Tiết 73: Ôn tập Tiếng việt

-----
-----


-----
-----
Gi¸o viªn:NguyÔn Kh¶ §èng
Gi¸o viªn:NguyÔn Kh¶ §èng
§· vÒ dù giê häc
§· vÒ dù giê häc
ng÷ v¨n líp 9
ng÷ v¨n líp 9
a
a


Tr­êng THCS §¹i M¹ch
Tr­êng THCS §¹i M¹ch

TiÕt 73:
¤n tËp TiÕng ViÖt
¤n tËp TiÕng ViÖt
I.
I.
C¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i
C¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i
1. Néi dung c¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i
1. Néi dung c¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i

Cột A
Cột A

Cột B
Cột B
a. Phương châm
a. Phương châm
về lượng.
về lượng.
a. Khi giao tiếp cần chú ý nói ngắn gọn, rành
a. Khi giao tiếp cần chú ý nói ngắn gọn, rành
mạch; tránh nói mơ hồ.
mạch; tránh nói mơ hồ.
b. Phương châm
b. Phương châm
về chất.
về chất.
b. Khi giao tiếp cầnnói đúng vào đề tài giao
b. Khi giao tiếp cầnnói đúng vào đề tài giao
tiếp; tránh nói lạc đề.
tiếp; tránh nói lạc đề.
c. Phương châm
c. Phương châm
quan hệ.
quan hệ.
c. Khi giao tiếp, cần tế nhị và tôn trọng ngư
c. Khi giao tiếp, cần tế nhị và tôn trọng ngư
ời khác.
ời khác.
d. Phương châm
d. Phương châm
cách thức.
cách thức.

d. Khi giao tiếp, đừng nói những gì mà mình
d. Khi giao tiếp, đừng nói những gì mà mình
không tin là đúng hay không có bằng chứng
không tin là đúng hay không có bằng chứng
xác thực.
xác thực.
e. Phương châm
e. Phương châm
lịch sự.
lịch sự.
e.Khi giao tiếp cần nói có nội dung; nội dung
e.Khi giao tiếp cần nói có nội dung; nội dung
của lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu của
của lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu của
cuộc giao tiếp, không thiếu không thừa.
cuộc giao tiếp, không thiếu không thừa.
Bài tập
Bài tập
:
:
Em hãy ghép các mục trong hai cột A và B dư
Em hãy ghép các mục trong hai cột A và B dư
ới đây, sao cho thích hợp:
ới đây, sao cho thích hợp:

2. Một số chú ý khi sử dụng các phương châm
2. Một số chú ý khi sử dụng các phương châm
hội thoại:
hội thoại:
a.

a.
Một học sinh xin phép thầy giáo:
Một học sinh xin phép thầy giáo:
- Thưa thầy, mai cho em nghỉ lao động ạ!
- Thưa thầy, mai cho em nghỉ lao động ạ!
- Vì sao?
- Vì sao?
- Thưa thầy, mai em bị đau đầu ạ!
- Thưa thầy, mai em bị đau đầu ạ!
Bài tập1
Bài tập1
:
:
Em cho biết trong các tình huống sau
Em cho biết trong các tình huống sau
phương châm hội thoại nào đã không được tuân thủ?
phương châm hội thoại nào đã không được tuân thủ?
Vì sao có thể kết luận như vậy?
Vì sao có thể kết luận như vậy?

K
h
ô
n
g

t
u
â
n

t
h
ủ

p
h
ư
ơ
n
g

c
h
â
m

v
ề

K
h
ô
n
g

t
u
â
n

t
h
ủ

p
h
ư
ơ
n
g

c
h
â
m

v
ề

c
h
ấ
t
.

V
ì

b
ạ
n

h
ọ
c

s
i
n
h

đ
ã

n
ó
i

m
ộ
t

đ
i
ề
u

c
h
ấ
t
.

V
ì

b
ạ
n

h
ọ
c

s
i
n
h

đ
ã

n
ó
i

m
ộ
t

đ
i
ề
u

k
h
ô
n
g

x
á
c

t
h
ự

c
.
k
h
ô
n
g

x
á
c

t
h
ự
c
.

b. Người con đang học môn địa lí, hỏi bố:
b. Người con đang học môn địa lí, hỏi bố:
- Bố ơi! Ngọn núi nào cao nhất thế giới
- Bố ơi! Ngọn núi nào cao nhất thế giới
hả bố?
hả bố?


Người bố đang mải đọc báo, trả lời:
Người bố đang mải đọc báo, trả lời:
- Núi nào mà không nhìn thấy ngọn, tức
- Núi nào mà không nhìn thấy ngọn, tức

là núi cao nhất.
là núi cao nhất.
(Truyện cười dân gian Việt Nam).
(Truyện cười dân gian Việt Nam).
Câu trả lời của ông bố không tuân thủ phư
Câu trả lời của ông bố không tuân thủ phư
ơng châm quan hệ vì ở đây người con hỏi ý là:
ơng châm quan hệ vì ở đây người con hỏi ý là:
Tên của ngọn núi nào cao nhất thế giới? chứ
Tên của ngọn núi nào cao nhất thế giới? chứ
không hỏi: như thế nào là ngọn núi cao nhất?
không hỏi: như thế nào là ngọn núi cao nhất?
c.
c.
... Hỏi tên, rằng: Mã Giám Sinh
... Hỏi tên, rằng: Mã Giám Sinh
Hỏi quê, rằng: huyện Lâm Thanh cũng gần ...
Hỏi quê, rằng: huyện Lâm Thanh cũng gần ...
(Trích
(Trích
Truyện Kiều
Truyện Kiều
-Nguyễn Du)
-Nguyễn Du)
Câu trả lời của M Giám Sinh không ã
Câu trả lời của M Giám Sinh không ã
tuân thủ phương châm lịch sự vì cách trả lời
tuân thủ phương châm lịch sự vì cách trả lời
cục cằn, thô lỗ.
cục cằn, thô lỗ.

d. Một cậu bé năm tuổi chơi quả bóng
d. Một cậu bé năm tuổi chơi quả bóng
nhựa trong phòng đọc sách của bố. Quả bóng
nhựa trong phòng đọc sách của bố. Quả bóng
văng vào ngăn dưới của một kệ sách. Cậu bé
văng vào ngăn dưới của một kệ sách. Cậu bé
tìm mãi không ra, bèn hỏi bố. Ông bố đáp:
tìm mãi không ra, bèn hỏi bố. Ông bố đáp:
- Quả bóng nằm ngay dưới cuốn Tuyển
- Quả bóng nằm ngay dưới cuốn Tuyển
tập truyện ngắn Nam Cao kia kìa.
tập truyện ngắn Nam Cao kia kìa.


Câu trả lời của ông bố không tuân thủ phư
Câu trả lời của ông bố không tuân thủ phư
ơng châm cách thức, vì nó quá mơ hồ đối với
ơng châm cách thức, vì nó quá mơ hồ đối với
đứa con năm tuổi.
đứa con năm tuổi.
Câu nói trên không tuân thủ phư
Câu nói trên không tuân thủ phư
ơng châm về lượng vì những thông
ơng châm về lượng vì những thông
tin thừa.
tin thừa.
e.
e.
Bạn ấy đá bóng bằng chân.
Bạn ấy đá bóng bằng chân.

Qua các tình huống trong bài tập trên, em
Qua các tình huống trong bài tập trên, em
có nhận xét gì khi tham tham gia giao tiếp?
có nhận xét gì khi tham tham gia giao tiếp?


Trong giao tiếp , cần phải hết
Trong giao tiếp , cần phải hết
sức chú ý việc tuân thủ các
sức chú ý việc tuân thủ các
phương châm hội thoại nhằm
phương châm hội thoại nhằm
đạt hiệu quả cao nhất.
đạt hiệu quả cao nhất.

Bài tập 2
Bài tập 2


Trong các tình huống sau, người nói đ không ã
Trong các tình huống sau, người nói đ không ã
được tuân thủ. phương châm hội thoại nào? Việc không
được tuân thủ. phương châm hội thoại nào? Việc không
tuân thủ ấy nbằm mục đích gì?
tuân thủ ấy nbằm mục đích gì?
a.
a.
Nam
Nam

: - Cậu có biết gia đình bạn Hải ở
: - Cậu có biết gia đình bạn Hải ở
đâu không?
đâu không?


Bắc
Bắc
: - Nghe nói ở gần lối rẽ vào nhà
: - Nghe nói ở gần lối rẽ vào nhà
văn hóa quận.
văn hóa quận.
Vì không có bằng chứng xác thực, Bắc không nêu đủ
Vì không có bằng chứng xác thực, Bắc không nêu đủ
cái điều mà Nam cần biết (chỗ ở cụ thể của gia đình Hải).
cái điều mà Nam cần biết (chỗ ở cụ thể của gia đình Hải).
Tức là không tuân thủ phương châm về lượng mà chỉ trả lời
Tức là không tuân thủ phương châm về lượng mà chỉ trả lời
một cách chung chung để cố gắng tuân thủ phương châm
một cách chung chung để cố gắng tuân thủ phương châm
về chất: Nghe nói ở gần lối rẽ vào nhà văn hóa quận.
về chất: Nghe nói ở gần lối rẽ vào nhà văn hóa quận.

(...) Vua sai lính điệu em bé vào, phán hỏi:
(...) Vua sai lính điệu em bé vào, phán hỏi:
- Thằng bé kia, mày có việc gì sao lại đến đây mà
- Thằng bé kia, mày có việc gì sao lại đến đây mà
khóc
khóc
- Tâu đức vua- em bé vờ vĩnh đáp- mẹ con chết sớm

- Tâu đức vua- em bé vờ vĩnh đáp- mẹ con chết sớm
mà cha con thì không chịu đẻ em bé để chơi với con cho
mà cha con thì không chịu đẻ em bé để chơi với con cho
con có bạn, nên con khóc. Dám mong đức vua phán
con có bạn, nên con khóc. Dám mong đức vua phán
bảo cha con cho con được nhờ.
bảo cha con cho con được nhờ.


Nghe nói, vua và các triều thần đều bật cười. Vua lại
Nghe nói, vua và các triều thần đều bật cười. Vua lại
phán:
phán:
- Mày muốn có em thì mày phải kiếm vợ khác cho cha
- Mày muốn có em thì mày phải kiếm vợ khác cho cha
mày, chứ cha mày là giống đực, làm sao mà đẻ được!
mày, chứ cha mày là giống đực, làm sao mà đẻ được!
(
(
Trích
Trích
Em bé thông minh
Em bé thông minh
- truyện cổ tích Việt Nam
- truyện cổ tích Việt Nam
)
)
Nếu tách lời của em bé ra khỏi câu
Nếu tách lời của em bé ra khỏi câu
chuyện thì em bé không tuân thủ phương

chuyện thì em bé không tuân thủ phương
châm về chất. Song trong câu chuyện, em
châm về chất. Song trong câu chuyện, em
bé vẫn tuân theo phương châm hội thoại. Vì
bé vẫn tuân theo phương châm hội thoại. Vì
em muốn lấy lý luận sự phi lí của người khác
em muốn lấy lý luận sự phi lí của người khác
để thực hiện mục đích trong lời nói của mình.
để thực hiện mục đích trong lời nói của mình.
Như vậy qua bài tập trên, em có nhận xét
Như vậy qua bài tập trên, em có nhận xét
gì về việc không tuân thủ phương châm hội
gì về việc không tuân thủ phương châm hội
thoại?
thoại?

Các phương châm hội thoại không phải
Các phương châm hội thoại không phải
là những quy định có tính chất bắt buộc
là những quy định có tính chất bắt buộc
trong mọi tình huống. Những trường hợp
trong mọi tình huống. Những trường hợp
không tuân thủ phương châm hội thoại là
không tuân thủ phương châm hội thoại là
do mục đích của người nói hoặc do vô ý
do mục đích của người nói hoặc do vô ý
vụng về.
vụng về.

Bài tập 3

Bài tập 3
:
:


Em hãy cho biết nhân vật chàng rể trong câu chuyện
Em hãy cho biết nhân vật chàng rể trong câu chuyện
sau đã thăm hỏi không đúng lúc gây ra hậu quả gì?
sau đã thăm hỏi không đúng lúc gây ra hậu quả gì?


Anh chàng nọ ở nhà vợ tại một vùng quê, được
Anh chàng nọ ở nhà vợ tại một vùng quê, được
người nhà dặn là phải luôn chào hỏi mọi người
người nhà dặn là phải luôn chào hỏi mọi người
xung quanh.
xung quanh.


Một hôm , anh ta ra đường và thấy một người
Một hôm , anh ta ra đường và thấy một người
đang đốn cành trên một cây cao, liền ra dấu gọi.
đang đốn cành trên một cây cao, liền ra dấu gọi.
Người kia dừng việc, lật đật trèo xuống, hỏi:
Người kia dừng việc, lật đật trèo xuống, hỏi:
- Có chuyện gì thế?
- Có chuyện gì thế?
- Có gì đâu! Bác làm việc vất vả lắm phải
- Có gì đâu! Bác làm việc vất vả lắm phải
không?

không?
(Theo truyện cười dân gian Việt Nam)
(Theo truyện cười dân gian Việt Nam)
L
ờ
i

h
ỏ
i

t
h
ă
m

c
ủ
a

c
h
à
n
g

r
ể

l

à


r
ấ
t

t
ố
t
,

L
ờ
i

h
ỏ
i

t
h
ă
m

c
ủ
a

c

h
à
n
g

r
ể

l
à


r
ấ
t

t
ố
t
,

n
h
ư
n
g

d
o

k
h
ô
n
g

đ
ú
n
g

l
ú
c

c
h
o

n
ê
n

đ
ã

n
h
ư
n

g

d
o

k
h
ô
n
g

đ
ú
n
g

l
ú
c

c
h
o

n
ê
n

đ
ã

g
â
y

p
h
i
ề
n

h
à

c
h
o

n
g
ư
ờ
i

đ
ố
n

c
à

n
h

g
â
y

p
h
i
ề
n

h
à

c
h
o

n
g
ư
ờ
i

đ
ố
n

c
à
n
h

c
â
y
.
c
â
y
.


Khi giao tiếp cần phải vận
Khi giao tiếp cần phải vận
dụng các phương châm hội thoại
dụng các phương châm hội thoại
phù hợp với đặc điểm của tình
phù hợp với đặc điểm của tình
huống giao tiếp.
huống giao tiếp.
Qua bài tập trên em rút ra chú ý gì khi vận
Qua bài tập trên em rút ra chú ý gì khi vận
dụng các phương châm hội thoại trong giao
dụng các phương châm hội thoại trong giao
tiếp?
tiếp?