Những định hướng chủ yếu của tổ chức không gian kinh tế vùng nam bộ trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.94 MB, 143 trang )
TRUONG D~ H(>C I{INH TE QUOC DAN
----------IJo ---------TRA N vAN THONG
-
,
?
~
NHU'NG DlNH HUONG CHU YEU
CUA TO CHU'C KHONG GIAN KINH TE
viJNG NAM BQ TRONG QUA TRINH
,e
~
"'
'
CHUYEN SANG NEN KINH TE rfHl TRUONG
?
,..._?
,/'
"'
I
A'
Ch uyen nganh: Phan bci hJc hrqng san xw1t va phan
vung kinh
Mii hi?u:
5.02.19
te
Lu.JN AN PI-I6 TIEN si ImoA I-IQC J(INH riif
Nhung nguoi hu6·ng diin khoa hoc: ,
. PGS. PTS
Nguy~n Tht Minh Trang, B9 m6n kinh te s1i
dl.J.ng tai nguyen D~i hQc kinh te quoc dan
PTS.
D:Itng Van Phan, Ph6 Vl.J. truong Uy Ban Ke
Ho~ch Nha N u6·c
Ha N(>i- 1993
Ml)C Ll)C
Ml,JC LlJC .................................... :........................................................... 1
MODAU ................................ :.................................................................. 3
'
' . T'1n h cap
A' th.
? van
A' d e:
~ ................................ . 3
I . L y' d o ch <;>n d e~ t·a1.
· 1eA't cua
• h sungh 1en
• cuu cua van d e:
~
II . L ~c
....................... ;............................. . 4
III. Do'i tU'<;mg va ph~m vi nghien cuu ................................................. 6
IV. Mt;tc tieu, nhi~m vt;t nghien cuu .................................................... 6
V. H$ quan diem, phuong phap lu~n va phuong pha·p nghien cliu ... 7
VI . K eA't cau cua Iu~n an: ......... :....................................... .'.................. .. 7
?
A'
A
?
?
/
A
A'
'
•
ChuO'ng I ............................................................................... .- ................... 8
CO' s& phUO'ng phap lu~n cua to chuc kh6ng gian kinh te...................... 8
I. Phan c6ng lao d()rig xa h()i theo lanh tho I a CO' s& ly I u~n cua to
chuc kh6ng gian kinh te........... ;.......................................................... 8
1. Khai ni~m v~ ph an c6ng lao d()ng theo lanh tho ...................... 8
2. Mo'i quan h~ giua phan co·ng lao d()ng theo lanh tho va to chuc
kh6ng gian kinh te......................................................................... 9
II. Nhung n()i dung chu yeu cua to chuc kh6ng gian kinh te ........... 10
/' ni<;m ve~~lA
1Kh
. . a1
c wng g1an k'ltA/
In 1 c .............................................. 10
.
'.
.
~
t~
h'
I
hA
.
1
.
h
tA'
19
2 . Kh m nH;~m ve ·o c uc c ong g1an un e: ............................... .
III T6 chuc kh6ng gian kinh te trong di6u ki~n cua nen kinh te tht
truo·ng ................................................................................................... 22
1. Tac d()ng tich ClfC cua nen kinh te tht truo·ng den t6 ch]ic kh6ng.
gian lc.inl1 t(). .................................. ,................................................ 23
2. Tac d()ng tieu ClfC cua n6n kinh te tht tnro·ng den to ch1rc kh6ng
gian lc.inh t€( ................................................................................... 24
0
'A
A
ChuO'ng II ............................................................................................... :~ 26
HIEN THANG TO CHUC .KHONG GIAN KINH TE vUNG NAM BQ26
I. Danh gia tiem nang va nguon ll!c phat trion chu yeu .................... 26
1. Vt tri dta ly: ................................................................................ 2G
2. Tai nguyen thien nhien ............................................................. 26
A soA/ va' nguo11
~
l ao d <,>ng
A ......................................................... ..32'
3 . D an
;:: I trc Ic1n
. l1 tA'
4 - N guon
e - xa- hA.
q1. ........................................................ 3.· 4.
A va' mo1
A't·ruong:
·'·
5 ..B· a?o v.eAta'·
·· 1 n g uyen
...... ................................. ...... 3lt,.
II. Thtrc tr~ng t6 chuc kh6ng gian kinh te Vting N am 13() ................. ~35
1. Co· cau kinh te nganh tu tru6·c giai ph6ng den nay .................. 35
''
2- CO'cau kinh teHinh tho: .................................................... ,. ....... 42
3. Stt hinh thfmh cac CltC trong to chuc kh6ng gian kinh te vung
Nam bQ ...................................................... :...'..... ,........................... 58
III. Nhung mau thwln va ton tq.i chu yeu .......................................... 83
ChuO'ng III ................................... ._............................................................ 85
Nhung dinh hu&ng va giai phap chu yeu cua to chuc kh6ng gian kinh te
vung Nam b6. ............................................................................................
85
.
I Mlfc tieu, quan di6m phat tri6n kinh te- xa h9i vung Nam b() ...... 85
1. Nhung dinh hu6'ng 16'n ............................................................... 85
2. Cac mlfC tieu chu yeu ................................................................. 86
II. Nhung dinh hu&ng chu yeu cua to chuc khong gian kinh te vung
Nam b9 den nam 2010 ...................................................... ·................... 91
1. Dinh hu&ng to chuc Hinh tho cac nganh kinh te...................... 91
2. Dinh hu6'ng CO' cau kinh te lanh tho: ........................................ 101
3. Dinh hu6·ng phat tri6n h~ thong cac mq.ng lu6'i trong to chuc
kh6ng gian ki'nh te......................................................................... 111
4. Dinh hu6·ng cac moi lien h~ kinh te lien vung trong to chuc
kh6ng gian kinh te vung N am B9 ................................................. 117
5. Dinh hu6'ng xay dttng va phat tri6n cac ClfC trong kh6ng gian
kinh te vung N am b(> ..................................................................... 123
III. Cac giai phap chu yeu ................................................................... 130
Ket lu<%11 .................................................................................................... 132
TAI LI:¢U THAM KHA0 ......................................................................... 134
2
~
?
MODAU
,
~
.
,
,..,
,..,
.,
,.:"
~
I. LY DO CHQN DE TAl. TINH CAP THIET CUA VAN DE:
Phan cong lao d(>ng xa h<?i la m(>t qua trinh lien t-q.c, hinh
thanh va phat trien dmg vo·i tien trinh }ich su cua nhan loq.i. No
dUQ'C bieu hi~n C-q. the duoi hai hinh thti'c CO' ban: phan cong lao d(}ng
theo nganh va phan cong lao d¢ng theo lanh th6. Phan cong lao d(>ng
theo lanh th6 phat trien d~n den sv hinh thanh cac khong gian kinh
te thong nhat cac vung kinh te. Do chinh la nhfrng b¢ ph<%n lanh th6
di[tc thu, nhfrng phan tU CO' CaU chu yeu cua nen kinh te quoc dan.·
'
Nghien cuu sv hinh thanh va phat trien cac thvc the kinh te do tren
CO' SO' nhfrng tinh quy lu<%t cua phan cong lao d(}ng theo lanh th6 la
'
m-q.c tieu va n(>i dung khoa hqc Clla t6 chuc khong gian kinh te- xa
I
h(>i.
Trong ho·n ba th<%p ky qua, t6 chu:c khong gian kinh te da duq·c
nhieu nha khoa hqc trong va ngoai nuo·c v<%n dt;tng. Tuy nhiennhfrng
cong trinh nghien cuu cua cac tcic gia ngoai nuo·c chi .eM c<%p den
'
nhung khia cq.nh ly lu0-n va phwmg phap, it de c<%p den nhfrng khia
cq.nh thvc ti~n ctia van de, hoi[tc chi m6'i dtnh huo·ng v<%n d-q.ng vao
dieu ki~n c-q. the cua cac nen kinh te phat trien va tUO'ng doi phat
trien. Nhung cong trinh nghien cuu cua cac tac gici trong nuo·c chua
nhieu, mo·i du·ng lq.i
o· nghien cu·u chuyen nganh, hoi[tc chi de
c<%p den
t6 chuc khong gian kinh te theo co· che ell hay ttrng vt'1ng nho da phan
ra tu tru·o·c. C<'Jn thieu nhfrng cong trinh nghien cuu t6ng hQ'p, c6 h~
thong ve t6 chu·c kh6ng gian kinh te ctia md(>ng lvc doi vo·i qua trinh thtJ.'C hi0n chien luq·c 6n dtnh va phat trien
kinh te- xa hClJC VOn c6 cua co· chc tht tru'<)'ng,
ll
ha l1U'O'C can tang CU'(mg C<:lC biQTI
phap quan ly vi mo. La m(>t trong nhfrng c6ng ClJ. va n(>i dung chtl.yeu
cua qwin ly VI mo, to chU:c khong gian kinh te se g6p phcin nang cao
tinh chu d<)ng cua vi~c xay dlJ'ng Vel thlJ'C hi~n ke ho~ch, chuygn tU
vi~c
xay dlJ'ng ke ho~ch theo cac giai phap tinh the sang xay dlJ'ng ke
hoq.ch cho tung tho·i ky m<)t each vung chttc cua vung Nam B<).
Nhung dieu trinh. bay tren da thai thuc tac gia ch<;m "Nhung
d~nh hu6·ng chu yeu cua to chU:c khong gian k1nh te vung Nam b<)
trong qua trinh chuyen sang kinh te thi tru
Day la m<)t van de khoa h<;>c va thlJ'c ti6n r<)ng UYn, phU:c tq.p.
Chttn chttn ding, v6'i m<)t lu~n an I'h6 tien Sl chua the nao giai quyet
m<;>i khia cq.nh cua van de theo m<)t chieu sau nhu nhau. Tac gia hy
vQng ding, lu~n an se c6 du<;>·c nhung dong g6p c6 y nghia, dap U:ng
m<)t phan nhli'ng aoi h(>i bU:c bach cua ly lu~n Vel thlJ'C ti6n phat trien
kinh te xa h<)i vung N am B<).
n. L~CH sir NGHIEN cuu evA vAN DI~:
Khai ni~m to chU:c lanh tho kinh te quoc dan duqc Iu.G
Xauskin dua ra vao nam 1961. [60]. Ccm A.T Khurusev da tien hanh
so sanh hai khai ni~m "To chtrc lc1nh tho" va "ph an bo" ( ap d~ng. vao
c6ng nghi~p) va da di den ket lu~n r~ng hai kh~i ni~m d6 la khong
tuo·ng dong va khong the dung khai ni~m nay thay cho khai ni~rn lda
GUQ'C, [65].
Thu~t
ngu "To chU:c lanh tho san xuat" GUQ'C nhieu nha khoa
h<;>c Xo Viet cong nh~n vao giu·a nhung nam 60, ch~ng hq.n nhu A.E.
Probxt va M.G.Skol"{likov ...
Ly lu~n to chU:c khong gian kinh te dttq'c nghien cU:u va su
d~ng
r<)ng rai <)· nhieu nU'6'c phU'o·ng Tay. Dq.i di~n cho cac nha khoa
h<;>c (>· Phap la nha kinh te hqc F'.Perroux, theo 6ng thi "Cac khong
4
gian kinh te duqc xac dinh bm nhfrng lien h~ kinh te, ton t~i giua cac
yeu to kinh te"' [28], con theo J.R.Boudeville thi "Khong gian kinh te
VUa la khong gian dia ly, VUa la khong gian toan hQC ... la Sll ap
toan hQC vao khong gian dia ly. La no·! phan bo cac lien
va cac quan
0
h~
ung xu giua nguO'i san xuat va nguO'i tieu
h~
ky
th~"
d~ng
thu~t
[3].
My vao nhung nam 1970 - 1971 da xuat ban nhung cong
trinh nghien cuu c6 gia tri nhu "To chuc khong gian". Quan diem cua
Nha dia ly doi v6'i the gi6'i" [53]. R.L.Morrill da dua ra dinh nghia
nhu sau "To chuc khong gian la kinh nghi~m cua con'nguctisu d~ng
c6 hi~u qua khong gian trai dat"[55].
To chuc khong gian xa h(>i la m9t h~ thong 1~ thUQC vao CO' cau
xa h9i cua xa h9i. Che d(> xa h(>i nhu the nao thi to chuc khong gian
xa h9i nhu the day. Day chinh la dieu khac
bi~t
giua to chuc khong
gian xa h(>i va phan bo.
' Khai ni¢m to chuc khong gian ve sau duqc cac nha khoa hQC Xo
Viet cling nhu cac nha khoa hQc phuO'ng Tay nghien cuu va su dlJ_ng
r9ng nli.
Nhieu nha khoa hQc & Vi~t Nam da von quan tam den ly lm~n
to chuc khong gian & cac nu6·c, tren cO' s& d6 v;%n d~ng, phat trien ly
lu;%n to chuc khong gian kinh te & Vi~t Nam.
Tieu bieu cho nhfrng nha khoa hQc da quan tam va viet nhieu
tac pham, lu;%n an Ph6 tien si ve van d.e tren nhu: Minh Chi, Tr~nh
Dinh Bang, Tnin Dinh Gian , Dam Trung Phucmg, D~ng Nhu Toan,
Nguy~n
TrQng Uyen, Nguy~n Thi Minh Trang, D~ng Van Phan, Le
Thong, Ngo Doan Vinh, Nguy~n Viet Thinh, Nguy~n Minh Tu~ ...
5
Cho den nay, khai ni~m va ly thuyet t6 chuc khong gian kinh
'
te- xa hQi da dUQ'C righien CUU Vel ph() C~p r{)ng rai
(t
nUcJC ngoai Vel
tUO'ng doi ph6 c~p it nuo·c ta.
III. DOl TUQNG VA PH~ VI NGHIEN CUU.
Doi tuq·ng nghien cuu ct.la lu~n an la van
d~
t6 chuc khong gian
kinh te. De tai nghien cuu duq·c gifri h0-n trong ph0-m vi cua Nam B9,
bao gom ca tinh Lam Dong, Ninh Thu~n :va Binh Thu~n.
IV. Ml}C TIEU, NHI(~M V{} NGHIEN CUu.
Tren cO' so· v~n d~ng nhung ly lu~n - phuo·ng phap lu~n t6 chuc
khong gian kinh te, danh gia t6ng hq·p tiem nang va cac nguon lttc
phat trien cht.l yeu, phan tich th~·c tr0-ng t6 chuc khong gian kinh te
vung Nam B9, lu~n an xac dtnh nhung dtnh huo·ng cht.l yeu ct.la t6
chuc khong gian kinh te ct.la vung den nam 2010; dong thoi kien nghi
cac giai phap c~ the nhllm nang cao hi~u qua kinh te, xa h9i va moi
truo·ng ct.la t6 chu·c khong gian kinh te vt'l.ng N am BQ.
D~
d0-t duqc m~c tieu nay, cac nhi~m v~ nghien cuu c~ the cua
lu~n an dUQ'C tom tclt nlnr sau:
1. V~n d~ng cac ly lu~n ve to chuc khong gian kinh te cua the
gioi vao hoan canh c~ the ct.la ViQt N am.
2. Phan tich, danh gia tflng hqp cac nguon lttc phat trien cht.l
yeu va thttc tr0-ng to chuc khong gian kinh te vt1ng Natn B9, xac dinh
. nhung
d~c
diem, qua trinh
kinh te nganh,
CO' CaU
v~n
d{)ng va xu hu{mg bien d6i cua co· cau
kinh te lc1nh tho, phat
hi~n
nhti:ng Inat can doi
va bat hq·p ly ct.la thttc ti~n t6 chti'c khong gian kinh te i1 Nam 139,
tren co· so· do tim ra cac giai phap khcic ph~c.
6
3. Xae dtnh eae dinh hu6'ng ehu yeu eua t6 ehue khonggian kinh
te vung Nam B9 den nam 2010, v6·i nhung kigu eau true khong gian
kinh te va moi quan h~ qua l~i giua ehung nh&m thue d
toan sinh thai eua vung Nam Bt).
'
4. Kien nghi eae giai phap ehu yeu t6 ehue hQ'p ly khong gian
kinh te vung N an1 B9.
V.
....
H~
,!1
,
....
'
,
"
QUAN DIEM, PHUONG PHAP LU4N VA PHUONG PHAP NGHIEN
cuu.
Lu<%n an duq·e thq'c
hi~n
dq'a tren CO' s& phuong phap lu<%n eua
chu nghia duy v<%t bi~n chung, chien lucyc 6n dtnh va phat trien kinh
te- xa ht)i den nam 2000 do
D~i
ht)i liln ,thu VII cu.a Dang Ct)ng san
Vi~t nam de ra, v<%n d~ng rt)ng rai eac quan digm t6ng hqp, quan
diem tiep c<%p va phan tich h~ thong, quan diem lich su va su d~ng
cac phU'O'ng phap thong ke kinh te, phan tich va t6ng hcyp, phan tieh
so sa'nh, dieu tra thqc dia, do ban, toan hqc v.v ...
VI. KET CAU CUA LUAN AN:
Ngoai philn m& dau va phan ket lu<%n, nt)i dung cua lu<%n an
ducyc trinh bay trong 3 chuO'ng:
Chltong I: CO' so· phuo·ng phap lu<%n cua t6 ehuc khong gian
kinh te trong qua· trinh chuyen sang nen kinh te thi trucmg & Vi~t
Nam.
Chuo11g II: Hi~n tr~ng t6 chu·c khong gian kinh te vung Nam
Be).
Chuo·ng III: Nhung dinh hu6·ng chu yeu ve chien lucye va t6
chue khong gian kinh te vung Nam
no den 2010.
7
CHU'ONGI
,?
,
"'
?
,..?
,
,...
COSOPHUONGPHAPLU~CUATOCHUCKHONG
"
GIAN KINH TE.
I. PIIAN CUNG LAO DQNG xA H(>I THEO LANH THO
LU~
LA
co
so LY
evA TO CH(rc KHONG GIAN IHNH TE.
1. Khai ni~m v8 phan cong lao dc)ug theo lanh tho.
· Nghien cuu stJ phan cong lao dt)ng theo lanh tho c6
y nghia nit
quan trQng doi VOl chien lUQ'C phat trien kinh te- xa h{)i cua m6i m{)t
quoc gia, bo·i vi phan cong lao dt)ng theo lanh tho c6 quan h~ ch~t he
VOl phan boltJC lUQ'ng san xuat va SlJ hinh thanh va phat trien CO' cau
la~h tho cua n~n kinh te quoc dan.
Phan cong lao dt)ng theo lanh tho duQ'c hieu nhu sau:
"Phan cong lao dt)ng theo lanh tho la mt)t qua trinh kinh te- xa
ht)i phuc
t~p
t6n
t~i
trong cac hinh thai kinh te- xa ht)i khac nhau
(phUO'ng thuc san xuat). N6 phan anh SlJ di~n bien d6ng tho'i cac hi~n
tUQ'ng nhU SlJ phan chia
lo~i ho~t
ho~t
d{)ng khac nhau; SlJ
dt)ng san xuat ra thanh cac
bi~t l~p
Ctla cac
d~ng
cac
d~ng,
lo~i ho~t
cac
d{)ng
do theo lanh tho; SlJ lien ket, gan b6 cac d~ng, cac ho~t d{)ng khac
,
nhau trong suot mt)t h~ thong kinh te thong nhat tuy theo trinh d9
phat trien cua phan cong lao dt)ng xa ht)i".
StJ ho~t dt)ng va phat trien cua h$ thong phan cong lao dt)ng
theo lanh tho dUQ'C bao dam va qui dinh bo'i moi quan hQ tUO'ng tac
giU'a cac phan tU: ricng bi$t (phan h¢), c6 chuc nang khac nhau, bao
g6m tLt. nhien ' san xuat ' trao c1oi ' phan phoi ' giao thong van
. tai ' tieu
dung, qu;in cu. Tat ca cac phan tti' tren c1UQ'C v~t chat h6a trong
8
nhling CO' cau lanh tho tuong Ung va Slf tac dQng qua l<:ti gilia chung
dU:Q'C th\fC hi¢n thong qua Slf trao doi san pham~ dich VlJ. va' thong tin
trong khuon kho cua IDQt CO' cau lanh tho quoc dan thong nhat.
2. Moi quan h~ gifra phan ·cong lao d<)ng theo lanh tho va
to chU:c khong gian kinh tg.
Phan cong lao d9ng theo lanh tho la m9t trong hai hinh thuc cO'
ban nhat cua phan cong lao d9ng xa h9i. Phan cong lao d9ng theo
nganh va phan cong lao d9ng theo lanh tho g~n b6 huu cO' v&i nhau,.
dan quy¢n vao nhau, thuc day qua trinh v~n d9ng va phat trien cua
f
khong gian kinh te - xa hQi. MQi Slf phat trien cua phan cong lao
dqng theo nganh d~u keo theo Slf phat trien cua phan cong lao dQng
xa h9i cua m6i nu6'c, m6i vung la thu6'c do trinh d9 phat trien cua
nu:6'c d6, vung d6.
Co· cau lanh tho la bien hi¢n v~t chat ClJ. the cua phan cong lao
d9ng theo lanh tho, la khong gian tich hQ'P cac giao diem cua cac qua
trinh cac Slf
ki~n di~n
ra trong no. Vi the, ffiUC dQ hinh thanh, phat
trien va hoan thi~n CUa CO' cau lanh tho hoan toan phlJ. thUQC vao
trinh d9 phat trien cua phan cong lao d9ng theo lanh tho phlJ. thu9c
vao trinh dQ cong nghi~p h6a rna dQng llfC chinh cua no va dong thO'i
la yeu to chu d<:tO thuc day nang suat lao dQng va tien bQ xa hQi n6i
chung la each ID<:tng khoa hQC- ky thu~t.
.
slf phat trien cua phan con'g lao d9ng theo lanh tho du6'i tac
dQng CUa each ID<:tng khoa hQC - ky
thu~t hi~n
d<:ti lam xuat hi¢n hai
qua trinh doi l~p nhung song song ton t<:ti va phat trien, d6 la;
- Chuyen mon h6a san xuat (nhu cac vung chuyen mon h6a san
xuat nong, lam, ngu
nghi~p ... )
9
- Tong hqp h6a san xuat da t~o ra cac tong hqp the san xuat lanh tho khac nhau ve kieu, lo~i, ve chuc nang, ve qui mo va trinh d9
phat trien tren CO' s& cua qua trinh tong hqp h6a san xuat hinh thanh
nen cac trung tam dan cu - kinh te l6'n, dong vai tro "khung suon"
CUa CO' cau lanh tho kinh te quae dan.
Theo Sll phan tich tren ta thay ding phan cong lao d(>ng theo
lanh tho va to chuc khong gian kinh te c6 quan h~ ch~t che v6i nhau.
D6 la m6i quan h~ tuO'ng tac, qui d~nh va phlf thu(>c l~n nhau. Tinh
chat va trinh d9 phan cong lao d(>ng theo lanh tho the hi~n tinh chat
va trinh d9 cua to chuc khong gian kinh te. Phan cong lao d(>ng theo
lanh tho d~nh huo·ng cho to chuc khong gian kinh te. D6 la moi quan
'
h~ d(>ng, khong ngung thay doi theo thO'i gian va khong gian.
II. NHfJNG N(H DUNG CHU
TE.
YEU
CUA
TO
CHlJ'C KHONG GIAN KINH
Khong gian kinh te, vung kinh te la nhU'ng khai
ni~m
CO' ban
quan trQng hang dfiu CUa khoa hQC kinh te vung.
Trong thai gian g
gian kinh te- xa h(>i, ke ho~ch h6a lanh tho v.v ... frong hoi canh cac
nuo·c cong nghi~p phat trien cling nhu cac nu6·c dang phat trien. Cac
nha kinh te d~a ly, toan hQc)xa h9i hQcH .. de c~p nhieu khia c~nh, tren
quan diem l~p truo'I1g·khac nhau. Den c~nh khong it nhung bat dong
con ton t~i, nhung tiep c~n nhieu chieu da 1am sang to them nhieu
van de d~n den nhU'ng lu~n diem m6i, th~m chi, theo Sll danh gia cua
m(>t so nha khoa hQc, m(>t "ly thuyct
hU6'ng Ve khai
ni~ITI
hi~n d~i
mlfC tieu Vel Sll phan tich
1. Khai nif?m v~ khong gian kinh
ve khong gian kinh te,
h~
thong". [3]
te.
1.1. Dinh nghia ve' kh6ng gian kinh ti/
10
Khai ni~m ve khong gian kinh te dUQ'C cac nha khoa hQC thUQC
cac nganh khoa hQc khac nhau dua ra nhu nha dia ly S.Lezixki (nam
1974), nha kinh te hQc F'.Perroux (nam 1964), J.R.Boudeville (nam
1972) Vel cac nha khoa hQC khac, theo
nh~n
thuc cua tac gia thi
"khong gian kinh tela no·i di~n ra moi lien h~ tuang h6 giua hai t6ng
the, d6 la cac ho~t d()ng kinh te va cac v~ tri d~a ly (no'i phan bo
chung), dong thoi khong gian kinh te bao ham ca khong gian san
xuat (san xuat nguyen li~u, nhien li~u, nang luqng, thanh pha'm) va
khong gian tieu
th~ (v~n
chuyen, phan phoi va tieu
th~
thanh
pha'm".
Neu dung ngon ngu toan hQc
te gam c6: Linh Vl.fC la cac
ho~t
hi~n d~i,
ta n6i; khong gian kinh
d()ng (X) va truo·ng la cac vi tri phan
bo (Y). Trong thl.fc te, thi tat nhien cac moi lien
h~
quan sat dUQ'C
trong khong gian kinh te lchong bao gam tat ca mQi ho~t d()ng (X) c6
the c6, cling nhu tat ~a mQi v~ tri phan bo (Y). M6i ho~t dqng (X) duqc
phan bo & m()t vi tri
(Y)
nao d6 rna thoi. .
Cac lien h~ kinh te c6 the di~n d~t bling ngon ngu truu tuqng
cua toan hQc nhu rna tr~n, do thL m~ng v.v ... Ben c~nh nhung lien h~
ton t~i giua hai t6ng the ho~t dqng va vi tri, con c6 nhung lien h~ ben
trong m6i t6ng the va
o· day cling v~y,
cac ho~t d()ng nlim trong m()t
khong gian toan hQc, cac vi tri nlim trong m()t khong gian dia ly.
1.2. Phan loai kh6ng gian kinh
te:
Cac nha khoa hQc rna tieu bieu la F.Perroux phan lo~i cac
khong gian kinh te theo cac g6c d9 sau:
- Kh6ng gian kinh te xet ve phuo·ng di~n la n9i dung ke ho~ch
phu hQ'P v6'i nen kinh tc ke ho~ch h6a t~p trung.
- Khong gian kinh
te duq-c coi nhu truc)·ng ll.fc 01.fc hut va da'y).
ll
- Khong gian kinh te coi nhu t6ng th~ dong nhat.
''
Trong t6 chuc khong gian, quan ni~m khong gian kinh te nhu
m<)t truiYng ltrc c6 m<)t y nghia vo cling to l6'n.
V6i tinh each la truo·ng ltrc, khong gian kinh te gom c6 cac
trung tam (hay CtfC), phat ra cac _lttc ly tam va thu hut cac Ivc hu6'ng
tam. Moi trung tam c6lttc hut va day v6·i m<)t truo·ng Ivc rifmg, chong
len truo·ng Itrc cua cac trung tam khac. M<)t khong gian dia ly bat ky,
xet phuo·ng
qua
di~n
nay, la no·i tiep .nh~n cac trung ta1n va Ia no'i cac Ivc
l~i.
C6 th~ chap nh~n khai ni~m khong gian dong nhat v6'i tinh
chat la nhung t~p hQ'P cac cto·n vi khong gian rieng bi~t, bi~u hi~n d~c
di~m
giong nhau ve m<)t so yeu to nao d6 va <'1 m<)t muc d<) (trinh d<),
cU(Yng d<)) nao d6, trong nhU'ng gi6'i lwn nao d6 cua chi so dinh lUQ'ng.
M<)t kl~ong gian dong nhat phai c6 tinh dong nha1 ben trong, dong
thoi khac
bi~t
ro rang v6·i cac khong gian xung quanh.
dUQ'c sv giong nhau
chenh
l~ch,
se nh~n biet stt phan dt, nhu:ng khac
Nh~n
bi~t,
nhung khoang each ve bnh te, xa h<)i. Nhu
biet
nhtrng
v~y,
tinh
dong nhat c6 the la m<)t trong nht1·ng tieu chuan c6 th~ sU.' d~ng d~
phan ki~u, phan lo~i cac khong gian kinh te.
Can phan dinh ro giua hai khai ni~m khong gian va vung.
Khong gian va vung khong hoan toan dong nghia. Vung khac v6'i
khong gian
o· cho: vung kinh te t;1t yeu phai lien t~c, phai goin nhung
do·n vi dia ly, do·n vi khong gian gan nhau, tiep giap nhau va c6
nhung ranh gi6'i chung vc)'i nhau.
Khong gian kinh te la gian do~n, la m<)t t6ng the nhung du
ki~n
kinh te phan bC)
c)·
nhung vt tri phan tan, duQ'c
12
t~p
hQ'p
l~i
theo
m<)t
SO tieu chuan nao d6 (vi d"lf nhU m<)t nh6m CO' SCt san xwrt kinh
doanh thu<)c m<)t lien
hi~p
xi nghi~p che, ho~c thuoc la v.v ... )
Trong thl;(c ti~n chi ton t~i kh6ng gian dong nhat, chu kh6ng c6
vung dong nhat. Dieu quan trc;mg, c6 y nghia nhat trong nghien cuu
vung kh6ng phai la c1i tim Sl;f dong nhat, rna la phat hi~n Sl;f phan di
ve kinh te, xa h<)i, m6i trucmg tl;f nhien. Bo qua nhung van de tren thi
Slt phan tich vung khong CO gia trt gi ve danh gia thl;(C tr~ng, phan ,
tich CO' cau, lam CO' SO' cho nhung dlf doan VC ke ho~ch cai t~o va phat
trien.
Cac vung kinh te phat trien theo xu hl16·ng c6 tinh qui
lu~t
la
phan dt va da d~ng h6a co· cau. Day chinh la m<)t yeu c§.u dang d~t ra
trong nen kinh te nl16'c ta. NhiQm Vl.,l cua chinh sach 'phat trien kinh
te- xa h<)i theo lanh tho khong phai la lam cho cac vung giong nhau,
rna ngl!Q'C l~i la b~o ra cho m6i vung c6 m<)t CO' cau kinh te d~c thu
phu hQ'p nhat VO'i nhu:ng tiem nang CUa vung, trong CO' CaU kiph te
thong nhat cua ca nu'{)'c. Do vt1ng kinh te the hi~n tinh da d~ng h6a
I
CO' cau va phan di cho nen xuat hiQn khai
1.3. Vdng
ni~m
vung
Cl~C.
CLtc:
Khai niQm vung Cl.,l'C xuat phat tu· hai nguon goc.
Nguon goc t~u'r nhat la quan di~m dta ly, ngl1o'i ta quan sat
thay Slf Ian r<)ng anh hw)'ng ve tlnwng m~i cua cac thanh pho va S"lf'
I
' ton t~i cua cac diem dan cu·- kinh te, v¢ tinh l6·n nho. Vung phan ClfC
hie d§.u giin lien v()·j h¢ thong do thi, sau nay dl1Q'C mo· n')ng ra toan
lanh tho cua m<)t vung, m<)t quoc gia.
Nguon goc tlui· hai la vc ky thu~t kinh te: Sl;f quan sat cac hQ
thong lien nganh. Phan tich cac Slf trao c16i va anh huc)·ng L1n nhau
gili'a cac nganh kinh to phan
bo trcn
1:3
lanh th6 thi thay ding chung
khong doi xung va c6 the xep theo thang b~c. Nha kinh te F.Perroux
la nguO'i dau tien phat hi¢n va neu ra tat ca tam quan trQng cua hi¢n
tuqng nay.
Co the di den cac dtnh nghia ve vung ClJ'C nhu sau:
Dtnh nghia thu nhat: "Vung c]J'c la mt)t khong gian khong dong
nhat, cac b9 ph~n khac nhau cua n6 c6 tinh chat bo, sung l:in nhau va
duy tri v&i mt)t c]J'c chu d0.o (chi phoi) nhieu trao doi han bat ky mt)t
Cq'C nao khac CO Cling qui mo, tam C6' chi phoi mt)t vung ke ben". (3]
Dtnh nghia thu hai: neu b~t vai tro cac c]J'c kinh te nhu sau:
"Vung ClJ'C la tong the nhli'ng lien h¢ c6 thang b~c ton t0.i giU'a
cac ClJ'C kinh te, tuy theo cac dong noi lien chung VOl nhau". (3]
Vung c]J'c
t~p
trung SlJ' chu y vao vai tro cac trung tam,
d~c
bi¢t
la cac trung tam Io·n.
Tinh chat quan trQng d:iu tien cua vung ClJ'C la:
Vung khong dong nhat, bieu hi¢n tinh phan di ben trong cac
,
do·n vt hQ'p thanh cua· n6 (nganh, do·n vi lanh tho, thanh pho) khac
hhau ve m~t d!nh tinh, ~hung duy tri v6'i nhau nhung trao doi
chuyen mon h6a, nhung lien h¢ phlf thut)c l:in nhau. T6m l0.i, vung
ClJ'C khac ve tinh chat v&i vung dong nhat. Vung Cq'C khong dong
nhat, khac bi¢t ve dinh tinh, nhung phl). thut)c l
ch~t
che.
1.3.1. Cac yeu to dac tnrng cua vung cue.
Cac yeu to d~c trung Clla vung ClJ'C la lien h¢ (lien ket) va khai
ni¢m thang
b~c
(phi doi xung).
1.3.1.1. Lien he duo·c xet tren :3 mat:
Lien h0 dia ly:
14
Lien
h~
dia ly giua cac don vi kinh te dinh vi trong khong gian
the hi~n ve m~t v<%t chat thong qua ket cau hC;t Uing. Chinh day la
7
di~m
phan bi~t lien h9 dia ly v6i st1 ke c<%n dia lf
C6 the phat bieu: "lien h9 dia ly la St1 ton tC;ti m()t duO'ng lien lC;tC
giua hai diem, di theo nhieu chieu.
Lien h~ ky thu<%t:
Lien h~ ky thu~t d6 la nhung lien h9, nhung ph~ thu()c l~n
nhau tie1n tang ton
t~i
giua nhung
ho~t
d()ng c6 lien quan v&i nhau.
Chung phan anh cac qui lu<%t ky thu<%t cua san xuat
ky thu<%t va cong
ngh~
o· m9t trinh d9
nha.'t dinh.
C6 the bieu thi chung b~ng m9t rna tr<%n LEONTIEF, hay 1 do
thi
d~ng
cay c6
Lien
h~
d~nh
huo·ng.
kinh te:
Khi CclC lien hQ ky thu<%t dUQ'C
d~t
vao trong vong giU'a CclC hoC;tt
d()ng dinh vi dieu nay phtJ. thu()c vao hang lo~t cac dieu ki9n tt1
nhien, kinh te- xa h9i (tai nguyen, lao d()ng, thi truang, gia ca, cau
true
h~
tcing v.v ... ) quyet dinh ket qiia va
hi~u
qua kinh te thi chung
tr& thanh hiQn tht;rc, gcin vao m9t khong gian kinh te c~ the. Khi ay
cac lien hQ kinh te duqc hinh thanh trong n6 cac lien hQ ky thu<%t.
\
Lien h~ kinh te bieu hi~n ro rang nhat trong cac hi~n tuQ'ng
dong: dong dan CU, dong San pham va dich Vl.J., dong tien t~, dong
thong tin lien l~c. Ve m~t khong gian, cuO'ng d9 (m<%t d9) cac dong
bieu hi9n khac nhau then cac khu vt;rc khac nhau cua vung. Nhung
d~c
diein d6 phan anh trinh d() lien ket di~n ra & trong vi1ng nlC;tnh
hay yeu.
Cac dong tuo·ng d6i ben vu:ng, thttO'ng xuyen c6 cu·c)·ng d9 tuO'ng
doi ]6·n c6 xu hu{rng phan c11c, cht1ng di ctcn
15
ho~c
di ra tU' cac trung
h~t
tam cua vling. Trung tam la nhung
nhan cua vling va thucrng la
I
nhung thanh pho l&n. Theo nghia nay, khai ni~m vling Cl;fC t~p trung
Slf chu y vao cac trung tam
(d~c bi~t
la cac trung tam l&n). Chinh Sl;f
I
phl.J. thui)c l§.n nhau va cac lien h~ giua cac trung tam v6i cac khu Vl;fC
xung quanh, va giua cac trung tam v&i nhau, trong d6 n6i b~t len vai
tro va anh huo·ng CUa trung tam chu d~o, quyet dinh CO' cau va tinh
chat cua vling kinh te v6i tinh each m9t chinh thg, mi)t h~ thong.
Hi~n tuqng phfrn Cl;fC dq:a tren Sl;f ton t~i cua cac lien h~, sau d6
dua vao cac hi~n tUQ'ng nay tieu chuan thang b~c. Thang b~c la: "yeu
to chia kh6a: cua Sl;f phan Cl;fC. Sq: ton t~i Cl;fC phat trign va cac v~ tinh
cling VO'i ket cau h~ blng dua den hai lo~i thang b~c khi phan tich CO'
cau vling, d6 la thang
I
nganh (xi
b~c
dia ly (thang
b~c
vling) va thang
b~c
nghi~p).
1.3.1.2. Cac loai thang hac:
- Thang b~c
d~a
ly (hay thang
b~c
vling).
Thang b~c dia ly d6 thay nhat. M9t each tiep c~n tot la ao d~i
hrqng cac dcmg (vi dw di theo duc)'ng giao thong
v~n
t
di~n
tho~i) giua cac Cl;fC, cac dong dUQ'C d~c trung b~ng cac thong SO dinh
hu6ng khac nhau. Xep thti' h~ng theo d9 l6n cac thong so dinh hu&ng
ay, Se lam bii:}u hi~n mttc dQ phan ClJC, mttc dQ chi phoi - bi chi phoi
(phl.J. thui)c), sti'c hut cua Cl;fC nay doi v6'i Cl;fC khac. C6 thg l~p m9t
thang b~c nhu the dq:a tren dinh nghia ve v~ tinh: "V~ tinh cua m9t
clJc c6 nhung trao d6i v6'i cq:c d6 nhieu ho·n so v6'i bat k)r cq:c nao khac
cling Uim c
cac ClJC. Sau d6, xep thti' h~ng cac dong theo d9 l&n. M9t nguyen tiic
la chi giu
l~i
lien
Ket qua xep thti'
h~
chinh, nghia Ia lien
h~ng
se phan
bi~t
h~
c6 trQng luqng l&n nhat.
dUQ'C Cl;fC va cac
16
v~
tinh, sue hut
(IJ.!c hap d~n) cua ClfC, mJ.!C d9 phq thu<)c cua v~ tinh. C6 thg trinh
bay ket qua bling rna tr~n dinh luQ'Dg.
- Thang
Hi~n
Thang
b~c
b~c
nganh (xi
nghi~p)
tuctng thang b~c cling t6n t?i giua cac nganh ho~t d<)ng.
cac nganh (xi
nghi~p)
xuat phat tu khai
ni~m
"xi
nghi~p
d<)ng htc".
Xi nghi~p (hay nganh) d<)ng h,rc duqc hieu nhu sau:
Thu<)c ve m<)t khu VlfC nang d<)ng, c6 tiem nang phat trien
tuong doi nhanh.
Qui m6 du 16'n de dam bao cac tac d<)ng tn.,rc tiep va gian tiep
tiem nang c6 thg gay anh huo·ng quan trqng doi vo·i nen kinh te.
So luq·ng va cuc'mg d9 cac lien
h~
vo·i cac ho?t d<)ng khac du
ill?nh de t?O 'ra va truycn di, Ian r<)ng m<)t soluqng lo·n tac d<)ng.
Nhirng
d~c
trung tren t?o cho xi
nghi~p
d<)ng lJ.!c c6 sue hut gay
tac d<)ng phan c1.fc.
C6 nhieu kieu thang b~c, vi d~ nhu xep h;-~ng theo Uim quan
trqng cua nganh ve m~t la tht tru<)·ng tieu th~ cua toan b9 nen kinh
te vung theo d?ng:
N6ng nghi¢p + c6ng nghi¢p che bien n6ng san
Toan b9 cac ng<:l.nh san
xu~lt.
Cac kieu thang b~c nganh vU:a chi ra nhung n<)i dung kinh te,
vU:a chi ra nhung nguyen nhan kinh te cua cac dong trong thang
b~c
dia ly. Chung chi ra Slf lien ket kinh te ill?nh hay yeu, Slf lien ket
kinh te c6 hai chieu, lien ket dqc (thco nganh) va lien kct ngang (giua
cac do·n vi lanh tho). Thang b~c nganh ·phan anh lien ket d<;>c, con
I er.J
H';:'
rr'•Val16
r
w•.:( ;·:;:~-:Her~
E•AI H-:c·
;'I:~H -rC
TH•J
V!EN
_________
x_
I PTS
01
17
I
I
I ~ 0/J:t'j
thang b~c dia ly phan anh lien ket ngang. Chung la m()t m~t bi~u
1
hi~n
trinh d() xa h()i h6a san xuat cua vung,
1.3.2 S«c hut Clue hap dftn)
Nhung lien h~ c6 thang b~c the hi~n anh hu&ng (sue hut) cua.
m(}t nganh, Xl nghi~p d(}ng ltJC va cua m(}t ClJC phat trien.
'
Sue hut bieu hi~n qua cac m~t sau:
- Sue hut ve trao d6i hang h6a, v&i tinh each nguon cung cap
16'n nhat hay thi truO'ng 16·n nhat.
- Sue l6i cuon ve
m~t
d
l~p
nhung
ho~t
d()ng m6'i,
d
~
Lan truyen nhung d6i m6i ky thu~t, v~t chat va thuc d§:y
nhung nghien cuu sang
t~o
khoa hQc, ky
thu~t.
- Lan truyen nhung d6i mo·i ve van h6a, gi~o dt+C, the che,
nhll'ng d6i m6i ve tu tuo·ng va tam ly cua nguo·i san xuat va tieu
dung.
1.4. J(hai niem
ve cac cu·c.
DtJa vao nhung co· s& ly lu~n phan tren de phan lo~i cac ctJc,
bao gam ClJC phat trien, ClJC tang truong va ClJC lien ket.
Giua cac ctJc d6 tuy c6 nhung
c6 nhung moi lien
h~
d~c
trung rieng, song giua chung
doi v6i nhau.
CtJc phat ti·ien:
La m()t phuc hQ'P trong d6 c6 m()t
ho~t
ho~t
d()ng d()ng ltJc rna cac
d()ng khac xoay quanh n6, nho· d6 c6 nhung tac d()ng 16i cuon
(sue hut) quan trQng doi v6i cac khu vtJc xung quanh, cac ctJc
va toan b() nen kinh te vung.
18
v~
tinh
Cqc tang tru&ng:
La m()t tong th6', m9t phuc hQ'P nhung ho~t d()ng n9i lqc va
ngo~i
lqc, chiu anh huo·ng thuc d§'y tU ben ngoai CUa m(}t ClfC phat
trion, nhip dQ phat trien CUa cac ClJ.'C tang trU&ng thuctng la m~nh, bo·i
chung phan ung
m~nh
va sau doi v6i nhung sue tlnic day, sue l6i
CUOn tu ~ac ClfC phat trien.
Cl.fc lien ket:
La m9t cqc phat tri6'n giin ket hai h~ thong kinh te cho den luc
d6 chua c6 moi lien h~ nao, nhct d6 khong chi tac dvng lqc hap d~n
tang len, Ilia tac dlJ_ng lqc hap d§.n CUa CaC ClJC tang trw)·ng V~ tinh
cling tang len theo.
2. KIIAI NI(tM vE
TO CH(JC l{liONG GIAN KINII TE:
2.1. J(hai niem chung
ve t6? chu:c kh6ng gian kinh te:
To chuc khong gian kinh te du<;>·c nhieu nha khoa h<;>c nghien
cuu va dua ra nhung khai ni¢m khac nhau, theo tac gia thi "To chuc
klrong gian kinh tela mOt phu·o·ng thuc, m<)t kieu to chu:c theo chuc
nang mOt t6ng the cac diem cu tru, co· s6· v<%t chat ky thu<%t va cac
ho~t d()ng phan bo trong khong gian, m9t "giai ph
"hinh th~i 11Qc" cua Sl.f phan bf) t6ng th6' d6".
N9i dung co· ban cua to chtl'C khong gian kinh tela CO' cau kinh
te lanh tho the hi~n qua cac "bin h thai" phan bo, tr<%t tq s:ip xep
trong khong gian cac nut, dai, be m~t, hanh lang kinh te, cac khu
cong
nghi~p,
trung tam cong nghi¢p, cac vung cqc, cac cqc, chung
lien h¢ anh huo·ng I<1n nhau va gill' vai tro la bO khung co· ban cua t6
ch1rc kh6ng gian kinh te.
19
C6 the nh~n biet hinh th~ cua to chuc khong gian kinh te qua
ban do khong anh, ta nhin thay m(>'t so nut: thanh pho, thi tran v.v ... ,
chung noi lien v6i nhau b~ng m(>t m~ng hr6i du(rng giao thong, thong
tit} lien l~c v.v ...
Cac nut: la no·i
t~p
trung dan Cl1 va cac co· so· cong
nghi~p
che
bien, co' s& d~ch Vl.J. ky thu~t, van h6a - xa htrung tam buu
di~n, r~p
hat ... Co' SO' nghien CUU khoa hQC, ngan hang
v.v ... ) D6 la cac trung tam dan cu.- kinh te,
d~c" m~t
d~c
trung bo'i d9 "dong
d9 dan so, m~t d9 xay dtJng tuo'ng doi cao. D6 la m9t trung
tam c6 sue hut trong m
ph~m
vi khong gian nhat dinh.
C6 ml&n, chung thuong la trung tam quan tr<;>ng cua ca vung hay ca nu&c.
Cac nut (trung tam) khac nhau khong chi ve qui mo rna con ve chuc
nang cua chung trong h~ thong to chuc khong gian cua vung.
Cac nut khac nhau ve tiem nang phat trien.
Tat ca cac nut t~o thanh m~ng lu6i trung tam dan cu- kinh te
cua vung: l6·n, vua va nho. Cac trung tam l6·n, nho deu c6 nhung lien
h~
chuc nang: Chung trao doi ho~t d(>ng bieu hi~n trong cac dong,
ngUoi, san pha1n, d~ch Vl.J., tien t~, thong tin, bao gom Ca nhU'ng trao
doi van h6a, khoa h<;>c - ky thu~t, nhung giao tiep xa h(>i. Cac dong
"chay" tren cac hanh lang (cac dai, cac trl]C) noi cac trung tam VOl
nhau, d6 la cac dai cau true h~ tang (duo'Iig giao thong, duo·ng ong
d~n dau, m~ng lu6i tai di~n~m~ng thong tin lien l~c).
Plwm vi lanh tho cua nhung lien h~ tuo·ng tac cua m(>t nut g<;>i
la khu VlfC anh lnro·ng cua n6. Nguc)·i ta cc)n g<;>i n6 la "truo·ng" cua do
th~.
20
Cac nut, cac dai nllm trong m<)t m~ng ht&i, rna cac ch6 h6ng
dug·c "lap day" bllng nhung be m~t, v&i tat ca nhung ho~t d<)ng di~n
ra & d6 (dat dai trong trQt, chan nuoi, ao ho, rung, khu giai tri, cac
canh quan du Hch, khu thien nhien dUQ'C bao v~ ... ) trong m<)t m~ng
lu&i nhung lien
h~
chuc nang c6 thang b;%c,
t~o
thanh JJ)Qt
h~
thong
t6 chuc khong gian cua vung.
M6i nuO'c (m6i vung) c6 m<)t cau true khong gian d<)c dao cua
riengminh. CJ m6i thoi di~m, cau true khong gian la ket qua ella Sl.f
phat
tri~n
phat
tri~n
lich SU, Sl.f phat
tri~n
kinh te va ket qua ella chien lUQ'C
kinh te cua tung quae gia.
T6 chuc khong gian luon bien d6i. Nhung cong trinh l&n gay
nhung bien d6i l&n va ro r~t nhat. Co nhung bien d6i kh6 thay hon.
Hang nghin Slf vi~c xay ra hang ngay, gay nhung bien d6i nhu: nhung
Ian song ngam khong thay ngay dUQ'C, hoi xet rieng se la rat nho be.
Tuy nhien, t6ng
se
t~o
th~
nhung bien d6i ay dUQ'C tich hiy den muc nao d6,
ra m<)t ll.fc bu<)c
h~
thong kh6ng gian thich ung tinh hinh m&i,
m<)t cau true khong gian m&i hinh thanh.
Nhi~m
V\J. cua ke ho~ch h6a lanh th6 Iii "dieu khi~n", hu&ng
nhU'ng bien d6i ay theo nhung ill\J.C dich phat tri~n va tien b<) khong
d~ xay ra tlJ phat va h6n lo~n.
2.2. To? ch1l'c kh6nggian kinh te/ troiu;: dieu kien thuc tiJn
cda Vietnam.
Tren Co' s& ke thua cac ket qua nghien cuu cua cac nha khoa
hQc nu6·c ngoai va-thl.fc ti~n phat tri~n kinh te- xa,h<)i cua Vi~t Nmn,
-
tac gia kien righi cac n<)i dung t6 chuc khong gian kinh te cua vung
Nam B<) nhu sau:
- Chuy~n huo·ng t6 chuc khong gian kinh te phu hQ'p v6·i cac
dieu ki~n va d~c di~m cua nen kinh te tht tru(mg.
21
I
- Thuc dcly qua trinh phat trien va hoan thi~n CO' cau kinh te
nganh theo hu6'ng da
d~ng
va
hi~n d~i
h6a.
- Xac dinh hctp ly CO' cau kinh te lanh tho, din dinh hu6'ng din
ban va vung ch
nghi~p
v6i qui mo va CO' cau phu hqp.
-To chuc l~i m~ng lu6·i do thi trong toan vung nhlim tang sue
hut kinh te doi v6·i cac lanh tho ph~ c~n, t~o ra ban d~p phat trien
lvc h.tQ'ng san xuat va khai thac tiem nang ella vung.
D(tc bi~t quan tam phat trien cac vung Clf'C, cac "cttc phat
trien", "cttc tang truong", cac b() ph~n kinh te- lanh tho d(tc bi~t, cac
khu che xuat g6p ph
B().
III TO CH(J'C KHONG GIAN IUNH Tfi TRONG DII1:u IU~N CUA NI~N
KINH TE THl TRUONG.
Vi¢c nh~n thuc v::1 di den x6a bo co· che quan ly t~p trung quan
lieu da duqc quan tam rat l6·n c)· Dq.i h(>i d~i bieu toan quoc l
ki~n
cua
D~i
h()i
da kh&ng dinh: "Phtro·ng hu{Jng d
bo t~p trung quan lieu, bao cap, xay dl;tng co·
che m6·i phu hQ'P v6·i qui lu~t khach quan va v6·i trinh d() phat trien
cua nen kinh te... qua trinh tlt san xuat nbC> di len san xwrt l6·n t)·
nu6·c ta la qua trinh chuyen h6a ncn kinh te con mang nhieu tinh
chat ttt cap, ttt tuc thanh nen kinh te hang h6a ... " [48]
Tiep den D~i h<)i VII ctla D;ing (6/1991) kh&ng dtnh rn~c tieu
xa h(>i chtl nghia cua cc-ich mq.ng Vi¢t Nam, xac dinh nhung plnwng
hu6·ng co· ban chi dq.o qtia trinh xay dttng chu nghia xa h()i c)· nu6·c ta.
22
Cuo·ng linh cua Dang kh~ng dinh: "Phat tri~n m(>t ngn kinh te
hang h6a nhigu thanh phan theo dinh hu6'ng xa h(>i chu nghia"; "x6a
bo tri~t d~ CO' che quan ly t~p trung quan lieu, bao cap, hin:h thanh CO'
che thi trucmg c6 sv· quan ly cua Nha nu6'c b~ng phap lu~t, ke hoq.ch
va chinh sach Va cong Cl;J. khac" [49]
1. Tac d<)ng tich
Cq'C
cua
chuc khong gian kinh
n~n
kinh
t~
thi truo·ng
d~n
t6
t~.
Trong nen kinh te thi trucmg, cac quan h~ hang h6a - tien t~,
dU'Q'C phat tri~n, m& r(>ng, bao quat tren nhieu linh vvc, c6 y nghia
pho bien doi v6i tat ca nguiri san xuat va tieu thv. H~ thong thi
tntemg quoc gia tr& nen thong suot va thong nhat.
Nen kinh te thi trucmg c6 nhung U'U the so v&:i nen kinh te ke
hoq.ch h6a
t~p
trung nhu sau:
- Kinh te thi trucmg ph/at tri~n se thuc d§:y lttc luqng san xuat
phat
tri~n,
nang cao nang suat lao d(>ng xa h(>i. Stt
v~n
hanh cua CO'
'
the thi truo·ng bu(>c nhung nguo·i san xuat cq.nh tranh v&:i nhau d~
tim dU'Q'c lQ'i
nhu~n
cao nhat.
- D§:y nhanh qua trinh xa h(>i h6a 1ttc hrqng san xuat.
-Tang nhanh qua trinh tich tv va
U~p
trung h6a san xuat, hinh
thanh nen cac vung san xuat chuyen m6n h6a l6·n, dq.t
hi~u
qua kinh
te cao.
- Thuc d§:y cai tien ky thu~t va cong ngh0, hq. gia thanh san
ph§:m tq.o nen I{ha nang cq.nh tranh lo·n tren thi truO'ng ve cac loq.i
san ph§:In hang h6a, dich Vl;J. V.V ...
- Nen kinh te hang h6a dnQ·c phat
tri~n
1nq.nh me & nhung
vung c6 tiem nang the mq.nh ve tai nguyen, lao d(>ng, von va ket cau
hq. tang.
- Tang tinh nang dOng va tll di~u chinh cua nen kinh te.
2. Tac d<)ng tieu
ClJC
cua n~n kinh te tht truo·ng den to
chuc khong gian kinh
te.
- Do c~ph tranh nen tht tnxo·ng mang tinh tll phat, d~n den
tinh tr~ng t~p trung h6a qua cao (nhfrng trung tam, vung phat tri€h1.
kinh te mc;tnh me c6 thu nh~p cao) se t'c;to ra ll!c hut 16·n nguon lao
dOng,
v~t
tu - ky
thu~t ...
tu cac vung ngoai vao lam cho qua trinh
cong nghi~p h6a, do tht h6a kl16 dieu khien duqc. Dong thai se gay ra
tinh trc;tng khai thac va su dl!ng cac nguon h.rc mOt each bua bai, anh
hu&ng den moi truong tll nhien.
- Co· cau kinh te nganh do tac dOng cua n~n kinh te q11 truong
cung hinh thanh mOt each tll phat. Cac do·n vi kinh te se t~p trung
vao cac nganh c6 lqi nhu~n cao, d~ thu hoi von, con cac nganh thu it
lQi nhu~n, ho~c ket cau h~ tang tieu ton nhi~u ti~n von va lau thu
hoi von se it dUQ'C quan tam d§.n den tinh tr~ng mat din doi ve CO' cau
nganh.
-Co· cau kinh te lanh tho cung chtu anh hw)·ng m~nh cua c~nh
tranh. Nhung vung c6 lQi the v~ tai nguyen, lao dOng, ket cau h~
.
I
bing SC dUQ'C t~p trung dau tU va phat trien nhanh ho·n cac vung
khac, dc1n den tinh b·~ng chenh l¢ch rat l6'n v~ muc dO phat trien
kinh te- xa hOi gifra cac vung.
Nhu phan tich
o·
tren n~n k1nh te thi truo·ng t~o ra dOng llJc
thuc dily ll!c luqng san xuat phat trien, nhtrng dong tho·i n6 c6 the
gay ton that cho san xuat dttq'C
t~o
ra bf)i cl<)ng llJC cua chinh n6. Co·
che tht truo·ng khong clam trach clnQ·c vai tro dinh htr6·ng cho
dOng cua n~n kinh te- xa hOi.
24
sl~ y~n
