luận văn thạc sĩ quản lý nhà nƣớc về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện phúc thọ, thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
-------------------------

NGUYỄN THỊ LUYỆN

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XÂY DỰNG
NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN PHÚC THỌ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI, NĂM 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
-------------------------

NGUYỄN THỊ LUYỆN

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XÂY DỰNG
NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN PHÚC THỌ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

CHUYÊN NGÀNH : QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ

: 60 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN THANH HẢI

HÀ NỘI, NĂM 2017


3

LỜI CẢM ƠN
Trước hết, tác giả xin bày tỏ lòng bết ơn chân thành và sâu sắc đến
trường Đại Học Thương Mại Hà Nội, Phòng đào tạo sau đại học, đặc biệt là
TS. Nguyễn Thanh Hải đã trực tiếp hướng dẫn, dìu dắt, giúp đỡ tác giả với
những chỉ dẫn khoa học quý giá trong suốt quá trình triển khai, nghiên cứu và
hoàn thành đề tài “Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới trên địa
bàn huyện Phúc Thọ, Thành phố Hà Nội”. Xin cảm ơn các thầy cô giáo –
các nhà khoa học đã trực tiếp giảng dạy truyền đạt những kiến thức khoa học
cho bản thân tác giả trong những năm tháng qua.
Xin gởi tới Ủy ban nhân dân huyện Phúc Thọ, Ủy ban nhân dân xã
Tam hiệp và các cơ quan liên quan lời cảm tạ sâu sắc vì đã tạo mọi điều kiện
thuận lợi giúp tác giả thu thập số liệu cũng như những tài liệu nghiên cứu cần
thiết liên quan tới đề tài tốt nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn bạn bè và đồng nghiệp đã giúp đỡ nhiệt tình về
những kinh nghiệm, chỉ dẫn khoa học quý báu. Đặc biệt là sự quan tâm động
viên khuyến khích cũng như sự thông cảm sâu sắc của gia đình.
Một lần nữa tác giả xin chân thành cảm ơn các đơn vị và cá nhân đã hết
lòng giúp đỡ tác giả hoàn thành bài luận văn. Tác giả rất mong nhận được sự
đóng góp, phê bình của quý thầy cô, các nhà khoa học, đọc giả và các bạn
đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn!
Học viên thực hiện Luận Văn

Nguyễn Thị Luyện


4

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận văn này do chính tôi thực hiện dưới sự
hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Thanh Hải.
Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa được
công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được ghi rõ nguồn gốc.
Nếu sai tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.
Học viên thực hiện Luận văn

Nguyễn Thị Luyện


5

MỤC LỤC
…

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT

Ký hiệu

Nguyên nghĩa

1

BCĐ

Ban chỉ đạo

2

HĐND

Hội đồng nhân dân

3

UBND

Ủy ban nhân dân


6

4

MTTQ

Mặt trận tổ quốc

5

NTM

Nông thôn mới

6

DĐĐT

Dồn điền đổi thửa

7

NQ

Nghị quyết

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Nội dung

Tran
g

STT

Bảng

1

Bảng 2.1

Thu nhập bình quân giai đoạn 2010-2015

38

2

Bảng 2.2

Tăng trưởng kinh tế theo khu vực giai đoạn
2011-2015

39


7

3

Bảng 2.3

Bảng 2.3: Cơ cấu kinh tế giai đoạn 2011-2015

4

Bảng 2.4

5

Bảng 2.5

6

Bảng 2.6

7

Bảng 2.7

Đường giao thông trên địa bàn huyện

55

8

Bảng 2.8

Hiện trạng cơ sở vật chất trường học

56

Tổng vốn giải ngân giai đoạn 2011-2015 trong
xây dựng NTM
Nhu cầu vốn cho HTX NN hỗ trợ phát triển sản
xuất
Nhu cầu vốn cho đào tạo nghề hỗ trợ phát triển
sản xuất

39
51
53

53


8

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Nông thôn Việt Nam là khu vực rộng lớn và đông dân nhất, đa dạng về
thành phần tộc người, về văn hóa, là nơi bảo tồn, lưu giữ các phong tục, tập
quán của cộng đồng, là nơi sản xuất quan trọng, làm ra các sản phẩm cần thiết
cho cuộc sống con người. Trong xu thế phát triển hiện nay, không thể có một
nước công nghiệp nếu nông nghiệp, nông thôn còn lạc hậu và đời sống nông
dân còn thấp. Vì vậy, xây dựng nông thôn mới được Đảng và Nhà nước Việt
Nam cho là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của sự nghiệp
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước
Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới với quan
điểm chỉ đạo: “Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến lược trong
sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ tổ quốc, là cơ sở
và lực lượng quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội bền vững, gìn giữ ổn
định chính trị, đảm bảo an ninh quốc phòng, gìn giữ và phát huy bản sắc văn
hóa dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái của đất nước. Nông dân là chủ thể
của quá trình phát triển; xây dựng nông thôn mới là căn bản, phát triển toàn
diện, hiện đại hóa nông nghiệp là khâu then chốt”.
Cùng với cả nước, trong thời gian qua, việc triển khai thực hiện
Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện
Phúc Thọ, Thành phố Hà Nội đã diễn ra một cách sâu rộng và đạt được những
kết quả cao (17 xã trên 22 xã đã đạt chuẩn nông thôn mới và theo kế hoạch
cuối năm 2017 huyện Phúc Thọ về đích trong xây dựng nông thôn mới). Tuy
nhiên, hiện nay việc triển khai xây dựng nông thôn mới tại các xã của huyện

vẫn còn gặp nhiều khó khăn, thách thức như: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế và
cơ cấu lao động còn chậm; các hình thức sản xuất chậm đổi mới; nhiều sản
phẩm nông nghiệp chất lượng chưa cao, năng lực cạnh tranh còn thấp; chất
lượng lao động nông nghiệp còn thấp; chuyển giao khoa học – công nghệ và
đào tạo nguồn nhân lực còn hạn chế; Còn lúng túng trong việc xây dựng quy


9

hoạch, định hướng phát triển sản xuất, chuyển đổi cơ cấu câu trồng, vật nuôi
ở địa phương; Một số chính sách xã hội ở nông thôn triển khai thực hiện
chậm và chưa đồng bộ. Trình độ năng lực của một số cán bộ cơ sở còn yếu,
chưa đủ sức giải quyết kịp thời những vấn đề bức xúc của dân. Đời sống vật
chất, tinh thần của người nông dân còn chưa cao, tỉ lệ hộ nghèo giảm nhanh
nhưng chưa bền vững, chênh lệch giàu nghèo giữa nông thôn và thành thị vẫn
lớn; tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng tăng…
Xây dựng NTM là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của
sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá quê hương, đất nước. Đồng thời, góp
phần cải thiện, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân sinh
sống ở địa bàn nông thôn
Xuất phát từ những lý do trên tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý nhà
nước về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Phúc Thọ, thành
phố Hà Nội”
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu

Để thực hiện nhiệm vụ xây dựng NTM, Đảng ta đã ban hành nhiều
Nghị quyết về phát triển nông thôn, nông nghiệp, nông dân, trong đó có Nghị
quyết số 26 -NQ/TW ngày 05/08/2008 về “nông nghiệp, nông dân và nông
thôn” của Ban chấp hành trung ương Đảng khóa X. Kể từ đó đến nay có rất
nhiều các công trình nghiên cứu tập trung vào các vấn đề này như:

“Nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam - Hôm nay và mai sau”
của tác giả Đặng Kim Sơn và các cộng sự thuộc Viện Chính sách và Chiến
lược phát triển nông nghiệp, nông thôn (Nhà xuất bản chính trị Quốc Gia,
2008) Nội dung cuốn sách làm rõ thực trạng các vấn đề về nông nghiệp, nông
dân, nông thôn hiện nay, những thành tựu cũng như những khó khăn, vướng
mắc còn tồn tại. Xuất phát từ thực tiễn, nhóm tác giả đã đề xuất những định
hướng và kiến nghị chính sách nhằm đưa nông nghiệp, nông dân, nông thôn
ngày càng phát triển


10

“Nghiên cứu hỗ trợ xây dựng mô hình phát triển nông thôn dựa vào
cộng đồng để làm cơ sở khoa học cho việc đề xuất chính sách phát triển nông
thôn trong điều kiện của Việt Nam” của tác giả Nguyễn Quang Dũng (Viện
quy hoạch và thiết kế nông nghiệp, 2010) trong nghiên cứu tác giả đã đề cập
đến nhiều vấn đề về phát triển nông thôn các nội dung về phát triển nông
nghiệp, phát triển kinh tế; phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ dân sinh và sản
xuất; phát triển văn hóa xã hội và bảo vệ môi trường; đào tạo nâng cao trình
độ đội ngũ cán bộ cấp cơ sở. Nội dung đặc thù gắn với tính chất dựa vào cộng
đồng gồm tuyên truyền, nâng cao nhận thức về vai trò làm chủ của cộng
đồng; xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế xã hội dài hạn 5 năm và hàng năm
của thôn ấp; cộng đồng thôn ấp làm chủ, tổ chức thực hiện, huy động nguồn
lực, theo dõi, giám sát đánh giá, vận hành và bảo quản, phân chia lợi ích
“Vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam – Lý luận và thực
tiễn” của tác giải Đỗ Mai Thành (Viện Khoa Học xã hội Việt Nam, 2011), tác
giải đã chỉ ra được tầm quan trọng của nông dân, nông nghiệp trong sự phát
triển của đất nước qua những nội dung: Quan điểm của Đảng về nông nghiệp,
nông dân, nông thôn Việt Nam; Thực tiễn phát triển nông nghiệp, nông thôn
Việt Nam; Nông nghiệp, nông dân, nông thôn trong quá trình CNH-HĐH đất

nước.
“Một số vấn đề về nông thôn Việt Nam trong điều kiện mới” do viện
chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn chủ trì, TS. Đặng
Kim Sơn làm chủ nhiệm. Đề tài tập trung vào các vấn đề: Tổng quan về các
chính sách phát triển nông thôn trong điều kiện mới hiện nay; phân tích một
số vấn đề nổi bật trong phát triển nông thôn ở nước ta như: tập trung ruộng
đất, cơ cấu dịch chuyển lao động, các vấn đề về tổ chức sản xuất và kinh
doanh ở nông thôn … Dựa vào đó đề ra phương hướng và các giải pháp hoàn
thiện chính sách, chiến lược phát triển nông thôn Việt Nam đến năm 2020.
Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM được thực hiện theo
Quyết định 800/QĐ-TTg ngày 04/06/2010 của Thủ tướng Chính phủ là một


11

chương trình trọng tâm, xuyên suốt của Nghị quyết số 26-NQ/TW về nông
nghiệp, nông dân, nông thôn. Chương trình được rất nhiều nhà nghiên cứu
quan tâm, thời gian qua có rất nhiều công trình, luận văn, bài viết đi sâu phân
tích về NTM ở Việt Nam như:
“Nghiên cứu ứng dụng phương pháp đánh giá nông thôn có sự tham
gia của cộng đồng để xây dựng phương pháp và tiêu chí giám sát, đánh giá
kết quả thực hiện xây dựng mô hình nông thôn mới”, của tác giải Nguyễn
Tuấn Anh (Hội Thủy lợi Việt Nam, Hà Nội, 2011)
“Đánh giá tác động của các chính sách xây dựng Nông thôn mới tại
Việt Nam” của tác giả Hoàng Vũ Quang Luận giải về cách tiếp cận và phương
pháp đánh giá tác động của các chính sách xây dựng NTM.
Các tác giải đi sâu phân tích, đánh giá tác động tích cực, tiêu cực của
các chính sách xây dựng NTM đến đối tượng hưởng lợi ở Việt Nam những
năm qua; Đề xuất bổ sung, hoàn thiện các chính sách xây dựng NTM phù
hợp với điều kiện Việt Nam đến năm 2020.

Luận văn thạc sĩ:
“Giải pháp đẩy mạnh xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện
Thanh Chương, tỉnh Nghệ An”, củ tác giả Phan Đình Hà (Đại học Nông
nghiệp Hà Nội, 2011);
“Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn huyện Phúc Thọ theo hướng
bền vững” của tác giả Khuất Quang Cảnh (Đại Học Kinh Tế - Đại Học Quốc
Gia Hà Nội, 2012).
“Đảng bộ huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc lãnh đạo xây dựng nông
thôn mới giai đoạn hiện nay” của tác giả Nguyễn Thị Kiều Trang (Học viên
Báo chí và Tuyên truyền, 2012”
Các bài viết trên báo, tạp chí như:
“Những vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn – Những vấn đề
không thể thiếu trong phát triển bền vững” Đào Thế Tuấn (Tạp chí Cộng sản
số 787, 2008);


12

“Kỳ yếu tổng kết chương trình xây dựng nông thôn mới (2009-2011)”,
của Ban chỉ đạo chương trình xây dựng nông thôn mới (tháng 01/2012);
“Chương trình xây dựng nông thôn mới, sau hai năm thí điểm” của tác
giả Nguyễn Sinh Cúc (Báo Hà Nội Mới, tháng 01/2012);
“Xây dựng nông thôn mới, nhiệm vụ quan trọng hiện nay” (Đài tiếng
nói VOV5, tháng 3/2012);
“Chương trình xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam – một số vấn đề
đặt ra và kiến nghị” của tác giả Đỗ Kim Chung – Kim Thị Dung (Tạp chí
phát triển kinh tế, số 262 tháng 8/2012);
“Những bất cập trong quy hoạch xây dựng nông thôn mới” của tác giải
Quốc Trị (Báo Nhân dân tháng 6/2013)
“Chính sách huy động và quản lý các nguồn lực tài chính xây dựng

NTM” của Ths. Lê Thị Mai Liên – Ths. Nguyễn Thị Lê Thu (Tạp chí Quản lý
Ngân quỹ Quốc gia số 5 - 2014);
“Giải quyết những tồn tại và hạn chế trong xây dựng nông thôn mới”
Tạp chí Tài chính kỳ I tháng 5/2016.
Tóm lại các công trình nghiên cứu trên đều có góc độ tiếp cận khác
nhau tới nhiều vấn đề, trong đó tập chung chủ yếu vào phát triển kinh tế nông
nghiệp, nông dân, nông thôn trong xây dựng nông thôn, khẳng định tầm quan
trọng của xây dựng và phát triển kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
thôn, nêu bật được sự quan tâm chỉ đạo của Đảng, nhà nước thông qua đường
lối, chính sách áp dụng vào từng địa phương cụ thể. Tuy nhiên, chương trình
mục tiêu xây dựng nông thôn mới là chương trình rất lớn và phong phú, vẫn
còn nhiều nội dung cụ thể mà các tác giả chưa đề cập tới, đến nay hầu như
chưa có công trình khoa học nào đi sâu nghiên cứu một cách toàn diện về sự
quản lý của nhà nước đối với nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới trên địa bàn
huyện Phúc Thọ - thành phố Hà Nội hiện nay.
Trong quá trình nghiên cứu tác giả có tham khảo, tiếp thu có chọn lọc,
có sự kế thừa những kết quả của những công trình khoa học đã được công bố.


13

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực tiễn và đánh giá thực trạng công tác
quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới tại huyện Phúc Thọ. Từ đó đề
ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong quá trình xây
dựng nông thôn mới.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước về xây

dựng nông thôn mới.
- Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng tình hình quản lý nhà nước về
xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Phúc Thọ, rút ra nguyên nhân,
bài học kinh nghiệm, những vấn đề đặt ra
- Xác định phương hướng và đề ra những giải pháp chủ yếu nhằm hoàn
thiện công tác quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn
huyện Phúc Thọ trong giai đoạn hiện nay.
4. Phương pháp nghiên cứu

Trên cơ sở các phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử, các phương pháp được sử dụng trong quá trình
nghiên cứu luận văn: thống kê thu thập số liệu, khảo sát thực tế, phân tích,
tổng hợp.
Thu thập thông tin thứ cấp từ các tài liệu đã công bố trong và ngoài
nước. Nguồn tài liệu chủ yếu từ các thư viện, Trường đại học Kinh tế quốc
dân, Học viện tài chính, Cục thống kê, UBND huyện Phúc Thọ, một số thông
tin của sở, ban, ngành liên quan và các Website …
Thu thập thông tin sơ cấp được điều tra qua việc sử dụng để lấy ý kiến
của Lãnh đạo các Phòng ban, các chuyên gia am hiểu về lĩnh vực quản lý .
5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu


14

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là quản lý nhà nước trong quá trình
xây dựng nông thôn mới.
Phạm vi nghiên cứu
+ Phạm vi không gian: Nghiên cứu công tác quản lý nhà nước trong

quá trình xây dựng nông thôn mới tại huyện Phúc Thọ - TP. Hà Nội.
+ Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu công tác quản lý nhà nước trong
xây dựng nông thôn mới của huyện Phúc Thọ từ năm 2011 đến hết năm 2015.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu

Luận văn đã hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý nhà nước về xây
dựng nông thôn mới, phân tích và đánh giá thực trạng làm rõ thêm về cơ sở lý
luận và thực tiễn trong quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới trên địa
bàn huyện Phúc Thọ.
Đề xuất quan điểm, phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công
tác quản lý nhà nước trong quá trình xây dựng nông thôn mới.
Luận văn có thể được sử dụng để làm tài liệu tham khảo cho việc
nghiên cứu và giảng dạy, học tập ở Trung tâm bồi dưỡng Chính trị cấp huyện
7. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục, tài liệu tham khảo, phụ
lục, nội dung chính luận văn được kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Một số vấn đề chung của quản lý nhà nước về xây dựng
nông thôn mới.
Chương 2: Thực trạng công tác quản lý nhà nước về xây dựng nông
thôn mới trên địa bàn huyện Phúc Thọ.
Chương 3: Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà
nước về xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Phúc Thọ đến năm 2020.


15

CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ
XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

1.1. Một số khái niệm quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới
1.1.1. Khái niệm về nông thôn
Nông thôn là một khái niệm rộng, bao hàm nhiều nội dung, nông thôn
có thể được xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau về kinh tế, chính trị, văn
hóa, xã hội… do vậy cũng có nhiều các quan niệm khác nhau về nông thôn
Theo Thông tư số 54/2009/TT - BNNPTNT ngày 21/8/2009 của Bộ
Nông nghiệp và Phát triển nông thôn "Nông thôn là phần lãnh thổ không
thuộc nội thành, nội thị các thành phố, thị xã, thị trấn được quản lý bởi cấp
hành chính cơ sở là ủy ban nhân dân xã"
Ngoài ra, dựa vào những đặc điểm để phân biệt với thành thị có những
quan niệm về nông thôn như sau:
Căn cứ vào địa lý tự nhiên: Nông thôn là một địa bàn rộng lớn, trải ra
thành các vùng xung quanh các thành thị
Căn cứ vào kinh tế: Nông thôn là địa bàn hoạt động chủ yếu của
ngành sản xuất nông nghiệp và kinh tế nông thôn vừa mang đặc trưng chung
của nền kinh tế về lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, về cơ chế kinh
tế… vừa có những đặc điểm riêng gắn liền với nông nghiệp, nông thôn, nông
dân
Căn cứ vào địa bàn sinh sống: Nông thôn là vùng sinh sống của tập
hợp dân cư, trong đó có nhiều nông dân và người dân sinh sống chủ yếu bằng
nông nghiệp. Mật độ dân cư nông thôn thường thấp hơn mật độ dân cư ở đô
thị


16

Căn cứ vào văn hóa: Nông thôn thường là nơi còn bảo tồn và lưu giữ
được nhiều di sản và giá trị văn hóa của mỗi quốc gia như các phong tục tập
quán truyền thống, các lễ hội truyền thống…
Như vậy, từ những quan niệm trên, có thể hiểu “nông thôn là một địa

bàn, không gian tự nhiên – xã hội với những đặc trưng riêng biệt như một xã
hội thu nhỏ, trong đó có đầy đủ các yếu tố, các vấn đề xã hội, các thiết chế xã
hội; nông thôn được xem xét như một cơ cấu xã hội, trong đó hàng loạt các
yếu tố, các lĩnh vực có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nông thôn luôn gắn
liền với nông nghiệp và nông dân” đó là mối quan hệ chặt chẽ, gắn bó với
nhau để nhằm thực hiện CNH HĐH đất nước.
1.1.2. Khái niệm về nông thôn mới
Nông thôn mới được hiểu là nông thôn mà trong đời sống vật chất, văn
hoá, tinh thần của người dân không ngừng được nâng cao, giảm dần sự cách
biệt giữa nông thôn và thành thị. Nông dân được đào tạo, tiếp thu các tiến bộ
kỹ thuật tiên tiến, có bản lĩnh chính trị vững vàng, đóng vai trò làm chủ nông
thôn mới.
Nông thôn mới có kinh tế phát triển toàn diện, bền vững, cơ sở hạ tầng
được xây dựng đồng bộ, hiện đại, phát triển theo quy hoạch, gắn kết hợp lý
giữa nông nghiệp với công nghiệp, dịch vụ và đô thị. Nông thôn ổn định, giàu
bản sắc văn hoá dân tộc, môi trường sinh thái được bảo vệ. Sức mạnh của hệ
thống chính trị được nâng cao, đảm bảo giữ vững an ninh chính trị và trật tự xã
hội.
1.1.3. Xây dựng nông thôn mới
Việc xây dựng nông thôn mới nhằm phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế
của quê hương, đất nước trong giai đoạn mới. Trải qua gần 30 năm thực hiện
đường lối đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nông nghiệp, nông dân, nông
thôn nước ta đã đạt nhiều thành tựu to lớn. Tuy nhiên, nhiều thành tựu đạt
được chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế: Nông nghiệp phát triển còn


17

kém bền vững, sức cạnh tranh thấp, chuyển giao khoa học - công nghệ và đào
tạo nguồn nhân lực còn hạn chế. Nông nghiệp, nông thôn phát triển thiếu quy

hoạch, kết cấu hạ tầng như giao thông, thuỷ lợi, trường học, trạm y tế, trạm
cấp nước sạch… còn yếu kém, môi trường ngày càng ô nhiễm. Đời sống vật
chất, tinh thần của người nông dân còn thấp, tỉ lệ hộ nghèo vẫn còn cao, sự
chênh lệch giàu nghèo giữa nông thôn và thành thị vẫn còn lớn, phát sinh
nhiều vấn đề xã hội bức xúc.
Không thể có một nước công nghiệp nếu nông nghiệp và nông thôn còn
lạc hậu và đời sống nhân dân còn thấp. Vì vậy, “xây dựng nông thôn mới là
một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của sự nghiệp công nghiệp
hoá, hiện đại hoá quê hương, đất nước; đồng thời, góp phần cải thiện, nâng
cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân sinh sống ở địa bàn nông
thôn”.
Như vậy ta có thể hiểu xây dựng nông thôn mới như sau:
Xây dựng nông thôn mới là cuộc cách mạng và cuộc vận động lớn để
cộng đồng dân cư ở nông thôn đồng lòng xây dựng thôn, xã, gia đình của
mình khang trang, sạch đẹp; phát triển sản xuất toàn diện (nông nghiệp, công
nghiệp, dịch vụ); có nếp sống văn hoá, môi trường và an ninh nông thôn được
đảm bảo; thu nhập, đời sống vật chất, tinh thần của người dân được nâng cao.
Xây dựng nông thôn mới là sự nghiệp cách mạng của toàn Đảng, toàn
dân, của cả hệ thống chính trị. Nông thôn mới không chỉ là vấn đề kinh tế - xã
hội, mà là vấn đề kinh tế - chính trị tổng hợp.
Xây dựng nông thôn mới giúp cho nông dân có niềm tin, trở nên tích
cực, chăm chỉ, đoàn kết giúp đỡ nhau xây dựng nông thôn phát triển giàu đẹp,
dân chủ, văn minh.
1.1.4. Quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới
Quản lý nhà nước theo nghĩa rộng được hiểu là toàn bộ mọi hoạt động
của nhà nước nói chung, mọi hoạt động mang tính chất nhà nước, nhằm thực
hiện các nhiệm vụ, chức năng của nhà nước.


18

Theo nghĩa hẹp quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động quản lý do
các cơ quan hành chính nhà nước thực hiện, hay còn gọi là hoạt động chấp
hành và điều hành nhà nước.
Quản lý nhà nước trong quá trình xây dựng nông thôn mới là hoạt động
tổ chức, điều hành của cơ quan nhà nước từ Trung ương đến địa phương
nhằm thực hiện mục tiêu xây dựng nông thôn mới; là tập hợp tất cả các hoạt
động của các cơ quan nha nước tác động vào khu vực nông nghiệp, nông
thôn, nông dân nhằm hướng đến sự phát triển bền vững của nền kinh tế và
đảm bảo cho người dân có cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn.
Công tác quản lý nhà nước trong quá trình xây dựng nông thôn mới
phải xác định là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội; cấp ủy
đảng, chính quyền đóng vai trò chỉ đạo, điều hành quá trình xây dựng quy
hoạch, đề án, kế hoạch và tổ chức thực hiện. Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức
chính trị, xã hội vận động mọi tầng lớp nhân dân phát huy vai trò chủ thể
trong xây dựng nông thôn mới cùng tham gia chung sức thực hiện từ khâu lập
đề án, quy hoạch, kiểm tra, giám sát đến triển khai, tham gia và thụ hưởng.
Để thực hiện được mục tiêu trên, đòi hỏi phải kiên trì, trong thời gian
dài với sự tham gia tích cực của cả hệ thống chính trị, phát huy cao độ vai trò
của người dân và các cấp chính quyền địa phương, nhất là cấp cơ sở (xã,
thôn). Hệ thống chính trị ở cơ sở phải thường xuyên được củng cố, nâng cao
hiệu quả hoạt động; thực hiện tốt qui chế dân chủ cơ sở, phát huy sức mạnh
tổng hợp của quần chúng nhân dân; giữ vững an ninh chính trị và trật tự xã
hội ở địa phương.
1.2.

Nội dung, nguyên tắc và 19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới

1.2.1. Nội dung
Nông thôn mới có 05 nội dung cơ bản:

Một là nông thôn có làng xã văn minh, sạch đẹp, hạ tầng hiện đại;
Hai là sản xuất bền vững, theo hướng hàng hóa;


19

Ba là đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được
nâng cao;
Bốn là bản sắc văn hóa dân tộc được giữ gìn và phát triển;
Năm là xã hội nông thôn được quản lý tốt và dân chủ.
Cả 05 nội dung này đều có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, trong quá
trình thực hiện cần phải giải quyết đồng bộ và toàn diện nhằm khơi dậy và
phát huy tốt vai trò người nông dân trong công cuộc xây dựng nông thôn mới
ở nước ta ngày càng văn minh, hiện đại.
1.2.2. Nguyên tắc
Các nội dung, hoạt động của Chương trình xây dựng Nông thôn mới
phải hướng tới mục tiêu thực hiện 19 tiêu chí của Bộ tiêu chí Quốc gia về
nông thôn mới đã ban hành tại Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 20/7/2011
của Thủ tướng Chính phủ.
Xây dựng nông thôn mới theo phương châm phát huy vai trò chủ thể
của cộng đồng dân cư địa phương là chính, Nhà nước đóng vai trò định
hướng, ban hành các chính sách, cơ chế hỗ trợ, đào tạo cán bộ và hướng dẫn
thực hiện; Các hoạt động cụ thể do chính cộng đồng người dân ở thôn, xã bàn
bạc dân chủ để quyết định và tổ chức thực hiện.
Được thực hiện trên cơ sở kế thừa và lồng ghép các chương trình mục
tiêu quốc gia, chương trình hỗ trợ có mục tiêu, các chương trình, dự án khác
đang triển khai ở nông thôn, có bổ sung dự án hỗ trợ đối với các lĩnh vực cần
thiết; có cơ chế, chính sách khuyến khích mạnh mẽ đầu tư của các thành phần
kinh tế; huy động đóng góp của các tầng lớp dân cư.
Thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới phải gắn với kế hoạch

phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, có quy hoạch và cơ chế đảm bảo
thực hiện các quy hoạch xây dựng nông thôn mới đã được cấp có thẩm quyền
phê duyệt. Công khai, minh bạch về quản lý, sử dụng các nguồn lực; tăng
cường phân cấp, trao quyền cho cấp xã quản lý và tổ chức thực hiện các công
trình, dự án của Chương trình xây dựng nông thôn mới; phát huy vai trò làm


20

chủ của người dân và cộng đồng, thực hiện dân chủ cơ sở trong quá trình lập
kế hoạch, tổ chức thực hiện và giám sát, đánh giá.
Xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn xã
hội; cấp uỷ đảng, chính quyền đóng vai trò chỉ đạo, điều hành quá trình xây dựng
quy hoạch, đề án, kế hoạch và tổ chức thực hiện; Hình thành cuộc vận động “toàn
dân xây dựng nông thôn mới" do Mặt trận Tổ quốc chủ trì cùng các tổ chức chính
trị - xã hội vận động mọi tầng lớp nhân dân phát huy vai trò chủ thể trong việc xây
dựng nông thôn mới.
1.2.3. Tiêu chí xây dựng nông thôn mới Theo quyết định 491/QĐ-TTg
ngày 16/4/2009 của Thủ tướng Chính phủ
Huyện Phúc Thọ thuộc nhóm vùng Đồng bằng Sông Hồng do vậy chỉ
tiêu đạt xây dựng NTM như sau:
Nhóm 1: Quy hoạch

T
T

Tên
tiêu chí

1

Quy
hoạch
và thực
hiện
quy
hoạch

Nội dung tiêu chí

1.1.Quy hoạch sử dụng đất và hạ
tầng thiết yếu cho phát triển sản
xuất nông nghiệp hàng hóa, công
nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch
vụ
1.2. Quy hoạch phát triển hạ tầng
kinh tế - xã hội – môi trường theo
chuẩn mới
1.3. Quy hoạch phát triển các khu
dân cư mới và chỉnh trang các khu

Chỉ tiêu
chung

Đạt

Chỉ tiêu
theo vùng
(Đồng
bằng sông

Hồng)
Đạt


21

dân cư hiện có theo hướng văn
minh, bảo tồn được bản sắc văn hóa
tốt đẹp

Nhóm 2: Hạ tầng kinh tế - xã hội

T
T

2

3

Tên tiêu
chí

Giao
thông

Thủy lợi

Nội dung tiêu chí

Chỉ tiêu

chung

Chỉ tiêu
theo vùng
(Đồng
bằng sông
Hồng)

2.1. Tỷ lệ km đường trục xã, liên
xã được nhựa hóa hoặc bê tông
hóa đạt chuẩn theo cấp kỹ thuật
của Bộ GTVT

100%

100%

2.2. Tỷ lệ km đường trục thôn,
xóm được cứng hóa đạt chuẩn theo
cấp kỹ thuật của Bộ GTVT

70%

100%

100%

100% cứng
hóa

2.4. Tỷ lệ km đường trục chính nội
đồng được cứng hóa, xe cơ giới đi
lại thuận tiện

65%

100%

3.1. Hệ thống thủy lợi cơ bản đáp
ứng yêu cầu sản xuất và dân sinh

Đạt

Đạt

3.2. Tỷ lệ km trên mương do xã

65%

85%

2.3. Tỷ lệ km đường ngõ, xóm
sạch và không lầy lội vào mùa
mưa.


22

quản lý được kiên cố hóa

4

5

6

7

8

9

4.1. Hệ thống điện đảm bảo yêu
cầu kỹ thuật của ngành điện

Đạt

Đạt

4.2. Tỷ lệ hộ sử dụng điện thường
xuyên, an toàn từ các nguồn

98%

99%

Tỷ lệ trường học các cấp: mầm
non, mẫu giáo, tiểu học, THCS có
cơ sở vật chất đạt chuẩn quốc gia

80%

100%

6.2. Nhà văn hóa và khu thể thao
xã đạt chuẩn của Bộ VH-TT-DL

Đạt

Đạt

100%

100%

Chợ nông Chợ đạt chuẩn của Bộ Xây dựng
thôn

Đạt

Đạt

8.1. Có điểm phục vụ bưu chính
viễn thông.

Đạt

Đạt

8.2. Có Internet đến thôn

Đạt

Đạt

Không

Không

80%

90%

Điện

Trường
học

Cơ sở vật
chất văn
6.3. Tỷ lệ thôn có nhà văn hóa và
hóa
khu thể thao thôn đạt quy định của
Bộ VH-TT-DL

Bưu điện

Nhà ở
dân cư

9.1. Nhà tạm, dột nát
9.2. Tỷ lệ hộ có nhà ở đạt tiêu
chuẩn Bộ Xây dựng

Nhóm 3: Nhóm kinh tế và tổ chức sản xuất

T
T

Tên
tiêu chí

Nội dung tiêu chí

Chỉ tiêu
chung

Chỉ tiêu
theo vùng
(Đồng
bằng sông
Hồng)


23

Thu nhập bình quân đầu người/năm
so với mức bình quân chung của
tỉnh

10

Thu
nhập

11

Hộ
nghèo

Tỷ lệ hộ nghèo

12

Cơ cấu
lao
động

Tỷ lệ lao động trong độ tuổi làm
việc trong lĩnh vực nông, lâm, ngư
nghiệp

Hình Có tổ hợp tác hoặc hợp tác xã hoạt
thức tổ động có hiệu quả
13
chức
sản xuất

1,4 lần

1,5 lần

< 6%

3%

< 30%

25%

Có

Có

Nhóm 4: Văn hóa – xã hội - môi trường

T
T

14

Tên
tiêu chí

Giáo
dục

Nội dung tiêu chí

Y tế

(Đồng
bằng sông
Hồng)

14.1. Phổ cập giáo dục trung học

Đạt

Đạt

14.2. Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp
THCS được tiếp tục học trung học
(phổ thông, bổ túc, học nghề)

85%

90%

> 35%

> 40 %

15.1. Tỷ lệ người dân tham gia các
hình thức bảo hiểm y tế

30%

40%

15.2. Y tế xã đạt chuẩn quốc gia

Đạt

Đạt

14.3. Tỷ lệ lao động qua đào tạo

15

Chỉ tiêu
chung

Chỉ tiêu
theo vùng


24

Xã có từ 70% số thôn, bản trở lên
16 Văn hóa đạt tiêu chuẩn làng văn hóa theo quy
định của Bộ VH-TT-DL

17

Môi
trường

Đạt

Đạt

17.1. Tỷ lệ hộ được sử dụng nước
sạch hợp vệ sinh theo quy chuẩn
Quốc gia

85%

90%

17.2. Các cơ sở SX-KD đạt tiêu
chuẩn về môi trường

Đạt

Đạt

17.3. Không có các hoạt động suy
giảm môi trường và có các hoạt
động phát triển môi trường xanh,
sạch, đẹp

Đạt

Đạt

17.4. Nghĩa trang được xây dựng
theo quy hoạch

Đạt

Đạt

17.5. Chất thải, nước thải được thu
gom và xử lý theo quy định

Đạt

Đạt

Nhóm 5. Hệ thống chính trị

T
T

Tên
tiêu chí

18

Hệ
thống tổ
chức
chính trị
xã hội
vững

Nội dung tiêu chí

Chỉ tiêu

chung

Chỉ tiêu
theo vùng
(Đồng
bằng sông
Hồng)

18.1. Cán bộ xã đạt chuẩn

Đạt

Đạt

18.2. Có đủ các tổ chức trong hệ
thống chính trị cơ sở theo quy định.

Đạt

Đạt

Đạt

Đạt

18.3. Đảng bộ, chính quyền xã đạt
tiêu chuẩn “trong sạch, vững mạnh”


25

mạnh

19

An
ninh,
trật tự
xã hội

18.4. Các tổ chức đoàn thể chính trị
của xã đều đạt danh hiệu tiên tiến
trở lên
An ninh, trật tự xã hội được giữ
vững

Đạt

Đạt

Đạt

Đạt

1.3. Nội dung, nguyên tắc, chức năng quản lý nhà nước về xây
dựng nông thôn mới
1.3.1. Nội dung quản lý nhà nước về xây dựng nông thôn mới
Quản lý nhà nước trong quá trình xây dựng nông thôn mới là các hoạt
động tổ chức, điều hành của cả bộ máy nhà nước đối với quá trình xây dựng
nông thôn mới nhằm đạt được mục tiêu, yêu cầu đã đề ra (Xây dựng nông

thôn mới theo hướng truyền thống, văn minh, hiện đại, có kết cấu hạ tầng phù
hợp với quy hoạch không gian làng, xã, quy hoạch kinh tế - xã hội của ngành
và địa phương; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc; đảm bảo môi
trường sinh thái… Nhanh chóng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của
người dân, rút ngắn khoảng cách giàu nghèo giữa thành thị và nông thôn,
giữa các vùng, miền, đặc biệt quan tâm vùng miền núi, vùng sâu, vùng tái
định cư; nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực, xây dựng giai cấp nông
dân mới theo ý thức tự vươn lên, có khả năng làm chủ nông thôn mới. Đảm
bảo an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội).
Có năm nội dung quản lý nhà nước trong xây dựng NTM như sau:
Một là: Quản lý nhà nước trong việc xây dựng hệ thống chính trị cơ sở
nông thôn vững mạnh, phát huy dân chủ, giữ vững quốc phòng - an ninh, trật
tự an toàn xã hội ở nông thôn, ngăn chặn, đầy lùi các hiện tượng tiêu cực.
Chính quyền cơ sở là nơi trực tiếp triển khai, tổ chức thực hiện các
đường lối, chủ trương, chính sách và pháp luật của Đảng và Nhà nước, là cầu
nối giữa Nhà nước với nhân dân. Vì thế, chính quyền cơ sở vừa phải thực