ít nhất là hai bên tham gia và số lượng tối đa cho phép cũng chỉ là hai chủ
thể, tuy nhiên điều ước quốc tế song phương vẫn có sự liên quan đến một quốc gia thứ
ba nhưng quốc gia thứ ba này không phải là thành viên vì việc ký kết đó với mục đích
mang lại lợi ích cho bên thứ ba và bên thứ ba không có nghĩa vụ gì liên quan đến việc
thực hiện điều ước. Chính vì điều này dẫn đến một đặc trưng của điều ước quốc tế
song phương là không cho phép bất cứ bên nào bảo lưu bất kỳ điều khoản nào và đòi
hỏi phải có sự nhất trí hoàn toàn của cả hai bên đối với toàn bộ nội dung văn bản điều

ước.13 Một số điều ước song phương như: Hiệp định về chuyển giao người bị kết án
phạt tù và hợp tác thi hành án hình sự giữa Việt Nam và Thái Lan ký ngày 3/3/2010,
Hiệp định giữa Chính phủ CHXHCN Việt Nam và Chính phủ Hợp chúng quốc Hoa
Kỳ về nhận trở lại công dân Việt Nam ký ngày 22/01/2008, Hiệp định về chuyển giao
người bị kết án phạt tù giữa Việt Nam và Hàn Quốc ký ngày 29/5/2009…
- Điều ước quốc tế đa phương hay còn gọi là đều ước quốc tế nhiều bên. Đối với
điều ước điều ước quốc tế đa phương phải có ít nhất từ ba chủ thể của luật quốc tế
tham gia, thông thường điều ước quốc tế đa phương này được hoạt động với phạm vi
rộng nên có thể chia điều ước quốc tế đa phương thành hai loại:
+ Điều ước quốc tế đa phương toàn cầu. Ví dụ như: Hiến chương Liên hợp quốc,
Công ước Luật biển năm 1982…
+ Điều ước đa phương khu vực, với điều ước này các bên tham gia ký kết là các
quốc gia trong khu vực địa lý nhất định mà điều ước quy định, qua đó các quốc gia
khác ngoài khu vực sẽ không được phép tham gia. Ví dụ như: Hiến chương ASEAN
năm 2007, Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương về thành lập Khối quân sự Bắc Đại Tây

13

Đỗ Hòa Bình, Thuật ngữ Pháp luật Quốc tế, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2009, tr. 148

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

13

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
Dương (NATO). ký ngày 04/4/1949, Hiệp ước Maastricht về thành lập Liên minh
châu Âu ký ngày 07/02/1992…

1.2.4.2. Căn cứ vào lĩnh vực điều chỉnh của điều ước
Mỗi điều ước quốc tế sẽ điều chỉnh từng lĩnh vực riêng biệt, lĩnh vực điều chỉnh
của điều ước quốc tế rất đa dạng và bắt buộc phải có để phân biệt với những điều ước
khác. Khi dựa vào lĩnh vực điều chỉnh của điều ước quốc tế có thể phân loại như sau:
- Điều ước quốc tế về chính trị, ví dụ như: Hiệp định phân định Vịnh Bắc bộ giữa
Việt Nam và Trung Quốc ký ngày 25/12/2000, Hiệp định về "Vùng nước lịch sử" giữa
Việt Nam và Campuchia ký ngày 07/7/1982, Hiệp định Quy chế quản lý Biên giới đất
liền Việt Nam - Trung Quốc ký ngày 18/11/2009…
- Điều ước quốc tế về lĩnh vực môi trường, có các điều ước như: Công ước Viên
về bảo vệ tầng ôzôn, năm 1985, Công ước về Đa dạng sinh học, năm 1992, Công ước
về buôn bán các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES), năm 1973….
- Điều ước quốc tế về kinh tế, ví dụ như: Công ước của Liên hợp quốc về hợp
đồng mua bán hàng hoá quốc tế (CISG 1980), Hiệp định chung về thuế quan và
thương mại ký ngày 30/10/1947, Hiệp định thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ ký ngày
14/7/2000.
- Điều ước quốc tế về lĩnh vực lao động và việc làm như: Công ước số 122 về
Chính sách việc làm, 1964, Công ước số 105 về xóa bỏ lao động cưỡng bức, 1957,
Công ước số 111 về Phân biệt đối xử trong việc làm và nghề nghiệp, 1958…
1.2.4.3. Căn cứ vào nơi ký kết điều ước quốc tế
Nơi ký kết điều ước quốc tế được hiểu là tên của một địa danh hay một khu vực
mà nơi đó diễn ra việc ký kết giữa các bên tham gia điều ước, nơi ký kết có thể là tên
một thủ đô hoặc tên một thành phố của một quốc gia diễn ra việc ký kết. Khi căn cứ
vào nơi ký kết không bắt buộc quốc gia nơi mà diễn ra việc ký kết phải tham gia, như
vậy quốc gia có nơi diễn ra ký kết sẽ có thể không tham gia điều ước mặc dù việc ký
kết đó diễn ra trên lãnh thổ của mình. Một số điều ước quốc tế điển hình như : Hiệp
định Paris 1973 về chấm dứt chiến tranh và lập lại hòa bình ở Việt Nam ký kết ngày
27/01/1973, Hiệp định Giơ-ne-vơ về đình chỉ chiến tranh ở Đông Dương ký kết ngày
20/7/1954, Công ước Montevideo về quyền và nhiệm vụ của các quốc gia ký kết ngày
26/12/1933…
1.3. Mục đích và ý nghĩa của việc ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế

1.3.1. Mục đích của việc ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

14

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
Tham gia ký kết và gia nhập điều ước quốc tế là việc xuất phát từ mong muốn
của một quốc gia, trong bối cảnh thế giới hiện nay việc tham gia ký kết và gia nhập và
thực hiện điều ước quốc tế đều mang lại những thuận lợi nhất định trên các lĩnh vực
kinh tế, chính trị, ngoại giao quân sự… Ở nước ta việc tham gia ký kết gia nhập điều
ước quốc tế cũng diễn ra mạnh mẽ chỉ tính riêng từ năm 1998 đến tháng 4/2004 Việt
Nam đã ký kết hoặc gia nhập khoảng 702 ĐƯQT song phương và đa phương. 14 Và đã
trở thành thành viên của Công ước viên 1969 về Luật điều ước quốc tế qua đó cho
thấy việc tham gia ký kết gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế là điều hết sức cần
thiết bởi lẽ khi tham gia ký kết, gia nhập điều ước quốc tế của các quốc gia trong đó có
Việt Nam điều xuất phát từ những mục đích:
Thứ nhất, nhằm duy trì hòa bình, an ninh khu vực và quốc tế. Trên thực tế việc
ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế của nhiều quốc gia trong đó có Việt
Nam nhằm mục đích hòa bình để giải quyết một số vấn đề liên quan đến chiến tranh,
chống khủng bố. Vào 21/01/2013 Hiệp ước ASEAN về chống khủng bố (ACCT) đã
được 10 thành viên ASEAN thông qua, qua đó cho thấy việc ký kết, gia nhập và thực
hiện điều ước quốc tế để duy trình hòa bình, an ninh cũng được các quốc gia quan tâm
đáng kể không chỉ ở phạm vi quốc gia mà còn được mở rộng ở phạm vi quốc tế.
Thứ hai, phù hợp với xu thế phát triển của luật quốc tế hiện đại, trải qua nhiều
giai đoạn khác nhau luật quốc tế đã có sự thay đổi mạnh mẽ và phù hợp với từng giai
đoạn nhất định. Ngày nay toàn cầu hóa đã thúc đẩy các quốc gia không ngừng phát

triển và phụ thuộc lẫn nhau chính vì thế việc ký kết, gia nhập và thực hiện các điều
ước quốc tế là điều cần thiết là công cụ hữu hiệu giúp các quốc gia thoát khỏi sự lạc
hậu trên các lĩnh vực và đó được xem là một xu thế phát triển mới hiện nay.
Thứ ba, nhằm thiết lập mối quan hệ hợp tác ngoại giao quốc tế trên từng lĩnh
vực. Với xu thế phát triển của luật quốc tế hiện đại việc mở rộng hợp tác của Việt Nam
là điều kiện để thúc đẩy quá trình phát triển mọi mặt của đất nước, điều này được
chứng minh qua bởi một số công ước trong từng lĩnh vực mà Việt Nam đã tham gia,
trên lĩnh môi trường Việt Nam đã trở thành thành viên của Công ước CITES 1973 Về
buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp, ký ngày 20/01/1994,
Công ước về đa dạng sinh học (CBD) 1992 ký ngày 16/11/1994. Trên lĩnh vực chính
trị gồm một số điều ước như: Hiệp định phân vịnh Bắc bộ giữa Việt Nam và Trung
Quốc ký ngày 25/12/2000, Hiệp định về Quy chế biên giới giữa nước Cộng hoà xã hội
chủ nghĩa Việt Nam và nước Cộng hoà Nhân dân Campuchia ký ngày 20/7/1983. Trên
14

Hoàng Ngọc Giao, Bàn về việc thực thi điều ước quốc tế, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 3, 2005, tr. 67-72,
tr. 70

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

15

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
lĩnh vực ngoại giao có Hiệp định tương trợ tư pháp giữa Việt Nam và Pháp về vấn đề
dân sự năm 1999 ký ngày 24/02/1999, Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự giữa
Việt Nam và Australia ký ngày 02/7/2014 và một số điều ước quốc tế khác.
Thứ tư, nhằm nội lực hóa các điều ước quốc tế đã ký kết, gia nhập và thực hiện

những điều ước quốc tế đó để tham gia vào quá trình xây dựng pháp luật trong nước,
điều này thể hiện rõ, ngày 10/10/2001 Việt Nam trở thành thành viên chính thức của
Công ước viên 1969 về luật điều ước quốc tế sau đó đã thành công trong việc nội lực
hóa công ước viên 1969, vào năm 2005 đã ban hành Luật ký kết, gia nhập và thực hiện
điều ước quốc tế qua đó chứng minh việc nội lực hóa các điều ước quốc tế khi ký kết
và gia nhập cũng hết sức cần thiết.
Thứ năm, thúc đẩy phát triển kinh tế trong thời kỳ hội nhập, đây là một yếu tố
không thể thiếu ở mỗi quốc gia, một ví dụ điển hình khi Việt Nam gia nhập WTO nền
kinh tế có sự thay đổi nhanh chóng. Việc gia nhập WTO đã mở ra cơ hội lớn cho hàng
hóa và dịch vụ của Việt Nam với thị trường rộng lớn, gồm 155 nước thành viên, chiếm
97% GDP toàn cầu. Sau 5 năm gia nhập WTO, kinh tế Việt Nam đã phát triển mạnh
mẽ trên mọi lĩnh vực, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ.15 Riêng đối với xuất
nhập khẩu hàng hóa 5 năm trước và sau khi gia nhập WTO cũng có bước phát triển
đáng kể.
Biểu đồ: Thống kê xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam 5 năm trước và
sau khi gia nhập WTO

(Nguồn: Tổng cục Hải quan)
1.3.2. Ý nghĩa của việc ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế
Ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế không phải dễ dàng mà phải trải
qua nhiều giai đoạn khác nhau bên cạnh đó với bản chất là sự thỏa thuận ý chí của các
bên tham gia do đó một điều ước để được ký kết, gia nhập phải tốn rất nhiều thời gian,
việc tham gia một điều ước các bên tham gia phải có sự tính toán thật kỹ bởi khi tham
gia ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế sẽ ảnh hưởng rất lớn đến quá trình
thực thi. Nếu một điều ước quốc tế khi tham gia được phân tích đánh giá chính xác khi
15

Thành Luân, Bộ ngoại giao Việt Nam, Kinh tế Việt Nam sau 5 năm gia nhập WTO: Bộn bề thách thức,
truy cập 4-82014]

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

16

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
áp dụng vào trong quốc gia sẽ mang nhiều lợi ích thiết thực, nhưng ngược lại nếu một
điều ước không được xem xét phân tích, đánh giá ngay lúc ban đầu trước khi ký kết sẽ
ảnh hưởng lớn đến quá trình việc thực thi sau này. Từ những lý do trên công tác ký
kết, gia nhập có một ý nghĩa to lớn.
Thứ nhất, ký kết gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế được xem là công cụ
hiệu quả để duy trì các mối quan hệ quốc tế, qua đó thể hiện sự thiện chí giữa các quốc
gia là thành viên cũng như các quốc gia có liên quan đến điều ước tạo điều kiện các
quốc gia càng gần nhau hơn và phụ thuộc với nhau trong quá trình phát triển.
Thứ hai, là cơ sở pháp lý vững chắc để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các
chủ thể của luật quốc tế, bên cạnh đó việc ký kết, gia nhập còn làm phát sinh quyền và
nghĩa vụ cho các bên tham gia từ đó làm cơ sở thúc đẩy cho quá trình thực hiện điều
ước diễn ra nhanh chóng và hiệu quả.
Thứ ba, khi các quốc gia ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế sẽ sẽ tạo
ra một môi trường ổn định trong một phạm vi khu vực hoặc thế giới. Bởi lẽ khi các
quốc gia tham gia ký kết, gia nhập đồng nghĩa với việc chấp nhận sự ràng buộc về
quyền và nghĩa vụ của quốc gia mình vào điều ước quốc tế đó đồng thời sẽ thực hiện
điều ước với mục đích cùng vì sự phát triển chung của các quốc gia.
Thứ tư, việc ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế sẽ làm đa dạng hệ
thống pháp luật quốc gia, do có sự chuyển hóa điều ước quốc tế thành quy phạm pháp
luật trong nước và bắt buộc phải thực hiện những quy phạm pháp luật đó một cách
nghiêm chỉnh. Để có sự chuyển hóa các điều ước quốc tế thành quy phạm pháp luật
trong nước việc ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế sẽ giữ vai trò chủ đạo.

1.4. Sơ lược quá trình phát triển của pháp luật Việt Nam về điều ước quốc tế
Ở Việt Nam vào ngày 02/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình Chủ tịch Hồ Chí
Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, từ
đây với tư cách là một quốc gia độc lập, có chủ quyền, bình đẳng với mọi quốc gia
trên thế giới và cũng chính từ giai đoạn này đã đánh dấu sự hình thành và phát triển
của pháp luật Việt Nam về ký kết gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế. Trải qua các
giai đoạn khác nhau pháp luật về ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế đã có
những bước phát triển mạnh mẽ từ đó đã đóng vai trò quan trọng vào việc xây dựng
mối quan hệ hữu nghị hợp tác quốc tế trên mọi lĩnh vực đặc biệt là lĩnh vực ngoại giao,
đồng thời còn góp phần xây dựng và thúc đẩy phát triển đất nước về mọi mặt trong đời
sống xã hội.
1.4.1. Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1998

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

17

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
Đây được xem là giai đoạn đầu tiên hình thành pháp luật về ký kết, gia nhập và
thực hiện điều ước quốc tế, được ghi nhận chủ yếu trong các bản Hiến pháp. Sau khi
giành được chính quyền, điều cấp bách đặt ra chính là phải có một bản Hiến pháp cho
nhà nước Việt Nam. Ngày 06/01/1946, bắt đầu cuộc Tổng tuyển cử được tổ chức trên
cả nước, mười tháng sau ngày Tổng tuyển cử bầu Quốc hội đầu tiên, ngày 09/11/1946
Hiến pháp đầu tiên được Quốc hội chính thức thông qua tại kỳ họp thứ hai. Từ đây sự
ra đời của bản Hiến pháp năm 1946 đã tạo cơ sở pháp lý cho quan hệ đối ngoại của
Việt Nam với các quốc gia trên thế giới đồng thời tạo ra bước ngoặc phát triển đầu tiên
của những quy định về điều ước quốc tế, điều này được chứng minh rõ tại các quy

định của hiến pháp cụ thể điều 23 Hiến pháp 1946 quy định “Nghị viện nhân dân giải
quyết mọi vấn đề chung cho toàn quốc, đặt ra các pháp luật, biểu quyết ngân sách,
chuẩn y các hiệp ước mà Chính phủ ký với nước ngoài”, và cũng tại điều 49 quy định
“Chủ tịch nước có quyền ký hiệp ước với các nước”, như vậy với những quy định trên
thể hiện rõ sự quan tâm của nhà nước Việt Nam về các vấn đề ngoại giao điều này là
nền tảng quan trọng cho những bước phát triển tiếp theo về những quy định của việc
ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế.
Năm 1954 sau khi ký hiệp định Giơ-ne-vơ đất nước tạm chia cắt làm hai miền
Nam - Bắc. Ở mỗi miền có những nhiệm vụ khác nhau từ đó bối cảnh trong nước đã
thay đổi, Hiến pháp năm 1946 đã không còn phù hợp với tình hình thực tế. Năm 1959
bản Hiến pháp mới ra đời với những quy định mới liên quan đến chính sách đối ngoại,
cụ thể tại điều 53 khoản 12 Hiến pháp 1959 quy định Ủy ban thường vụ Quốc hội có
quyền “Quyết định việc phê chuẩn hoặc bãi bỏ những hiệp ước ký với nước ngoài, trừ
trường hợp mà Uỷ ban thường vụ Quốc hội xét cần phải trình Quốc hội quyết định”,
hay tại điều 64 Hiến pháp năm 1959 quy định: “Chủ tịch nước Việt Nam dân chủ cộng
hoà tiếp nhận đại diện toàn quyền ngoại giao của nước ngoài cử đến; căn cứ vào
quyết định của Quốc hội hoặc của Uỷ ban thường vụ Quốc hội mà phê chuẩn hiệp ước
ký với nước ngoài...”. Qua những quy định trên nhìn chung Hiến pháp năm 1959 quy
định về những vấn đề đối ngoại nói chung và các vấn đề liên quan đến ký kết các điều
ước quốc tế nói riêng đã có những tiến bộ và phát triển hơn hẳn so với Hiến pháp năm
1946.
Năm 1975 chiến dịch Hồ Chí Minh mùa xuân đại thắng đã mở ra một giai đoạn
mới miền nam được hoàn toàn giải phóng. Tại Quốc hội khoá VI, kỳ họp thứ 7 ngày
18/12/1980, đã nhất trí thông qua Hiến pháp Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt
Nam năm 1980. Kế thừa và phát triển Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980 tiếp
tục quy định những vấn đề liên quan đến đối ngoại, đó là những quy định trực tiếp về

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

18

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
việc ký kết và thực hiện điều ước quốc tế cụ thể tại điều 15 khoản 83 quy định Quốc
hội có nhiệm vụ quyền hạn “Phê chuẩn hoặc bãi bỏ những hiệp ước quốc tế theo đề
nghị của Hội đồng Nhà nước”, hoặc tại điều 100 khoản 16 quy định về nhiệm vụ và
quyền hạn của Hội đồng Nhà nước “Phê chuẩn hoặc bãi bỏ những hiệp ước quốc tế,
trừ trường hợp xét thấy cần trình Quốc hội quyết định”. Hiến pháp 1980 này cũng cho
thấy việc đối ngoại được Nhà nước quan tâm đáng kể bằng việc thể hiện qua những
quy định trực tiếp trong cả Hiến pháp.
Một điều có thể thấy rõ các quy định liên quan đến điều ước quốc tế chỉ được ghi
nhận trong các bản Hiến pháp mà chưa có quy định trên các văn bản riêng biệt. Vì vậy
không cụ thể hóa được các bước của quá trình ký kết, thực hiện ĐƯQT như: Đề xuất
đàm phán; vấn đề bảo lưu, lưu chiểu, đình chỉ hay bãi bỏ các ĐƯQT... 16
Ngày 15/12/1986 Đại hội đảng toàn quốc lần thứ VI diễn ra, đây được xem là đại
hội có ý nghĩa hết sức to lớn, với mục tiêu là đổi mới nền kinh tế từ tập trung quan liêu
bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và đổi mới trên một
số lĩnh vực khác. Với bối cảnh các quốc gia trên thế giới ngày càng mở rộng và hợp
tác trên tất cả các lĩnh vực, do đó đòi hỏi đảng và nhà nước ta phải có chính sách đối
ngoại phải phù hợp với tình hình thực tiễn. Để đáp ứng tình hình thực tiễn đó ngày
17/10/1989 Hội đồng Nhà nước đã ban hành Pháp lệnh Về ký kết và thực hiện điều
ước quốc tế của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và được cụ thể hóa tại
Nghị định 182-HĐBT ngày 25/5/1992 Quy định chi tiết thi hành Pháp lệnh Về ký kết
và thực hiện điều ước quốc tế của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đây
được xem là hai văn bản đầu tiên quy định cụ thể về việc ký kết và thực hiện điều ước
quốc tế điều đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc mở rộng quan hệ ngoại giao nói chung
và trong quá trình ký kết nói riêng.
1.4.2. Giai đoạn từ năm 1998 đến năm 2005

Ngày 15/4/1992, Hiến pháp Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm
1992 được ban hành. Tại đây các quy định về ký kết gia nhập và thực hiện điều ước
quốc tế vẫn được quy định và có sự tiến bộ vượt bậc, dựa trên việc thực hiện Hiến
pháp năm 1992, ngày 20/08/1998 Ủy ban thường vụ Quốc hội ban hành Pháp lệnh ký
kết và thực hiện điều ước quốc tế và nhằm cụ thể hóa Pháp lệnh năm 1998 về ký kết và
thực hiện điều ước quốc tế, tháng 10/1999 Chính phủ ban hành Nghị định 161/NĐCP
quy định chi tiết một số điều của pháp lệnh năm 1998. Sau khi ra đời Pháp lệnh năm
16

Chu Mạnh Hùng, Sự phát triển của pháp luật Việt Nam về ký kết và thực hiện điều ước quốc tế, Tạp chí Luật
học, số 2, 2006, tr.25-30, tr. 26

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

19

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
1998 đã mang lại hiệu quả thiết thực trong việc ký kết thực hiện điều ước quốc tế.
Ngày 25/12/2001, Hiến pháp được sửa đổi, bổ sung theo Nghị quyết số 51/2001/QH10
của Quốc hội đã làm thay đổi thẩm quyền ký kết, gia nhập điều ước quốc tế của Quốc
hội, Chủ tịch nước và Chính phủ được quy định trong Pháp lệnh năm 1998. Một số
quy định trong Hiến pháp đã được áp dụng thay cho Pháp lệnh 1998 do đó pháp lệnh
này không còn phù hợp. Vào thời điểm năm 2001 một sự kiện có tính chất quan trọng
và một lần nữa đã đánh dấu bước phát triển cho việc ký kết và thực hiện điều ước quốc
tế là Việt Nam đã trở thành thành viên của Công ước viên 1969 về luật điều ước quốc
tế. Để phù hợp với Công ước viên 1969 về các quy định liên quan đến việc ký kết và
thực hiện điều ước quốc tế, ngày 14/6/2005 Quốc hội đã ban hành Luật ký kết, gia

nhập và thực hiện điều ước quốc tế từ đây cho thấy rõ sự hoàn thiện về mặt pháp lý
cũng như sự tương thích giữa pháp luật Việt Nam với Công ước viên 1969 về luật ký
kết điều ước quốc tế .
1.4.3. Giai đoạn từ năm 2005 đến nay
Sau khi Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005 ra đời và
có hiệu lực vào ngày 01/01/2006 đã dần đi vào cuộc sống và mang lại nhiều hiệu quả
thiết thực trong việc ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế. Năm 2007 Pháp
lệnh số 33/2007/PL-UBTVQH11 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về ký kết và thực
hiện thỏa thuận quốc tế ra đời và có hiệu lực ngày 06/4/2007 đã quy định về những
vấn đề ký kết và thực hiện thỏa thuận quốc tế như: Thẩm quyền ký kết và thực hiện
thỏa thuận quốc tế, quản lý nhà nước về ký kết và thực hiện thỏa thuận quốc tế…Mặc
dù những thỏa thuận quốc tế không phải là điều ước quốc tế mà chỉ là nhưng cam kết
bằng văn bản về hợp tác quốc tế được ký kết nhân danh cơ quan nhà nước ở trung
ương, cơ quan cấp tỉnh, cơ quan trung ương của tổ chức…, 17 nhưng những định trên là
cơ sở pháp lý quan trọng để trở thành một điều ước quốc tế đồng thời những thỏa
thuận quốc tế còn được xem là những cam kết về hợp tác ban đầu để đi đến việc ký kết
một điều ước quốc tế. Như vậy pháp luật về ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước
quốc tế đã được Đảng và Nhà nước ta quan tâm một cách đáng kể ngay từ giai đoạn là
một thỏa thuận quốc tế, đồng thời tạo điều kiện cho các cơ quan Nhà nước ở Trung
ương, các cơ quan cấp tỉnh, cơ quan Trung ương của tổ chức có điều kiện ký kết và
thực hiện những thỏa thuận quốc tế qua đó tạo điều kiện dễ dàng trong việc hợp tác
quốc tế và có những hướng khắc phục những hạn chế thúc đẩy sự phát triển của Pháp
luật về ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế trong thời gian tới.

17

Pháp lệnh ký kết và thực hiện thỏa thuận quốc tế, 2007, Khoản 1, Điều 2

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

20

SVTH: Trần Vủ Tân


Thực trạng và hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về gia nhập điều ước quốc tế
Quá trình phát triển của pháp luật Việt Nam về ký kết và thực hiện điều ước quốc
tế gắn liền với các quá trình phát triển của đất nước, từ một số quy định trong các bản
Hiến pháp trở thành những quy định trong các văn bản riêng biệt. Đảng và nhà nước ta
đã có sự quan tâm có hiệu quả đến việc ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế,
điều đó sẽ tạo bước tiến quan trọng trong việc giao lưu, hội nhập quốc tế trong thời kỳ
hiện đại. Tuy nhiên quá trình phát triển của pháp luật Việt Nam về ký kết và thực hiện
điều ước quốc tế luôn gặp nhiều khó khăn và thách thức bởi lẽ trong thời kỳ hiện đại
pháp luật quốc tế luôn phát triển và có sự thay đổi mạnh mẽ, phụ thuộc vào nhận thức
của các chủ thể Luật quốc tế, điều đó đòi hỏi pháp luật trong nước về ký kết, gia nhập
và thực hiện điều ước quốc tế của các quốc gia trong đó có Việt Nam phải phù hợp với
xu thế phát triển chung của các quốc gia trên thế giới.
1.5. Các nguyên tắc điều chỉnh quan hệ ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước
quốc tế
Trong quan hệ ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế các nguyên tắc
điều chỉnh quan hệ ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế giữ vai trò quan
trọng, được pháp luật quốc tế thừa nhận và có những nguyên tắc có giá trị bắt buộc
chung đối với mọi chủ thể tham gia vào điều ước quốc tế. Trong bối cảnh quốc tế hiện
nay, việc các quốc gia tôn trọng nghiêm chỉnh chấp hành các nguyên tắc điều chỉnh
quan hệ ký kết gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế là cơ sở quan trọng để thúc đẩy
quá trình hợp tác diễn ra thuận lợi và mạnh mẽ hơn. Những nguyên tắc về quan hệ ký
kết gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế là những nguyên tắc cơ bản thể hiện được
đặc trưng mang tính chỉ đạo, bắt buộc và phổ biến trong Luật điều ước quốc tế, dưới
đây là những nguyên tắc thể hiện được những đặc trưng đó.

1.5.1. Nguyên tắc tự nguyện bình đẳng trong quá trình ký kết, gia nhập và thực
hiện điều ước quốc tế
Nguyên tắc tự nguyện bình đẳng trong quá trình ký kết, gia nhập điều ước quốc
tế được ghi nhận trong Công ước Viên 1969. Nhằm đảm bảo việc thực thi tận tâm điều
ước quốc tế mà các bên tham gia ký kết đòi hỏi sự thỏa thuận ý chí giữa các bên phải
có sự thống nhất. Trên cơ sở đó nguyên tắc tự nguyện bình đẳng trong quá trình ký
kết, gia nhập và cả thực hiện điều ước quốc tế thể hiện được đặc điểm của quan hệ
pháp luật quốc tế là không có một cơ quan lập pháp, việc xây dựng luật quốc tế chỉ
được thực hiện bởi các chủ thể của luật quốc tế thông qua quá trình ký kết, gia nhập và

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

21

SVTH: Trần Vủ Tân