Phương pháp dạy dịch cho sinh viên hệ phiên dịch tiếng Trung Quốc

DAI HOC NGOAI NGlT- DAI HOC QUÒC GIÀ HA NOI
KHOA NGÒN NGtr VA VÀN HOÀ TRUNG QUÒC

Tén de tài :

PHtfdNG PHÀP DAY DICK
CHO SINH VIÉN HE PHIÉN DICK
TIÉNG TRUNG QUÒC

Nguòi chiì tri : Le Vàn Tam
Chù nhiém bo món ( J H P ngoai ngfr
Khoa Ngòn ngir va Vàn boa Triing Qii

Ma5o:QN.9909

•^'^100033 I
i

Ha Nói 1999-2000

I


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

LOI NOI DAU
Giàng day dicb là mot viec kbó trong giàng day ngoai ngu vi no d
bòi vàn dung càc tri thiic tóng hgp. Kboa Ngòn ngu va Vàn boa Trui
Qu6c co nbiem vu dào tao giào vién va càn bo bién, pbién dicb pbuc vu
ngbiep còng ngbiép boa va bien dai boa dat niróc. Dàp ung nbu càu trén, 1
pbién dicb ra dèi, dóng tbòi cung dat ra cbo nguòi day mot nbiem vu mói
dào tao cu nbàn pbién dicb. Mot loat càc giào trìnb mód duac bién soan tbi
buóng do nbu giào trìnb "Ly luàn dicb", giào trìnb ''Vàn bàn dicb HJ
Viet", "Vàn bàn dicb Viet Hàn",.v.v..
Vày là, pbuong buóng dói mói pbuong pbàp giàng day cung dà dU(
càc càn bo tó bo mòn dicb kboa Ngòn ngi! va Vàn boa Trung Quòc qu<
tàm rat kip tbòi. Trong mày nàm gàn day, cùng vói viec bién soan giào trìr
va tài lieu tbam kbào, kboa dà tó cbiic càc bòi ngbi kboa boc de rùt kii
ngbiem viec tbuc tbi giào trìnb tbeo pbuong buóng mói: "lày nguòi boc là
trung tàm" va viec tbào luàn ve pbuong pbàp giàng day cung dà trién kb
manb a càc tó, trong do co tó dicb. 'Tbucfng pbàp day dicb" cbo sinb vìi
bé pbién dicb tiéng Trung duoc bìnb tbànb trong mot bòi cànb nbu vay.
De tài này nbàm buóc dàu bé tbdng nbung vàn de ve pbuong pbi
day dicb a kboa Trung va viec tbuc bién cbuong trìnb giào trìnb mói cbo 1
pbién dicb. Viét de tài này trén co sa nbiìng tài lieu tbam kbào va tìnb bìr
tbuc té kboa Trung, cbùng tòi duac nbà truòng bò tra va dóng ngbiep dór
góp nbiéu y kién quy bau. Nbung do trìnb dò co ban cbàc con nhiéu tbi(
sót, rat mong duac su cbi giào cùa càc nbà kboa boc va nbung doc già qu<
tàm. cbùng tòi xin tran trong càm an.
Hànòi,tbàng 12-2000
Tbay mat nbóm tàc già:
Cbù nbiem de tài: Le Vàn Tàm
Cbù nbiem bo mòn Giào boc pbàp ngoai ngu
Kboa ngòn ngu va vàn boa Trung Quóc

PHANI. PHAN MÒ DAU
/v'

>c^ _ _ ^ _

>?>.

1. DAT VAN DE VE TAM QUAN TRONG CUA PHl/ONG PHAP
GIÀNG DAY NGOAI NG0NÓICHUNG VA GIÀNG DAY DICH
•

.

.

•

NÓI RIÈNG.
Trong nhiing nàm gàn day, phuang phàp day hoc (PPDH) nói chu
va phuang phàp day ngoai ngù" nói riéng duac dac biét chù y nghién ci
Nhiéu chuyén de hòi thào duac mò ra ò càc cà'p dò khàc nhau. Khoa h
giào due, ly luàn day hoc dai cuang, ly luàn day hoc mòn hoc dà duac b
dén nhiéu, vay ma thuc té vàn con nhiéu vàn de càn phài tiép tue nghi
cuu thuc nghiém.
Càc phuang phàp day hoc nói chung va giàng day ngoai ngiJ r
riéng dù duac cài tién bao nhiéu cùng vàn con khà nhiéu tón tai, dói h
chùng ta phài luòn luón luu tàm rùt kinh nghiém de luón dói mói.
Vàn de PPDH va phuang phàp day ngoai ngu là mot vàn de co qu
he dén chù truang dói mói giào due nói chung va dói mói giào due dai h

nói riéng theo tinh thàn Nghi quyét Trung uang 2 (Khoa Vili) cùa Dan
"Nàng cao dàn tri, dào tao nhàn lue va boi duong nhàn tài, trong dò co e
bò ngoai ngO de phuc vu su nghiép còng nghiép hoà, hien dai hoà e
nuóc."
Vói nhùng bién dóng cùa càc yéu càu phàt trién kinh té xà hòi dà e
hòi nhà truóng dai hoc hien dai phài dói mói còng tàc dào tao toàn di
trong dò co dói mói phuang phàp day hoc mòn hoc. Quan he giùa phua
phàp day hoc vói noi dung mòn hoc cùng vi thè ma dói mói theo. Néu tru
kia trong quy trinh giàng day là thày chi day cài thày co theo nói dung q
dinh, trò chi hoc cài thày cho theo noi dung cùng nhàc de rói làm kiém i
thi cu theo nói dung ày, thi ngàynay theo phuang huóng "lày nguòi hoc ìì
trung tàm", phuang phàp day này khòng con thich hap nùa. Ngày nay, e
tugfng hoc róng rài vói nhiéu muc dich khàc nhau, dói hòi nói dung


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

phuang phàp luón thay dói linh boat de dàp ùng yéu càu xà hòi. Chàng han,
tnróc kia hoc tiéng Hàn thi khòng thè khòng day chù Hàn, nhimg ngày nay
co nhùng nguói hoc tiéng Hàn ma khòng càn hoc chù Hàn, chi hoc phién
àm la tinh tiéng Hàn phó thòng va hoc nghe nói de làm àn buon bàn truc
tiép, vày thi day cho dói tugfng này phài co nói dung va phuang phàp riéng,
day càp toc theo mot nói dung dói khi gol là "mi àn lién" hay theo "phuang
phàp nhà binh".

Gàn day, càc nhà nghién cùu ly luàn day ngoai ngù nhàn ra ràng
phuang phàp giàng day thich hap khòng phài là cùng nhàc àp dat cho nguói
day va nguói hoc. Phuang phàp giàng day thuc chat duac xày dung va phàt
trién cùa chinh qua trinh giàng day, là két qua cùa su tàc dóng qua lai giùa
nguói day va nguói hoc, tài liéu day, nói dung chuang trinh hoc va càc boat
dòng cùng nhu càc nhiém vu day hoc thuc hién trong lóp hoc lién tue theo
thói gian. Dò là mot qua trinh nàng dóng, sàng tao de dat duac mot muc
tiéu nào dò trong qua trinh giàng day.
Quan he giùa phuang phàp day vói nói dung món dich trong day
ngoai ngù lai càng dói hòi linh boat. Bòi le dich là mot ky nàng tóng hgp
nén co quan diém cho ràng "Trinh dò ngoai ngù chù yéu thè hien ò khà
nàng dich, nàng lue nghe, nói, doc, viét, rót cuòc thè hién ra ò nàng lue
dich". Chinh vi le dò ma phuang phàp day ngoai ngù nói chung hay giàng
day dich nói riéng co tàm quan trong dac biét, là mot qua trinh "dóng",
sàng tao co tinh chat khàm phà, thich ùng theo "nói dung dòng".
"Noi dung dóng" kéo theo phuang phàp linh boat sé giùp cho nguói
day hiéu dugc nhùng y dinh va nguón lue cùa nguói hoc, nghla là giùp cho
chinh minh hiéu dugc nhùng gi ma nguòi hoc càn, nhùng gi ma ho thich
làm va ho co the làm dugc. Nguòi day sé giùp nguòi hoc the hién ró han
nhùng y dinh cùa ho de qua dò ho co the phàt trién càc nguón lue cùa minh.
Diéu khién su tham già tich cuc cùa nguói hoc theo huóng co sigi nhàt de
phàt huy tri lue, dò chinh là duòng huóng dói mói phuang phàp lày nguòi
hoc làm trung tàm. Duòng huóng này dòi hòi nguòi day co tràch nhiém:
3


- xày dung y thùc va phuang phàp cho nguòi hoc dich
- phàn tich nhu càu cùa dói tugng hoc de de ra dugc nói dung
thich hgp cho bò mòn dich
- lua chon phuang phàp giàng day phù hgp vói muc dich yéu càu

cùa dói tugng
Khi nguòi hoc y thùc dugc nhiém vu hoc tàp thi ho sé co hùng thù va
tràch nhiém tham già bài giàng, giò dich trén lóp cùng nhu bài tàp ve nhà
ho sé lao dóng thuc su, sé bang say tim tòi nhùng phuang phàp co hiéu qua.
Nguòi day càn phài phàn tich nhùng yéu tó chù quan va khàch quan cùa
nguòi hoc de biét dugc nguòi hoc càn hoc gi, dà co nhùng gi, rói mói xem
xét lai minh dà co nhùng gi, càn trao cho nguòi hoc nhùng tri thùc nào, theo
càch nào thi tot nhàt. Vi vày, trong duòng huóng lày nguòi hoc làm trung
tàm, viéc lua chon phuang phàp giàng day thuòng phùe tap hcm viéc xày
dung càc muc tiéu giàng day. Diéu này co quan he dén muc tiéu cu thè cùa
bó mòn dich va chuyén ngành dich.
Ve phuang phàp giàng day va muc tiéu dào tao bién phién dich.
Làu nay bò mòn dich thuòng dugc coi là món rèn luyén ky nàng tóng
hgp trong giàng day ngoai ngù. Vi thè, co nguòi cho ràng dành già trinh dò
ngoai ngù chù yéu thòng qua dich nói va dich viét. Dành ràng vay, song
chùng ta chua hàn dà quan tàm day dù mòn này. Bang chùng là viéc day
dich con thiéu nhiéu diéu kién càn thiét va chua phàn rò dich su pham va
dich chuyén nghiép. Bièu hién dièn hinh cùa càch nhin này là viéc xày dung
chuang trinh day dich theo he thóng chù diém song song vói he thóng cùa
chuang trinh day thuc hành tiéng, chi càn tàng so giò hoc dich lén dói vói
lóp phién dich.
Day dich su pham là mot boat dóng rèn luyén ky nàng su dung càc
yéu tó ngòn ngù, khòng dóng nhàt vói day dich theo phuang huóng dào tao
bién-phién dich. Nhu càu xà bòi hién nay dòi hòi chùng ta phài co mot
dòingù bién-phién dich chuyén nghiép a trìnb dò cao, dugc dào tao co bàn
co he thóng. Dùng truóc nhu càu dò, muc tiéu dào tao cùa chùng ta khòng

IL

Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

chi dùng ò viéc dào tao nhùng nguòi giòi ngoai ngù ma phài nhàm cung càp
cho xà hòi nhùng bién-phién dich vién chuyén nghiép co trinh dò hiéu biét
sàu róng, thuc hành dich giòi. Tuy vày, phài thùa nhàn ràng dòingù giào
vién cùa ta hién nay mói chi là nhiing chuyén già dào tao giào vién chù
chua phài là nhùng chuyén già dào tao phién dich. Do dò, phuang phàp
giàng day co tàm quan trong dac biét vói viéc thuc hién muc tiéu de ra.
Phuang phàp giàng day ò day khòng chi là he thóng nhùng nguyén tàc,
phuang thùc thuc hién muc tiéu ma con là nhùng quy dinh cu thè ve noi
dung phàn cùng phàn mém cuà chuang trinh, nhùng chù diém ngòn ngù va
giao tiép, nhùng thù thuàt càn thiét de tién hành càc boat dòng thuc hành
dich cho co hiéu qua. Nguòi day càn nghién cùu nàm vùng phuang phàp va
càn thuc nghiém de tim ra phuang phàp tòt nhàt trong day dich theo duòng
huóng dào tao bién-phién dich.
2. VÀI NET VE TÌNH HÌNH NGHIÉN ClTU
2.1 Tinh hình nghién cùru djch va day djch a nuóc ngoài
Hoat dòng phién dich dà eó tu làu, nbung de tim hiéu thuc chat boat
dòng dich là gi thi càc nhà ly luàn dang con nhiéu y kién rat khàc nhau va
thào luàn rat sòi nói trén càc tap chi va trong càc bào cào bòi thào chuyén
de.
Tmh hinh nghién cùu phién dich a Trung Quóc tu nàm 1980 dén nay
dac biét phàt trién. Theo so liéu cùa tàc già Hùa Quan va Vuong Khàc Phi
trong bài diém tinh hinh a tap chi "Day va nghién cùu ngoai ngù" so 1 nàm

1997 cho biét: tu 1980 dén 1997, Trung Quóc eó tòi khoàng 100 loai sàch
va giào trinh vói trén 6.000 luàn vàn bàn ve dich va day dich. Càc bài viét
va giào trinh tàp trung vào 8 chuyén de lón nhu: nghién cùu ly luàn phién
dich; dói chiéu ngù nghla va phién dich; nghién cùu ve vàn de day phién
dich, .V..V...

Ho eó hàn mot tap chi "Ngòn ngù va phién dich" (YU YAN YlT
FAN YI) de chuyén dàng nhùng bài viét xoay quanh ngòn ngù va phién

r


dich trong va ngoài nuóc, chua ké dén càc chuyén de bòi thào nghién cùu
càp tinh. Phài nói ràng rat nhiéu y kién quy bau ggi y cho ta thày nhùng
diéu càn thiét phài làm trong boat dòng dich va day dich. Hai nàm lién 1996
va 1997, ho dà tó chùc bòi thào chuyén de ve dich va day dich. Càc cuòc
bòi thào dà tàp hgp dugc mot lue lugng dòng dào tham già góm càc càn bò
phién dich, càc nhà giào due, càc giàng vién càc truòng dai hoc trong va
ngoài nuóc. Cuòc bòi thào do hiép hòi dich thuàt va hoc vién quan he quóc
té quàn giài phóng tó chùc tai Nam Kinh, thàng 11/1996, dà tap trung thào
luàn ve "y nghla cùa viéc nghién cùu ly luàn phién dich vói viéc day hoc"
va "chuang trinh giào trinh day phién dich". Cuòc bòi thào hoc thuàt phién
dich quóc té 1997 do Dai hoc ngoai ngù Bàc Kinh va Hiép bòi phién dich tó
chùc vói chù de: "Current trends in translation studies" va "Translation and
interculture communication" dà cung càp nhiéu thòng tin quy bau cho
nguòi làm còng tàc phién dicb va day dich.
2.2 Tinh hình nghién cuti phuang phàp day dich a Viét Nam
ò Viét nam, trong nhùng nàm gàn day, nghién cùu ve dich va phuang
phàp day dich cùng dugc chù y tói dàc biét là ò khoa ngòn ngù va vàn hoà
Anh-My va Trung tàm nghién culi phuang phàp kiém tra chat lugng cùa

truóng DHNN-DHQG Ha Nói. Càc tàc già dà néu ra nhùng càch nhin tóng
quan mói me ve dào tao bién-phién dich, ve co sa ly luàn va ky nàng giàng
day dich, phuang phàp day dich .v..v... Tàc già Nguyén Viét Tién, Trung
tàm NCPP-KTCC, cho ràng càn phàn biét dich su pham vói dich
chuyénnghiép va càn xàc dinh dùng mùc quan bé giùa ly thuyét va thuc
hành trong chuang trinh dào tao bién-phién dich, tu dò rùt ra he qua:
"Ve ty trong: giàm dén mùc tói thiéu so giò ly thuyét de dành cho
thuc hành va càc mòn bó trg so giò tói da." Nói dung ly thuyét khòng nén
dua vào chuang trinh càc mó hinh ly thuyét ngòn ngù hoc cùng nhu dich
thuàt qua chuyén sàu, qua phùe tap... Càn dàc biét chù trong nàng cao khà
nàng thuc hành tiéng. Viéc làm này co thè dugc tién hành song song vói càc


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

bó món bó trg nhàm trang bi thém cho sinb vién nhùng kién thùc chung ve
vàn hoà, kinh té, xà bòi..."'
Ca so ly luàn va thuc tién cùa chuang trinh va phuang phàp dào tao
phién dich tiéng Anh chuyén nghiép cùng dugc Le Hùng Tién va Ngò Vàn
Nghiém dua ra thào luàn trong cuòc bòi thào phuang phàp giàng day nàm
1998 dugc giói giàng day chù y coi dò là nhùng dóng góp tich euc cho viéc
dói mói phuang phàp day hoc bò mòn. a khoa Ngòn ngù va Vàn hoà Trung
Quóc, tàc già Nguyén Hùu Càu dà bién soan "Giào trinh ly luàn dich" va
Nguyén Vàn Dóng chù bién giào trinh dich Hàn Viét, Viét Hàn, dùng cho

giai doan de cao, dà dóng góp tich cuc cho viéc nghién cùu phuang phàp
day dich cùa khoa...
3. TUY VÀY, TÌNH HÌNH GIÀNG DAY DÒI HÒI CAN XÀY DUNG
"PHirONG PHÀP GIÀNG DAY CHO HE PHIÉN DICH"
Day là yéu càu truóc màt cùng nhu làu dai cùa khoa Ngòn ngù va
Vàn hoà Trung Quóc. Càc giào vién phu tràch bò mòn dich trong qua trinh
giàng day vàn luòn ra sue tim tòi phuang phàp rùt kinh nghiém giàng day
de ón dinh giào trinh va thóng nhàt càch day cho eó hiéu qua. Càc cuòc hòi
thào cùng dà va sé tó chùc trong pham vi tó dich cùng nhu khoa de tién tói
thóng nhàt nhCing vàn de chung ve phucmg phàp.
4. MUC TIÉU CÙA DE TÀI VA NOI DUNG CU THE
Thòng qua hòi thào, tóng két nhùng kinh nghiém ly luàn va thuc tién
de buóc dàu hinh thành Bó mòn phuang phàp giàng day dich Hàn Viét a
khoa ngòn ngù va vàn hoà Trung Quóc, nhàm phuc vu cho viéc xày dung ly
luàn phuang phàp giàng day tbeo huóng dào tao cu nhàn phién dich tiéng
Hàn a khoa ngòn ngù va vàn hoà Trung Quóc tbuóc DHNN-DHQG Ha
Nói.
De tài nhàm giài quyét càc vàn de sau:
Theo Nguyén Viét Tién, Trung tàm NCPP-KTCL trong bài "De co mot càch nhin tóng quan ve viéc dào
tao
bién phién djch".


(1). Tim hiéu va giói thiéu mot so vàn de ca sa ly luàn phuang phàp
day dich ò nuóc ngoài (chù yéu qua tài liéu Trung Vàn)
(2). Thóng qua diéu tra, thuc nghiém giào trinh, bòi thào rùt kinh
nghiém, de ra dugc nhùng net chù yéu ve chuang trinh giào trinh, phuang
phàp giàng day ón dinh trong khoa nhu de cuang chuang trinh mòn hoc
dich Viét-Hàn va dich Hàn-Viét co vàn bàn, he thóng nguyén tàc thù thuàt
giàng day trén lóp.

5. DÓI TU^ONG VA PHU^ONG PHÀP NGHIÉN CÙtJ, NOI DUNG CU
THE.
De tài này lày ca sa nghién cùu tu thuc tién giàng day a khoa Ngòn
ngù va Vàn hoà Trung Quóc truòng Dai hoc ngoai ngù - Dai hoc quóc già
Ha Nói là chinh, dóng tbòi cùng mò róng pham vi trao dói vói càc khoa
trong truóng va tim hiéu tbuc té càc khoa Trung càc truòng dai hoc trong
nuóc nhàm hoc tàp kinh nghiém cùa dóng nghiép.
Dua trén co sa dò, phuang phàp chù yéu là nghién cùu càc thành tuu
ly luàn trong va ngoài nuóc de giói thiéu tóm tàt càc vàn de ly luàn day
dich, diéu tra két qua càch khoà hoc sinb ra truòng va tbuc nghiém chuang
trinh giào trinh khoa bién soan theo tinh thàn dói mói va theo muc tiéu dà
néu ó trén. Vói muc tiéu va phuang phàp dà trinh bay, nói dung cùa de tài
góm:
Chuang 1. Ly luàn chung/trinh bay mot so vàn de ve phuang pbàp
giàng day dich nhu: Co sa khoa hoc, nói dung phuang phàp, giào trinh
giàng day, giàng day trén lóp, kiém tra dành già .v..v...
Chuang 2. Day dich a he phién dich
Trong chuang này, sé trinh bay mot so vàn de ve phuang phàp day
dich a khoa Trung va phuang phàp giàng day a bé phién dich nhu: Càu trùc
mòn hoc, thiét ké chuang trinh giào trinh, càc thù thuàt giàng day, .v..v...
Cuòi cùng là hòi so y kién de xuàt cho viéc cài tién day dich a khoa
Ngòn ngù va Vàn hoà Trung Quóc hién nay.

S


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu

lieu mien
mien phi
phi

PHAN n. NÓI DUNG
CHirONG 1:
MOT SO VAN DE VE DICH VÀ PHlTONG PHAP
GIÀNG DAY DICH
1. CO s o KHOA HOC...
Phién dich là mot boat dóng phùe tap co thè nghién cùu duói càc góc
dò khàc nhau nhu vàn hoc, ngòn ngù, tàm ly, nhàn thùc, truyén bà, giao luu
vàn hoà .v..v... Theo truyén thóng phàn nhiéu nguòi ta nghi dén viéc dich
ngoai ngù ra tiéng me de hoae tu tiéng me de ra ngoai ngù trong hoc ngoai
ngù va trong boat dòng giao tiép giùa càc ngòn ngù thòng qua phién dich
dugc coi nhu là hành vi giao tiép dàc thù de nhàn loai truyén dat thòng tin
cho nhau.
Hoat dóng phién dich eó tu làu nbung càch giài thich xua nay thuòng
khòng thóng nhàt. Càc hoc phài nghién cùu phién dich thuòng xuàt phàt tu
càc góc dò khàc nhau.
- Hoc phài vàn nghé thi cho ràng dich là su chuyén dói phong
càch chù thè.
- Phài ky hiéu xà hòi hoc thi cho ràng dò là su chuyén dói vàn
hoà xà bòi.
- Phài giao tiép cho ràng dich là su chuyén dói tin tue.
- Phài ngòn ngù hoc thi cho ràng dich là su chuyén dói lòi nói
hai ngòn ngù.
Vào nhùng nàm 60-70 là tbòi ky ly luàn dich phuang Tày phàt trién
ruc rò ma tiéu bièu là su tranh luàn cùa phài ngòn ngù hoc va phài vàn
nghé, càch bièu va dành già tiéu chuàn va phuang phàp dich thuòng khàc
nhau. Màc-ti-na (Phàp) va Fé-dó-róp Ba-khu-da-róp (Lién Xó) xuàt phàt lù

góc dò ngòn ngù hoc thi cho ràng phién dich là "mot hoat dóng tiép sue vói

3


mot loai ngòn ngG kbàc", ràng "vàn de pbién dicb cbi co tbé giài quyét
trong pbam vi ngòn ngii."
Nbà ly luàn boc già Gali (Pbàp) va nbà ly luàn pbién dicb Casogbin
(Lién Xò) xuàt pbàt trù quan diém vàn ngbé tbi cbo ràng pbién dicb vàn boc
là boat dòng vàn boc, là mot bién tuong vàn boc. Gàn day, nbiéu giào trìnb
va tàc pbàm cbo pbién dicb là mot kboa boc ngòn ngiì, tiéu biéu là
Magurdanop trong cuòn "ngòn ngO va pbién dicb" dà dinb ngbia pbién dicb
là "qua trìnb cbuyén dói boat dòng co tinb lién quan cùa mot ngòn ngit sang
boat dóng co tinb lién quan cùa mot ngòn ngu kbàc ma vàn dàm bào giù
nguyén y ngbia noi dung cùa no.
ò Trung Quoc trong mot tbòi gian dai cung co su tranb luàn ve vàn
de dicb là mot kboa boc bay ngbé tbuàt. Su tbuc là dicb kbòng tàcb ròi
ngòn ngu. Ngbién cihi dicb va ngbién ciJu ngòn ngu co lién quan màt tbiét
vói nbau, nbung ngbién curu dicb kbòng cbi là vàn de ngòn ngij' tbòng
tbuòng cbung ma là quy luàt kbàc niia, nbu quy luàt tu duy va pbuong pbàp
trong qua trìnb pbién dicb. Nói nbu LéNin là : "Tu tuong cùa dicb già pbài
tiép càn vói dói tuong duac pbàn ànb (ture nguyén tàc) de dicb già tài bién
duoc tbóng nbàt bìnb tbiic va noi dung nguyén tàc rói mói sàng tao ra mot
cbinb tbé ngbé tbuàt tuong tu nguyén tàc."
Nói gon lai là: Pbién dicb là boat dòng co noi dung tu tuong duoc
biéu dat qua ngòn ngu vàn boc cbuyén sang càcb biéu dat bang mot ngòn
ngii vàn boc kbàc.
Là mot boat dòng dièn ra trong mot qua trìnb pbùrc tap co quy luàt,
dicb va day dicb nói cbung va day dicb Hàn Viét nói riéng co co so kboa
boc riéng cùa nò.

1.1 Ca sa ngòn ngur hoc: Dicb va day dicb là su so sành hai ngòn
ngu ò càc càp dò ngu lieu va ky nàng cbuyén tài thòng tin.
Khi bàn ve dicb va day dicb càc hoc già thuòng nhàc dén tiéu chuàn
"Tin, Dat, Nbà". Truóc bét là tin, bàn dicb (dicb viét) hay lòi dich (dich nói)
pbài làm sao truyén dat duoc nói dung y nghla ngòn ngu nguón sang ngòn

10


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

ngù dich là chù yéu. Qua trinh này dòi hòi dich già suy nghi tói yéu tó ngòn
ngù nguón co gi tuang duang vói ngòn ngù dich eà ve hinh thùc két càu làn
két càu ngù nghla de Igi dung, dóng tbòi phài tim ra nhùng net khàc biét de
tim càch xù ly. Viéc so sành ngù liéu trong qua trinh dich va day dich de
tim ra su gióng va khàc nhau giùa hai ngòn ngù eó thè dugc bó trg boi càc
thành tuu cùa ngòn ngù hoc so sành, nhung qua trinh dicb va day dich là
qua trinh xù ly cu thè, cbo dù ngòn ngù ho so sành eó két qua cu thè ti mi
dén dàu chàng nùa cùng khòng thè nào du kién lièt ké hét moi mò hinh
trong muón vàn tinh huóng khàc nhau. Vi thè, nhà phuang phàp dich cùng
là nhà ngòn ngù hoc so sành hay chi it cùng góp phàn bó sung cho két qua
so sành ngòn ngù hoc. Hoat dòng phién dich va day dich thuc chat là boat
dóng dói chiéu so sành càc thành phàn tin hiéu ngòn ngù trong ngòn ngù
nguón de tim ra càch bièu hién sang ngòn ngù dich, tu càc yéu tó lòi nói

nhu ngù àm, tu vung, ngù phàp dén qua trinh tu duy.
Qua trinh boat dòng phién dich va day dicb là qua trinh tu duy va
huóng dàn tu duy - mot qua trinh tu duy dàc biét khàc vói càc loai tu duy
khàc, khòng phài tu duy trìjru tugng duy nhàt ma là tu duy bao barn su giao
thoa tu duy hinh tugng tu duy linh càm, tu duy giao thoa ngòn ngù nguón
va ngòn ngù dich. Néu nhu ngòn ngù thù nhàt là tiéng me de, ngòn ngù thù
hai là ngoai ngù, su phàt trién cùa ngòn ngù thù nhàt gàn nhu tuang dóng
vói tu duy, thi su hinh thành va eó dugc mot ngòn ngù thù hai khòng don
giàn ma lai dièn ra trong qua trinh so sành vói ngòn ngù thù nhàt; thành thù
boat dòng tu duy theo mot phuang tién ngòn ngù mói (tue ngòn ngù thù
hai) bao giò cùng thòng qua phuang thùc so sành dich ngàm trong oc. Diéu
này là mot thuc té buóc càc nhà phuang phàp truc tiép phài thùa nhàn ràng
khòng thè loai trù tiéng me de trong giàng day ngoai ngù ma ehi co thè theo
nguyén tàc Igi dung yéu tó tich cuc va han che su can thiép cùa tiéng me de,
bòi duòng nàng lue tu duy bang ngoai ngù ma tbòi. Cho nén, day ngoai ngù
nói chung va day dich nói riéng chinh là cbuyén nhanh qua trinh so sành
dói chiéu hay nói khàc di là cbuyén nhanh ky nàng tu duy bang phuang tién

II


ngòn ngù" thù nhàt sang ngòn ngù thù hai hoàe nguge lai. Khi doc mot càu
hoac mot doan vàn, mot bài vàn bang tiéng nuóc ngoài nguòi ta lién he
ngay dén càch bièu hién nò bang tiéng me de. Càc thóng tin dà dugc hinh
thành trong nào cho càc két qua so sành rói cbuyén thành càc tin hiéu ngòn
ngù. Nguòi ta lua chon càc màu lòi nói thich hgp de cbuyén tài càc thòng
tin ra ben ngoài thành lòi vàn (dich viét) hay lòi nói (dich nói). Cùng vi thè
ma mó hình phién dich dugc xày dung trén co sa ly luàn ngòn ngù hoc
thuòng khòng miéu tà dùng bàn chat cùa phién dich: Su cbuyén dói giùa hai
loai ngòn ngù tue là qua trinh tu duy trong khi dich dòi hòi su so sành hai

ngòn ngù ò càc càp dò rói chuyén tài thòng tin hai chiéu tuy theo muc dich
cùa còng viéc. Day dich là day càch so sành nhanh nhàt, càch tu duy nhanh
nhàt de chuyén tài thòng tin.
1.2 Ve ca sa tàm ly xà hòi.
Dich va day dich là su so sành trang tbài tàm ly va vàn boa eó quan
he dén ngòn ngù.
Khi nghién cùu phàn tich hành vi cùa qua trinh phién dicb càc nhà
tàm ly ngòn ngù cho ràng qua trinh phién dich là qua trinh tu duy gàn bó
vói nhàn thùc bièu hién ra bang hành vi. Phàn tich hành vi phién dich xuàt
phàt tu ngòn ngù va tàm ly hoc hành vi. Su kieh thich dàn dén nhùng phàn
ùng tu ben trong ra ben ngoài. Hành vi phién dich phu thuòe vào trang tbài
tàm ly mói truòng va nhàn tó ngù cànb. Qua trinh tu duy phién dich va hành
vi phién dich dugc thiét làp theo nhùng quy tàc nhàt dinh: thòng bào mieng
va tu duy àm thanh a mùc dò nào dò dói ùng vói qua trinh tu duy ma tu duy
àm thanh phàn lón ànb huóng dén qua trinh tu duy ben trong va nguac lai.
Vàn de gap phài trong phién dich thuòng là giài quyét tùng buóc, nguòi
dich khòng phài eó ngay lòi dich thich hgp ma phài lue tim trong ky ùc
mang tin tue de eó ddàp àn làm tbòi rói "uu hoà" lòi dich dàn dàn. Trong
qua trinh ày này sinb su so sành khòng chi là nhùng yéu tó ngòn ngù,
nhùng màu lòi nói ma con là nhùng hành vi vàn hoà xà bòi. Chàng han khi

12


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi

phi

giao tiép khòng chi là chon màu càu, màu lòi nói ma con là càch nói, ngù
diéu nói theo hoàn cànb ngòn ngù va dói tugng giao tiép. Cùng là càu chào
NIN HAO (.Y4>.."^:^.) cùa tiéng Trung Quóc, nguòi dich phài lue tim trong
ky ùc de eó lòi dich thich ùng vói hành vi nguòi nói là nguòi Trung Quóc
vói dói tugng là nguòi Viét nam thàn màt hay khàch sào xà giao. Vi vày
NIN HAO eó thè là: chào bàc, chào òng, chào ngài... Cùng là càu nói: NI
KÀN SHEN ME ? eó thè dich là "càu xem gi thè?" hay "mày nhin cài
gì?" bòi vi giong nói va tbài dò cùa nguòi nói trong nhùng ngù cànb khàc
nhau thi y nghla rat khàc nhau. Nguòi dich va day dich (eà dicb viét va dich
nói) càn phài suy nghi qua trinh dièn bién tàm ly xà bòi de lua chon cbuyén
dói càc nguyén màu tu ngòn ngù nguón sang ngòn ngù dich. Nguòi dich va
day dich dùng truóc su so sành giùa dóc già (hoac thình già) nguyén tàc
(hay ngòn bàn) vói dóc già (hay thinh già) dicb vàn (hay lòi dich); su gióng
nhau va khàc nhau giùa càc loai dóc già dich vàn va dóc già nguyén vàn
(néu là dich viét), thinh già lòi dich va thinh già lòi nói ngòn ngù nguón là ò
lich su boi cànb vàn hoà hién thuc dai song phong tue tàp quàn thuòng ànb
huòng dén nói dung thòng bào. Do vày, dich già va nguòi day dich phài suy
nghi giao tiép ngòn ngù giao tiép ma cbù thich cho lòi dicb néu khòng sé eó
su bièu làm. Bòi vi trong mói chù mói bang thuòng chùa dung y nghla phu
ma trong nguyén vàn thi rò ràng con trong lòi dich thi khó ly giài. Chuyén
ké ràng eó hai va chòng mot giào su Trung Quóc ra san bay dòn nguòi ban
là giào su My, sau khi chào hòi vi giào su My khen bà vg giào su Trung
quóc: Ni zhang de ben piào liang (.i^\^.ii..f<%...ì^..^....), nguòi phién dich
djch nguyén vàn càu "You are beautiful" y là "Bà rat dep". Vi giào su
Trung Quóc khòng bièu dò là càu khen xà giao, lién bào nguòi phién dich:
"Bà ày dep ò chò nào", khién vi giào su My ngó ra bào: "Tòi nói thè chù
biét bà ày dep chò nào, dep tu dàu dén ehàn...". Càu chuyén co ve buon
cuòi ày khién ta luu y dén viéc dich va day dich khòng phài chi thòng bièu

ngòn ngù là dugc ma dòi hòi phài thòng hiéu vàn hoà phong tue lién quan


dén ngòn ngù de so sành tim ra nhùng lòi dicb thich hgp va lòi giài thich
dùng lue.
1.3 Ve ca sa phuang phàp cùa day dich.
Day dich là day su chuyén tài tin tue truc tiép hoàe giàn tiép thòng
qua nhùng nguyén tàc nhàt dinh. Su cbuyén tài tin tue dù bang vàn bàn hay
truc tiép lòi nói déu phài xuàt phàt tu co so ngòn ngù va tàm ly xà bòi nhu
dà nói ò trén. Song day cho ai theo muc dich gi vói phuang huóng va
nguyén tàc giàng day ra sao là diéu ma nhà phuang phàp phài suy nghi
truóc hét. Nói khàc di là phài càn cu vào dói tugng giàng day va yéu càu
cùa viéc day va hoc de tién hành phuang phàp giàng day. Dói tugng khàc
nhau vói muc dieh hoc khàc nhau sé phài thiét ké chuang trinh tóng thè
khàc nhau, theo nhùng nguyén tàc khàc nhau, rói tu dò ma xàc dinh nói
dung chuang trinh, lua chon tài liéu sàp xép he thóng day theo càc giai
doan thich hgp de lua chon phuang phàp giàng day thich hgp, vàn dung càc
thù thuàt thich hgp . nhu vày, thi su luyén tàp viéc cbuyén tài tin tue mói co
hiéu qua.
Ve dói tugng day thi eó thè phàn làm hai loai lón là: day dich su
pham vói y nghla là day mot ky nàng tóng hgp trong day ngoai ngù. Loai
thù hai là day phién dich vói y nghla là dào tao phién dich cao càp trong
truòng Dai hoc ngoai ngù. Hai dói tugng này sé phài di theo hai duòng
huóng khàc nhau. a dói tugng mot là phó bién, bàt eù ai day hoc mot ngoai
ngù nào a bàt eù giai doan nào cùng déu phài tién hành dich luyén tàp càc
ngù liéu de rèn luyèn viéc chuyén dói ky nàng lòi nói tu ngòn ngù này sang
ngòn ngù kbàc. Co thè dich viét, eó thè nghe dicb nói (eà dich xuói va dich
nguge); vói muc dich là luyén tàp de cùng eó va vàn dung ngù liéu hoc
dugc. ò dói tugng hai tbi muc dich phài dinh huóng ngay tu bàt dàu va néu
eó thè thi sau giai doan ea sa càn phài xàc dinh muc tiéu a pham vi cu thè

han eó tinh chat chuyén ngành, chàng han: dich vàn hoc, dich ky thuàt,
dich my thuàt .v..v... nhàt là giai doan cuòi truóc khi tot nghiép di thuc tap.

14


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

Tu dinh huóng dich chuyén ngành nhu nói trén ma viéc xàc dinh nói
dung hình thùc thè loai ò càc càp dò càn dugc vach ra cu thè va ngay viéc
bién soan giào trinh cùng phài eó hai phàn là phàn cùng va phàn mém. Phàn
cùng là phàn cung càp nói dung tuang dói eó dinh theo trinh dò va dua trén
ca so so sành hai ngòn ngù de chon càc màu ngòn ngù nguón vói ngòn ngù
dich, con phàn mém là phàn cung càp nói dung càp nhàt vói nhiing ngòn
bàn luòn thay dói, bàm sàt thuc té cuòc song de dàp ùng kip tbòi nhu càu
sau khi hoc sinb tòt nghiép ra truòng bàt tay vào cbuyén ngành dich khòng
qua bó ngó, trành dugc su cbuyén tài thòng tin sai lac.
Tu viéc xàc dinh dói tugng va dinh huóng phién dich nhu dà trinh
bay ò trén ta eó thè rùt ra mày net ve co so cùa phuang phàp day dich là:
- Day dich phài eó thiét ké tóng thè chuang trinh trong dò vach
ra phuang huóng muc dich nguyén tàc tuong dói cu thè ò càc càp dò va
phàn rò muc tiéu cùa hai loai dich.
- Viéc bién soan tài liéu day va hoc càn dugc luu y tu hai góc dò
chung va riéng. Tài liéu day dich chung cho bàt cu nguòi nào hoc ngoai

ngù va tài Uéu day cho nguòi hoc ngoai ngù de làm phién dich.
- Viéc giàng day trén lóp càn dugc tién hành nhu làm còng tàc
dich thuàt thuc su.
- Viéc kiém tra dành già két qua cùng phài xem nhu là tuyén
chon phàn loai phién dich, sàp xép còng viéc theo khà nàng.
Nhùng vàn de ve phuang phàp day dich sé dugc trinh bay ky ò phàn
2 chuang này.
1.4 Djch va day dich Hàn Viét là mot kboa hoc, mot nghé thuàt. Ai
cùng biét ràng djch Hàn Viét trong mot tbòi gian dai tùng là mot hoat dòng
xuàt hién som nhàt lién tue cho tói ngày nay. Bòi le tiéng Hàn dugc day a
Viét nam som nhàt, tùng là thù tiéng eó ànb huòng sàu dói vói tiéng Viét;
chù Hàn tùng dugc dùng làm vàn tu ehinh thóng trong càc vàn bàn nhà nuó
càc triéu dai phong kién Viét Nam va trong càc sàng tàc vàn hoc thòi phong
kién. Tuy vày, nghe nói Ho Quy Ly dà dich thién "Vò dat" trong Kinh Thu
15


ra chù Nòm va viéc dich chù Hàn ra chù Nòm hay chù quóc ngù cùa càc
dich già xua nay con de lai thàt là nhiéu dich pham. Su hinh thành va phàt
trién cùa dich Hàn Viét phài coi là mot khoa hoc, mot nghé thuàt. Là mot
khoa hoc, dich Hàn Viét bao góm nhiing tàc pham dich ó dù càc thè loai
vàn tha ma trong dò chùa dung nhùng nói dung tu tuang triét hoc, khoa
hoc, eà Dòng Tày kim eó. Nguòi doc thòng qua dicb pham linh bòi dù càc
linh vue khoa hoc vói mot phuang phàp khoa hoc dà dành, song de eó dugc
su Imh bòi day dù càc tri thùc qua bàn dich thi khòng phài là chuyén de
dàng. Néu khòng dich chinh xàc thi làm sao linh bòi chinh xàc dugc. Tìmg
eó nhiéu giai thoai ve dicb sai y nghla tu vung do khòng bièu dùng hoac
khòng nàm cbàc ngòn ngù góc, chàng han tu ma shang (.^..-fe) vón nghla là
'""lién, ngay làp tue''' thè ma eó nguòi dà dich là "lén ngua" trong càu: Ma
shang guò he {....£.. J^..lì..k?}

) (dùng ra là ''Sang song ngay''). Gàn

day trong phim truyén hinh Trung Quóc eó càu "Wó bù xu m qiì chuàh
liàn" ( ^ l . l t . # . ^ . . l i ^ . ) vón là "Tao khòng cho phép mày di (bàt ré) xàu
chuòi nùa" thi nguòi dich khòng hiéu hién tugng thòi Càch mang vàn hoà
Trung quóc nén dà dich là: "Tao khòng cbo mày di Xuyén lién". Cu chiù
khó tim doc dói chiéu thi thày vò khói chò nhàm làn. Diéu dò chùng tò ràng
de dàm bào ehinh xàc cùng là khoa hoc rói. Con dich thè nào cho hay cho
sàng sua thi chinh yéu càu ve tiéu chuàn dich thuòng dugc moi nguòi bàn
nhiéu dén là Tin, Dat va Nhà.
Dich nhu thè nào cho "Dat" va "Nhà" xin khòng bàn ó day ma chi
xin luu y ràng "Dat" hay "Nhà" chinh là muón yéu càu eà ve tiéu chuàn
khoa hoc làn nghé thuàt dicb, ma nghé thuàt dich dugc thè hién rò rét nhàt
trong dich tha Hàn. Chùng ta tùng biét dén mày bàn dich "Chinh phu
ngàm" Hàn ra "Chinh phu ngàm" Nòm va eó nhiéu bài tha Duòng dugc
nhiéu dich già dich ra vói nhùng ve hay khàc nhau. Dò chàng phài là nghé
thuàt dich khàc nhau hay sao? Duong nhién, nghé thuàt cùng là khoa hoc,
va bàn dich eó nghé thuàt cao thi cùng co nghla là phài dàm bào tinh khoa
hoc. Dò là khoa hoc ve su dung ngòn tu trong dich thuàt. Con viéc day dich

16


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi

phi

Hàn Viét nhu thè nào de vìjr dàm bào tinh khoa hoc lai vùalhe hièh~rrghe
thuàt cao là mot viéc khà khó khan phùe tap, dòi hòi nguòi day phài tinh
thóng hai ngòn ngù Hàn Viét de eó càch dat dàn nguòi hoc dat dugc càc
tiéu chuàn Tin, Dat, Nhà nhu nguòi ta thuòng bàn. Chùng tói xin khòng bàn
ò day ve tiéu chuàn Tin, Dat, Nhà, nhùng kinh nghiém thuc tè cho hay là
mot bàn dich khòng sua nhiéu làn thi khó ma "tinh" dugc. khòng got rùa thi
dich già sé chi nhin chù ma doàn nghla, dich vàn, khó eó eà tinh va sàng tao
dugc, nhung qua tuy y thi màt cbù "Tin" roi vào hinh thùc sé màt tinh
nghiém tue. Cài khó cùa dich là ò chò nò vùa là nghé thuàt vùa là khoa hoc.
Tinh khàch quan, tinh khoa hoc kbòng chi bièu hién ò viéc nàm vùng tbuc
su tiéu chuàn trong qua trinh dich ma bièu hién ò viéc xù ly dùng mùc càc
màu thuàn trong phién dich nhu chon ngòn tu, chon kièu càu, chon hinh
thùc càu .V..V... Co bài tha Duòng nguyén theo luàt bàt cu hay tu tuy et ma
dich ra tha lue bàt thi hay han dich thè luàt là vi sao? Chinh là vi nguòi dicb
dà thè hién dugc tài nghé chon ngòn tu cùa minh. Nguòi day dich truóc hét
nén làm còng tàc dich thuàt thuòng xuyén de tich luy kinh nghiém rói
truyén thu kinh nghiém cbo lóp nguòi sau dàm bào tinh khoa hoc va nghé
thuàt dich. Dich va day dich Hàn Viét... là mòn khoa hoc va nghé thuàt eó
tinh dac thù va eó nguyén tàc riéng. Bòi le hai ngòn ngù Hàn va Viét co
nhiéu diém gióng nhau, néu ta khòng thày hét thuàn Igi này thi khòng biét
Igi dung, nhung néu Igi dung khòng dùng mùc sé thành lam dung, chàng
han hién tugng lam dung tu Hàn Viét; Lai eó truóng hgp lam dung dich
tuang duang càc tu, càc két càu tao nén nhùng càu khòng phù hgp vói thói
quen ngòn ngù Viét. Day ehinh là su vàn dung hai hoà chon bò linh hoat
trong tiéu chuàn phién dich ma dicb già hay nguòi day dich nào cùng déu
biét rò va tùng trai qua. Vi du: Bàc Ho nói "càc chàu dàn quàn gài" tuang
duang vói "nìì min bihg (...) thi dugc, chù ta khòng nén bàt chuóc ma nói
"càc ban sinh vién gài" nu dà xue'^sheng (.^..-^.J'..'^.) ma nói "càc ban nù

sinb vién" hay "càc ban sinh vién nù" mac dù nù hay gài trong tiéng Viét
dich sang tiéng Hàn vàn dich là nù imx'k.). Nhùng quy tàc co dinh ma nguòi

17


\~ ^s
xua dà
long két nhu: tàng giam tu ngù, rùt gon chuyén dòi tu va thù tu, dòi

tu tinh, càt bót càu, hgp càc y càu, chuyén dói hinh thùc càu phù dinh sang
càu khàng dinh, càu bi dóng sang càu chù dòng .v..v... déu eó thè dugc àp
dung trong dich va day dich Hàn-Viét. Dò cùng là khoa hoc va nghé thuàt.
Nói tóm lai dich va day dich Hàn Viét eó co sa khoa hoc a nhiéu bó
mòn lién quan nhu ngòn ngù hoc, tàm ly hoc, xà bòi hoc, phuang phàp hoc
V.V.. là mot mot khoa hoc càn dugc nghién cùu nhiéu han de dàp ùng kip
thòi vói nhu càu xà hòi dòi hòi ngày càng nhiéu, càng cao là: dào tao mot
dói ngù càn bò dòng dào eó chat lugng dich cao han nùa.
2. MOT SO VÀN DE VÉ P H U O N G PHÀP DAY DICH
Qua trinh day hoc thuòng dugc càc nhà nghién cùu xàc dinh eó bón
khàu lón là: thiét ké tóng thè chuang trinh, bién soan tài liéu giàng day va
tham kbào, tó chùc giàng day trén lóp va tó chùc kiém tra dành già chat
lugng bó mòn. Phuang phàp giàng day dich cùng khòng ngoài viéc thuc
hién bón khàu lón dò.
2.1 Thiét ké tóng thè va chuang trình
2.1.1 Muc dich - phuang huóng - nguyén tàc
Là khàu quan trong nhàt, làm duòng huóng chi dao toàn bó qua trinh
day hoc. Ngày nay duòng huóng lày nguòi hoc làm trung tàm dugc moi
nguòi thào luàn va còng nhàn ràng dò là duòng huóng dùng dàn nhàt xuàt
phàt tu nhu càu thuc tè xà boi. Chùng ta dang song trong thói dai bùng nò

thòng tin, nguòi ta uóc chùng mói ngày eó bang triéu thóng tin ra dòi, vi thè
ma nói dung va phuang phàp giàng day trong càc lóp hoc truyén thóng sé
phài luòn thay dói. a góc dò thiét ké chuang trinh theo dinh huóng lày
nguòi hoc làm trung tàm cùng phài thè hién ò nhiéu khia canb trong dò
quan trong nhàt là càc mòn hoc trong mot ngành hoc phài da dang mém
déo de nguòi hoc phài hoc càc mòn bàt buóc , eó mot pham vi lua chon
róng lón khòng chi trong pham vi chuyén ngành ma con ò cà pham vi da
ngành lién quan trong thói gian nhàt dinh, tham chi trong suót cuòc dòi.

18


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

Xem nhu thè, dù thày viéc thiét ké chuang dtrinh mòn hoc dich phài gàn
vói nhùng boat dóng jkinh nghiém trong thuc tè, nghla là phài thiét ké de
nguòi hoc phài hoc dugc cài ma ngoài xà bòi dang càn chùng khòng chi hoc
cài ma thày eó. Han nùa, qua trinh day hoc là qua trinh cà thày trò cùng
dugc nàng cao su hiéu biét nhu eó nhàn gol là "giào hoc tuang truang"
(J.^.'S.M.t). Vi vày, càc nhà thiét ké chuang trinh nói tiéng trén thè giói
cho ràng thiét ké chuang trinh mòn hoc nén dugc xem nhu là mot qua trinh
dàm phàn giùa nguòi day va nguòi hoc. Vói phuang huóng trén, muc dich
cùa chuang trinh day dich chù yéu là rèn luyén giao tiép. Thè nào là rèn
luyén giao tiép? Là viéc thuc su giao tiép hoà qua trình day trén lóp trén co

so rèn luyén mày móc nhung nàng cao lén mùc dò sàng tao tinh huóng su
dung ngòn ngù mot càch linh boat. Xuàt phàt tu yéu càu tbuc tè xà bòi
chuang trinh dich phài dugc xàc dinh theo nguyén tàc sau:
Thù nhàt là nguyén tàc giao tiép. Dù dich su pham hay dich chuyén
ngành déu phài eó ké hoach lua chon tài liéu phuc vu cbo hai hinh thùc giao
tiép là truc tiép va giàn tiép de nguòi day va nguòi hoc rèn luyén. Qua trinh
day hoc phài co gang tiép càn vói cuòc song tbuc tè ehàn thuc tu nhién. Vi
giao tiép trong cuòc song xuàt phàt trù muc dich tu thàn con giao tiép trén
lóp thi eó han dinh nén phài làm cho ngòn ngù gàn vói cuòc song tbuc tè tbi
mói tàng khà nàng bièu dat dugc. nhu vày viéc cung càp ngù liéu pbài thàt
su dàp ùng yéu càu dói tugng va viéc rèn luyén phài tùng buóc buòng long
khòng che de nguòi hoc phàt trién khà nàng bièu dat tu do trong tìnb huóng
giao tiép thuc té.
Thù hai là: nguyén tàc két hgp rèn luyén càc ky nàng ngòn ngù de ra
yéu càu dich "cùng" va dich "mém". Dich cùng tue là dich vói tìnb chat là
rèn luyén ngù liéu co san theo càc càp dò tu tbàp lén cao, dugc coi là thù
thuàt bàt buòc cho nhùng nguòi day ngoai ngù. Càn eù vào nói dung
chuang trinh day theo giai doan thi phài phàn rò tùng càp phài day dicb
nhùng tu nào, két càu nào, tinh huóng nào v.v.. day bao nhiéu va day bao
làu. Phàn "mém" là phàn cung càp ngù liéu va tinh huóng mó róng ngoài

19


chuang tiình, này sinh do su kich thich giao tiép nén phài bàm sàt cuòc
song de cung càp ngù liéu va tìnb huóng càp nhàt. Viéc này dugc thuc hién
gàn nhu là do nguòi day quyét dinh. Chàng han tinh huóng dòn tiép hay bòi
nghi thi cung càp ngù liéu "cùng" là càc tu ngù, két càu, càch bièu dat eó
lién quan dén su dòn tiép hay bòi bop, nhung su dòn tiép hay bòi bop luòn
luón dièn ra thi su thay dói tu ngù, két càu, càch bièu dat duang nhién là

cùng dién ra lién tue, vi du tén nguòi , dia diém, thòi gian, nói dung v.v..
Chinh su thay dói lién tue dò dòi hòi phài eó "phàn mém" de tao tinh huóng
eó già tri giao tiép cu thè giùp hoc sinh nàm bàt hién thuc.
2.1.2 NhOmg vàn de ve nói dung va phuang phàp day dich
Trén co so muc dich phuang huóng va nguyén tàc trinh bay a trén ta
eó thè de ra yéu càu ve nói dung va phuang phàp day dich nhu sau:
*Vé xày dung chuang trinh: day dich phài góm càc màng tri thùc
- cung càp ngù liéu va rèn luyén nàng lue thuc hành tiéng, góm
cà ngoai ngù va tiéng Viét, tàp trung chù yéu vào càc ky nàng nghe nói cho bé phién dich va doc - viét cho he bién dich;
- cung càp nhùng kién thùc chung: góm càc kién thùc chinh tri,
kinh té, vàn hoà, xà bòi... cbù y dén càc vàn de mang tinh thuòi su quóc
té va dac thù mói nuóc;
- ly thuyét: góm nhùng kién thùc co bàn ve ly luàn dich nbu: càc
quan diém, cà tiéu chuàn dich, qua trinh phién dich, càc loai bìnb phién
dich, càc bién phàp xù ly ngù liéu va tinh huóng v.v.. phàn này sé dugc
trinh bay trong giào trinh ly luàn dich va eà nhùng mòn hoc nhàm giói
thiéu cbo sinh vién càc phuang phàp làm viéc cùa nguòi bién phién dich
chuyén nghiép nhu tó chùc bòi tbào, phuang phàp tiép can tài liéu va dói
tugng phién dich, tra cùu sàch còng cu v.v..
- tbuc hành dicb: nhàm rèn luyén ky nàng thuc hành a càc thè
loai vàn bàn va tinh huóng. Theo dò thi chuang trinh phài quy dinh bé
thóng bài tàp rèn luyén ky nàng ò càc càp dò khàc nhau. He thóng bài
tàp này khòng ehi là minh boa cho ly luàn ma ehinh là rèn luyén sue bàt
20


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu

lieu mien
mien phi
phi

ngòn ngù. Vi thè bé thóng bài tàp kbòng don thuàn là nhùng bài tàp
dùng dugc nhùng tri thùc ngòn ngù ma con là bài tàp "song" - dùng linh
boat càc tri thùc ngòn ngù thoàt ra ngoài vón ngù liéu dugc hoc, loai bài
tàp này cho phép nguòi day sàng tao vugt khung chuang trinh de bàm
sàt thuc té dòi song;
- thuc tàp dicb: nhàm dua hoc sinh vào thuc té cho ho eó diéu
kién vàn dung tri thùc hoc dugc. tbuc tàp dich chinh là khàu dành già két
qua qua trinh day va hoc. Qua dò, hoc sinh thày dugc két qua khàch
quan han khi hoc trong nhà truòng, giùp ho y thùc day dù han ve vai trò
va tràch nhiém cùa nguòi bién phién dich, de ho hiéu day dù han cài gi
dà eó va càn eó truóc khi buóc vào cuòc song. Qua thuc tàp ho sé tu diéu
chinh minh de rói sé làm tbuc su còng viéc cùa mot càn bó bién phién
dich.
• Càc phuang phàp day dich nói chung va day dich Hàn Viét.
Khi bàn dén càc phuang phàp day dich, càc tàc già thuòng xét dén
loai hình rói mói di sàu vào càc bién phàp xù ly cu thè.
Ve loai hình dich ta eó thè xét tu càc góc dò khàc nhau:
-

xét tu góc dò ngòn ngù: ta eó dich xuói va dich nguge, tue là

dich tu tiéng nuóc ngoài ra tiéng me de hoac nguge lai;
- tu góc dò hình thùc giao tiép: ta eó dich truc tiép thòng qua
nghe rói nói lai, dich giàn tiép thòng qua vàn bàn rói viét lai bang vàn
bàn tiéng me de hay ngoai vàn;
-

tu còng cu thiét bi dùng trong dich, ta co dich tu dòng (qua

mày) va dich y, dich duói thuòng dùng ò càc bòi nghi quóc té.
-

Càc loai hình dicb va thè tài vàn trén co bàn co thè quy ve ba

loai:
dich vàn khoa hoc ky thuàt, dich vàn nghé va dich vàn ùng dung.
Dich khoa hoc ky thuàt dòi hòi chinh xàc dén tùng chi tiét nhùng thuàt
ngù tuang duong thuòng là dòi hòi chuyén sàu. Nguòi dich phài co bièu
biét ve chuyén ngành ma minh dich mói dò sai xót, nhiéu khi tiéng me
21


de khòng co tìjf tuang duang phài sàng tao thuàt ngù hoàe mugn. Dich
vàn nghé thi dùng ngòn ngù tài hién hinh tugng nén eó thè khòng bi han
che bòi nguyén vàn hinh thùc tu ngù két càu ma càn trung thuc nói
dung. Dich ùng dung thi dòi hòi truyén dat y tuang là ehinh dòi khi ehi
là dich y trong giao tiép lòi nói truc tiép vi eó eù chi hành dòng cùa
nguòi nói ho trg.
Tu càc loai hinh phién dich nén trén càc phuang phàp day dich
phài tinh dén dói tugng va muc dicb cùa nguòi hoc ma de ra càc bién
phàp xù ly thich hgp. Chia theo muc dich day hoc ta eó:
+ dich su pham va dich chuyén nghiép
-I- dich sa càp va dich trung cao càp
Dich su pham là mot ky nàng tóng hgp vàn dung càc tri thùc ngòn
ngù va ky nàng ngòn ngù, nghla là vàn dung càc tri thùc ngù àm, tu
vung, ngù phàp va "nghe-dich nói" va "doc-dich viét". Viéc day dich

này nhàm giùp hoc sinh nàm dugc va vàn dung nhùng diéu hoc dugc,
dóng thòi cùng là mot phuang thùc kiém tra dành già tóng hgp sue bàt
cùa hoc sinh theo tùmg càp dò tu tbàp lén cao. De day dich su pham
nguòi thày phài de ra càc loai bài tàp ngòn ngù nhu dat càu, chùa càu,
ghép doan vàn, ghép bài cà ò dang nói va viét de hinh thành ky nàng lòi
nói rói mói phàt trién nhùng bài tàp ngòn ngù thành bài tàp giao tiép
ngòn ngù nghla là nàng lén dén mùc dùng thành thao trong moi tinh
huóng giao tiép cu thè. Nói kbàc di là day dich pbài rèn luyén cho hoc
sinh nàm va vàn dung ngòn ngù tu mùc dò làp lai dén mùc sàng tao.
Chàng han day dich mot tu, mot càu hay mot doan, mot bài thi khòng
chi de hoc sinh nàm dugc càu hay bài dò ma con phài nàm dugc y nghla
trong nhiéu ngù cànb khàc nhau de nghe dich dugc va doc rói cbuyén
thành vàn dich dugc. Nói vày tbi dich chuyén nghiép co gì khàc? Duang
nhién ve ca bàn cùng phài de ra nhùng yéu càu nhu dicb su pham nhung
yéu càu dinh huóng som han va ty le bài thuc hành phài nhiéu han. Néu
nhu dich chi là mot thù thuàt trong day ngoai ngù bé su pham tbi dicb

22


Ket-noi.com
Ket-noi.com kho
kho tai
tai lieu
lieu mien
mien phi
phi

chuyén nghiép phài xem nhu là mot thù thuàt chinh trong bé phién dich
va phuang phàp chinh phài là phuang phàp phién dicb chù khòng eó

con duòng nào khàc. Néu nhu hoc nhiéu quén nhiéu nhó nhiéu thi dich
nhiéu cùng sé thành quen. Trung quóc eó càu tue ngù: Tbuc nàng sinh
xào (SHIJ N E N G SHENG QIAO^.|a.i.^5...) nghla là "thành thao"
rói mói "khéo" dugc. "Khéo" trong dich thuàt tue là "Dat" va "Nhà".
Dicb nhiéu tbi rùt dugc kinh nghiém, mói tu chò dich dùng de dàm bào
"tin" ma nàng lén "dat" va "nhà".
De dat dugc nhùng yéu càu muc dich nhu dà trinh bay ò trén, viéc
lua chon phuang phàp thù thuàt tién hành day dich là rat quan trong. Vói
mòi dói tugng day càn phài lua chon nhùng thù thuàt day thich hgp mói
eó hiéu qua, cùng nhu day dich mòi loai ngòn ngù phài tinh dén dàc
trung cùa ngòn ngù dò, thàm chi day dich eó tinh chat chuyén ngành tbi
phài tinh dén bé tbóng thuàt ngù va càch dién dat cbuyén ngành. Nhin
chung thi nguòi day phài biét so sành hoàe su dung càc tài liéu so sành
dói chiéu hai ngòn ngù de du pbòng nhiing lòi ma nguòi hoc co thè màc
phài trong qua trình hoc, de khi dich khòng màc mó so sành hai ngòn
ngù ò càc càp dò tu phàp va eù phàp de lua chon càch bièu dat tuong
duong là viéc làm duong nhién trong dich thuàt. Vi thè phuang phàp day
dich là phài huóng dàn nguòi hoc phàn tich dói chiéu eà ve két càu hinh
thùc làn ngù nghla cùa hai thù ngòn ngù de lua chon mot phuang thùc
cbuyén dich hgp ly nhàt. Trong khi phàn tich dói chiéu hai ngòn ngù
thuòng thày hai loai hién tugng: Mot là cà hinh thùc làn ngù nghla trong
ngòn ngù thù nhàt cùng co trong ngòn ngù thù hai. Loai này chi viéc
huóng dàn nguòi hoc cbuyén dich tuong duong là dugc. Loai thù hai là
két càu hinh thùc va két càu ngù nghla chi boi gióng hoac khàc hàn
ngòn ngù thù hai. Dói vói loai này dòi hòi nguòi day phài huóng dàn
nguòi hoc phàn tich va dùng bièu do giàng giài chuyén dich thi mói co
hiéu qua. Chàng han day dich càu eó dinh ngù nhiéu tàng hay càu két
càu dàc biét trong tiéng Trung Quóc khàc vói két càu cùa càu tiéng Viét

23

co y nghla tuang duang, phài phàn tich hai càu tuang duong y nghla làm
màu cho càc loai càu cùng mò hình de nguòi hoc eó co sa làm càc bài
tàp dich vàn bàn. Tu viéc làm trén chùng tói cho ràng day dich theo
phuang phàp mò hinh hoà màu càu là dàng tin eày nhàt vi nò dàm bào
dugc tiéu chuàn dàu tién là "tin" trong dich thuàt. Duong nhién cbù
"tin" trong dicb thuàt con càn nhiéu yéu tó khàc nùa (xin khòng bàn ò
day). Phuang phàp mò hình hoà màu càu thuòng dugc xem nhu là mot
thù thuàt luyén tàp tu vung va ngù phàp trong giàng day ngoai ngù càn
dugc su dung nhiéu trong giàng day dich de làm quen vói ngù liéu va
ghi nhó ngù liéu. Nhung nhu vày chua dù, bòi vi dich là su cbuyén dat
thòng tin, là su thòng bào tbòng tin tu mot hinh thùc ngòn ngù này sang
mot hinh thùc ngòn ngù khàc, cho nén càn phài mò hinh hoà ò càp dò
róng lón han, dò là mò hình doan vàn, mò hinh bài (trong bién dich) va
mò hinh tinh huóng (trong phién dich nói), thuòng thi dich nói càn phài
nàm dugc nhùng tinh huóng giao tiép co bàn nhu: dòn dua, yèn tiéc,
mua bàn, bòi nghi, di lai, tàu xe v.v.. Dicb viét vàn bàn tbi càn nàm dugc
nhùng vàn ùng dung trong giao tiép nhu: thu tu, dién tin, hgp dóng,
thòng cào, nghi dinh thu v.v.. Dén mùc cao han là càc vàn bàn loai thè
eó tinh chat chuyén ngành. Khòng thè lua chon hét dugc càc tinh huóng,
càc loai vàn bàn, nhung phuang phàp day dich là phài de ra cho nguói
hoc duòng huóng vuon tói, eó nhu vay mói dat dugc muc tiéu là dào tao
phién dicb cao càp sau này.
Riéng ve dich Hàn Viét thi ngoài nhiing phuang phàp trén con càn
rèn luyén pbuong phàp tiép càn vàn bàn chù Hàn, nghla là nhàn màt chù
cbo rành. Bòi vi tbuc tè là nguòi hoc phàn lón chi duoc tiép xùc vói thè
cbù in ma càc van bàn chù Hàn thi muón hinh muón ve, dàc biét là cbù
viét thuòng hay chù viét nhanh, viét thào rat khó doc néu khòng co
phuang phàp tiép càn, khòng chù y trong day dich thi hiéu qua sé rat han

che.

24