Tư vấn tâm lý học đường Nguyễn Thị Oanh

TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG
TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐƯỜNG
(Tái bản lần thứ 3)
Nguyễn Thị Oanh

LỜI NÓI ĐẦU
Phụ trách mục TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐUỜNG trên báo Phụ Nữ TP.Hồ
Chi Minh từ tháng 3-2003, cô Nguyễn Thị Oanh – cử nhân Xã hội học, thạc sĩ
Phát triển cộng đồng đã có những trao đổi hết sức thú vị với các bạn trẻ, và
cả nột số bậc phụ huynh, về các vấn đề mà tuổi trẻ quan tâm: những khó
khăn trong đời sống gia đình, việc học hành và định hướng nghề nghiệp, tình
yêu tuổi học trò, những thắc mắc lo âu về bản thân...
Điều lý thú và hấp dẫn là, với vốn kiến thức xã hội hết sức phong phú,
với tinh thần làm việc nghiêm túc nhưng hết sức gần gũi, thân tình, những
quan niệm phóng khoáng nhưng cùng rất Á đông, cô Nguyễn Thị Oanh đã
biến những lời tư vấn thành những cuộc đối thoại cởi mở, giúp bạn đọc giải
tỏa những băn khoăn, bức xúc không phải bằng cách “lên lớp” hay những lời
khuyên chung chung.
Tuổi mới lớn đọc TƯ VẤN TÂM LÝ HỌC ĐUỜNG để tự khám phá và
làm chủ bản thân còn các bậc cha mẹ, thầy cô thêm hiểu con em, và thấy tầm
quan trọng trong việc đào tạo những người chủ tương lai của đất nước.
Báo Phụ Nữ TP. Hồ Chủ Minh và Nhà xuất bản Trẻ xin trân trọng giới
thiệu cùng bạn đọc.
Nhà Xuất Bản TRẺ


Hạnh phúc phải xây đắp trên những điều thực tế…
Con tôi đang yêu thầm thầy giáo dạy toán của nó. Cháu không giấu, đã
tâm sự cùng tôi điều ấy. Cháu cho biết, thầy chưa có gia đình. Khi vào
lớp, trên bục giảng, dường như thầy cũng có những chú ý đặc biệt đến
cháu. Mỗi lần đi lên, đi xuống trong lớp, đến ngay bàn cháu ngồi thầy

dừng lại lâu hơn một chút, rồi thầy nhìn vào tập cháu, xem cháu ghi
chép bài giảng có kịp không. Mỗi lần đọc bài, thầy thường chờ cháu
chép xong mới đọc tiếp câu khác. Mỗi khi giảng bài, thầy thường hỏi
chung các bạn: “Các em có hiểu chưa?”. Rồi thầy lại hỏi riêng cháu cho
cả lớp nghe: “Q.H. có thắc mắc gì không?...” Nói chung, toàn là những
biểu hiện mà cháu cho rằng “có tình cảm” với cháu. Tôi đã cố gắng giải
thích về tình thầy trò, nhưng cháu vẫn cứ khẳng định đó là một tình
yêu. Cháu đang muốn nghe tôi khuyên điều gì đó, nhưng tôi không biết
phải nói thế nào. Thực lòng, tôi cũng không nghĩ chuyện học trò yêu
thầy, nhất là khi thầy còn độc than, đó là điều xấu. Cháu đang học lớp
12, cũng là học sinh giỏi của đường. Tôi chỉ muốn cháu chú tâm vào
việc học. Xin giúp tôi một lời khuyên cho con gái.

Việc cháu tâm sự với chị là một điều rất tốt. Những biểu hiện quan tâm
của người thầy có thể có thật, có thể là do cháu tô hồng. Điều này không
quan trọng. Vấn đề là chính thái độ của chị đối với sự việc. Chị không xem
những "rạo rực" ở tuổi của cháu là bình thường sao? Bộ chúng ta lúc nhỏ
không có những tình cảm tương tự sao? Điều quan trọng là chị cùng cháu
"bình thường hóa" câu chuyện. Nếu cháu là học sinh giỏi mà sức học không
sa sút từ lúc câu chuyện xảy ra, thì không có gì đáng lo.
Chị có thể bình thường hóa câu chuyện bằng cách không tỏ ra quá lo
lắng, giúp cháu nhìn về tương lai một cách nghiêm túc và thực tế. Đó là:
Tình yêu không phải chuyện túp lều tranh và hai quả tim
vàng mà hạnh phúc phải được xây đắp trên những điều rất


thực tế như nghề nghiệp, sự trưởng thành tâm lý, sự hiểu
biết về gia đình, kỹ năng giáo dục con cái.
Chuyện của cháu với người thầy có thành hay không không thành vấn
đề, điều cần là cháu phải trở thành một người lớn có trách nhiệm. Chị yên

tâm vì cháu chịu tâm sự với chị và không nên làm cháu cụt hứng vì thái độ
quá lo âu, nghiêm khắc. Hãy tin ở cháu, cháu sẽ không phụ lòng tin của chị và
sẽ biết tự giữ gìn. Chúc chị luôn là người thân của con cái.

Hãy tin tưởng con cái
Thỉnh thoảng tôi có xem trộm nhật ký của con. Nhờ vậy có một số việc
vướng mắc mà tôi đã cùng con giải quyết ổn thỏa. Cả hai đứa đều
không hề hay biết chuyện mẹ xem trộm nhật ký của mình. Tôi đã khéo
léo đưa những vướng mắc của con vào một số câu chuyện do tôi tự
"chế biến". Nhưng tôi rất lo vì không biết đến lúc nào thì chuyện xem
trộm nhật ký sẽ ... bại lộ. Lúc ấy con tôi sẽ nghĩ gì về tôi? Chúng cho
rằng mẹ đã xâm phạm quyền tự do riêng tư của chúng? Chúng sẽ giấu
tịt nhật ký đi để tôi không bao giờ tìm đọc được nữa?... Tôi rất muốn
cho con tôi hiểu rằng, khi mẹ xem trộm nhật ký của con thì chẳng có gì
là xấu, là tội lỗi cả, mà ngược lại. Tôi rất ủng hộ việc con cái ghi chép
nhật ký, nhưng không thích lắm với những gì người ta gieo vào đầu
chúng một cách thiếu căn cơ: cha mẹ xem trộm nhật ký là có tội... với
con. Tôi phải làm sao cho đúng?

Chị nói xem lén nhật ký của con “không có gì là xấu”, sao chị lại lo? Mà
chị lo là phải vì chính chị đã dùng chữ "trộm" cho hành động của mình. Mà
làm điều gì sau lưng người khác, kể cả với một em bé, cũng không nên.
Trong khoa học về gia đình có một nguyên tắc rất hay. Đó là khái niệm
"ranh giới". Một gia đình chỉ phát triển lành mạnh khi ranh giới được giữ gìn.
Đó là ranh giới giữa gia đình và người ngoài và ranh giới giữa các thành viên


trong gia đình với nhau. Ví dụ một người láng giềng bất cứ giờ nào cũng vào
nhà chị và có ý kiến về chuyện giáo dục con cái của chị thì chắc chị rất bực.
Mỗi cá nhân, chỉ trừ em bé chưa biết gì, cũng cần có một ranh giới riêng. Ví

dụ có những chuyện mà chị không muốn cho chồng con biết. Con cái cũng
vậy, nhất là con đã lớn thì có quyền có những "khu vực" riêng tư bất khả xâm
phạm đối với cả cha mẹ. Sự riêng tư ấy là cái cốt lõi bảo đảm cho một sự
phát triển lành mạnh của nhân cách.
Có cần phải xem lén nhật ký mới giáo dục được con cái không? Chắc
chắn là không, vì nếu chị có thái độ đúng các cháu sẽ mở lòng mình mà tâm
sự với mẹ. Đối với bà láng giềng quá xâm lấn kia, rõ ràng là chị muốn đóng
cửa cho yên. Còn với một người bạn khác kín đáo, tôn trọng sự riêng tư của
gia đình chị, tế nhị đủ để biết điều nên và không nên làm thì chắc chị sẵn
sàng mở cửa vì chị biết bà ấy chỉ xuất hiện đúng lúc và tránh xâm phạm lãnh
thổ của gia đình chị những lúc không thuận lợi. Có khi chị còn mời bà ta đến
chơi để tham khảo ý kiến.
Còn con cái, thái độ nào của người lớn khiến các em sẵn sàng
mở lòng mình? Đó là một thái độ tôn trọng, kín đáo, khách quan,
vô tư lắng nghe không vội lên lớp la rầy kể cả quá lo âu.
Nơi chị là một tâm trạng quá lo âu, thiếu tin tưởng ở khả năng suy xét
và tự quyết định của các cháu. Có những lúc các cháu không cởi mở vì cha
mẹ quá lo âu. Hãy tin tưởng con cái, chúng sẽ đáp lại bằng sự tin tưởng và
cởi mở với chị. Chị cũng nên làm như bà láng giềng tốt, là chỉ xuất hiện đúng
lúc và tôn trọng sự riêng tư của con. Chắc chắn cháu sẽ tìm đến chị mà tâm
sự. Chi cũng khỏi "chế biến" các chuyện "ngụ ngôn" để nói gần, nói xa. Trẻ
nhạy lắm. Nếu chị tạo được sự cởi mở thì chị chỉ cần góp ý cho những gì
cháu tâm tình với chị. Hãy xem trẻ như người lởn và đừng sở hữu hóa chúng.
Rất khó giáo dục con cái khi chính mình vi phạm một nguyên tắc giáo
dục rất cơ bản. Chị nên tìm cách khác để hiểu con và chấm dứt việc đọc nhật
ký của các cháu, và cuối cùng việc này sẽ không giúp gì được. Vả lại nếu
không may các cháu phát hiện chị đã làm chuyện đó, thì cái mất mát của chị


sẽ vô cùng to lớn. Đó là niềm tin và sự kính phục mà các cháu đặt nơi chị để

lớn lên thành người. Chúc chị can đảm suy nghĩ lại.

Cần giúp con tự tin hơn
Cháu rất ngoan, học hành có chí cầu tiến. Thế nhưng, dường như nó
không mấy ưa những bạn học giỏi hơn mình. Mỗi lần nhắc đến bạn nào
như vậy, tôi đều thấy cháu nói với giọng thiếu thiện cảm, có khi mang
chất thù hằn. Cháu thường chơi với một số bạn kém hơn và sẵn sàng
học nhóm cùng những bạn ấy, nhiệt tình trao đổi để bạn có thể hiểu
bài, làm bài như mình... Tại sao cháu lại có biểu hiện trái ngược nhau
như vậy? Làn thế nào để giúp con đừng "ghét" những người học giỏi?

Con chị đang có biểu hiện của bệnh "ngôi sao". Việc không ưa người
học giỏi và thích chia sẻ với người kém mình không trái ngược nhau, vì trong
đám bạn yếu hơn thì cháu là số một. Việc chị phát hiện và lo lắng cho biểu
hiện này là tốt, vì nếu không có sự sửa đổi nào cháu sẽ phải đối đầu với
những địch thủ và có thể bị va chạm, tổn thương. Chị nên rà lại xem trong
người lớn xung quanh cháu có ai luôn muốn mình là số một, mà cháu bắt
chước một cách không ý thức. Có ai khích cháu phải luôn là số một trong lớp
không? Lắm khi cha mẹ vô tình đặt quá nhiều hy vọng ở con cái. Về mặt tình
cảm có lý do nào đó khiến cháu muốn dành hết tình thương của gia đình cho
mình không? Cháu có thiếu thốn gì về mặt này không để muốn tự khẳng định
mình một cách quá đáng như vậy? Có điều gì trong các lĩnh vực khác của
cuộc sống tinh thần và tình cảm khiến cho cháu thiếu tự tin không?
Có dịp, chị có thể trao đổi thẳng với cháu. Có khi việc va chạm gây u
đầu sứt trán nếu không trầm trọng lại là một bài học kinh nghiệm tốt. Chị đừng
nóng ruột.


Làm sao để cha mẹ có thể hiểu con cái?
Tôi có cảm giác con cái bây giờ sớm tách rời cha mẹ, chuyện trao đổi

tâm tình không hoàn toàn cởi mở, nói là nói vậy thôi chứ vẫn còi giấu
giếm. Cha mẹ ngày trước cũng không luôn luôn gần gũi, tận tình với
con cái, nhưng gần như ít thấy sai phạm nhiệm trọng xảy ra từ phía con
mình. Còn bây giờ xảy ra đủ thứ, yêu sớm dẫn đến có thai phải đi "kế
hoạch, bạn bè băng nhóm rủ nhau đi bụi khi bị cha mẹ rầy, đâm chém
nhau khi có chuyện không vừa ý, mỗi chút là dọa tự tử… Rất mong các
chị cho biết thêm về vấn đề tâm lý truyền thông, cách nào để cha mẹ
và con cái gần gũi nhau hơn? Tôi đang là mẹ của hai cô con gái đều ở
tuổi mới lớn: 12 và 15. Hai cháu rất ngoan, nhưng bạn bè của các cháu
mới là điều làm tôi lo âu. Nói những suy nghĩ ấy với các cháu thật
không dễ.

Xin cám ơn câu hỏi rất có ý nghĩa của chị. Như tôi đã nói lần trước, cái
khoảng cách giữa các thế hệ không chỉ là khoảng cách về tuổi tác mà là
khoảng cách văn hóa xã hội, nghĩa là khoảng cách trong cách suy nghĩ và
hành động. Trẻ ngày nay tiếp xúc với nhiều luồng tư tưởng mà trước kia ta
không có. Đặc điểm của tuổi mới lớn là muốn thành người lởn, có nghĩa là
muốn một khoảng riêng bất khả xâm phạm. Điều này tự nhiên và chính đáng.
Các bậc cha mẹ am hiểu sẽ tôn trọng cái khoảng riêng ấy. Không phải nhờ
biết hết ý nghĩ của con mà giáo dục được con. Nhưng tình thương và tấm
gương của ta mới là điều gợi hứng cho trẻ làm tốt. Trẻ giấu giếm một phần vì
sợ nói ra bị rầy, hay thậm chí làm cho cha mẹ lo. Và đúng là ngày nay có
nhiều điều trong môi trường xã hội của trẻ làm ta lo.
Nhưng môi trường sống trong gia đình hạnh phúc chính là yếu tố
tạo nên sức đề kháng cho trẻ đối với những ảnh hưởng tiêu cực
bên ngoài.
Về truyền thông, trước kia ta nghĩ: "Phải nói sao cho người ta nghe",
nhưng ngày nay thì khác: "Phải nghe sao cho người ta nói". Thật vậy khi

người ta chịu nói mình mới biết họ muốn gì, nghĩ gì và từ đó mới giúp họ
được. Lắng nghe rất khó vì không phải nghe bằng lỗ tai mà phải đặt mình vào
vị trí của người kia đề thực sự thấu cảm và hiểu tại sao họ suy nghĩ và hành
động như vậy. Chấp nhận và không vội đánh giá hay cho lời khuyên. Thái độ
lắng nghe tích cực của ta, sự tôn trọng và vô tư của ta sẽ giúp cho người kia
bình tĩnh và trở nên khách quan. Nên đặt câu hỏi gợi ý cho người kia tự đào
sâu vấn đề và tự tìm ra giải pháp. Không nên áp đặt. Không phải ngày một
ngày hai mà vấn đề được giải quyết, cha mẹ như nhà giáo dục rất cần sự
kiên nhẫn và khoan dung.
Nếu các cháu nhà chị ngoan là điều đáng mừng. Chị cũng đừng quá lo
về bạn của cháu. Sau này vào đời, các cháu sẽ phải tiếp xúc với mọi thành
phần tốt và xấu. Nếu cháu hạnh phúc trong gia đình và gắn bó với cha mẹ thì
cháu sẽ biết lựa chọn. Trẻ theo bạn xấu khi cảm thấy cô đơn trong gia đình.
Ví như ở vùng sông nước, lúc nào ta cũng giữ gìn trẻ không cho xuống nước
thì trẻ có thể gặp nguy hiểm khi lỡ rơi xuống nước. Còn nếu ta cứ thả trẻ
xuống nước, tập cho trẻ bơi thì sẽ tự bảo vệ được mình. Nghĩa là gia đình và
học đường ngày nay phải dạy cho trẻ kỹ năng sống thay vì chỉ dạy đạo đức
suông.
Anh chị có chơi đùa, tham gia các trò chơi, ca hát với các cháu không?
Đây là dịp gần gũi trẻ một cách tự nhiên, giúp trẻ thật thoải mái và cảm thấy
mình được quan tâm. Có gần gũi nhau một cách tự nhiên thì trong các dịp nói
chuyện nghiêm túc mới thấy dễ gần gũi nhau.

Làm sao cháu… lấy chồng?
Có hai lý do đe cháu không mời bạn trai về: một là nhà cháu nghèo, sợ
người ta khinh, hai là ba cháu rất khó chịu khi có bạn cháu thăm; ba là
cháu không đẹp! Cháu sống ở nơi xa thành phố, không dễ để có bạn.
Đây là bạn học cùng trường, trên cháu hai lớp. Bạn ấy rất mến cháu.
Cháu cũng thế. Sau nhiều lần suy nghĩ, cháu đồng ý để bạn đến nhà.
Nhưng, cô biết không, khi bạn đến chơi, ba cứ sai cháu đủ mọi chuyện,

hết việc này đến việc khác. Cháu chằng còn biết tiếp chuyện bạn vào
lúc nào. Trong khi đó, bạn cứ ngồi im đợi cháu làm việc nhà. Bạn có vẻ
quê quê vì kiểu đối xử của ba. Vài lần sau đó, ba cũng cư xử như vậy.
Cháu chẳng dám mời bạn đến nhà nữa, kỳ cục lắm. Hẹn nhau ngoài
quán xá ngoài đường thì cháu không muốn. Ba cứ đối xử như vậy thì
còn bạn nào dám đến với cháu và làm sao cháu có thể... lấy chồng?

Đừng quá lo về tương lai. Có thể là trong tiềm thức, ba em sợ mất con
gái nên làm như vậy. Có không ít người cha vì quá thương con gái mà sợ nó
đi lấy chồng. Người bạn trai của em có thể tìm cách chinh phục ông cụ lần
lần, nói chuyện vui vẻ giúp ông trong công việc gì đó. Thỉnh thoảng rủ nhau ra
quán uống nước tuyệt đối không có gì xấu. Hai em cũng có nhiều dịp trao đổi
tại trường hay qua thư từ. Có lẽ mối lo sợ khó lấy chồng của em nằm ở
nguyên nhân sâu hơn. Đó là mặc cảm nghèo và không đẹp. Trên thực tế
không ít người đẹp mà không hạnh phúc, biết bao người không đẹp, thậm chí
xấu nữa, lại rất hạnh phúc. Mọi sự tùy ở tính tình và nhân cách từng người.
Em đừng để mặc cảm chi phối mình vì nó có thể ảnh hưởng tới cách ứng xử
của em. Hãy cứ để mình là mình. Ai đó yêu em mặc dù em nghèo và không
đẹp (theo ý em thôi) mới thật sự yêu em.
Quan trọng hơn cái đẹp nhiều là cái duyên, điều mà em có thể tự
tạo ra được.
Chúc em tự tin và lạc quan.

Chuyện học và chuyện yêu đương.
Trên báo PNCN, mục từ vấn tâm lý học đường đã nhận được khá nhiều
thư hỏi về tình yêu của các em học sinh, từ lớp 8 đến lớp 12. Một số em
còn cho biết trong trường cũng có thầy cô giúp tư vấn về những chuyện
“nhạy cảm” này, nhưng các em không dám tỏ bày, vì sợ thầy cô biết

chuyện của mình sẽ có thành kiến với mình về kết quả học tập. Hầu hết


thư của các em đều tập trung vào một số “vấn đề”: Làm cách nào để từ
chối lời tỏ tình của bạn trai cùng lớp mà không làm cho bạn ấy... ghét
mình, thù mình? Tuổi 14-15 có... biết yêu chưa? Khi mình thấy nhớ
người bạn đó quá, và không muốn người bạn ấy quen thân với ai khác
thì có phải mình đã... yêu? Làm sao để có thể vẫn yêu bạn mà vẫn
chuẩn bị tốt bài vở để thi... học kỳ 2? Em đang là học sinh giỏi, bạn ấy
cũng vậy, nhưng mỗi khi cùng ôn bài, dường như em không tập trung
được. Em cứ hồi hộp vì ánh mắt của bạn cứ nhìn em... Còn đang học
phổ thông mà biết yêu rồi thì... đúng hay sai? Hãy giúp em một biện
pháp ổn định tinh thần đề học thi, nhưng đừng bắt em "quên tình yêu
đi"! Quả là một “chuyên đề” ... khó!

Tình yêu! Vấn đề muôn thuở của nhân loại mà không có nó thì nhân
loại không tồn tại. Nhưng tình yêu là gì? Thật chẳng dễ lý giải. Có tác giả nói:
"Yêu nhau không chỉ là nhìn nhau mà cùng nhau nhìn về một hướng". Có
nghĩa, yêu không chỉ dành cho hai người mà để hai người chung sức chung
lòng hoàn thành một sứ mạng tốt đẹp cho xã hội. Để trả lời câu hỏi có nhất
thiết hai người nam và nữ phải kết thành lứa đôi không, một tác giả khác cho
là rất cần vì mục đích của đời sống lứa đôi là giúp nhau tự hoàn thiện. Điều
này có nghĩa yêu không chỉ là những cảm xúc mãnh liệt, những mơ mộng
lãng mạn mà còn là sự chín chắn, tinh thần trách nhiệm, sự nghiêm túc trước
cuộc sống và sự tự hoàn thiện bản thân để cùng nhau hoàn thành một sứ
mạng.
Tình yêu bắt đầu bằng sự thu hút giữa nam và nữ và cảm xúc này xuất
hiện rất sớm khi ta mới lớn lên. Nó rất tự nhiên và không ai cấm đoán được.
Có điều nó chưa hẳn là cái tình yêu chân chính vừa định nghĩa trên. Để tiến
tới tình yêu không chỉ vì mình mà còn vì xã hội, đòi hỏi những con người

trưởng thành, chín chắn mà chỉ thời gian và kinh nghiệm mới đem lại được.
Điều này có nghĩa là, ở lứa tuổi của mình, các em chưa đủ điều kiện để hiếu
hết ý nghĩa trọn vẹn của tình yêu.


Vì thiếu chín chắn nên ta dễ nhầm lẫn tình yêu với những thứ khác ví
dụ như sắc đẹp, tiền tài, nhất là tình dục. Ví dụ: một bạn trai mê cái miệng
cười có duyên của bạn gái. Còn bạn gái thì thích chiếc xe Dream của bạn trai
mà nghĩ đó là tình yêu.
Nói cho cùng người ta bị thu hút lẫn nhau không vì giá trị chân chính
của bản thân đôi bên mà vì những cái bề ngoài. Dễ nhầm lẫn với tình yêu hơn
cả là tình dục. Nhất là bạn trai khi lớn lên thì có sự thúc giục mãnh liệt của
bản năng tình dục. Các phương tiện truyền thông tác động thêm và khi ta
không được giáo dục để làm chủ bản thân và tôn trọng người khác phái thì
mọi sự dễ kết thúc với quan hệ tình dục quá sớm như thường xảy ra. Hậu
quả có thể là những cuộc hôn nhân sớm đổ vỡ, hoặc những cuộc nạo phá
thai ở tuổi quá trẻ dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng không chỉ về thể chất,
mà cả tinh thần.
Thời xưa lễ giáo, sự hướng dẫn của cha mẹ khiến cho bạn trẻ phải tự
kiềm chế và chờ đến tuổi trưởng thành hơn mới tính tới chuyện yêu đương
một cách nghiêm túc. Thời nay các em có nhiều tự do hơn nhưng điều này
cũng có nghĩa các em cũng phải chịu trách nhiệm cao hơn đối với bản thân.
Tình yêu tất yếu dẫn đến hôn nhân. Để có những cuộc hôn nhân bền
vững không chỉ đem lại hạnh phúc cho lứa đôi mà còn góp phần xây dựng
một xã hội tốt đẹp, cần phải có hai con người trưởng thành, có sự nghiệp
chung một lý tưởng (để cùng nhau nhìn về một hướng)...
Chắc các em đồng ý với những điều này trên lý thuyết, nhưng tự hỏi
làm sao để đầu óc thanh thản mà học bài. Làm sao vẫn học hành mà không
bắt các em quên tình yêu đây? Cô xin lần lượt trả lời các câu hỏi cụ thể.
14-15 tuổi mà nghĩ đến chuyện yêu đương là quá "già" rồi các em ơi!

Các em nên đánh đũa, nhảy múa, ca hát để trở lại lứa tuổi của mình. Học phổ
thông biết yêu chưa và yêu có gì sai không? Không ai, và ngay cả bản thân
các em có thể cấm cản hay xua đuổi được các cảm xúc tự nhiên đó. Có thể
gọi đó là tình yêu theo nghĩa trọn vẹn của nó thì chưa. Lao vào yêu quá sớm
sợ các em chưa đủ các điều kiện cần thiết để yêu thật chín chắn. Còn những


chàng trai nào mà ghét hay thù khi bạn gái không đáp ứng tình cảm của mình
thì thiếu tinh thần... thể thao quá!
Cuộc đời có hàng ngàn thứ để ta quan tâm và trên cơ sở đó xây dựng
một cuộc sống tinh thần thật phong phú. Các em nên tạo cho mình những sở
thích hay đam mê trong lĩnh vực học thuật nghệ thuật, thể thao, giải trí... để
có một nhân cách thật phong phú.
Chính sự phong phú này là chất keo gắn chặt lứa đôi. Hãy chuẩn bị một
tương lai nghề nghiệp thật vững chắc. Giữa bấy nhiêu chuyện phải làm đó,
mối bận tâm về tình yêu sẽ giữ một vị trí tương đối thôi, nó sẽ không còn lấn
chiếm đầu óc các em một cách tuyệt đối. Ông bà ta dặn tránh để lửa gần
rơm. Giờ đây chính các em phải tự mình tránh điều đó.
Phần đầu cô có nhắc đến những nhầm lẫn trong tình yêu và sự nhầm
lẫn này cuối cùng đem lại nhiều bất hạnh.
Nhiều bạn trẻ hay hỏi làm sao để hiểu rõ người kia để không chọn
lầm. Theo cô vấn đề không phải là biết người kia mà biết chính bản
thân mình vì chính hệ thông giá trị của bản thân định hướng chúng
ta.
Ta chọn anh chàng có xe Dream vì chính ta có xu hướng thực dụng. Ta
chọn cô gái đẹp vì ta háo sắc hơn trọng đức độ. Do đó, biết mình rồi mới hiện
được người. Trong nhóm bạn chơi hay khi gặp gỡ các nhà tham vấn, các em
nên nỗ lực tìm hiểu bản thân mình.
Chúc các em có được nhiều hoạt động sáng tạo trẻ trung, đa dạng phù
hợp với lứa tuổi và biết đặt tình yêu đúng vị trí của nó trong độ tuổi mình.

Làm sao nhận ra tình yêu đích thực?
Thưa cô, cháu là học sinh lớp 9. Cháu vẫn thường đọc các mục tư vấn
tâm lý trên một số báo và cháu cũng tìm được cho mình những bài học
mà trên lớp thầy cô ít có dịp nói đến. Cháu có một thắc mắc nhờ cô giải


thích thêm: Thế nào là tình yêu đích thực? Làm sao để nhận biết nó ?
Cháu rất cảm ơn cô.

Câu hỏi của em quá lớn, chung chung mà hàng ngàn cuốn sách đã cố
gắng lý giải. Tham vấn trực tiếp hay qua thư từ nhằm mục đích giúp người hỏi
trên giải đáp cho những trường hợp cụ thể. Tuy nhiên, cô có thế trả lời rất
tổng quát là khi người ta yêu thật thì người ta không ích kỷ và tôn trọng người
mình yêu. Em hỏi làm sao nhận ra tình yêu đích thực? Để nhìn nhận điều đó
gồm hai yếu tố: đối tượng được nhìn và cái nhìn của chủ thể. Vật nhìn vào có
thể sáng chói như mặt trời, nhưng nếu đôi mắt của người nhìn mù tịt thì cũng
như không. Hay ngược lại, người kia chỉ muốn lợi dụng ta mà ta tưởng họ
yêu ta. Tình yêu là một yếu tố dễ gây mù quáng.
Vậy làm sao ta có cái nhìn sáng suốt trong tình yêu? Trước tiên là
phải biết chính mình thật kỹ. Sự không ích kỷ và sự tôn trọng đối
với người kia làm cho cái nhìn của chúng ta trong suốt hơn. Nhưng
quan trọng hơn là sự hiểu biết và từng trải.
Hai yếu tố này chỉ thời gian mới đem lại cho chúng ta. Bởi thế ở tuổi
em, nếu yêu vội thì có thể có nhiều khả năng không yêu đúng. Vì vậy cô đề
nghị em hai việc: đọc kỹ mục TVTLHĐ có trả lời chung cho học sinh về tình
yêu; đề nghị trường em tổ chức các chuyên đề có liên quan trong sinh hoạt
hè.

Làm thế nào để người khác tôn trọng mình?

Vì sao các bạn nam hay đòi hỏi bạn nữ "chuyện đó" hở cô? Sau một
thời gian quen biết, tình cảm trở nên có phần gắn bó là con gái lại nghe
điệp khúc quen thuộc của con trai: "Cho" anh đi! Từ chối bằng lời nói thì
cũng không khó, nhưng thật khó khi người ta có những cử chỉ tấn công
mạnh bạo. Mong cô giúp chúng cháu làm cách nào để giữ mình chống
lại hành vi xâm hại tình dục...


Cảm ơn các em đã nêu thẳng vấn đề. Ông cha ta có nói: "lửa gần rơm
dễ bén". Sự thu hút giữa nam và nữ về mặt tình cảm và thể xác là một điều tự
nhiên. Đối với các bạn trai, yếu tố thể xác lại càng mạnh mẽ hơn khi "rơm"
mon men tới gần. Tuy nhiên con người khác con vật ở chỗ, con người không
chỉ có bản năng mà còn có tình cảm và lý trí. Hai yếu tố này điều khiển bản
năng và giúp con người tự chủ trong hành động và biết TÔN TRỌNG người
đối diện, đặc biệt nếu đó là người mình thương yêu. Cô nghĩ khi một thanh
niên thật tình yêu một thiếu nữ, thì không bao giờ họ sỗ sàng như trường hợp
các em nêu. Các thanh niên chưa gì mà "xin" chuyện đó chỉ coi con gái như
món đồ chơi để thỏa mãn thú tính. Làm sao các em có thể làm bạn với những
kẻ như vậy? Hãy tránh xa họ ngay. Hiện nay, tệ quấy rối tình dục bị lên án
mạnh mẽ trên thế giới và người ta đề nghị phải tri hô lên.
Bây giờ về phần "rơm". Liệu "rơm" có vô tình làm cho lửa dễ bén
không? Ví dụ như trong cách ăn mặc, điệu bộ, nói năng... có gì làm cho bên
kia hiểu lầm là mình cũng sẵn sàng không? Các em nói "gắn bó" là sao? Đó
là chỉ về mặt tình cảm hay đi xa hơn trong các cử chỉ vuốt ve, âu yếm? Nếu
còn quá trẻ như các em mà dễ dãi trong vấn đề này, thì tất yếu "lửa" phải
bùng lên. Chính sự gần gũi về thể xác sẽ kích thích các bạn trai đi xa hơn.
Các em muốn người khác tôn trọng mình? Hãy tự trọng trước đã.
Ngoài miệng "họ" chê mình là "tủ lạnh", không "sành điệu", nhưng bên
trong họ sẽ quý trọng mình. Người đàn ông khi cưới vợ sẽ không tìm người
có quá khứ quá dễ dãi.

Có một điều làm cô rất lo âu là nếu các em mô tả môi trường giáo dục
cấp II mà có nguy cơ xâm hại tình dục thì vấn đề nghiêm trọng lắm. Nếu trong
thân nhân, người quen biết của các em là giáo viên quan tâm đến các em,
ban giám hiệu hay các vị có trách nhiệm của ngành giáo dục thì các em nên
mời họ đọc bài này để ngành gấp rút tổ chức các khóa học về giáo dục giới
tính, sức khỏe sinh sản và cả bình đẳng giới nữa, vì thái độ nam học sinh
mang nặng tính phong kiến xem thường phụ nữ. Chúc các em can đảm đẩy
vấn đề lên.


Đoàn kết sẽ tạo nên sức mạnh
Tôi là giáo viên cấp III, thường xuyên phải đối đầu với những tình
huống đụng chạm đến nhân cách học sinh. Chẳng hạn, học sinh lừa
thầy điểm số trong bài kiểm tra rồi đem bài đi kiện cáo; học sinh không
nghiêm túc học hành, giờ thi lại giở đủ mánh lới quay cóp để kiếm điểm
cao. Và, có em đạt điểm cao thật, nhờ "tài" quay cóp. Một số học sinh
đàng hoàng thấy vậy tỏ ra buồn tủi, hết tin tưởng vào việc thi cử. Khi
đem chuyện đó nói với phụ huynh thì họ chẳng những không khuyên
bảo con mình, lại còn trách giáo viên quá khắt khe với học trò, thậm chí
có cử chỉ thô bạo với giáo viên. Nếu tôi cứ làm lơ cho mọi chuyên qua
đi thì thật dễ dàng, nhưng nghĩ đến các em học sinh trung thực, tôi
không đành lòng. Có cách nào giúp tôi thoát khỏi sự dằn vặt này khi mà
học sinh thiếu nhân cách cứ "nhơn nhơn" trước mắt mọi người...
Rất tiếc là sự thiếu trung thực và thiếu tự trọng trong giáo dục lại trở
thành một quốc nạn. Vấn đề chị đề cập đến đáng lẽ phải nêu lên ở cấp vĩ mô,
nó bắt nguồn từ tình hình đạo đức chung của xã hội. Điều đáng buồn là thay
vì giáo dục con mình những nguyên tắc đạo đức cơ bản, có những phụ huynh
lại hỗ trợ con mình trong cái xấu. Tôi có một người bạn rất bức xúc với vấn đề
này. Lúc đầu tôi khuyến khích chị bảo vệ sự thật đến cùng là có biện pháp với
những học sinh sai trái. Trao đổi một hồi tôi hiểu ra là hành động này có thể

gây nguy hiểm cho tính mạng của chị, nên tôi đã rút lại lời khuyên. Buồn quá!
Mà sao chị tự "dằn vặt" trong cô đơn vậy? Đồng nghiệp của chị đâu, ban giám
hiệu của chị đâu? Chẳng lẽ lại như trường hợp của chị bạn tôi là người có
trách nhiệm càng chịu thua và né luôn vấn đề.
Cá nhân riêng lẻ không làm gì được, chứ một tập thể đoàn kết là
một sức mạnh có thể tham gia chấn chỉnh tình hình đạo đức ở học
đường. Sao chị không bàn bạc với bạn bè thử xem.
Chằng lẽ chúng ta đầu hàng trước cái xấu? Và cũng rất tội nghiệp cho
các em học sinh của chúng ta. Các em cần một môi trường lành mạnh vì giáo


dục - nhất là giáo dục nhân cách không chỉ là những lời giảng ở lớp học.
Chẳng lẽ sứ mạng nhà giáo đang bị "đe dọa" đến mức này. Chúc chị can đảm
đem vấn đề ra bàn với đồng nghiệp, thậm chí cấp trên.

Không nên o ép sự cởi mở…
Cháu có một người bạn cùng lớp, hoàn cảnh gia đình khó khăn, bạn ấy
cố gắng lắm mới đi học được. Tuy nhiên, bạn ấy lại mắc tật uống rượu,
nhất là mỗi khi có vấn đề gì lo buồn, không giải quyết được. Bạn ít tâm
sự với ai, do mặc cảm thân phận. Cháu rất quan tâm đến bạn, thỉnh
thoảng cũng hỏi thăm, vào giờ ra chơi. Bạn rất dè dặt và ngại nói đến
chuyện khổ của gia đình. Một vài đứa bạn trong lớp "trêu" cháu: ai hỏi
T. đều không nói, chi có nhỏ B. thì nó mới há miệng tâm tình. Cháu thật
ngại vì chuyện bóng gió này. Cháu muốn giúp bạn thiệt tình. Nếu xuống
ngồi chung bàn với bạn ấy, có thể gần gũi hơn để biết bạn ấy đang gặp
khó khăn gì. Nhưng, cháu đang ngồi bàn nhất, chuyển chỗ như vậy,
các bạn lại có dịp chọc ghẹo, bạn ấy sẽ khó chịu và cháu cũng không
vui gì. Có cách nào khác để cháu có thể tìm hiểu hoàn cảnh của bạn
không, thưa cô ? Mong cô giúp cháu vài ý kiến.

Việc em quan tâm giúp đỡ bạn bè là tốt. Tuy nhiên giúp đỡ là cả một
nghệ thuật.
Theo khoa học thì sự giúp đỡ chỉ hiệu quả khi người có nhu cầu
cần đến nó. Còn người giúp đã thì phải có động cơ trong sáng, vô
tư và tôn trọng "nhịp độ" của người kia. O ép sự cởi mở không
khác nào phá vỡ một cánh cửa một cách thô bạo.
Muốn bạn cởi mở không phải là tìm cách ngồi gần anh ta mà em phải
có thái độ thế nào để anh ta muốn tâm tình với em. Đó là thái độ khách quan
lắng nghe và sẵn sàng giữ bí mật những gì anh ta tâm tình với em. Hay tỏ ra
là một người bạn vô tư. Lại ngồi gần anh ta vô ích và tạo thêm lời ra tiếng vào


của bạn bè. Cô thấy em quan tâm đến anh ta hơi nhiều. Và coi chừng, mọi sự
"tấn công" cho dù là êm dịu của tình bạn, hay tình thương cũng có thể làm
cho người kia xa lánh.
Vả lại tình trạng uống rượu của anh ta mỗi khi có chuyện lo buồn là "sự
cố" có phần nặng nề rồi. Điều anh ta cần là tìm đến một nhà tham vấn chuyên
nghiệp để nhờ hỗ trợ tâm lý và một bác sĩ tâm thần để cai rượu vì anh ta còn
quá trẻ.

Nên chọn việc làm phù hợp với năng khiếu
Cô ơi, cô có nghĩ rằng câu tục ngữ "có công mài sắt có ngày nên kim"
là đúng hoàn toàn không cô? Trong trường hợp của mình, cháu thấy
câu đó chẳng có gì đúng hết. Cháu học hành rất chăm chỉ, suốt ngày
"hoạt động" trên bàn học mà cũng không bằng ai (hiện nay cháu đang
học lớp 10, chuyên Anh). Bạn cháu học một, biết mười. Cháu học một
biết một. Không học nữa thì không biết. Mỗi lần cháu tâm sự với ba má
về chuyện học hành của mình, cháu than cháu học sao dở quá, ba má
lại quát cho "thì nghỉ học đi cho rồi". Cháu thật sự khổ sở cô ạ. Cháu
buồn và tuyệt vọng quá. Không ngày nào là cháu không khóc. Cô ơi, cô

chỉ cho cháu cách học sao cho có kết quả tốt hơn. Một số người bảo
cháu, học trường chuyên là giỏi rồi, lo gì. Nhưng ba má cháu thì muốn
cháu học giỏi. Bản than cháu cũng muốn như vậy, và nhất là không
muốn ba má bị thất vọng. Cháu không tiếc công mài sắt, nhưng mài
làm sao cho thành cây kim cơ, cô ạ. Tâm sự được với cô như thế này,
cháu nhẹ lòng đôi chút. Mong cô dành thời giờ hồi âm cho cháu. Cám
ơn cô rất nhiều.

Cô tin ở câu tục ngữ nhưng vấn đề là mài kim bằng "công cụ" nào.
Nghĩa là phương pháp và thái độ học tập. Cô không biết em có chủ quan khi
so sánh mình với bạn bè không? Còn về cách học tập của em, mới nghe cô


thấy "oải" rồi. Học phải vui kiến thức mới vào còn học nhọc nhằn như em thì
thật là khó có kết quả.
Em không thiếu thông minh mà có thể vì em có mối lo âu nào đó nên
khó tập trung. Có thể em quá căng thẳng vì muốn đáp ứng kỳ vọng của ba má
hay muốn "giỏi cho bằng được". Học để biết, để sống chứ không phải vì danh
hiệu em à.
Trước tiên em nên tới Trung tâm Tư vấn Tâm lý ở 43 Nguyễn Thông xin
làm một trắc nghiệm và nhờ thầy hưởng dẫn giúp em tự đánh giá sự lựa chọn
môn học của mình xem có phù hợp với năng khiếu không và mức độ IQ (tỷ số
thông minh) của em có đáp ứng sự học tập của em không. Sau đó, nếu không
có gì trục trặc về hai phương diện trên thì em nên tìm đến một nhà tham vấn
tâm lý để giúp tìm ra manh mối của khó khăn gặp phải. Cũng xin nhắc em
rằng,
Không phải nghề trí óc mới là vinh quang hay đem lại hạnh phúc
cho ta. Làm việc gì đó phù hợp với năng khiếu ta sẽ thành công.
Và thành công đem lại hạnh phúc.

Chỉ có “sự thật” mới giải phóng con người…
Dì của cháu có một đứa con trai, năm nay mười bảy tuổi. Hai năm trở
lại đây, nó trở nên ít nói, hay đổi cáu, sống cô lập. Đi học về là nó ngồi
chơi game suốt mấy tiếng đồng hồ, có khi chơi tới khuya. Ngoài ra, nó
còn không để ý và trả lời câu hỏi của người khác. Ngược lại, khi chơi
với mấy đứa nhỏ thì nó vui vẻ và cười đùa thật hồn nhiên. Và, cũng hai
năm ta lại đây, từ một học sinh giỏi 9 năm liền, nó trở thành một học
sinh... bình thường. Từ nhỏ cho đến lớp 9, nó sống với bà ngoại, nó vui
vẻ lắm. Rồi dì cháu đem có về sống chung, thì nó lại chẳng quay về
thăm ngoại, dù chẳng xa xôi gì! Nó là con một nên dì cháu rất cưng nó.
Me cháu (là dì nó) cũng muốn góp ý với nó nhưng ngại, hơn nữa không
biết dạy dỗ nó cách nào. Một ngày, nó nói chuyện với người lớn không


quá ba câu, tuy không có dấu hiện hỗn hào hay hung dữ. Có chuyện
này cháu muốn kể cho cô nghe (vì cháu nghĩ có thể là nguyên nhân
làm thay đổi tính tình của nó): em cháu không có cha, từ nhỏ sống với
ngoại. Dì cháu sẵn sàng kể mọi chuyện cho nó nghe, bây giờ nó mười
bảy tuổi rồi, nhưng nó bảo nó không cần biết chuyện của người lớn!
Liệu em cháu có bất thường về tâm sinh lý không? Kính mong cô giúp
một lời khuyên, hoặc một giải pháp tâm lý nào đó cho em cháu.

Em bà con của em không có gì là bất bình thường về tâm sinh lý. Con
trai ở tuổi này lầm lầm lì lì không nói chuyện với người lớn là bình thường.
Tuy nhiên em ấy có một nỗi khổ to lớn là lớn lên không có cha và và lại không
ở với mẹ - người đã sinh ra mình. Uẩn khúc cuộc đời của em ấy nằm ở chỗ
này. Cô có biết một bé trai mười ba tuổi được mẹ gửi ở cùng một gia đình
khác ở nước ngoài để đi học. Qua đó, cháu gặp mâu thuẫn với một đứa con
của gia đình này. Cháu bất hạnh và hận mẹ suốt đời vì cho rằng bị mẹ ruồng
bỏ. Điều này cũng có lý, một phần vì bà mẹ cũng góa chồng và gặp nhiều khó

khăn trong giáo dục cháu.
Em của em cũng có thể có tâm trạng tương tự. Sống với ngoại rồi đùng
một cái dì em đem nó về và rất cưng nó. Nó có thể hỏi tại sao thương mà
không nuôi nó từ nhỏ. Chắc chắn là dì em có hoàn cảnh riêng, nhưng trẻ con
không thể hiểu. Có thể em ấy không về thăm bà ngoại, vì giận ngoại sao lại
bỏ mình một lần nữa. Nhiều người còn chưa hiểu tính phức tạp trong sự phát
triển tâm sinh lý của một con người trong quá trình lớn lên. Sự ổn định của
môi trường gia đình rất quan trọng. Bắt trẻ nay ở chỗ này, mai ở chỗ kia
không khác nào bứng rễ một cái cây đang lớn, cho dù là ở với người thân. Sự
thích nghi với môi trường mới không dễ dàng...
Vấn đề là ở suốt quá trình ở với ngoại, mẹ em ấy có thường xuyên lui
tới thăm con và chứng tỏ tình thương của mình không? Hơn nữa, việc khám
phá sự thật về hoàn cảnh của em ấy phải từ từ, thay vì quá đột ngột.


Sự việc mẹ của em sẵn sàng kể hết cho em ấy nghe là tốt. Nhưng cách
làm phải hết sức tế nhị. Nhận ra sự thật này có thể là "quá tải" cho em ấy, nên
em ấy mới nói "không cần biết chuyện người lớn".
Chỉ có "sự thật mới giải phóng con người", nhưng phát hiện có thể
là một quá trình đầy đau khổ.
Không khéo ta có thể làm cho em ấy khổ thêm. Đề nghị dì em nên gặp
một nhà tâm lý để được giúp đỡ trong chuyện này. Theo em mô tả thì em của
em là một chàng trai thông minh, dễ thương, khôn ngoan. Sự sa sút trong
việc học sẽ được khắc phục khi vấn đề tâm lý được giải tỏa.

Đừng đặt cho mình mục đích sống quá thiển cận…
Thưa cô, cháu mười bảy tuổi. Gia cảnh cháu rất buồn: ba đã mất từ khi
cháu còn nhỏ, mẹ đi lấy chồng khác. Cháu ở với nội. Nhà nội nghèo,
cháu phải nghỉ học từ lớp 9. Cháu vào Sài Gòn tìm việc làm để có tiền
giúp nội. Trong thời gian ở đây, cháu có quen và thương một người con

trai hai mươi bảy tuổi. Anh ấy cũng ở quê vào làm ăn, hiện lành. Cháu
cảm thấy an ủi rất nhiều ở xứ lạ này, vì anh ấy sẵn sàng chia sẻ cùng
cháu mọi vui buồn, sướng khổ. Cháu yêu anh ấy, anh ấy cũng nói rằng
rất yêu cháu, nếu có việc gì không như ý xảy ra thì anh ấy chờ cháu lập
gia đình trước rồi mới đi lấy vợ. Nhưng mới đây anh ấy lại cho cháu
biết, anh ấy bị ba má bắt làm đám cưới với một cô gái ơ quê. Cháu cảm
thấy mình bị lừa dối nặng nề và không còn muốn sống nữa. Lần đầu
biết yêu, tưởng rằng sau bất hạnh của gia đình, anh ấy là chỗ dựa cho
cháu. Nào ngờ... Sao con trai cứ hay làm con gái buồn vậy cô? Bộ họ
lừa được tình yêu của con gái là hay lắm sao? Cháu đâm ra oán ghét
con trai nhiều lắm... Cháu phải làm gì bây giờ cho hết buồn, hết hận?

Chết chi uống vậy em khi ở tuổi mười bảy cuộc sống chỉ mới bắt đầu?
Lại càng uổng hơn khi em chết vì một chú nhóc hai mươi bảy tuổi đầu "bị mẹ


bắt" phải làm theo khi quyết định một việc quan trọng cho đời mình! Làm sao
em tìm được chỗ dựa nơi một người đàn ông như vậy? Nói cho vui thôi chứ
đó chỉ là cái cớ mà nhiều chàng trai đưa ra để thối thoát. Em nên cùng cô
xem xét lại toàn bộ vấn đề vừa xảy ra. Câu nói của anh ta: "Nếu có trục
trặc..." theo em là chứng tỏ tình yêu, nhưng cũng có thế là anh ta báo trước
sự trục trặc. Nhiều thanh niên nam nữ từ tỉnh lên thường cô đơn nên hay tìm
nhau đề dựa dẫm lẫn nhau. Có khi có tình yêu nhưng cũng có khi là tìm vui
qua ngày, chưa kể là sự lợi dụng nữa.
Tại sao con trai hay lừa dối? Đó là vì con gái hay cả tin! Vì sao con
gái quá dễ tin? Đó là vì nhiều bạn gái trẻ như em đặt cho mình một
mục đích sống quá thiển cận, nhỏ hẹp. Các em chỉ muốn cho bằng
được "bắt một tấm chồng" làm chỗ dựa.
Các em không trông cậy vào bản thân mà chỉ muốn một chỗ dựa nghĩa
là SỐNG LỆ THUỘC. Với tâm lý này khó mà không chủ quan để chưa gì mà

nghĩ rằng người ta yêu mình. Em không nên oán ghét con trai mà hãy nhìn lại
bản thân.
Mười bảy tuổi1 Con đường phía trước còn quá dài để bỏ cuộc. Mười
bảy ruồi, tuổi bẻ gãy sừng trâu - có nghĩa là các em còn rất nhiều tiềm năng
để chinh phục cuộc sống, nhất là chinh phục bản thân. Hãy nhìn lại và tìm
hiểu bản thân. Kế đó là chuẩn bị cho hạnh phúc tương lai một cách thiết thực.
Đó là một nghề chuyên môn để nuôi bản thân và tự tạo cho mình một vị trí xã
hội. Rất nhiều bạn trẻ trong hoàn cành khó khăn vẫn vừa làm, vừa học để
chuẩn bị tương lai. Em nên lấy đó làm niềm vui hiện tại và chỗ dựa thật sự
cho tương lai. Em nên tham gia các câu lạc bộ trẻ để làm phong phú đời sống
văn hóa tinh thần: đọc nhiều sách, nhất là sách học làm người. Nên chuẩn bị
để sống độc lập về kinh tế và tình cảm. Nếu có tình yêu thì sẽ là một tình yêu
đích thực, bình đằng, không ai dựa dẫm vào ai hay lợi dụng ai. Nếu không
gặp tình yêu, em vẫn sống thoải mái một cuộc đời có ý nghĩa.
Đừng tuyệt vọng vì chính em làm cho mình khổ, và cũng chỉ chính em
mới làm thay đổi sự việc.


… Cái duyên mới là yếu tố cầm giữ
Thưa cô, vì sao người ta lại lên tiếng phản đối những bạn nữ sinh dự thi
các cuộc thi có liên quan ít nhiều đến sắc đẹp? Tại trường cháu đang
học, có mấy chị đã đạt danh hiệu người đẹp, hoa hậu ảnh. Nay, mấy
chị đó đã ra trường. Theo suy nghĩ của cháu, không phải tất cả nữ sinh
đó bị các cuộc thi đó "dụ khị" vì thực tình mà nói, muốn dự thi phảii có
nhiều tiền lắm. Quần áo, son phấn và nhiều thứ khác nữa. Đặc biệt là
với các bạn dự thi, không chỉ có các bạn ấy muốn mà cả ba mẹ các bạn
ấy cũng đồng ý cho con cái đi thi và hết lòng hỗ trợ tiền bạc. Với những
người này học hành là mục tiêu theo đuổi và họ muốn tham gia các
cuộc thi thử thách về trí tuệ. Với những người khác, họ muốn tham dự
những sân chơi không có bài học, thế tạo sao mình lại chê trách? Cháu

nghĩ, dự thi sắc đẹp đâu phải là chuyện kém đạo đức? Những nhà tổ
chức cũng không nhằm tìm kiếm những cô gái kém đạo đức để trao
tặng phần thưởng và danh hiệu. Cách tổ chức cũng không nhằm tạo
nên những cô gái như vậy. Họ có là những cô gái như thế nào đó, trước
hết là do chính sự giáo dục của gia đình, phải không cô? Cháu và rất
nhiều bạn khác không hề có ước muốn trở thành hoa hậu, vì nhiều lý
do, nhưng cũng rất thích xem thi hoa hậu, thi duyên dáng, thi người đẹp
qua ảnh... Dù sao đó cũng là cuộc chơi vui vẻ thôi. Nhưng mà... đẹp!
Và cũng có tính chất thi thố, đâu phải dễ dàng lọt vào hàng đoạt giải
cao. Cháu chưa hiểu vì sao người ta lại không thích nữ sinh tham gia
các cuộc thi người đẹp? Mong cô giải thích giùm cháu...
Trái đất này mà không có cái ĐẸP thì nhân loại không biết làm sao mà
sống. Nhưng cái đẹp nằm ở mọi nơi, ví dụ một cánh hoa tươi thắm, một cảnh
thiên nhiên hùng vĩ, một em bé bụ bẫm, một cô gái có ngoại hình đẹp. Nhưng
những cái đẹp đem lại ý nghĩa sâu xa cho cuộc sống, giúp chúng ta hoàn
chỉnh nhân cách chính là cái đẹp tinh thần mà không có nó, đời sống của


nhân loại không thể duy trì được. Đó có thể là tình mẫu tử bao la, tình bạn, sự
dũng cảm hy sinh cứu người cứu nước, sự trung thực v.v...
Ở phụ nữ cần hai yếu tố: cái đẹp bên ngoài và cái duyên bên
trong. Đẹp là yếu tố thu hút còn cái duyên mới là yếu tố cầm giữ.
Bởi cái duyên xuất phát từ sự nhạy bén tinh thần, sự đôn hậu, khả
năng lắng nghe, thông cảm... để đối đáp một cách phù hợp.
Có những người không đẹp nhưng được nhiều người ưa thích, có
những người đẹp lại bất hạnh trên đường tình... Hồi nhỏ trong đám bạn học
của cô có một chị đẹp từ đầu đến chân, không chuyên viên thẩm mỹ nào có
thể tạo ra cái đẹp tự nhiên đó. Bọn con trai bu như kiến. Có điều dần dần họ
cũng dang xa. Vì biết mình đẹp, chị bạn cô lúc nào cũng muốn mình là trung
tâm, là cái rốn của vũ trụ. Đi chơi một đám mà người ta quên chị thì chị làm gì

đó để gây chú ý. Có lần trong bữa tiệc đông người, chị đập một chiếc bong
bóng để mọi người phải nhìn lại. Tụi này hồi đó học nước ngoài, xung quanh
chị toàn là những anh thạc sĩ, tiến sĩ. Rốt cuộc chị không thành hôn với người
nào. Sắc đẹp và người đẹp không có tội lỗi gì, nhưng chỉ quan tâm tới cái đẹp
bên ngoài thì có thể kéo theo những hậu quả không hay. Vậy đó, cái đẹp có
thể làm mất đi cái duyên, còn người có duyên không đẹp lại trở thành đẹp.
Em có để ý không, người thân của chúng ta không đẹp nhưng vì thương họ ta
nhìn riết quen mắt rồi thấy đẹp.
Trở lại chuyện thi hoa hậu ở tuổi học đường. Tuổi này sự hiểu biết
chưa đầy đủ, nhấn mạnh cái đẹp thể xác có thể làm cho bạn trẻ quên đi cái
đẹp toàn diện của nhân cách, coi nhẹ sự trau dồi kiến thức, sự chuẩn bị cho
mình một nghề nghiệp vững chắc vì ít ai sống bằng nghề hoa hậu.
Vả lại trong nền kinh tế thị trường hình ảnh thân xác phụ nữ bị khai thác
triệt để trong quảng cáo để làm giàu cho ai, em biết rồi. Các cựu hoa hậu
càng dễ bị khai thác bởi các thế lực thương mại nếu không ý thức giữ gìn
mình. Em nên đọc lại loạt bài trên báo Tuổi Trẻ xung quanh vụ "bán lúa non"
(đặc biệt bài của một cựu hoa hậu) và bài của cô (Thân xác PN món hàng
kinh doanh béo bở nhất) trên báo Phụ nữ và cả tờ Kinh Tế Saigon (2 số) do


các nhà doanh nghiệp viết để thấy rõ vấn đề phức tạp như thế nào. Những
bậc phụ huynh cổ vũ con ở tuổi học đường tham gia các cuộc thi hoa hậu là
họ chưa nhìn xa. Thi hoa hậu nói chung không có gì kém đạo đức, nhưng ở
tuổi học trò thì chưa nên và có những cách tổ chức thi có thể không có lợi cho
sự giáo dục trẻ.
Còn các nhà tổ chức thì theo cô, họ không quan tâm đến sự có hay
kém đạo đức của thí sinh. Các doanh nghiệp thì quan tâm đến sản phẩm bán
ra, những người khác thì có thể có mục đích văn hóa nhưng cũng có thể có
những mục đích tư lợi khác.
Cô hoàn toàn không chống thi hoa hậu vì đây là một hoạt động văn hóa

của toàn thế giới, đặc biệt đòi hỏi nơi người thi và nhà tổ chức trình độ TRÍ
TUỆ ngày càng cao. Vui biết bao khi ngày nào đó có những cô gái VN là hoa
hậu thế giới làm sứ giả hòa bình, cổ vũ cho trẻ em, giải phóng phụ nữ v.v...
Muốn được như vậy dân trí chung của ta phải được nâng lên để nâng tính
phê phán của dư luận, để các người đẹp quan tâm đến hoạt động trí tuệ hơn
và không để bị lợi dựng. Cô mong các cuộc thi cấp cao, chính quy ngày càng
được nâng chất để tất cả chúng ta nâng cao nhận thức.
Còn các cuộc thi hoa hậu tràn lan như hoa hậu phường xã, hoa hậu
học đường, thời trang công chức, thời trang "blouse trắng" thì ôi thôi, em biết
nó nói lên điều gì không? Đơn giản là sự quá nghèo nàn về ý tưởng cho sân
chơi và một trình độ dân trí nào đó. Em nhớ sưu tập các bài báo và rủ bạn bè
thảo luận.

Làm sao để giới trẻ và phụ huynh hòa hợp nhau?
Chuyên ăn mặc luôn là vấn đề để cháu và ba mẹ tranh luận. Cuối cùng,
cháu phải nghe lời vì mình là con, không được phép cãi. Cháu không
chọn những trang phục mà ba mẹ cháu chọn và ngược lại, trừ đồng
phục đi học, nhà trường quy định. Những bộ váy ngắn rất trẻ trung mà
báo chí, đài truyền hình giới thiệu ở các mục thời trang, cháu chọn kiểu


thích hợp với tuổi của mình để mặc đi chơi, đi dự sinh nhật, đi học
thêm... mà ba mẹ cháu cũng không cho. Ba mẹ cháu bảo cứ theo mấy
cái giới thiệu đó là hỏng bét! Nếu những trang phục ấy là xấu, hở hang,
phản cảm, là góp phần tạo cho con gái hư hỏng, thì tại sao báo, đài lại
giới thiệu và cũng không ít người mặc nó phô diễn trên sân khấu? Cháu
từng thấy trên báo một nhà thời trang nữ nổi tiếng của VN giới thiệu
những kiểu thiết kế mới với chất liệu rất mỏng và những đường cắt "sâu
xa", nhưng người mẫu lại để... ngực trần (không mặc áo ngực). Có thuê
cháu mặc, cháu cũng không dám dù trong mắt cháu kiểu ấy cũng đẹp,

cũng hấp dẫn lắm. Phải làm sao cho giới trẻ và phụ huynh hòa hợp
nhau trong sự chọn lựa cách ăn mặc mà báo, đài cũng đang góp phần
cổ vũ?

Thế hệ nào có gu thẩm mỹ ấy và cái gì không quen mắt dễ trở thành
chướng mắt. Mấy chục năm trước, chị bạn cô học ở nước ngoài còn mấy
chiếc áo đầm cũ, mặc trong nhà nên xài cho hết. Áo phủ đầu gối đoàng hoàng
mà mẹ chị ấy vẫn buồn lòng. Tội nghiệp mẹ, chị trở lại với đồ bộ quen thuộc.
Bởi thế, có cuộc tranh luận giữa em và mẹ về trang phục là điều dễ hiểu. Tuy
nhiên, ở tuổi em mà để người lớn chọn áo quần thì không hay, vì trong một
nền giáo dục tốt, tuổi nào phải tự quyết định theo khả năng của tuổi ấy với sự
tham khảo của người lớn. Nếu em có thói quen để cho người lớn định đoạt
một chi tiết nhỏ như áo quần, thì em có nguy cơ sống lệ thuộc trong các lĩnh
vực quan trọng hơn và sẽ khó mà trưởng thành.
Em cũng không nhất thiết phải làm theo báo chí, mà nên xác định gu
thẩm mĩ riêng của mình. Không phải vì xung quanh người ta mặc hở hang mà
mình phải bắt chước. Che hay khoe (thịt) tùy hoàn cảnh (như đi dạ hội, lên
sân khấu hay đi chơi) và quan trọng hơn là tùy nhân cách của mình như vóc
dáng, học thức, công việc vai trò trong xã hội.
Nếu theo dõi diễn biến của thời trang thì quanh đi quẩn lại chỉ có
một thứ "mốt"- không bao giờ "đề mốt" (hết thời) là mốt cổ điển, là


cách ăn mặc thật phù hợp với tư cách riêng và kín đáo. Kín đáo ở
đây là không làm cho mình nổi bật trong đám đông với màu sắc
quá rực rỡ hay xì-tin quá lập dị.
Hồi nhỏ cô đi học ở nước ngoài khá lâu. Và bây giờ thỉnh thoảng cô
cũng đi hội nghị ở nước ngoài và thấy sinh viên học sinh phụ nữ trí thức ăn
mặc đẹp nhưng không bị ám ảnh bởi thời trang như ta bây giờ. Còn quảng
cáo thì tràn ngập. Có lẽ họ đã lờn quảng cáo và quan tâm nhiều đến chuyện

học hành và sự nghiệp, nên ăn mặc dù cũng thích đẹp nhưng họ đặt thời
trang vào hàng thứ yếu.
Em hãy quan tâm tìm tòi và khẳng định bản sắc riêng của mình. Bạn trẻ
nên phân biệt các trang phục thường ngày và trang phục dạ hội hay sân
khấu. Có khi ta đá lộn sân: khi đi dạo phố mà ăn mặc như trên sân khấu. Mục
thời trang trên các báo có khi giới thiệu những hình ảnh đập vào mắt để gây
chú ý, mà quên rằng hàng triệu cô gái nhỏ sẽ xem đó là mẫu mực. Có những
mẫu áo được thiết kế nhưng có thể không bao giờ có ai mặc vì quá cầu kỳ.
Điều cần làm là chính bản thân các em phải tự khẳng định bản sắc
riêng của mình, phải hiểu rõ mình để chọn phục trang phù hợp và có bản lĩnh.
Quan trọng nhất là hãy chọn những say mê trong lĩnh vực tinh thần, mở rộng
kiến thức, trau dồi nghề nghiệp. Chừng ấy các em sẽ thấy nên làm đẹp cho
vui nhưng thời trang không còn là nỗi ám ảnh. Một điều em đừng quên: "Nhìn
vào trang phục của bạn, tôi sẽ biết bạn là người như thế nào!".

Làm sao “xen vào chuyện người lớn”?
Thường ngày bố mẹ em rất hòa thuận. Bố rất quan tâm đến mẹ và
chúng em. Nhưng có mỗi lần đi bỏ hàng cho cô H. về thì y như rằng bố
lại kiếm chuyện với mẹ, quát tháo bọn em và ăn cơm vội vàng, không
chờ cả nhà cùng ăn. Bố cứ như thế làm mẹ buồn, sút đi 5 ký. Chúng
em thương mẹ quá, chỉ sợ tan nát gia đình. Nhưng nói với bố làm sao
đây cho bố hiểu chúng em đang lo sợ. Nhiều lần chúng em xin bố cho