Nghiên cứu cơ sở khoa học phục vụ vận hành liên hồ chứa phòng lũ cho lưu vực sông hương

L IC M

N

Lu n ố n ỏh c s k thu ỏ “Nghiên c u c s khoa h c ph c v v n
hành liên h ch a phòng l cho l u v c sông H
t i khoa Th y ố n - Tài ngỐyên n

c ỏr

ng

ng” đã đ

c hoàn thành

i h c Th y l i ỏháng 3 n m

2015.
Trong quá trình h c t p, nghiên c u và hoàn thành lu n ố n, bên c nh
s c g ng c a b n thân còn có s h

ng d n nhi t tình c a quý th y cô, s

đ ng viên c a gia đình, b n ốè ốà đ ng nghi p.
Tr

c h t tác gi lu n ố n xin g i l i c m n chân ỏhành đ n th y giáo

TS. Hoàng Thanh Tùng đã tr c ti p h

ng d n ốà giúp đ trong quá trình

nghiên c u và hoàn thành lu n ố n.
Tác gi c ng chân ỏhành c m n ỏ i các b n đ ng nghi p, b n bè và
C c Qu n lý tài ngỐyên n
qỐan đ lu n ố n đ

c đã h tr chuyên môn, thu th p tài li u liên

c hoàn thành.

Xin g i l i c m n đ n phòng
Th y ố n và tài ngỐyên n

c ỏr

ng

ào t o đ i h c ốà saỐ đ i h c, khoa
i h c Th y l i và toàn th các th y cô

đã gi ng d y, t o m i đi u ki n thu n l i cho tác gi trong th i gian h c t p
c ng nh ỏh c hi n lu n ố n.
Trong khuôn kh m t lu n ố n, do ỏh i gian ốà đi u ki n h n ch nên
không tránh kh i nh ng thi u sót. Vì v y tác gi r t mong nh n đ

c nh ng ý

ki n đóng góp qỐý báỐ c a các th y cô ốà các đ ng nghiêp.
Xin trân tr ng c m n!

Hà N i, tháng 4 n m 2015
Tác gi

D

ng Th Thúy


M CL C
M

U ............................................................................................................................................ 1

1. Tính c p thi t c a đ tài ......................................................................................................... 1
2. M c đích c a
3.

it

tài ................................................................................................................ 2

ng và ph m vi nghiên c u ....................................................................................... 2

4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u ....................................................................... 2

5. B c c lu n v n ........................................................................................................................ 3
CH
NG 1. T NG QUAN L U V C NGHIÊN C U VÀ CÁC V N

V
PH I H P V N HÀNH H CH A ..................................................................................... 4
1.1. T ng quan v l u v c nghiên c u ................................................................................... 4
1.1.1. V ỏrí đ a lý và m ng l i sông su i ........................................................... 4
1.1.1.1. V trí đ a lý ........................................................................................... 4
1.1.1.2. M ng l i sông su i ............................................................................ 5
1.1.2. M ng l i tr m quan tr c khí ỏ ng th y ố n ........................................... 9
1.1.3. c đi m khí h u th y ố n ....................................................................... 11
1.3.1.1. c tr ng khí h u l u v c ................................................................. 11
1.3.1.1. c đi m th y v n ............................................................................. 16
1.1.4. Hi n tr ng h th ng h ch a ỏrên l Ố ố c sông H ng........................... 20
1.2. T ng quan các nghiên c u v ph i h p v n hành h ch a .................................... 25
1.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i ........................................................... 25
1.2.2. Tình hình nghiên c Ố ỏrong n c ............................................................. 30
1.2.3. Nh ng v n đ còn t n t i v ph i h p v n hành h ch a Vi t Nam và
l Ố ố c nghiên c u ............................................................................................. 33
CH

NG 2. H

2.1. H

NG TI P C N VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ........... 35

ng ti p c n nghiên c u.............................................................................................. 35

2.2. Gi i thi u m t s công c tính toán .............................................................................. 38
2.2.1. Mô hình NAM ........................................................................................... 38

2.2.2. Mô hình Hec Ressim ................................................................................. 42
2.2.3. Mô hình th y l c MIKE 11 ....................................................................... 47
CH

NG 3. MÔ HÌNH HÓA H TH NG SÔNG H

3.1. Tính toán dòng ch y đ n h và l

NG ................................... 49

ng gia nh p các khu gi a ............................... 49

3.1.1. Thi t l p mô hình, chu n b s li u ph c v quá trình tính toán .............. 49
3.1.2. Hi u ch nh và ki m đ nh mô hình ............................................................. 52
3.2. Thi t l p mô hình mô ph ng ph i h p v n hành h th ng h ch a th ng
ngu n .............................................................................................................................................. 60
3.2.1. Thi t l p mô hình đi u ti t v n hành h ................................................... 61
3.2.2. Hi u ch nh và ki m đ nh mô hình. ............................................................ 62
3.3. Thi t l p mô hình th y l c di n toán dòng ch y h du (MIKE 11) ..................... 64


3.3.1. Thi t l p m ng l i th y l c .................................................................... 64
3.3.2. Hi u ch nh, ki m đ nh mô hình ................................................................. 69
CH
NG 4. PHÂN TệCH VÀ TệNH TOÁN CÁC PH
NG ÁN PH I H P
V N HÀNH H TH NG H CH A ................................................................................. 72
4.1. Phân c p, phân k l và t h p l .................................................................................. 72
4.1.1. Phân c p l ............................................................................................... 72
4.1.2. Phân k l ................................................................................................. 76

4.1.3. T h p l .................................................................................................. 78
4.2. Các tr n l đi n hình ......................................................................................................... 81
4.2.1. Phân tích l a ch n các tr n l đi n hình ................................................. 81
4.2.2. Xác đ nh quá trình dòng ch y đ n h đ i v i các tr n l đi n hình ........ 85
4.3. Nghiên c u xây d ng ph

ng án v n hành ................................................................ 87

4.3.1. Xác đ nh yêu c u và tiêu chí ch ng l cho h du ..................................... 87
4.3.2. Xây d ng các ph ng án ph i h p v n hành ........................................... 91
4.3.2.1.
xu t các ph ng án dung tích phòng l ....................................... 91
4.3.2.2. Tính toán các ph ng án ph i h p v n hành liên h ch a cho các tr n
l đi n hình ..................................................................................................... 93
4.3.3. Phân tích l a ch n ph ng án ỏhích h p ................................................. 95
K T LU N ..................................................................................................................................... 97
TÀI LI U THAM KH O ........................................................................................................... 1


DANH M C B NG
B ng 1.1.M ng l i tr m th y v n trên l u v c sông H ng ..................................... 9
B ng 1.2. M ng l i tr m khí t ng, đo m a trên l u v c sông H ng .................. 10
B ng 1.3. Nhi t đ trung b̀nh tháng, n m t i m t s tr m khí t ng trên l u v c
sông H ng ...................................................................................................... 12
B ng 1.4. Nhi t đ t i cao, t i th p đo đ c t i các tr m khí t ng trên l u v c
sông H ng ...................................................................................................... 12
B ng 1.5. S gi n ng trung b̀nh tháng, n m t i các tr m khí t ng ....................... 13
B ng 1.6. T c đ , h ng gí trung b̀nh tháng, n m t i các tr m khí t ng ............ 13
B ng 1.7. L ng b c h i trung b̀nh tháng, n m t i các tr m khí t ng ................... 14
B ng 1.8.

m không khí trung b̀nh tháng, n m t i các tr m khí t ng.............. 14
B ng 1.9. L ng m a trung b̀nh tháng, n m (1977-2012) ....................................... 16
B ng 1.10. L l n nh t chính v trên sông H ng, sông B .................................... 19
B ng 1.11. Th ng kê các tr n l l n nh t trong n m (%) .......................................... 19
B ng 1.12. M c n c l l n nh t hàng n m.............................................................. 20
B ng 1.13. M t s thông s k thu t c b n các h ch a ......................................... 24
B ng 2.1. Thông s c a mô h̀nh NAM ..................................................................... 42
B ng 3.1. Di n tích các ti u l u v c trên l u v c sông H ng................................. 50
B ng 3.2. T s đ́ng ǵp c a các tr m đo m a đ i v i các ti u l u v c ................. 51
B ng 3.3. H s t ng quan gi a các tr m đo m a ................................................... 52
B ng 3.4. B thông s tính toán m a ậ dòng ch y c a l u v c Th ng Nh t .......... 54
B ng 3.5. B thông s mô h̀nh tính toán m a ậ dòng ch y c a l u v c h T Tr ch
.......................................................................................................................... 56
B ng 3.6. B thông s mô h̀nh tính toán m a ậ dòng ch y c a l u v c h B̀nh i n
.......................................................................................................................... 58
B ng 3.7. B thông s mô h̀nh tính toán m a ậ dòng ch y c a l u v c h H ng
i n .................................................................................................................. 60
B ng 3.8. Th ng kê tài li u m t c t ngang sông trên h th ng sông H ng ............. 65
B ng 4.1. L u l ng đ nh l các con l c a các tr m th y v n trên l u v c sông
H ng ............................................................................................................... 73
B ng 4.2. K t qu phân k l trên l u v c sông H ng ........................................... 77
B ng 4.3. Th i gian xu t hi n l l n nh t trong n m trên sông H ng và sông B . 78
B ng 4.4. M t s tr n l đi n h̀nh trên l u v c sông H ng ................................... 83
B ng 4.5. Các tr m m a nh đ c s d ng đ tính toán dòng ch y đ n các h T
Tr ch, B̀nh i n và H ng i n .................................................................... 85
B ng 4.6. M c n c t ng ng v i các c p báo đ ng l .......................................... 90
B ng 4.7. Ph ng án dung tích phòng l các h ch a trên l u v c sông H ng ..... 92
B ng 4.8. T ng h p hi u qu c t l các ph ng án tr n l 1983 .............................. 93
B ng 4.9. T ng h p hi u qu c t l các ph ng án tr n l 1996 .............................. 94
B ng 4.10.T ng h p hi u qu c t l các ph ng án tr n l 2006 ............................. 94

B ng 4.11.T ng h p hi u qu c t l các ph ng án tr n l 2009 ............................. 95


DANH M C HÌNH
H̀nh 1.1. B n đ hành chính t nh Th a Thiên Hu ..................................................... 5
H̀nh 1.2. S đ v trí l i tr m khí t ng th y v n trên l u v c sông H ng ........ 11
H̀nh 1.3. H th ng h ch a đ c nghiên c u trên l u v c sông H ng .................. 21
H̀nh 1.4 . Bi u đ đi u ph i v n hành h ch a T Tr ch ......................................... 22
H̀nh 1.5. Bi u đ đi u ph i v n hành h ch a th y đi n B̀nh i n ........................ 23
H̀nh 1.6. Bi u đ đi u ph i v n hành h ch a th y đi n H ng i n ..................... 24
Hình 2.1. S đ kh i tính toán v n hành liên h ch a cho l u v c sông H ng ...... 36
H̀nh 2.2 . C u trúc c a mô h̀nh NAM ...................................................................... 40
Hình 2.3. C u trúc mô h̀nh HEC Ressim .................................................................. 44
H̀nh 2.4. i u ti t l trong mô h̀nh HEC-RESSIM ................................................. 45
H̀nh 3.1. Công c Hec ậ Geo HMS dùng đ khoanh các ti u l u v c ..................... 49
H̀nh 3.2. K t qu khoanh các ti u l u v c trên l u v c sông H ng ...................... 50
H̀nh 3.3. B n đ phân vùng nh h ng c a các tr m đo m a trên l u v c sông
H ng ............................................................................................................... 51
H̀nh 3.4. K t qu hi u ch nh mô h̀nh tr n l t i tr m th y v n Th ng Nh t
(9/1982) ............................................................................................................ 54
H̀nh 3.5. Bi u đ m a ngày c a 2 tr m đo m a Nam ông và B ch Mư tháng
11/1980 ............................................................................................................. 55
H̀nh 3.6. Bi u đ m a ngày c a 2 tr m đo m a Nam ông và B ch Mư tháng
12/1980 ............................................................................................................. 55
H̀nh 3.7. Quá tr̀nh dòng ch y tính toán và th c đo tr m D ng Hòa (1987) .......... 56
57
H̀nh 3.8. K t qu hi u ch nh quá tr̀nh dòng ch y tính toán và th c đo t i tr m th y
v n B̀nh i n (9/1980) .................................................................................... 57
H̀nh 3.9. K t qu ki m đ nh quá tr̀nh dòng ch y tính toán và th c đo tr m B̀nh
i n (11/1980).................................................................................................. 57

H̀nh 3.10. K t qu ki m đ nh quá tr̀nh dòng ch y tính toán và th c đo tr m B̀nh
i n (11/1984).................................................................................................. 58
H̀nh 3.11. K t qu hi u ch nh quá tr̀nh dòng ch y tính toán và th c đo t i tr m th y
v n H ng i n (10/1981)............................................................................... 59
H̀nh 3.12. K t qu ki m đ nh quá tr̀nh dòng ch y tính toán và th c đo t i tr m th y
v n H ng i n (10/1980)............................................................................... 59
H̀nh 3.13. K t qu ki m đ nh quá tr̀nh dòng ch y tính toán và th c đo t i tr m th y
v n H ng i n (11/1985)............................................................................... 59
H̀nh 3.14. M ng l i h ch a l u v c sông H ng thi t l p trong module ............ 61
H̀nh 3.15. Xác đoc414291787" l u v c sông H ng thi t l p trong modulet ......... 63
H̀nh 3.16. Xác đc414291788" l u v c sông H ng thi t l p trong modulet ........ 63
H̀nh 3.17. Xác đc414291789" l u v n l t h B̀nh i n v tr m Kim Long ..... 64
H̀nh 3.18. M ng th y l c sông H ng .................................................................... 65
H̀nh 3.19. Thi t l p các m t c t vào mô h̀nh th y l c Mike 11............................... 66
H̀nh 3.20. Biên m c n c t i c a Thu n An (tr n l n m 2009) ............................. 67


Hình 3.21. Phân chia ô ch a trao đ i dòng ch y l v i sông chính .......................... 68
H̀nh 3.22.Mô ph ng liên k t gi a các ô ch a và sông chính trong mô h̀nh th y l c
.......................................................................................................................... 68
H̀nh 3.23. S đ kh i quá tr̀nh hi u ch nh mô h̀nh ................................................ 69
H̀nh 3.24.
ng m c n c tính toán và th c đo tr m Phú c tr n l tháng 11 n m
1983 .................................................................................................................. 70
H̀nh 3.25.
ng m c n c tính toán và th c đo tr m Kim Long tr n l tháng 11
n m 1983 .......................................................................................................... 70
H̀nh 3.26.
ng m c n c tính toán và th c đo tr m Kim Long tr n l tháng 9
n m 2009 .......................................................................................................... 71

H̀nh 3.27.
ng m c n c tính toán và th c đo tr m Phú c tr n l tháng 9 n m
1999 .................................................................................................................. 71
Hình 4.1. Phân k l t i tr m th y v n Kim Long..................................................... 77
H̀nh 4.2. Phân k l t i tr m th y v n Phú c ......................................................... 77
H̀nh 4.3.
ng quá tr̀nh l m t s n m l đi n h̀nh t i các tr m th y v n trên sông
H ng và sông B ............................................................................................ 81
H̀nh 4.4. M c n c l n nh t n m t i tr m th y v n Kim Long ............................... 82
H̀nh 4.5. M c nu c l n nh t n m t i tr m th y v n Phú c .................................... 83
H̀nh 4.6.
ng quá tr̀nh l u l ng v các h T Tr ch, B̀nh i n và H ng i n
n m 1983 .......................................................................................................... 85
H̀nh 4.7.
ng quá tr̀nh l u l ng v các h T Tr ch, B̀nh i n và H ng i n
n m 1996 .......................................................................................................... 86
H̀nh 4.8.
ng quá tr̀nh l u l ng v các h T Tr ch, B̀nh i n và H ng i n
n m 2006 .......................................................................................................... 86
H̀nh 4.9.
ng quá tr̀nh l u l ng v các h T Tr ch, B̀nh i n và H ng i n
n m 2009 .......................................................................................................... 87


[1]

M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
L u v c sông H
dài theo h

ng ch y u n m trên đ a bàn t nh Th a Thiên Hu , tr i

ng Tây B c - ông Nam, trong đ́ kho ng 76% t ng di n tích là vùng

núi đ i, 24% là đ ng b ng duyên h i, đ m phá và c n cát đ
núi Tr

ng S n

c bao b c b i dãy

phía Tây v i đ cao t 500 - 1.800 m và dãy B ch Mã

phía

Nam v i đ cao t 1.200 - 1.450 m. Các dãy núi này có tác d ng ch n gió mùa
ông B c và Tây Nam làm t ng c
c a Th a Thiên Hu n m

phía

ng m a l n vào mùa m a. Ph n l n lãnh th
ông dưy Tr

ng S n, đ a hình chuy n khá

nhanh t vùng núi qua vùng gò đ i xu ng vùng đ ng b ng nh h p nên ć đ d c
khá l n. Di n tích đ t ć đ d c trên 25 đ chi m kho ng 54% lãnh th . Do v y
các con sông b t ngu n t dưy Tr

ng S n đ u ng n, d c và nhi u gh nh thác,

đ c đi m này đư làm cho l c a các con sông lên nhanh trong mùa m a.
V i đ c đi m đ a hình h p, d c, t̀nh h̀nh l l t
th

Th a Thiên Hu x y ra

ng xuyên và ác li t, tính t n m 1977-2006 trên sông H

ng, trung b̀nh hàng

n m ć 3,5 tr n l l n h n ho c b ng m c báo đ ng II, n m nhi u nh t có 7 tr n,
n m ít nh t có 1 tr n, trong đ́ ć 36% l l n và đ c bi t l n.
l ch s đ u tháng XI/1999 đư làm 352 ng
1.027 tr

i n hình là tr n l

i ch t, 25.015 c n nhà b cu i trôi,

ng h c b s p đ , 160.537 gia súc b ch t, gia c m b ch t lên t i

879.676 con. T ng thi t h i 1.761,82 t đ ng.
Nh ng n m g n đây, do nh h

ng c a nhi u y u t , r ng đ u ngu n b

ch t phá, t c đ đô th hóa nhanh, nh h
dâng... xu h
c

ng c a bi n đ i khí h u, n

c bi n

ng ng p l t t i thành ph Hu đang ngày càng gia t ng (ngay c khi

ng đ m a ch đ t 100mm), v i th i gian ng p l t ngày càng dài, m c đ ng p

l t trung bình 0,5-1,0m. T n su t l t 2n m/l n (l t c c b ), 5 n m/l n (l t di n
r ng).
Hi n nay, công tác phòng ch ng l l t trên l u v c sông H

ng còn g p

nhi u kh́ kh n do thi u m t công c hi u qu đi u hành ph i h p các công trình
phòng l trên l u v c đ c bi t là thi u quy trình ph i h p v n hành c a các h
ch a th

ng ngu n đ c t gi m l cho h du. Trên đ a bàn t nh Th a Thiên ậ Hu

đư ć r t nhi u nghiên c u Quy trình v n hành ph i h p h ch a nh ng nh ng
nghiên c u h u nh đư đ

c th c t nhi u n m tr

c khi đ c đi m bưo l thiên tai,


[2]
đ a hình m t đ m có s bi n đ i r t l n và ph

ng pháp ti p c n trong công tác

ph i h p v n hành liên h trong mùa l c ng c n ć h

ng m i. Do v y, r t c n

thi t có nghiên c u c s khoa h c cho vi c xây d ng quy trình v n hành liên h
ch a trên l u v c sông H
2. M c đích c a

tài

M c đích c a
v c sông H

ng trong mùa l .

tài nh m nghiên c u, đánh giá đ c đi m m a l trên l u

ng, t đ́ phân tích, tính toán các ph

th ng h ch a

th

ng án ph i h p v n hành h

ng ngu n đ c t gi m l cho h du l u v c sông H

ng đ

c

hi u qu .
3.

it

ng và ph m vi nghiên c u

-

it

ng nghiên c u: là h th ng h ch a trên l u v c sông H

h T Tr ch, B̀nh i n và H

ng g m

ng i n;

- Ph m vi nghiên c u: Toàn b l u v c sông H

ng thu c đ a bàn t nh

Th a Thiên Hu .
4. Cách ti p c n vƠ ph
a. H

ng pháp nghiên c u

ng ti p c n

1) Ti p c n h th ng: xem các h ch a nghiên c u trong m t h th ng hoàn
ch nh cùng tham gia c t gi m l cho h du c a l u v c sông H

ng.

2) Ti p c n mô hình toán: nghiên c u s s d ng k t h p m t s mô hình
toán th y v n, th y l c đ nghiên c u, đánh giá kh n ng ph i h p c t gi m l c a
các h ch a trên l u v c.
3) Ti p c n k th a: nghiên c u s k th a có ch n l c các k t qu nghiên
c u có liên quan g n đây c a các c quan nh tr

ng

Khoa h c th y l i Vi t Nam, C c Qu n lý tài nguyên n
b. Ph
1) Ph

i h c Th y l i, Vi n
c.

ng pháp nghiên c u
ng pháp thu th p, phân tích, t ng h p và đi u tra kh o sát: đ ph c

v nghiên c u c a lu n v n, tác gi c n thi t ph i thu th p, phân tích, t ng h p và
các s li u, tài li u v khí t

ng, th y v n, đ a hình, các tài li u nghiên c u có liên


[3]
quan đ chu n b s li u đ u vào cho quá trình tính toán sau này. Ngoài ra, còn c n
ph i đi u tra kh o sát b sung nh ng thông tin s li u còn thi u, c ng nh t̀m hi u
thêm v đ c đi m m a l , ng p l t th c t đư x y ra trên l u v c.
2) Ph

ng pháp phân tích h th ng: H th ng tài nguyên n

th ng ph c t p g m ngu n n
yêu c u v n
môi tr

nguyên n

c, các công tr̀nh khai thác tài nguyên n

c cùng v i m i quan h t

c, các

ng tác gi a chúng và s tác đ ng c a

đây lu n v n s d ng ph

ng lên nó.

c là m t h

ng pháp phân tích h th ng tài

c đ nghiên c u đánh giá vai trò c a h th ng h ch a trong h th ng

tài nguyên n

c c a l u v c sông H

ng, đ c bi t t p trung vào v n đ nghiên

c u gi m l cho h du.
3) Ph

ng pháp mô hình toán: Tác gi đư s d ng nhi u các công c và mô

hình toán đ ph c v cho quá trình nghiên c u, tính toán c a lu n v n nh GeoHMS, mô hình NAM, HEC-RESSIM, MIKE11.

phân chia các ti u l u v c và

tính toán di n tích kh ng ch b i các tr m đo m a tác gi đư l a ch n công c
Geo-HMS trong Arcgis; sau đ́ s d ng mô h̀nh m a - dòng ch y (NAM) đ tính
toán dòng ch y v các h ch a và khu gi a. M t trong nh ng công c r t m nh

trong đi u hành h là mô hình HEC-RESSIM và di n toàn th y l c h du nh
MIKE 11 c ng đư đ

c ng d ng trong lu n v n nghiên c u.

5. B c c lu n v n
B c c c a lu n v n bao g m 4 ch
Ch

ng, c th nh sau:

ng 1. T ng quan l u v c nghiên c u và các v n đ v ph i h p v n

hành h ch a;
Ch

ng 2. H

Ch

ng 3. Mô h̀nh h́a h th ng l u v c sông H

Ch

ng 4. Phân tích, tính toán các ph

h ch a.

ng ti m c n và ph

ng pháp nghiên c u;
ng;

ng án ph i h p v n hành h th ng


[4]
NG 1. T NG QUAN L U V C NGHIÊN C U VÀ CÁC V N
V PH I H P V N HÀNH H CH A

CH

1.1. T ng quan v l u v c nghiên c u
1.1.1. V trí đ a lý và m ng l

i sông su i

1.1.1.1. V trí đ a lý
L u v c sông H

ng n m

m t vùng đ c bi t c a d i đ t Trung Trung B

mà v trí đ a lỦ và đi u ki n đ a h̀nh đ́ng m t vai trò quan tr ng trong s h̀nh
thành ch đ khí h u (h̀nh 1.1).
Sông H

ng là sông l n nh t t nh Th a Thiên- Hu . Phía B c giáp t nh

Qu ng Tr , phía Tây giáp CHDCND Lào; phía Nam giáp t nh Qu ng Nam và TP.
à N ng; phía ông là bi n.
L u v c sông H

ng và các l u v c ph c n ć di n tích l u v c 3760

km2, trong đ́ l u v c chính c a sông H

ng 2960 km2, các sông ph c n nh :

sông Nông, sông C u Hai, sông Tru i, sông Phú Bài và vách núi chi m 800 km2.
L u v c sông H
H

ng và ph c n bao trùm các huy n Phong

ng Trà, thành ph Hu , Nam

Sông H

ông, H

Thu n An và c a T Hi n (tr
sông H

i n,

ng Thu , Phú Vang, 1/2 Phú L c.

ng và các sông nh đ u b t ngu n t s

núi cao B ch Mư các sông đ u ch y theo h

i n, Qu ng

n ông d i Tr

ng S n và đ nh

ng Nam - B c đ ra bi n theo c a

c n m 1999). Ph n mi n núi các nhánh chính c a

ng ch y g n trong lòng d n. T ph n trung l u và h l u ć r t nhi u

dòng d n chia s dòng ch y v i sông H

ng c trong mùa ki t l n mùa l . Tr

c

khi đ ra bi n t i c a Thu n An và c a T Hi n trong mùa l dòng ch y sông
H

ng nh n thêm ngu n n

c Châu S n, Phú Bài, sông Nông, sông Tru i, sông

C u Hai hoà l n đi u ti t v i nhau

đ ng b ng sông H

Hai, đ m Thu Tú, Phá Tam Giang.
n

c l c a các sông su i tr

c khi l đ

ng và d n vào v ng C u

ng b ng h du sông H
c đ a ra bi n.

ng là n i nh n


[5]

Hình 1.1. B n đ hành chính ỏ nh Th a Thiên HỐ
1.1.1.2. M ng l

i sông su i

H th ng sông H

ng g m 3 nhánh chính là sông B , H u Tr ch và T

Tr ch, hai nhánh H u Tr ch và T Tr ch h p l u t i ngư ba Phú Tu n cách thành
ph Hu 15km v phía Nam; dòng sông ti p t c ch y theo h

ng B c, cách thành

ph Hu 8 km v phía B c l i h p l u v i sông B t i ngư ba S̀nh sau đ́ ch y
qua h th ng đ m phá Tam Giang và đ ra bi n qua 2 c a Thu n An và T Hi n.
Tên sông H

ng đ

c g i là đo n sông t

kho ng 5 km đo n đ u, sông H

ngư ba Phú Tu n đ n c a. Trong

ng ch y qua vùng ć đ a h̀nh đ i th p, ti p đ n

là vùng đ ng b ng, đo n này lòng sông khá r ng (200 - 300 m) và sâu. H l u
sông chia thành 6 phân l u; ba nhánh b ph i và ba nhánh b trái, cùng các h
th ng kênh r ch t o thành m ng l

i sông dày đ c ch ng ch t tuy nhiên lòng h p

và nông. Vào mùa c n ć tác d ng d n ti p n
nhu c u c p n
th

ng ngu n n

c ng t cho các tr m b m ph c v

c cho sinh ho t và s n xu t. Trong mùa m a l do đ a h̀nh vùng
c đ v nhanh không thoát k p nên th

ng tràn vào b ru ng.

Các nhánh sông c th nh sau:
1. Sông B
Là m t trong hai ph l u chính c a sông H

ng; di n tích l u v c 938 km2


[6]
chi m kho ng 33% toàn l u v c, dòng ch y chính ć chi u dài 94 km b t ngu n t
rưnh s

n đông dưy Tr

ch y theo h

ng S n

ng Nam - B c sau khi h p l u v i nhánh Rào ậ Tr ng dòng ch y

chuy n theo h

ng Tây Nam-

Tây ậ ông đ vào sông H

Th

đ cao kho ng 600m, 36 km đo n đ u sông
ông B c đ n Phú

ng chính

ng t i ngư ba S̀nh cách c a Thu n An 9 km.

ng ngu n sông B vùng phía đông dưy Tr

tri n bên các s

c theo h

n đông c a đ nh

ng S n các nhánh phát

ng Ngai (1774m), đ ng Re Lao (1487m), A

Tây (919m), 80% di n tích l u v c là đ a h̀nh vùng núi v i đ cao b̀nh quân l u
v c kho ng 380m. Tuy nhiên, đ a m o thay đ i đ t ng t ch trong kho ng 50 km
đư chuy n t n n 500  1000m xu ng vùng đ i gò m t đo n ng n sau đ́ chuy n
ti p đ n vùng đ ng b ng ć đ cao d
Tây ậ

i 20m. N n đ a h̀nh nghiêng theo h

ng

ông, di n tích đ t d c 250 chi m 54% di n tích l u v c; đ d c b̀nh quân

l u v c 27,4%, đ d c đáy sông trung b̀nh kho ng 7,8%, m ng l

i sông su i

phát tri n, m t đ đ t 0,64 km/km2 nh ng ch y u ch ć dòng ch y mùa l . Các
ph l u l n đ u phát tri n
l

bên b trái l u v c v i h s đ i x ng 0,47. M ng

i sông B mang đ c tr ng sông mi n núi d c, th

ng ngu n phát tri n nhi u

nhánh (ć t i 3 ph l u trong m t đo n ng n), sông ch y th ng xu ng h du do
h u nh không ć vùng trung du nên trung l u phát tri n kém, v̀ v y l u v c ć
h̀nh d ng dài và h p, chi u dài g p 6 l n chi u r ng.
H l u sông B ć hai phân l u l n, đ c bi t phân l u Qu ng Th ; v mùa
l ph n l n l

ng l c a sông B t th

ng ngu n đ v theo sông này tràn qua

tuy n đê ng n m n ch y qua các c ng Hà
Tam Giang. L
H

ng n

, An Xuân và Quán C a đ vào phá

c l sông B chi m kho ng 30 - 40% l

ng n

c l sông

ng.
2. Sông T Tr ch
Sông T Tr ch ć di n tích l u v c 799 km2 n m

sông H
s

ng. Dòng sông b t ngu n t các s

phía Nam, bên b ph i

n phía đông dưy Tr

ng S n và các

n phía b c dưy B ch Mư trên đ cao 500  700m ć các núi cao đi n h̀nh nh

núi Mang (1708m); B ch Mư (1444m) đ cao b̀nh quân l u v c kho ng 300 
500m. T th

ng ngu n đ n Nam ông lòng sông h p, d c, nhi u gh nh thác, qua


[7]
thung l ng Nam

ông đ a h̀nh t

ng đ i r ng và b ng ph ng, đ t đai ph̀ nhiêu,

nhi u khu dân c m i h̀nh thành là vùng kinh t m i c a t nh. Ti p đ n đo n cu i
sông ch y qua n n đ a h̀nh đ i núi th p, lòng và bưi sông m r ng d n, đ a h̀nh
thu n l i cho vi c xây d ng các công tr̀nh ph c v cho vi c phát tri n kinh t - xã
h i và đi u ti t m t ph n dòng ch y, h n ch ng p l t v mùa m a l và c p n
ng t, đ y m n trong mùa ki t cho h l u sông H

c

ng.

3. Sông H Ố Tr ch
Ć di n tích l u v c 729 km2 n m

phía trái l u v c sông H

c ng b t ngu n t các ngu n phía đông dưy Tr

ng. Sông

ng S n trên đ cao 600  800m

ć đ nh cao 856m (đ nh Mang Chan). Dòng ch y h u h t phát tri n trong vùng núi
cao, các ng n núi liên ti p nhi u dông núi ch y t n ra b sông làm cho m t c t
lòng sông thu h p, đáy sông d c g gh l m thác gh nh h
l

ng ch y quanh co u n

n. Các nhánh su i ch y u phát tri n bên nhánh trái c a l u v c; đ a h̀nh thu n

l i cho xây d ng thu đi n.
4. Phân l Ố ỏ
Ba phân l u phía t h sông H

ng ć c a chung t i Nham Bi u g m sông

B ch Y n, kênh 5 xư và kênh 7 xư. Sông B ch Y n ch y vòng lên phía B c thành
ph Hu r i tr l i sông H

ng t i B o V nh. Kênh 5 xư và kênh 7 xư ch y vào

vùng đ ng b ng t sông H

ng - h u sông B . Kênh 7 xư nh p l u vào sông B

t i v trí cách Phò Nam 2 km v h l u. Kênh 5 xư nh p l u vào sông B t i Nam
Khánh cách 2,5 km v phía th

ng l u.

5. Phân l Ố h Ố
Ba phân l u h u sông H
cùng m ng l

i Giang, sông Cùng và sông La

i các ngòi r ch ch ng ch t, trong mùa l n

tràn vào m ng l

c l t sông H

ng

i sông ngòi kênh r ch này gây ng p úng hoàn toàn vùng đ ng

b ng Nam sông H
Th

ng là sông

ng r i tràn qua tuy n đê ven phá và các c ng tiêu Phú

ng, C u Long, c ng Quan tiêu thoát ra đ m phá ven bi n.
6. Sông H

ng

H th ng sông H

ng ć d ng h̀nh nan qu t, các sông nhánh ng n và d c,

đo n trung l u h u nh không ć.


[8]
Dòng chính sông H

ng đ

c tính t ngư ba Tu n ra đ n c a sông.

sông ch y trong vùng đ ng b ng th̀ dòng sông hi n hoà h n, đ d c m t n
ch u nh h

o n
c bé,

ng c a tri u m n. Dòng sông ch y quanh co, cao đ đáy sông thay

đ i trong kho ng t (-2,50)  (-7,00);(-8,00) đ c bi t do nh h

ng c a l và đi u

ki n đ a ch t m m y u cho nên lòng sông, b sông b x́i l , b i l p nhi u đo n.
Trên sông H

ng đo n t ngư ba Tu n v chùa Linh M c hai b sông đ u b x́i

l m nh, trên sông B đo n t C Bi v đ n ngư ba Bác V ng, 2 b sông c ng b
x́i l nhi u.
Trong vùng đ ng b ng thu c l u v c sông H
H

ng, sông B còn ć nhi u sông đào ć tác d ng “d n thu nh p đi n” tiêu

thoát l nhanh ch́ng đ
phía B c sông H
H

ng, ngoài dòng chính sông

ng

c uX

c xây d ng th i nhà Nguy n, t nh ng n m 1835 ậ 1863;

ng ć kênh 5 xã, kênh7 xư thu c huy n H

ng Trà n i sông

c D v i sông B . Kênh ngư t n i sông B v i phá Tam Giang

Quán C a, đi qua vùng đ ng b ng Qu ng An, Qu ng Thành …
H

ng th̀ ć sông

i Giang n i sông H

phía Nam sông

ng v i phá C u Hai (ć đo n g i là

sông An C u, sông L i Nông) ć chi u dài kho ng 30 km, sông Nh ụ n i t đ p
á vòng qua các xư Thu Vân, Thu Thanh r i n i v i sông
xư Phú L

i Giang

ng … v i chi u dài kho ng 15 km, các kênh ch Mai, Phú Th

n i sông H

đ a ph n
ng, La

ng v i đ m phá, v i các vùng xung quanh thành ph Hu đ đ m

b o cho vi c tiêu thoát, l u thông d dàng.
7. Phá Tam Giang -

m C Ố Hai

Là m t vùng c a sông bao g m 1 phá và 4 đ m n i ti p dài 68 km chi u
r ng l n nh t 10 km và n i h p nh t 0,5 km v i di n tích 236 km2, chi u sâu t
1,5  2,0m, t ng dung tích V = 300.106 m3. Vùng này là n i h i t h u h t các
sông c a t nh Th a Thiên Hu (tr sông Bù Lu - n m

ti p ra bi n đông qua c a C nh D

phía

ông Nam đ tr c

ng). Phía đông đ m, phá b ng n cách b i các

d i cát dài, thông ra bi n b i hai c a Thu n An và T Hi n.
8. C a ThỐ n An ốà T Hi n
C a Thu n An: là m t c a bi n b ng ph ng do l

ng bùn cát trong sông đ

ra quá bé so v i dòng bùn cát ven bi n đ a vào, đây là c a bi n ć di bi n đ ng
l n nh t (v i b bi n dài kho ng 40 - 50 km) và ć biên đ thu tri u th p nh t


[9]
trên toàn qu c.
C a T Hi n: theo các sách ć ghi chép, tr

c n m 1404 c a bi n t i T

Hi n. Tr n l l n n m 1404 đư xé thêm c a Thu n t i làng Hoà Duân sau đ́ đ
nhà n

c

c phong ki n cho đ p l i đ n đ i vua C nh Th ng (1498 ậ 1504) l i b v

quá l n không đ p l i đ

c.

Thái D

làng Hoà Duân d n b l p đ n n m 1904 b l p hoàn

ng H , c a c

n tr n l l n n m 1897 xé c a Thu n An t i làng

toàn. Trong kho ng 600 n m đ

c ghi chép theo th ng kê ć 7 n m m 4 c a, 93

n m m 3 c a, 100 n m m 1 c a và kho ng 400 n m m 2 c a (Thu n An ậ T
Hi n). Mùa l n m 1999 phá m 6 c a.
1.1.2. M ng l
L

i tr m quan tr c khí t

i tr m khí t

ng th y v n

ng: Trong l u v c nghiên c u và lân c n ć t ng s 10

tr m đo m a, trong đ́ ć 3 tr m khí t

ng: Hu , Nam

ông và A L

i hi n v n

đang ho t đ ng.
L

i tr m thu v n : Trên l u v c ć 8 tr m đo thu v n trong đ́ ć 5 tr m

đo m c n

c, l u l

ng, còn l i là đo m c n

c. Tính đ n n m 2002 trên l u v c

ch còn l i 1 tr m thu v n c p I do T ng C c Khí t
tr m Th

ng Nh t trên sông T Tr ch.
B ng 1.1.M ng l

STT

Tên tr m

Sông

1

Bình
i n

H u
Tr ch

2

ng Thu v n qu n lỦ đ́ là:

Th ng
Nh t

T Tr ch

3

D ng
Hòa

T Tr ch

4

C Bi

B

5

Phú c

B

i ỏr m ỏh y ố n trên l Ố ố c sông H

ng

Y ut
đo

Th i
đo n

Th i k̀ quan
tr c

S li u thu th p
đ c

X

Ngày

79-85,92-nay

79-85,92-2008

H,Q

gi

79-85

79-85

X

Ngày

79-06

79-99

Q

gi

81-nay

81-nay

H

gi

79-nay

81-nay

H, Q

gi

86-87

86-87,83 ,99

X

Ngày

79-nay

78-08

H, Q

gi

79-85

79-85

X

Ngày

77-nay

77-nay


[10]

STT

6

Tên tr m

Sông

Kim
Long

H

ng

Y ut
đo

Th i
đo n

Th i k̀ quan
tr c

S li u thu th p
đ c

H

gi

77-nay

77-nay

X

gi

77-nay

77-08

77-nay

77-nay

77-nay

77-nay

X
gi

H

(Ngu n: TrỐng ỏâm ỏ li Ố QỐ c gia – B TNMT)
B ng 1.2. M ng l

i ỏr m khí ỏ

ng, đo m a ỏrên l Ố ố c sông H

ng

TT

Tên tr m

T a đ đ a lý

Y u t quan tr c

Th i gian
quan tr c

1

Hu

104041'-16024'

T, R, X, Z, P, V

1906-nay

3

Nam ông

107043'-16009'

T, R, X, Z, V

1974- nay

4

C Bi

107026'-16028'

X

1976- nay

107020'-16018'

X

1981- nay

107041'-16007'

X

1981- nay

107030'-16017'

X

1977-1985
1992- nay

107030'-16013'

T, R, X, Z, V

1975- nay

5
6
7
8

Tà L
Th

ng

ng Nh t

B̀nh i n
AL

i

9

B ch Mư

X

1979-1980

10

L ng Cô

X

1978-1990

11

Phú L c

X

1978-1989

12

C ng Quan

X

1978-1980

13

H Tru i

X

19921996,1999

Trong đó : T : Nhi ỏ đ không khí; R :
t c gió

m; X : M a; Z : B c h i; V : V n


[11]

Hình 1.2. S đ ố ỏrí l
1.1.3.

i ỏr m khí ỏ

ng ỏh y ố n ỏrên l Ố ố c sông H

ng

c đi m khí h u th y v n

1.3.1.1.

c tr ng khí h u l u v c

L u v c nghiên c u n m trong vùng nhi t đ i gí mùa, mang đ y đ s c
thái khí h u các t nh mi n Trung Vi t Nam,

vùng này còn ch u nh h

ng c a

gí Lào, khô ńng gây h n hán nghiêm tr ng, n n bưo cát gây cát bay, cát nh y l p
đ ng ru ng. Trong n m ć hai mùa r̃ r t, mùa khô và mùa m a. Mùa m a t
tháng IX t i tháng XI và mùa khô t tháng XII t i tháng VIII n m sau. L
m a t p trung chính vào mùa l , còn mùa ki t ch chi m t (20 - 25)% l
c n m v̀ v y trong vùng th
vùng nghiên c u ch u nh h
tháng II n m sau ch u nh h

ng xuyên thi u n

ng m a

c.T tháng III đ n tháng VIII

ng c a gí Tây Nam khô và ńng. T tháng IX đ n
ng c a gí

đ m. Vào th i gian tháng IX, X, XI th
trên di n r ng. L

ng

ông B c đi li n v i m a phùn và rét
ng ch u nh h

ng c a bưo ć m a l n

ng m a l n kéo dài t 3 - 5 ngày, ć c

nghiêm tr ng, nh t là h du sông H

ng đ l n gây l l t

ng.

a. Ch đ nhi ỏ
Nhi t đ không khí trong vùng nghiên c u t ng d n t B c xu ng Nam, t


[12]
Tây sang

ông và t cao xu ng th p. Nhi t đ b̀nh quân hàng n m t i tr m Hu

kho ng 25,6oC, t i Nam

ông th p h n kho ng 25,50C còn t i A L

22,6oC. Nhi t đ không khí trong vùng th p th t vào mùa

iđ tg n

ông (tháng XI t i

tháng III). Nhi t đ không khí đ t cao nh t vào mùa H̀ (Tháng V t i tháng VIII).
B ng 1.3. Nhi ỏ đ ỏrỐng bình ỏháng, n m ỏ i m ỏ s ỏr m khí ỏ
sông H ng

ng ỏrên l Ố ố c
(

n ố oC)

Tram
KT

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

N m

Huê

20.4

21.2

23.7

26.7

28.8

29.8

30

29.3

27.6

25.7

23.5

21.1

25.6

Nam
ông

20.7

22.4

24.5

27.4

28.6

29

29

28.6

27

25.2

23

20.8

25.5

18.1

19.5

21.7

24.2

25.4

26.1

25.8

25.6

24.1

22.2

20.2

18

22.6

A
L

i

Nhi t đ c c tr đư quan tr c đ

c t i các tr m khí t

ng trong vùng nghiên

c u th ng kê trong b ng 1.4.
B ng 1.4. Nhi ỏ đ

ỏ i cao, ỏ i ỏh p đo đ
sông H

c tr ng

c ỏ i các ỏr m khí ỏ
ng

ng ỏrên l Ố ố c
( n ố oC)
AL i

Hu

Nam ông

Nhi t đ t i cao

41.3

41.0

38.1

Th i gian xu t hi n

15-5-1983

22-5-1983

10-4-1983

Nhi t đ t i th p

9.5

8.7

5.4

Th i gian xu t hi n

25-12-1999

25-12-1999

25-12-1999

b. S gi n ng
N ng là m t y u t khí h u ć quan h ch t ch v i b c x m t tr i và b
chi ph i tr c ti p b i l
+ Mùa đông: do l

ng mây. T i đây m i n m ć đ n 1750-1950 gi n ng.
ng mây nhi u và th i gian chi u sáng trong ngày ng n

h n mùa h nên s gi n ng c ng ít h n, trung b̀nh m i tháng trong mùa này ć
kho ng 70-120 gi n ng. S gi n ng ít nh t vào tháng XI, tháng XII ng v i th i
k ć l

ng mây và s ngày nhi u mây nhi u nh t trong n m.
+ Mùa h : l

ng mây ít và th i gian chi u sáng dài nên s gi n ng nhi u

h n mùa đông. Trung b̀nh m i tháng trong mùa này ć kho ng 170-250 gi n ng,
nhi u nh t là t tháng V đ n tháng VII.


[13]
Vào th i k chuy n ti p mùa đông sang mùa h (t tháng III sang tháng
IV), s gi n ng t ng nhanh nh t. S gi n ng gi m nhanh nh t t tháng VII sang
tháng VIII. Vào th i k chuy n t mùa h sang mùa đông (t tháng X sang tháng
XI) s gi n ng c ng gi m t
quan tr c đ

ng đ i nhanh. S gi n ng trung b̀nh

m t s tr m

c th ng kê trong b ng 1.5.

B ng 1.5. S gi n ng ỏrỐng bình ỏháng, n m ỏ i các ỏr m khí ỏ

ng
(

n ố : gi )

Tram

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

N m

Huê

100

96.1

126

157

204

204

215

190

151

117

87.1

74

1665

Nam
ông

99.7

97.3

136

136

164

166

176

158

126

99

72

57

1488

105

105

139

141

156

145

160

141

108

90.9

63.9

62.2

1411

A
L

i

c. Ch đ gió
-V n t c, h

ng gí và bưo: S li u thu th p đ

c v v n t c gí cho th y

t c đ gí b̀nh quân 1,0 m/s đ n 1,5 m/s b ng 1.6, t c đ gí l n nh t 40 m/s.

B ng 1.6. T c đ , h

ng gió ỏrỐng bình ỏháng, n m ỏ i các ỏr m khí ỏ
(

ng

n ố : m/s)

Tram

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

N m

Huê

1.4

1.5

1.5

1.4

1.4

1.4

1.4

1.3

1.3

1.5

1.4

1.4

1.4

SE

SE

NW

SW

SE

SW

SW

SW

N

NW

N

N

1.1

1.3

1.6

1.6

1.4

1.4

1.3

1.3

1.1

1.1

1

1

ng

NW

NW

NW

SSW

N

SW

SW

SW

NNW

NW

NE

NW

i

1.5

1.5

1.6

1.6

1.5

2.4

2.5

2.4

1.4

1.4

1.6

1.5

ng

NW

ENE

SE

SW

S

NW

NE

NW

NW

NE

NE

NE

H

ng

Nam
ông
H
AL
H

1.3

1.8

Theo s li u th ng kê t 1891-1990 th̀ ć 83 c n bưo đ b vào B̀nh Tr
Thiên trong đ́ các th p k t 1961-1970, 1971-1980, 1981-1990 ć s c n bưo
trung đ t cao trung b̀nh t 13-14 c n bưo đ b ho c nh h
Tr Thiên. Xu h

ng t i khu v c B̀nh

ng xu t hi n bưo s m vào tháng V, VI và bưo mu n t gi a

tháng XI t i tháng XII ć xu th t ng lên. Tr

c th p niên 1960 s c n bưo trung

b̀nh đ b vào vùng ć ít h n, t 5-9 c n bưo trong n m.


[14]
c. B c h i
T ng l

ng b c h i đ

đ ng b ng th

c đo b ng ng Piche t i các tr m khí t

ng l n h n vùng núi. T i Hu t ng l

đ t x p x trên d

vùng

ng b c h i hàng n m đ u

i 1000mm. N m nh nh t c ng đ t trên 800mm và n m l n

nh t là trên 1100mm. Trong khi đ́
b c h i nh h n. L

tr m mi n núi nh Nam ông, ć t ng l

ng

ng b c h i b̀nh quân tháng l n nh t vào tháng VII t i Hu là

146,7mm và 149,9mm t i A L
1.7 d

ng,

i đây). Do l

i, còn

Nam

ông ch ć 119,4mm (xem b ng

ng b c h i l n, đ c bi t trong 3 tháng VI, VII, VIII nên t n

th t dòng ch y khá l n cho nên m c đ khô h n vào tháng VI, VII th

ng x y ra

ác li t.

B ng 1.7. L

ng b c h i ỏrỐng bình ỏháng, n m ỏ i các ỏr m khí ỏ

ng

(

n ố : mm)

Tram
KT

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

N m

Huê

41.6

38.4

56

75

109

127

147

124

75

54

45.4

38.5

930

Nam
ông

47.7

54

83.8

101

102

110

119

108

68.3

48.2

35.1

35.6

913

37.8

40.3

60.7

69.2

88.6

134

150

134

59.6

37.1

28.4

27.6

867

A
L

i

m không khí

d.

m t
H

ng đ i trung b̀nh nhi u n m t i các n i trong l u v c sông

ng đ t 83 - 85%.

núi. Tháng ć đ

mt

vùng đ ng b ng đ

ng nh h n mi n

ng đ i trung b̀nh đ t cao nh t là tháng II v i đ

b̀nh đ t 89,5% - 90%.
B ng 1.8.

m hàng n m th

m trung

m th p nh t tháng VII đ t 70% - 80% vào tháng VI.

m không khí ỏrỐng bình ỏháng, n m ỏ i các ỏr m khí ỏ

ng

(

n ố %)

Tram
KT

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

N m

Huê

89.5

89.7

87.7

84.3

79.5

75.6

73.8

76.3

84.4

88.2

89.4

89.9

84

Nam
ông

89.5

87.7

84.9

81.9

81.6

80.2

79.8

82.2

87.5

90.4

91.9

92

85.8

90.9

89.5

88.3

88

85.3

79.8

79.1

81.2

88.8

91.8

92.4

92.1

87.3

e.

c ỏr ng m a

A
L

i

Mùa m a

đây th

ng đ n mu n h n so v i các t nh Mi n B c t 3-4


[15]
tháng. M a trong vùng ph thu c vào y u t đ a h̀nh l u v c. M a

Th a Thiên

- Hu c ng chia làm hai mùa r̃ r t là mùa m a và mùa ít m a. L

ng m a b̀nh

quân n m

đây t ng d n t

l n nh t là s
A L

ông sang Tây và t B c vào Nam mà trung tâm m a

n B ch Mư. L

i 3408,4mm, t i Phú

3385,91mm, l

ng m a trung b̀nh n m t i Tà R t 2381,1mm. T i
c 2733,5mm, t i Hu 2745,3mm, t i Nam

ng m a b̀nh quân n m mi n núi l n h n

v c sông Sê Soáp m a l n h n

Phú

l n, n m m a nh ch đ t 60% l
g p2đ n3l nl

ông

đ ng b ng, vùng l u

c. Bi n tr̀nh m a n m c ng thay đ i r t

ng m a b̀nh quân n m, nh ng n m m a l n

ng m a b̀nh quân n m. Trung tâm m a l n

Th a L u, Phú L c. Nh n m 1973

Nam

ông-

Nam ông m a 5182mm, n m 1982

B ch

Mư 8664mm, n m 1990 l

ng m a

AL

i 5086mm. Trung b̀nh m t n m ć

200 đ n 220 ngày ć m a

vùng mi n núi và 150- 160 ngày ć m a

vùng đ ng

b ng. Tuy nhiên s ngày ć m a c ng phân b không đ u trong các tháng t tháng
I đ n tháng IX ć s ngày m a ít nh t và t tháng X đ n tháng XII ć s ngày m a
nhi u nh t. Ć n m m a liên t c c tháng.
Mùa khô

Th a Thiên - Hu b t đ u t tháng I đ n tháng VIII. T ng l

m a trong mùa khô ch đ t 25-30% t ng l
k m a ti u mưn tháng IV, tháng V. L
đ t 12-15% t ng l

ng m a n m. Gi a mùa khô ć th i

ng m a b̀nh quân th i k ti u mưn ch

ng m a n m. Trong các tháng t tháng I đ n tháng IV th

ć m a nh 20-30mm/tr n.

ng

ây là đi u ki n r t thu n l i cho s n xu t v

ng
ông

Xuân.

Mùa m a
l

Th a Thiên - Hu ć th tính t tháng IX đ n tháng XII. T ng

ng m a trong mùa m a chi m 70-75% t ng l

ng m a n m. Ć nh ng n m

nh tháng 11/1999 l

ng m a tr n 7 ngày đư t i trên 2130mm t i Hu . Nh ng

tr n m a gây l l n

Th a Thiên - Hu là nh ng tr n m a ć c

ng đ l n t p

trung trong 3 đ n 5 ngày đi n h̀nh nh m a l ti u mưn n m 1983, m a l n m
1989, 1999 là nh ng tr n m a gây l l n nh t cho đ ng b ng sông H

ng.


[16]
B ng 1.9. L

ng m a ỏrỐng bình ỏháng, n m (1977-2012)
(

n ố : mm)

Tram
KT

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

N m

Huê

127

65.1

43.7

57.2

92.8

118

90.4

121

379

782

604

310

2803

Nam
ông

103

49.4

47.1

94.4

212

227

153

227

398

1074

719

305

3608

68.5

44.3

64.1

157

238

217

156

189

404

933

670

297

3439

A
L

i

L

ng m a n m: L u v c sông H

ng ć l

ng m a hàng n m t

ng đ i

l n. Nh ng do đ c đi m v v trí đ a lỦ và đi u ki n đ a h̀nh ph c t p nên l

ng

m a phân ph i không đ u theo không gian và c th i gian, t o thành nh ng trung
tâm m a l n và m a nh không gi ng nhau. L
1,3 l n l

ng m a n m l n nh t g p 1,1 -

ng m a n m trung b̀nh, g p 3-3,5 l n l

ng m a n m nh nh t. M a

ch y u t p trung vào 4 tháng mùa l t tháng IX đ n tháng XII chi m t i 70-80%
l

ng m a c n m. Còn l i là mùa c n 8 tháng ch ć 20-30% l

Trong l u v c ć các trung tâm m a l n thu c thung l ng Nam

v i đ cao trung b̀nh t 400 - 500m và l
v

ng n

c m a.

ông và A L

i

ng m a n m trung b̀nh nhi u n m đ u

t 3000mm.

1.3.1.1.

c đi m th y v n

a. Dòng ch y n m
L u v c sông H

ng n m trong vùng ć l

ng m a l n cho nên l

ng

dòng ch y hàng n m khá phong phú. Do đ c đi m đ a h̀nh l u v c khá ph c t p,
sông h u nh không ć vùng trung l u, ch ć vùng th

ng l u là mi n núi và

vùng h l u là vùng đ ng b ng ti p giáp v i bi n luôn b nh h
cho nên ch đ dòng ch y

ng c a th y tri u

đây r t ph c t p.

Nh̀n chung, s bi n đ i dòng ch y n m c a các sông trong l u v c sông
H

ng (sông B , H u Tr ch và T Tr ch) t

khi sông này ć l
l

ng đ i đ ng b theo th i gian, t c là

ng dòng ch y n m t ng ho c gi m th̀ các sông khác c ng ć

ng dòng ch y t ng, gi m t

ng ng. Tuy nhiên, không ph i lúc nào c ng hoàn

toàn đúng nh v y. Trên l u v c nghiên c u ć các tr m thu v n Th
s li u t n m 1979 đ n n m nay, tr m B̀nh

ng Nh t ć

i n (sông H u Tr ch) và tr m C


[17]
Bi (sông B ) t 1979 đ n 1985. Mô đun dòng ch y n m trung b̀nh nhi u n m trên
sông B t i C Bi l n nh t, sông H u Tr ch t i B̀nh
Th

i n và sông T Tr ch t i

ng Nh t ć mô đun x p x nhau. T s chênh l ch l u l

ng b̀nh quân n m

gi a n m l n nh t v i n m nh nh t c ng không nhi u ch kho ng 2 l n.
b. Phân ph i dòng ch y n m
S phân ph i dòng ch y trong n m c a l u v c không đ u, l

ng n

ct p

chung ch y u vào 3 tháng mùa l , t tháng X đ n tháng XII đư chi m t i 70-75%
t ng l
l

ng dòng ch y n m. Trong khi th i gian mùa ki t dài t i 9 tháng l i ch ć

ng dòng ch y chi m 25-30% l

ng dòng ch y n m k c th i k ć l ti u mưn

vào tháng V-VI.
h u h t các n i trên l u v c, l

ng dòng ch y b t đ u t ng nhanh t

tháng IX đ t tr s cao nh t vào tháng X, XI r i gi m d n t đây t i tháng IV n m
sau đ ng th i đây c ng là tháng ć l u l
ch y l i b t đ u t ng d n và th

ng nh nh t trong n m. Sau đ́ dòng

ng xu t hi n l ti u mưn vào tháng V, VI ć khi

vào tháng VII. Sau th i k ti u mưn dòng ch y l i gi m đi cho t i khi b t đ u vào
mùa l m i dòng ch y l i t ng nhanh.
Vào đ u mùa h : Khi gí mùa Tây Nam ho t đ ng s m h i t v i gí tín
phong gây lên nh ng con l l n, l ti u mưn. Ć n m l
trên các l u v c. L

ng m a ti u mưn r t l n

ng m a m t ngày l n nh t đ t t 200-400mm, l

ng m a 3

ngày đ t 300-800mm gây nên l l n đ t xu t trong tháng V, VI.
c đi m m a l ti u mưn x y ra trong th i k đ u mùa h , l

ng m a

nh̀n chung không l n, th i gian m a không kéo dài ch dao đ ng trong kho ng t
3-5 ngày, t n th t dòng ch y l n nên l

ng l do m a ti u mưn gây ra không l n.

Tr n m a ti u mưn l n nh t t 25-27/6/1983 gây ra l ti u mưn l n nh t trên m t
s l u v c sông đ c bi t là trên sông H
L

ng.

ng m a ti u mưn, 1 ngày l n nh t đ t 411mm ngày 26/5/1983 t i Nam

ông, 225mm ngày 25/6/1983 t i B̀nh i n đư gây lên l tri u mưn l n trên dòng
chính sông H
L

ng. M c n

c l n nh t t i Kim Long khá cao.

ng dòng ch y n m sinh ra trên l u v c l n nh ng dòng ch y này phân

b không đ u theo không gian và th i gian nên trong mùa khô th

ng thi u ngu n

[18]
đ s d ng. Ng
s “v

c l i, mùa m a l i quá d th a gây úng ng p. Theo ch tiêu tr

t trung b̀nh” t i các tr m đư đo đ c đ

c cho th y:

- Mùa ki t mùa ć dòng ch y nh h n giá tr trung b̀nh kéo dài 9 tháng, b t
đ u t tháng I đ n tháng IX.
- Mùa l ć dòng ch y l n h n giá tr trung b̀nh kéo dài t tháng IX đ n
tháng XII (4 tháng). Gi a tháng IV, V ć l ti u mưn do s chuy n ti p gi a các
ti u phong gí mùa và h i t gây ra. Thông th
n

ng l ti u mưn

đây là ngu n c p

c t t cho v Hè Thu nh ng c ng ć n m l ti u mưn gây ng p l t l n.
c. Dòng ch y l
Mùa l chính trên l u v c sông H

ng mu n h n mùa m a l m t tháng,

b t đ u vào tháng IX và k t thúc vào tháng XII hàng n m song t p trung nh t vào
2 tháng X-XI. Tuy th i gian ch ć 4 tháng nh ng l i ć l

ng n

c chi m t l

khá l n t i 70-75% c a c n m. Theo tài li u quan tr c các tr n m a l l n nh t
trong 34 n m qua (t n m 1977 - 2011) ć t i 75% các tr n m a l n trong n m
th

ng r i vào tháng X, XI. Các tr n m a gây l đ c bi t l n trên l u v c sông

H

ng r i vào t gi a tháng X d n gi a tháng XI (n m 1983: 29/X - 1/IX, n m

1999: t 1 - 6/XI).
Nguyên nhân gây ra l đ c bi t l n ch y u là do m a ć c

ng đ l n kéo

dài nhi u ngày li n nh t là khi ć s k t h p c a các lo i h̀nh th i ti t ph c t p và
ć bưo đ b vào vùng Th a Thiên Hu .
th

c đi m c a l

đây là l lên nhanh, do

ng ngu n c a sông su i d c và ng n, sông l i không ć vùng trung l u r̃ r t.

Th i gian m t tr n m a l ć khi kéo dày t 7 - 10 ngày song t p trung nh t trong
kho ng 4 - 5 ngày. T t c nh ng đ c đi m nêu trên làm cho l u v c sông H
tr thành khu v c ć m a l r t l n.
Hu ć l

c bi t là tr n l l t 1 - 6/XI n m 1999 t i

ng m a l n nh t m t s th i đo n: 24 gi đ t 1422mm; 48 gi đ t

1842mm; 72 gi đ t 2114mm. T
l

ng

ng ng v i các th i đo n trên t i Tru i ć các

ng m a sau: 1630mm, 2200mm và 2320mm.
Theo tài li u đi u tra l u l

8000 m3/s; t i B̀nh

ng đ nh l l n nh t n m 1953 t i H Ph

i n là 4000 m3/s và t i Hu là 12500 m3/s, l u l

ng là

ng sông

B l n nh t t i Núi Bân là 4.000m3/s. Theo tài li u th c đo t i B̀nh i n trên sông

[19]
H u Tr ch là 4020 m3/s ngày 30/X/1983; t i C Bi trên sông B là 2850 m3/s cùng
ngày 30/X/1983; t i Th

ng Nh t trên sông T Tr ch là 1330 m3/s vào ngày 13/X

n m 1984. Theo tài li u đi u tra tr n l tháng XI/1999 l u l
D

ng l n nh t t i

ng Hoà Qmax= 6.918 m3/s, Wmax= 1167 106m3. T i Tu n Qmax= 13.862 m3/s,

Wmax= 2.709 106m3. T i C Bi Qmax= 3.350 m3/s, Wmax= 1.040 106m3.
B ng 1.10. L l n nh ỏ chính ố ỏrên sông H
Th ng
Nh t
(m3/s)
1953

ng, sông B

Tu n
(Nhánh T
Tr ch)
(m3/s)

B̀nh i n

(m3/s)

C Bi
(m3/s)

Kim Long
(cm)

8000

4000

4000

12500
(m3/s)

Phú c
(cm)

1983

1470

4020

2850

488

489

1984

1330

2400

2510

411

465

1985

892

1655

2120

375

436

1990

1322

456

477

1996

941

455

452

1999

771

581

493

2006

776

428

504

7370

5320

3420

2009
1000
402
428
(Ngu n:
án “Nghiên c Ố ph ng án ph c h i thích nghi cho vùng c a sông
ven bi n Thu n An – T Hi n ốà đ m phá Tam Giang – đ m C u Hai”[1])

Theo tài li u th ng kê, các tr n l l n nh t trong n m th

ng r i vào tháng

X và XI hàng n m khi đ́ đ ng ru ng h du đư b l s m và l nh tr

c ń làm

đ y nên khi g p l l n gây ra ng p l t nghiêm tr ng vùng h du nh t là khu thành
ph Hu . D

i đây là b ng th ng kê t l các tr n l l n nh t trong n m x y ra vào

các tháng mùa l t i m t s đi m trên l u v c sông H

ng.

B ng 1.11. Th ng kê các ỏr n l l n nh ỏ ỏrong n m (%)

Tháng

9

10

11

12

T ng

T i Kim Long

14.4

54.3

31.4

2.9

100.0

T i Phú c

11.4

51.4

31.4

5.7

100.0

c đi m m c n

c mùa l : Xét t c p báo đ ng II tr lên th̀ hàng n m

Th a Thiên Hu th̀ trung b̀nh hàng n m ć 7 tr n l t/n m (tr m Kim Long- sông