Ứng dụng thương mại điện tử của các doanh nghiệp Việt Nam thực trạng và giải pháp

Header Page 1 of 166.
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

LÊ MINH TƯ

ỨNG DỤNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số ngành: 60340102

Footer Page 1 of 166.


Header Page 2 of 166.

iv

TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 08 năm 2013

Footer Page 2 of 166.


Header Page 3 of 166.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI CÔNG NGHỆ TP. HCM

LÊ MINH TƯ

ỨNG DỤNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
Mã số ngành: 60340102

HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LẠI TIẾN DĨNH

TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 08 năm 2013

Footer Page 3 of 166.


Header Page 4 of 166.
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM

Cán bộ hướng dẫn khoa học : TS. LẠI TIẾN DĨNH

Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP. HCM ngày 23 tháng
11 năm 2013
Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm:
1. PGS. TS. NGUYỄN PHÚ TỤ
2. GS. TS. VÕ THANH THU
3. TS. NGUYỄN NGỌC DƯƠNG
4. TS. NGUYỄN HẢI QUANG

5. TS. NGUYỄN ĐÌNH LUẬN
Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn sau khi Luận văn đã được chỉnh sửa.

Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV

PGS. TS. Nguyễn Phú Tụ

Footer Page 4 of 166.


Header Page 5 of 166.
TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM
PHÒNG QLKH - ĐTSĐH

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

TP. HCM, ngày 30 tháng 6 năm 2013

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ
Họ tên học viên :

Lê Minh Tư

Ngày, tháng, năm sinh:

05/05/1982

Chuyên ngành: Quản Trị Kinh Doanh

Giới tính: Nam
Nơi sinh: Quảng Bình
MSHV: 1184011219

I- TÊN ĐỀ TÀI:
Ứng Dụng Thương Mại Điện Tử Của Các Doanh Nghiệp Việt Nam Thực Trạng Và
Giải Pháp
II- NHIỆM VỤ VÀ NỘI DUNG:
Nội dung đề tài tập trung nghiên cứu về tổng quan và thực trạng trạng ứng dụng
thương mại điện tử của các doanh nghiệp Việt Nam trong thời gian qua từ đó đề xuất
các nhóm giải pháp để phát triển ứng dụng thương mại điện tử cho các doanh nghiệp
Việt Nam trong thời gian tới.
III- NGÀY GIAO NHIỆM VỤ: ngày 21 tháng 6 năm 2012
IV- NGÀY HOÀN THÀNH NHIỆM VỤ: 30/06/2013
V- CÁN BỘ HƯỚNG DẪN: TS. Lại Tiến Dĩnh

CÁN BỘ HƯỚNG DẪN

TS. Lại Tiến Dĩnh

Footer Page 5 of 166.

KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH


Header Page 6 of 166.

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên: Lê Minh Tư là học viên cao học lớp Quản trị Kinh doanh tại trường
Đại học Công nghệ thành phố Hồ Chí Minh.
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ
công trình nào khác.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã
được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Học viên thực hiện

Lê Minh Tư

Footer Page 6 of 166.


Header Page 7 of 166.

ii

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám hiệu, quý Thầy, Cô trường Đại học Công
nghệ TP. Hồ Chí Minh đã hết lòng truyền đạt những kiến thức quý báu trong suốt
thời gian học tập tại trường. Đặc biệt xin trân trọng cảm ơn Tiến Sĩ Lại Tiến Dĩnh
đã hướng dẫn tận tình trong suốt thời gian thực hiện đề tài nghiên cứu này.
Tôi xin chân thành cám ơn gia đình, bạn bè và các bạn học viên tại lớp cao học
Quản trị Kinh doanh 11SQT11 và 11SQT12 Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ
Chí Minh đã đã hợp tác trong việc khảo sát ý kiến cho phần thu thập dữ liệu sơ cấp
phục vụ cho nghiên cứu và luôn động viên, chia sẻ và hỗ trợ tôi trong suốt quá trình
học tập cũng như thời gian thực hiện đề tài nghiên cứu của mình.

Trong suốt thời gian thực hiện nghiên cứu của mình, mặc dù đã nỗ lực, trao đổi,
cố tiếp thu hết ý kiến đóng góp của Thầy hướng dẫn, bạn bè và tham khảo nhiều tài
liệu hướng dẫn song không tránh khỏi thiếu sót trong nội dung nghiên cứu của
mình. Rất mong nhận thông tin phản hồi đóng góp xây dựng từ quý Thầy Cô, bạn
đọc gần xa.
Xin chân thành cảm ơn!
Tp.HCM, ngày 30 tháng 6 năm 2013
Học Viên

Lê Minh Tư

Footer Page 7 of 166.


Header Page 8 of 166.

iii

TÓM TẮT
Đề tài nghiên cứu “Ứng dụng thương mại điện tử của các doanh nghiệp
Việt Nam thực trạng và giải pháp” được thực hiện trong bối cảnh nền thương
mại điện tử thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đang trên đà phát triển
mạnh mẻ với tốc độ chóng mặt. Trong xu thế phát triển mạnh mẽ của thương mại
điện tử trên thế giới, các doanh nghiệp Việt Nam cũng đã bước đầu nhận thức
được ích lợi to lớn và tầm quan trọng của việc ứng dụng thương mại điện tử. Tuy
nhiên, do còn nhiều hạn chế trong nhận thức của bản thân các doanh nghiệp cũng
như các điều kiện về cơ sở hạ tầng, tình trạng pháp lý, trang thiết bị lẫn con
người việc ứng dụng thương mại điện tử trong các doanh nghiệp ở Việt Nam có
thể nói mới ở mức độ tiền thương mại điện tử. Để góp phần nâng cao chất lượng
ứng dụng thương mại điện tử của các doanh nghiệp Việt Nam trong thời gian tới

đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề chính như sau:
Thứ nhất, đề tài nghiên cứu tổng quan về tình hình thương mại điện tử bao
gồm các thuật ngữ, định nghĩa, lịch sử ra đời, các phương thức hoạt động lẫn
tình hình ứng dụng thương mại điện tử trên thế giới.
Thứ hai, thông qua phân tích các dữ liệu thứ cấp, các dữ liệu điều tra từ
khách hàng, doanh nghiệp từ đó đánh giá thực trạng ứng dụng thương mại điện
tử của các doanh nghiệp Việt Nam. Đồng thời cũng phân tích nhận định các yếu
tố tác động tích cực lẫn tiêu cực đến quyết định tham gia thương mại điện tử của
khách hàng và doanh nghiệp Việt Nam.
Thứ ba, từ thực trạng và kết quả phân tích, tác giả đề xuất các nhóm giải
pháp để phát triển để phát triển ứng dụng thương mại điện tử của các doanh
nghiệp Việt Nam trong đó bao gồm:
Về phía chính phủ: cần hỗ trợ về cơ sở hạ tầng, tối đa hoá và phổ biến các
lợi ích kinh tế - xã hội của thương mại điện tử. Tạo môi trường tin cậy và an toàn
cho các giao dịch. Phát triển hơn nữa cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và viễn

Footer Page 8 of 166.


Header Page 9 of 166.

iv

thông, đầu tư nghiên cứu ứng dụng thương mại điện tử, tạo ra một môi trường vĩ
mô thuận lợi cho phát triển thương mại điện tử.
Về phía doanh nghiệp: cần nâng cao nhận thức và chủ động tham gia vào
thương mại điện tử. Chuẩn bị nguồn nhân lực, xem xét lại quy trình kinh doanh
cho phù hợp với phương thức hoạt động của thương mại điện tử. Xây dựng
website của doanh nghiệp và tiến tới tham gia sàn giao dịch thương mại điện tử.

Footer Page 9 of 166.


Header Page 10 of 166.

v

ABSTRACT
Research topic: “E-commerce application of the Vietnamese enterprises
situations and solutions” is implemented in context of the e-commerce in the world
particularly

and Vietnam generally is on the powerful development with the

vertiginous speed. In the trend of the e-commerce’s robust development in the world,
all the Vietnamese enterprises have also made a first step to comprehend enormous
benefits and the importance of the e-commerce application. However, there are still a
lot of limitations in the awareness of the businesses themselves as well as the
conditions of infrastructure, legal status, equipments and people applying e-commerce
within the enterprises in Vietnam could mention the level of the e-commerce’s wage.
To contribute in improving the quality of e-commerce’s application of the Vietnamese
enterprises in times to come. The topics focus on researching these following issues:
•

First of all, the topic researches generally about the e-commerce’s situation

including terminologies, definitions, life history, modes of operation and the
circumstances of e-commerce’s application in the world.
•

Second of all, through analyzing secondary data, information investigated from

the clients, enterprises therefrom assess the situation in applying e-commerce of the
Vietnamese enterprises. Contemporary also analyze and identify factors that impact
positively plus negatively to the decision of joining e-commerce of the costumers and
the Vietnamese businesses.
•

Third of all, from the situation and analyzed results, the author proposes groups

of solutions to improve the e-commerce’s application of the Vietnamese enterprises
including:
a.

Toward Government: Need support in infrastructure, exploit and diffuse socio-

economic benefits of e-commerce. Create a trustful environment and secure for the
transactions. Further develop the infrastructure, information technology and
telecommunications, invest researching e-commerce, create a macro environment,
improvable in developing e-commerce.

Footer Page 10 of 166.


Header Page 11 of 166.
b.

vi

Toward enterprise: Prepare human resources, review business progress

accordingly with the modes of operation of e-commerce. Build websites of the
enterprises and forward participate in e-commerce transactions.

Footer Page 11 of 166.


Header Page 12 of 166.

vii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................ii
TÓM TẮT ............................................................................................................ iii
ABSTRACT ........................................................................................................... v
MỤC LỤC ............................................................................................................vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .....................................................................xii
DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................xiii
DANH MỤC HÌNH ẢNH, BIỂU ĐỒ ................................................................ xiv
PHẦN MỞ ĐẦU..................................................................................................... 1
1. Đặt vấn đề ........................................................................................................... 1
2. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................... 2
a. Giúp doanh nghiệp nắm được thông tin phong phú ............................................. 2
b. Giúp khách hàng dễ dàng hơn trong việc lựa chọn khi mua hàng ......................... 2
c. Giảm chi phí sản xuất ........................................................................................ 2
d. Giảm chi phí bán hàng và tiếp thị ....................................................................... 3
e. Giảm chi phí giao dịch ....................................................................................... 3
f. Giúp thiết lập và củng cố quan hệ đối tác ............................................................ 4
g. Tạo điều kiện sớm tiếp cận nền kinh tế số hoá .................................................... 4

3. Mục tiêu của đề tài ............................................................................................. 5
4. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 5
5. Nội dung nghiên cứu........................................................................................... 5
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ................................................ 6

Footer Page 12 of 166.


Header Page 13 of 166.

viii

6.1 Phương pháp luận ........................................................................................... 6
6.2 Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 6
7. Bố cục của luận văn............................................................................................ 7
CHƯƠNG 1 ........................................................................................................... 8
TỔNG QUAN VỀ THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ....................................................... 8
1.1 Khái niệm thương mại điện tử ...................................................................... 8
1.2 Sự ra đời của thương mại điện tử ............................................................... 10
1.3 Các phương thức hoạt động của thương mại điện tử ................................. 11
1.3.1 Các phương tiện kỹ thuật sử dụng trong thương mại điện tử ..................... 11
1.3.1.1 Điện thoại ........................................................................................ 11
1.3.1.2 Máy Fax .......................................................................................... 11
1.3.1.3 Truyền hình ..................................................................................... 12
1.3.1.4 Thiết bị kỹ thuật thanh toán điện tử ................................................... 12
1.3.1.5 Intranet và Extranet .......................................................................... 12
1.3.1.6 Internet và Web ................................................................................ 13
1.3.2 Các hình thức hoạt động chủ yếu của thương mại điện tử ......................... 14
1.3.2.1 Thư điện tử (e-mail) ......................................................................... 14
1.3.2.2 Thanh toán điện tử (electronic payment) ........................................... 14

1.3.2.3 Trao đổi dữ liệu điện tử (EDI - Electronic Data Interchange) ............. 15
1.3.2.4 Giao gửi số hoá các dung liệu (Digital delivery of content) ................ 16
1.3.2.5 Bán lẻ hàng hoá hữu hình (retail of tangible goods) ........................... 16
1.3.3 Các loại giao tiếp trong thương mại điện tử ............................................. 17
1.3.4. Các giao dịch thương mại điện tử ........................................................... 17
1.3.4.1 Căn cứ theo đối tượng giao dịch........................................................ 17
1.3.4.2 Căn cứ theo nội dung giao dịch ......................................................... 19
1.4 Tổng quan tình hình thương mại điện tử thế giới....................................... 20
CHƯƠNG 2 .......................................................................................................... 24

Footer Page 13 of 166.


Header Page 14 of 166.

ix

THỰC TRẠNG ỨNG DỤNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CỦA CÁC DOANH
NGHIỆP VIỆT NAM ........................................................................................... 24
2.1 Tổng quan về thương mại điện tử ở việt nam ............................................. 24
2.1.1 Nhận thức về thương mại điện tử ............................................................ 25
2.1.2 Hạ tầng cơ sở pháp lý cho thương mại điện tử ......................................... 27
2.1.3 Hạ tầng cơ sở công nghệ thông tin và viễn thông ..................................... 31
2.1.4 Thanh toán điện tử .................................................................................. 32
2.1.5 Bảo mật thông tin ................................................................................... 34
2.1.6 Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ ..................................................................... 35
2.2 Thực trạng ứng dụng thương mại điện tử của các doanh nghiệp Việt Nam
.......................................................................................................................... 36
2.2.1 Thực trạng chung.................................................................................... 36
2.2.2 Hình thức áp dụng thương mại điện tử ở các doanh nghiệp ...................... 36

2.2.3 Kết quả ứng dụng thương mại điện tử ở các doanh nghiệp ....................... 39
2.2.4 Một số hạn chế trong việc ứng dụng thương mại điện tử ở các doanh nghiệp
....................................................................................................................... 39
2.3 Kết quả nghiên cứu khảo sát thực trạng ứng dụng thương mại điện tử của
các doanh nghiệp .............................................................................................. 42
2.3.1 Khái quát chung về tình hình nghiên cứu ........................................... 42
2.3.2 Mức độ sẵn sàng ứng dụng thương mại điện tử trong doanh nghiệp 44
2.3.2.1 Mức độ sử dụng máy tính có kết nối mạng trong doanh nghiệp 44
2.3.2.2 Bảo đảm an toàn thông tin ............................................................ 45
2.3.2.3 Bố trí và đào tạo nhân lực cho TMĐT ......................................... 46
2.3.3 Mức độ đáp ứng cho giao dịch thương mại điện tử ........................... 47
2.3.3.1 Xây dựng và vận hành website TMĐT ........................................ 47
2.3.3.2.Tham gia sàn giao dịch TMĐT .................................................... 49
2.3.3.3 Nhận đơn đặt hàng và đặt hàng qua phương tiện điện tử ............ 50

Footer Page 14 of 166.


Header Page 15 of 166.

x

2.4 Kết quả nghiên cứu thực trạng ứng dụng thương mại điện tử của người
tiêu dùng ........................................................................................................... 50
2.4.1 Thực trạng chung.................................................................................... 50
2.4.2 Thực trạng ứng dụng thương mại điện tử của người tiêu dùng thông qua số
liệu khảo sát .................................................................................................... 52
2.4.2.1 Tình hình truy cập và sử dụng Internet .............................................. 52
2.4.2.2 Tình hình tham gia thương mại điện tử của người tiêu dùng............... 54
2.5 Đúc kết những thuận lợi và khó khăn đối với doanh nghiệp Việt Nam trong

việc ứng dụng thương mại điện tử .................................................................... 56
2.5.1 Thuận lợi ................................................................................................ 56
2.5.2 Khó khăn................................................................................................ 59
CHƯƠNG 3 .......................................................................................................... 62
GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ỨNG DỤNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CHO CÁC
DOANH NGHIỆP VIỆT NAM............................................................................ 62
3.1 Hướng phát triến thương mại điện tử trong doanh nghiệp việt nam ......... 62
3.1.1 Triển vọng ứng dụng thương mại điện tử trong doanh nghiệp ở Việt Nam 62
3.1.2 Định hướng phát triển thương mại điện tử tại Việt Nam ........................... 63
3.1.2.1 Mục tiêu phát triển thương mại điện tử ở Việt Nam ........................... 63
3.1.2.2 Phương hướng phát triển thương mại điện tử trong doanh nghiệp Việt
Nam ............................................................................................................ 65
3.1.2.3 Mô hình đề xuất ............................................................................... 66
3.2 Giải pháp ứng dụng thương mại điện tử cho các doanh nghiệp Việt Nam. 69
3.2.1 Về phía Chính phủ .................................................................................. 69
3.2.1.1 Hỗ trợ về cơ sở hạ tầng, tối đa hoá phổ biến các lợi ích kinh tế - xã hội
................................................................................................................... 69
3.2.1.2 Tạo môi trường tin cậy và an toàn cho các giao dịch .......................... 69
3.2.1.3 Phát triển hơn nữa cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và viễn thông ... 70
3.2.1.4 Đầu tư nghiên cứu và ứng dụng thương mại điện tử........................... 71

Footer Page 15 of 166.


Header Page 16 of 166.

xi

3.2.1.5 Tạo ra một môi trường vĩ mô thuận lợi cho phát triển thương mại điện
tử ................................................................................................................ 71

3.2.2 Về phía các doanh nghiệp ....................................................................... 73
3.2.2.1 Nâng cao nhận thức và chủ động tham gia vào thương mại điện tử .... 73
3.2.2.2 Chuẩn bị nguồn nhân lực .................................................................. 74
3.2.2.3 Xem xét lại quy trình kinh doanh cho phù hợp với phương thức hoạt
động của thương mại điện tử ........................................................................ 74
3.2.2.4 Xây dựng website của doanh nghiệp ................................................. 74
3.2.2.5 Tham gia sàn giao dịch thương mại điện tử ....................................... 76
3.2.2.6 Các doanh nghiệp cần có chiến lược xây dựng và phát triển thương hiệu
................................................................................................................... 76
3.3 Kiến nghị ..................................................................................................... 77
3.3.1 Doanh nghiệp ......................................................................................... 77
3.3.2 Cấp quản lý chính phủ ............................................................................ 77
3.3.3 Người tiêu dùng ..................................................................................... 77
3.3.4 Đề xuất hướng nghiên cứu ..................................................................... 77
KẾT LUẬN .......................................................................................................... 79
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 81
PHỤ LỤC

Footer Page 16 of 166.


Header Page 17 of 166.

xii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
POS

: Điểm giao dịch bán hàng

TMĐT

: Thương mại điện tử

ATM

: Máy rút tiền tự động

LAN

: Mạng nội bộ

TCP

: Giao thức điều khiển truyền thống

IP

: Giao thức Internet

WAN

: Mạng miền rộng

E – MAIL

: Thư điện tử

EDI

: Trao đổi dữ liệu điện tử

B2B

: Giao dịch giữa các doanh nghiệp

B2C

: Giao dịch giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng

B2G

: Giao dịch giữa doanh nghiệp và chính phủ

C2G

: Giao dịch giữa người dùng và chính phủ

G2G

: Giao dịch giữa chính phủ với chính phủ

ADSL

: Đường truyền số hóa không đồng bộ

ASEAN

: Hiệp hội các nước Đông Nam Á

APEC

: Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á Thái Bình Dương

CNTT

: Công nghệ thông tin

WAP

: Giao thức ứng dụng không dây

WEB

: World Wide Web

E – ASEAN

: Điện tử ASEAN

ICT

: Công nghệ thông tin truyền thông

Footer Page 17 of 166.


Header Page 18 of 166.

xiii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Đánh giá hiệu quả sử dụng TMĐT của người dùng

51

Bảng 2.2: Đánh giá hiệu quả mua sắm trực tuyến

52

Bảng 2.3: Tỷ lệ người dùng Internet tham gia mua sắm theo các nguồn khác nhau52
Bảng 2.4: Mục đích truy cập Internet của người dùng

53

Bảng 2.5: Lý do mua sắm trực tuyến

54

Footer Page 18 of 166.


Header Page 19 of 166.

xiv

DANH MỤC HÌNH ẢNH, BIỂU ĐỒ

Hình 1.1: Tỷ lệ người sử dụng Internet các vùng trên thế giới

22

Hình 2.1: Thị phần các nhà cung cấp dịch vụ Internet tại Việt Nam

31

Hình 2.2: Lượng khách hàng sử dụng Internet banking của một số ngân hàng

33

Hình 2.3: Mua hàng qua mạng

38

Hình 2.4: Các hình thức giao dịch trong TMĐT

39

Hình 2.5: Mô hình hoạt động của website TMĐT

41

Biểu đồ 2.1: Tỷ lệ người đại diện doanh nghiệp tham gia khảo sát

43

Biểu đồ 2.2: Các loại hình doanh nghiệp tham gia khảo sát

43

Biểu đồ 2.3: Lĩnh vực hoạt động của các doanh nghiệp khảo sát

44

Biểu đồ 2.4: Hình thức kết nối Internet của các doanh nghiệp khảo sát

45

Biểu đồ 2.5: Tình hình sử dụng e-mail cho kinh doanh của doanh nghiệp qua các
năm

45

Biểu đồ 2.6: Các biện pháp bảo đảm thông tin của doanh nghiệp

46

Biểu đồ 2.7: Hình thức đào tạo nhân lực cho TMĐT

46

Biểu đồ 2.8: Tỷ lệ các cấp độ trang web của doanh nghiệp

48

Biểu đồ 2.9: Mức độ tham gia sàn giao dịch TMĐT

49

Biểu đồ 2.10: Tỷ lệ các sàn giao dịch TMĐT được biết đến nhiều nhất

50

Biểu đồ 2.11: Các phương tiện truy cập Internet của người dùng
Biểu đồ 2.12: Các hình thức thanh toán khi mua hàng trực tuyến

55

Biểu đồ 2.13: Tỷ lệ sử dụng các dịch vụ Internet banking của người dùng

55

Footer Page 19 of 166.


Header Page 20 of 166.

Footer Page 20 of 166.

xv


Header Page 21 of 166.
1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Ngày nay, với sự phát triễn bùng nổ mạnh mẽ của công nghệ thông tin và
internet, các hoạt động gắn liền với internet đang ngày càng phong phú và đa dạng
cả về mặt nội dung lẫn hình thức. Internet đang dần chiếm lĩnh trên mọi lĩnh vực

của cuộc sống từ kinh tế, chính trị đến thể thao, văn hóa, xã hội của thế giới nói
chung và Việt Nam nói riêng. Chính điều này đã tạo bước ngoặt to lớn cho sự phát
triển kinh tế toàn cầu và thương mại điện tử ra đời như là một điều tất yếu. Thương
mại điện tử chính là một công cụ hiện đại sử dụng mạng Internet giúp cho các
doanh nghiệp có thể thâm nhập vào thị trường thế giới, thu thập thông tin nhanh
hơn, nhiều hơn và chính xác hơn. Với thương mại điện tử, các doanh nghiệp cũng
có thể đưa các thông tin về sản phẩm của mình đến các đối tượng khách hàng tiềm
năng khác nhau ở mọi nơi trên thế giới với chi phí thấp hơn nhiều so với các
phương pháp truyền thống. Trong xu thế phát triển mạnh mẽ của thương mại điện
tử trên thế giới, các doanh nghiệp Việt Nam đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và
nhỏ, bộ phận chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số các doanh nghiệp Việt Nam, cũng đã
bước đầu nhận thức được ích lợi to lớ và tầm quan trọng của việc ứng dụng thương
mại điện tử. Tuy nhiên, do còn nhiều hạn chế trong nhận thức của bản thân các
doanh nghiệp cũng như các điều kiện cơ sở hạ tầng, việc ứng dụng thương mại điện
tử trong các doanh nghiệp ở Việt Nam có thể nói mới ở mức độ tiền thương mại
điện tử. Vì thế, các doanh nghiệp cần xây dựng cho mình một chiến lược kinh
doanh phù hợp với điều kiện thực tế hiện nay nhằm tiếp cận nhiều hơn nữa với
thương mại điện tử để có thể khai thác tối đa lợi ích mà phương thức kinh doanh
này đem lại. Đây cũng là lý do để tác giả lựa chọn đề tài: “Ứng dụng thương mại
điện tử của các doanh nghiệp Việt Nam – thực trạng và giải pháp” làm đề tài
nghiên cứu của mình.

Footer Page 21 of 166.


Header Page 22 of 166.
2
2. Tính cấp thiết của đề tài
a. Giúp doanh nghiệp nắm được thông tin phong phú
Nhờ các phương tiện điện tử sử dụng trong thương mại điện tử, điển hình là truy

cập các trang web trên Internet và liên lạc qua Internet, các doanh nghiệp có điều kiện
tiếp cận với nguồn thông tin khổng lồ trên Internet cũng như nắm bắt kịp thời thông tin
thị trường để từ đó xây dựng chiến lược sản xuất kinh doanh phù hợp với xu thế phát
triển của thị trường trong nước, khu vực và quốc tế. Đồng thời, việc nắm bắt thông tin
chính xác và kịp thời cũng giúp doanh nghiệp nhanh chóng phản ứng được trước
những thay đổi của thị trường. Hơn thế nữa, việc nắm bắt thông tin cũng giúp doanh
nghiệp chủ động đi trước các đối thủ cạnh tranh, đây là một yếu tố rất quan trọng cho
sự tồn tại và phát triển của mỗi doanh nghiệp, nhất là trong điều kiện hiện nay, khi các
doanh nghiệp luôn phải chịu sức ép cạnh tranh vô cùng gay gắt. Điều này đặc biệt có ý
nghĩa với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đối tượng được nhiều quốc gia quan tâm và
coi là một trong những động lực phát triển chủ yếu của nền kinh tế hiện nay.
b. Giúp khách hàng dễ dàng hơn trong việc lựa chọn khi mua hàng
Thương mại điện tử đã và đang tạo ra nhiều cơ hội mới cho cả người tiêu dùng
cá lẻ và các doanh nghiệp. Cùng với sự phát triển của thương mại điện tử, ngày càng
nhiều doanh nghiệp tổ chức kinh doanh trực tuyến bằng cách quảng cáo trên mạng, bán
hàng và thanh toán trên mạng. Việc quảng cáo trên mạng giúp khách hàng có thể dễ
dàng tìm hiểu thông tin chi tiết và chính xác về mặt hàng mình quan tâm. Thêm vào đó,
do không phải mất nhiều thời gian tìm đến tận cửa hàng nơi có trưng bày và bán sản
phẩm, khách hàng có điều kiện thăm quan cùng lúc nhiều trang web của nhiều doanh
nghiệp khác nhau và do đó có thể dễ dàng so sánh để chọn lựa sản phẩm và nhà sản
xuất mà mình ưng ý nhất.
c. Giảm chi phí sản xuất
Nhờ thương mại điện tử, chi phí sản xuất có thể được giảm bớt mà trước hết là
chi phí văn phòng, một nhân tố cấu thành trong chi phí sản phẩm. Cụ thể là chi phí in
ấn hầu như được loại bỏ, chi phí cho việc tìm kiếm và chuyển giao tài liệu được giảm

Footer Page 22 of 166.


Header Page 23 of 166.

3
bớt bởi việc tài liệu được lưu trữ và chuyển giao trên máy tính cho phép tiết kiệm rất
nhiều thời gian và công sức. Cũng vì thế mà số nhân viên văn phòng được giảm thiểu
giúp doanh nghiệp tiết kiệm được chi phí tiền lương mà lẽ ra phải trả cho số lượng
nhân viên lớn hơn nhiều. Ngoài ra, các văn phòng không giấy tờ (paperless office)
cũng chiếm diện tích nhỏ hơn rất nhiều so với các văn phòng truyền thống. Quan trọng
hơn, các nhân viên có năng lực được giải phóng khỏi nhiều công đoạn sự vụ nên có thể
tập trung thời gian và năng lực vào nghiên cứu phát triển và do đó đem lại nhiều lợi ích
hơn cho doanh nghiệp xét về mặt lâu dài, chiến lược.
d. Giảm chi phí bán hàng và tiếp thị
Thương mại điện tử cũng giúp giảm bớt chi phí bán hàng và chi phí tiếp thị.
Nhờ có Internet, một nhân viên bán hàng có thể giao dịch được với rất nhiều khách
hàng - những người thăm quan và đặt hàng trên trang web của doanh nghiệp, chưa kể
việc nhận các đơn đặt hàng có thể được máy tính tự động xử lý và vì thế chi phí nhân
viên bán hàng được giảm đi đáng kể . Với số lượng người truy cập Internet ngày một
nhiều như hiện nay, việc quảng cáo trên Internet là vô cùng hiệu quả bởi doanh nghiệp
có thể mở rộng phạm vi quảng cáo mà không tốn thêm quá nhiều chi phí. Hơn thế nữa,
các catalogue điện tử mà doanh nghiệp sử dụng để quảng cáo có nội dung phong phú,
sinh động, hấp dẫn hơn nhiều và dễ dàng cập nhật thường xuyên so với các catalogue
in ấn vốn có nhiều hạn chế về in ấn, phát hành.
e. Giảm chi phí giao dịch
Thương mại điện tử thực hiện qua Internet giúp người tiêu dùng và các doanh
nghiệp giảm đáng kể thời gian và chi phí giao dịch. Một giao dịch trong thương mại
điện tử được tính bao gồm các công đoạn từ quảng cáo, tiếp xúc ban đầu cho đến giao
dịch đặt hàng, giao hàng và thanh toán.
Thời gian tiết kiệm được do giảm bớt thời gian giao dịch có ý nghĩa rất quan
trọng với doanh nghiệp vì việc nhanh chóng đưa thông tin sản phẩm đến với người tiêu
dùng cũng như việc sớm nắm bắt được nhu cầu thị trường từ thông tin phản hồi của

Footer Page 23 of 166.

Header Page 24 of 166.
4
khách hàng giúp doanh nghiệp dễ dàng chủ động thay đổi để theo kịp sự biến động của
nhu cầu thị trường.
f. Giúp thiết lập và củng cố quan hệ đối tác
Thương mại điện tử tạo điều kiện thuận lợi cho việc thiết lập và củng cố mối
quan hệ giữa các chủ thể tham gia vào hoạt động thương mại. Thông qua mạng, từ các
mạng nội bộ cho đến Internet, người tiêu dùng, các doanh nghiệp và cả các cơ quan
chính phủ có thể trực tiếp liên lạc với nhau mà không có bất cứ hạn chế nào về thời
gian cũng như khoảng cách địa lý bởi việc liên lạc trên mạng Internet mang tính toàn
cầu. Hầu như mọi giao dịch đều được tiến hành nhanh chóng và liên tục. Do vậy, các
chủ thể của hoạt động thương mại điện tử đặc biệt là các doanh nghiệp có cơ hội tìm
kiếm nhiều bạn hàng mới, nhiều cơ hội kinh doanh mới trên phạm vi toàn quốc, toàn
khu vực và toàn thế giới.
g. Tạo điều kiện sớm tiếp cận nền kinh tế số hoá
Nền kinh tế số hoá (digital economy) hay còn gọi là nền kinh tế ảo (virtual
economy) là xu thế phát triển trong tương lai gần của nền kinh tế thế giới. Việc nhanh
chóng tiếp cận nền kinh tế số hoá có ý nghĩa rất quan trọng đối với mỗi quốc gia, đặc
biệt là các nước đang phát triển, để tránh nguy cơ tụt hậu. Trước mắt, thương mại điện
tử kích thích sự phát triển của ngành công nghệ thông tin là ngành có lợi nhuận cao
nhất và đóng vai trò ngày càng lớn trong nền kinh tế của mỗi quốc gia, từ đó, thương
mại điện tử tạo điều kiện cho việc sớm tiếp cận với nền kinh tế số hoá. Đây là một lợi
ích mang tính tiềm tàng, tính chiến lược công nghệ và liên quan đến chính sách phát
triển của các quốc gia, bởi một quốc gia, đặc biệt là nước đang phát triển, sớm tiếp cận
được với nền kinh tế số hoá có thể tạo ra cho mình một bước phát triển nhảy vọt, tiến
kịp các nước đi trước trong thời gian ngắn.

Footer Page 24 of 166.

Header Page 25 of 166.
5
3. Mục tiêu của đề tài
Đánh giá toàn diện thực trạng ứng dụng thương mại điện tử của các doanh
nghiệp tại Việt Nam. Tìm ra những hạn chế, yếu kém cũng như những lợi thế, từ đó đề
xuất các giải pháp nhẳm tối ưu hóa những lợi ích mà thương mại điện tử mang lại
cũng như khắc phục một số hạn chế mà thương mại điện tử Việt Nam đang gặp phải.
4. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là xây dựng cơ sở lý luận về thương mại điện tử
Việt Nam từ những năm trước đây cho đến những tháng cuối năm 2012. Trên cơ sở
thu thập các số liệu thứ cấp, phỏng vấn 100 người tiêu dùng và 100 doanh nghiệp.
5. Nội dung nghiên cứu
Để đạt được các mục tiêu trên cần giải quyết các vấn đề sau:
Thứ nhất, bước đầu tìm hiểu một số khái niệm về thương mại điện tử để tiến
tới một nhận thức toàn diện hơn về thương mại điện tử, điều mà các doanh
nghiệp nên biết khi quan tâm đến việc ứng dụng thương mại điện tử.
Thứ hai, nhấn mạnh xu thế tất yếu phải tham gia vào thương mại điện tử qua
vài nét phác hoạ về tình hình phát triển thương mại điện tử trên thế giới, một số
khu vực kinh tế và một số nước điển hình.
Thứ ba, phân tích tình tình phát triển thương mại điện tử ở Việt Nam, qua đó
đưa ra một vài đánh giá sơ bộ về thực trạng áp dụng thương mại điện tử trong
các doanh nghiệp ở Việt Nam.
Thứ tư, khảo sát thăm dò ý kiến của doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng
trong việc áp dụng thương mại điện tử trong giao dịch mua bán hàng hóa
Thứ năm, trên cơ sở phân tích, đánh giá và khảo sát đưa ra một số phương

Footer Page 25 of 166.