Vai trò của nhân viên công tác xã hội trong hoạt động tham vấn cho phụ nữ bị bạo lực gia đình tại văn phòng hỗ trợ nạn nhân – trung tâm CSAGA

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

-----------------------

NGUYỄN THỊ PHƢỢNG LIÊN

VAI TRÒ CỦA NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ
HỘI TRONG HOẠT ĐỘNG THAM VẤN CHO
PHỤ NỮ BỊ BẠO LỰC GIA ĐÌNH TẠI VĂN
PHÒNG HỖ TRỢ NẠN NHÂN – TRUNG TÂM
CSAGA

LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI

Mã số: 60 90 01 01

Hà Nội - 2016

1


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ................................................................................................................................................ 5
1.

Lý do chọn đề tài ........................................................................................................................... 5

2.

Tổng quan vấn đề nghiên cứu ...................................................................................................... 7

3.

Ý nghĩa của nghiên cứu .............................................................................................................. 12
3.1.

Ý nghĩa lý luận ..................................................................................................................... 12

3.2.

Ý nghĩa thực tiễn .................................................................................................................. 12

4.

Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................. 12
4.1.

Mục đích nghiên cứu ........................................................................................................... 12

4.2.

Nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................................................... 13

5.

Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu ........................................................................................... 13
5.1.

Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................................... 13

5.2.

Khách thể nghiên cứu .......................................................................................................... 13

6.

Phạm vi nghiên cứu..................................................................................................................... 14
6.1.

Nội dung ............................................................................................................................... 14

6.2.

Thời gian nghiên cứu........................................................................................................... 14

6.3.

Không gian nghiên cứu (địa điểm)...................................................................................... 14

7.

Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................................................... 14

8.

Giả thuyết nghiên cứu................................................................................................................. 15

9.

Phƣơng pháp nghiên cứu............................................................................................................ 15

9.1.

Phương pháp thu thập và nghiên cứu tài liệu .................................................................... 15

9.2.

Phương pháp phỏng vấn sâu ............................................................................................... 16

9.3.

Phương pháp quan sát ......................................................................................................... 16

10.

Kết cấu của luận văn ............................................................................................................... 16

NỘI DUNG .......................................................................................................................................... 17
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI
TRONG HOẠT ĐỘNG THAM VẤN VỚI PHỤ NỮ BỊ BẠO LỰC GIA ĐÌNH .......................... 17
1.1.

Các khái niệm công cụ ............................................................................................................ 17

1.1.1. Khái niệm gia đình ............................................................................................................... 17
1.1.2. Khái niệm bạo lực gia đình và các khái niệm liên quan .................................................... 18
1.1.2.1.

Khái niệm bạo lực/ bạo lực gia đình ......................................................................... 18

1.1.2.2.

Bạo lực với phụ nữ. ................................................................................................... 20

1.1.3. Bình đẳng giới ...................................................................................................................... 21
1.1.4. Khái niệm vai trò .................................................................................................................. 22
1.1.5. Tham vấn .............................................................................................................................. 23

2


1.1.5.1.

Định nghĩa................................................................................................................. 23

1.1.5.2.

Phân loại tham vấn ................................................................................................... 25

1.1.5.3.

Quy trình tham vấn.................................................................................................... 27

1.1.6. Một số lý thuyết ứng dụng trong nghiên cứu...................................................................... 29

1.2.

1.1.6.1.

Thuyết Nhu cầu ......................................................................................................... 29

1.1.6.2.

Lý thuyết lấy thân chủ làm trọng tâm Carl Rogers ................................................... 32

1.1.6.3.

Thuyết Hệ Thống ....................................................................................................... 34

Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................................................. 35

1.2.1. Tổng quan về Trung tâm CSAGA ....................................................................................... 35
1.2.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy của trung tâm CSAGA .................................................................. 37

1.3.

1.2.2.1.

Cơ cấu đối tượng trợ giúp ......................................................................................... 37

1.2.2.2.

Cơ cấu tổ chức nhân sự, quản lý ............................................................................... 38

Một số văn bản pháp lý về phòng chống bạo lực gia đình ................................................... 39

1.3.1. Một số văn bản pháp lý quốc tế về phòng chống bạo lực gia đình .................................... 39
1.3.2. Khung pháp lý về phòng chống bạo lực gia đình ở Việt Nam............................................ 39
1.3.2.1.

Luật pháp .................................................................................................................. 39

1.3.2.2.

Chính sách và chiến lược .......................................................................................... 40

Tiểu kết chương 1: ........................................................................................................................ 42
CHƢƠNG 2. NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI VÀ HOẠT ĐỘNG THAM VẤN CHO PHỤ
NỮ BỊ BẠO LỰC GIA ĐÌNH TẠI VĂN PHÒNG HỖ TRỢ NẠN NHÂN BẠO LỰC GIỚI TRUNG TÂM CSAGA ....................................................................................................................... 43
2.1. Thực trạng hoạt động tham vấn cho phụ nữ bị bạo lực gia đình của nhân viên công tác
xã hội tại Văn phòng Hỗ trợ Nạn nhân - Trung tâm CSAGA ........................................................ 43
2.1.1. Quy trình tham vấn .............................................................................................................. 43
2.1.1.1.

Giai đoạn 1: Tạo lập mối quan hệ và lòng tin .......................................................... 45

2.1.1.2.

Giai đoạn 2: Xác định vấn đề, giúp thân chủ phát hiện vấn đề họ đang tồn tại ....... 48

2.1.1.3.

Giai đoạn 3: Lựa chọn giải pháp .............................................................................. 50

2.1.1.4.

Giai đoạn 4: Triển khai giải quyết vấn đề ................................................................ 52

2.1.1.5.

Giai đoạn 5: Kết thúc ................................................................................................ 53

2.1.1.6.

Giai đoạn 6: Theo dõi ............................................................................................... 54

2.1.2. Hình thức tham vấn với phụ nữ bị bạo lực gia đình tại Văn phòng hỗ trợ nạn nhân Trung tâm CSAGA ........................................................................................................................... 55
2.1.3. Nội dung tham vấn cho phụ nữ bị bạo lực gia đình tại văn phòng hỗ trợ nạn nhân
trung tâm CSAGA ............................................................................................................................ 59
2.1.3.1.

Tham vấn về tâm lý xã hội......................................................................................... 61

2.1.3.2.

Tham vấn về mặt pháp lý .......................................................................................... 63

3


2.1.3.3.

Tham vấn về sức khỏe ............................................................................................... 64

2.1.3.4.

Tham vấn về các kỹ năng sống .................................................................................. 66

2.2. Nhân viên công tác xã hội trong hoạt động tham vấn với phụ nữ bị bạo lực gia đình tại
Văn phòng Hỗ trợ nạn nhân - Trung tâm CSAGA.......................................................................... 68
2.2.1. Vai trò tư vấn ........................................................................................................................ 70

2.2.2. Vai trò tham vấn ................................................................................................................... 71
2.2.3. Vai trò vận động/ kết nối nguồn lực .................................................................................... 76
2.2.4. Vai trò người giáo dục ......................................................................................................... 80
2.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện các vai trò của nhân viên công tác xã hội
trong hoạt động tham vấn cho phụ nữ bị bạo lực gia đình tại Văn phòng hỗ trợ nạn nhân tại
Trung tâm CSAGA ........................................................................................................................... 83
2.2.5.1.

Các yếu tố từ nhân viên công tác xã hội làm công tác tham vấn .............................. 84

2.2.5.2.

Các yếu tố khách quan .............................................................................................. 86

2.2.5.3.

Sự hợp tác của người phụ nữ bị bạo lực gia đính ..................................................... 87

Tiểu kết chương 2: ........................................................................................................................ 90
KẾT LUẬN - KHUYẾN NGHỊ ......................................................................................................... 91
3.1.

Kết luận .................................................................................................................................... 91

3.2.

Khuyến nghị............................................................................................................................. 92

3.2.1. Về Trung Tâm CSAGA ........................................................................................................ 92
3.2.2. Về bản thân nhân viên công tác xã hội ............................................................................... 93

PHỤ LỤC ............................................................................................................................................. 95
I. PHỎNG VẤN SÂU DÀNH CHO THAM VẤN VIÊN ................................................................. 95
II. PHỎNG VẤN SÂU DÀNH CHO PHỤ NỮ BỊ BẠO LỰC GIA ĐÌNH..................................... 97
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................................................. 99
I.
II.

Tài liệu tiếng Việt ........................................................................................................................ 99
Tài liệu tiếng Anh .................................................................................................................. 101

4


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Gia đình là tổ ấm, là nơi thoả mãn những nhu cầu tình cảm và vật chất
của các thành viên, bảo vệ họ trước những căng thẳng của cuộc sống, là nơi
chúng ta yêu thương và được yêu đương. Thế nhưng có phải gia đình nào
cũng là thiên đường không khi mà bạo lực gia đình đang là vấn đề mang tính
chất toàn cầu, nó xảy ra ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Theo số liệu điều
tra của Liên đoàn Phụ nữ toàn quốc bạo lực gia đình đang đe doạ cuộc sống
của 30% trong tổng số 270 triệu gia đình sống trên lục địa (Theo tạp chí Khoa
học về phụ nữ,). Cùng với số liệu trong Báo cáo điều tra về gia đìnhViệt Nam
do Bộ Văn hoá Thể thao và Du lịch phối hợp với Tổng cục Thống kê, Viện
Gia đình và Giới cho biết rằngcó khoảng 37% cặp vợ chồng trong độ tuổi từ
18 đến 60 được hỏi cho rằng vợ chồng họ đã từng có mâu thuẫn và cứ 1000
vụ mâu thuẫn thì có 101 vụ xảy ra bạo lực, nạn nhân là phụ nữ chiếm hơn 90
%. Quả thực, đó là một con số không nhỏ.
Ở Việt Nam bạo lực gia đình chống lại phụ nữ không phải là một chủ đề
mới, trong những năm gần đây, BLGĐ đã được đề cập trên phương tiện thông

tin đại chúng và đã có nhiều báo cáo nghiên cứu về bạo lực gia đình được
thực hiện và đã có các mô hình phòng chống bạo lực gia đình đối với phụ nữ
được áp dụng tại các địa phương. Sự mất bình đẳng giữa đàn ông và phụ nữ
đã có từ lâu trong lịch sử và văn hóa của nhiều quốc gia theo chế độ phụ hệ
trong đó có Việt Nam đã làm nên những thái độ và niềm tin chắc chắn của xã
hội về vị trí, vai trò và trách nhiệm hơn hẳn một bậc của người đàn ông so với
người phụ nữ.
Bạo lực không còn là việc nội bộ tự giải quyết trong mỗi gia đình, mà đã
trở thành một tệ nạn cần có sự quan tâm của toàn xã hội. Năm 2007, Chính phủ
Việt Nam ban hành luật phòng, chống bạo lực gia đình. Theo Luật phòng, chống
5


bạo lực gia đình là hành vi bị nghiêm cấm cần được loại trừ, nhất là đây không
còn là vấn đề riêng tư của mỗi gia đình. Bên cạnh đó, Việt Nam là một trong
những quốc gia đầu tiên ký Công ước về xoá bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử
đối với phụ nữ của Liên Hiệp Quốc (CEDAW) và chương trình hành động Bắc
Kinh. Điều này cho thấy được sự quân tâm của Nhà nước và Chính Phủ trong
việc xoá bỏ nạn bạo lực chống lại phụ nữ.
Mặc dù đã có những cảnh báo của nhiều nghiên cứu về ảnh hưởng trước
mắt cũng như lâu dài của bạo lực đối với đời sống tinh thần và thể xác của
người phụ nữ nhưng cho đến thời gian rất gần đây ở Việt Nam, những nghiên
cứu về bạo lực phụ nữ vẫn còn ở mức hạn chế về quy mô và tính nghiêm túc,
hoặc ít ra cũng không ở mức độ phổ biến. Các kiến nghị hiếm hoi của những
nghiên cứu về bạo lực đối với phụ nữ cũng vẫn còn chưa được các nhà chính
sách xã hội sử dụng hoặc sử dụng rất ít ỏi. Đặc biệt là chưa có nhiều nghiên
cứu về bạo lực gia đình chống lại phụ nữ dưới góc nhìn công tác xã hội.
Trước những tác động của BLGĐ, NVCTXH có vai trò quan trọng trong
việc cung cấp dịch vụ xã hội, tư vấn pháp luật, trị liệu tâm lý, tuyên truyền,
nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho mỗi người dân. Cụ thể, NVCTXH sẽ

cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần thông qua các đối
tác cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe chuyên nghiệp. Kết nối những cơ sở
y tế miễn phí để các nạn nhân bị bạo lực được khám và điều trị bệnh, tiếp cận
các trung tâm giám định y tế để giám định về tỷ lệ thương tật, tiếp cận các văn
phòng trợ giúp pháp lý, luật sư và cơ quan tư pháp, lập kế hoạch trợ giúp cho
nạn nhân và điều phối các dịch vụ hỗ trợ dựa trên nguyên tắc ưu tiên và đáp
ứng nhu cầu của nạn nhân nhằm đảm bảo quyền lợi. Những trường hợp có
vấn đề về tâm lý quá lớn, nhân viên CTXH không đủ khả năng giải quyết, họ
sẽ hỗ trợ các nạn nhân được kết nối đến các cơ quan và tổ chức có khả năng,
đủ thẩm quyền. Song song với các hoạt động hỗ trợ, nhân viên CTXH cũng sẽ

6


góp phần trang bị các kỹ năng tìm kiếm thông tin việc làm, tiếp cận với nhà
tuyển dụng, phối hợp với các cơ quan đơn vị giới thiệu việc làm, tổ chức nhân
đạo từ thiện để tạo việc làm cho nạn nhân.
Trong rất nhiều những vai trò của NVCTXH trong trợ giúp phụ nữ bị
BLGĐ nêu trên, như vai trò là người kết nối, vai trò là người giáo dục, vai trò
tham vấn, vai trò tư vấn thì vai trò tham vấn là một vai trò hữu hiệu trợ giúp
những phụ nữ bị bạo lực gia đình tự tin vượt qua những khó khăn, đặc biệt là
những khó khăn về tâm lý. Ở trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng khoa học về
Giới – Gia đình – Phụ Nữ và Vị thành niên (gọi tắt là CSAGA), phòng Hỗ trợ
Nạn nhân luôn dành một quỹ thời gian tương đối lớn cho hoạt động tham vấn
cho nạn nhân bạo lực gia đình. Do vậy, công việc tham vấn được xem là công
việc chính trong hoạt động hỗ trợ nạn nhân bạo lực giới của CSAGA và vai
trò tham vấn của NVCTXH trong trợ giúp PN bị BLGĐ càng được quan tâm,
chú trọng.
Từ những lý do được phân tích ở trên, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Vai
trò của nhân viên công tác xã hội trong hoạt động tham vấn cho phụ nữ bị

bạo lực gia đình tại Văn phòng hỗ trợ nạn nhân - Trung Tâm CSAGA” để
làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sỹ.
2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
2.1. Các nghiên cứu về bạo lực gia đình
Bạo lực gia đình là một hiện tượng xuất hiện trong suốt chiều dài lịch sử
của thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng. Trong thế giới đương đại bạo
lực gia đình, mà đối tượng chính của nó là phụ nữ và trẻ em, vẫn tồn tại và
đang có xu hướng gia tăng. Các nghiên cứu trên thế giới đã cho thấy rằng
BLGĐ là một hiện tượng mang tính toàn cầu: “Phần lớn bạo lực chống lại
phụ nữ xảy ra trong gia đình” [39]

7


Bà Radhika Coomaraswamy, cựu Báo cáo viên đặc biệt của Ủy ban
Nhân quyền LHQ về nạn bạo hành phụ nữ, nói rằng đối với đại đa số phụ nữ,
vấn đề này là “điều cấm kỵ, phải che giấu, và là một thực trạng đáng xấu hổ”.
Theo thống kê của một tổ chức ở Hà Lan nghiên cứu về nạn nhân cho biết, có
đến 23% phụ nữ ở một nước Nam Mỹ, tức là cứ trong 4 người thì gần như có
1 người, bị bạo hành trong gia đình. Cuốn sách: “Violence, Silence and Anger
- Women’s Writing as Transgression” do Deirdre Lashgari chủ biên tạo cơ sở
cho các nhà nữ quyền trình bày các tư tưởng về sự im lặng, tức giận và nhu
cầu nói lên tiếng nói chống lại bạo lực. [32]
Năm 2004, các tác giả Margaret Brome Janet Saul Karen Lang Rebeca
Lee-Pethel Neil Rainford Jocelyn Wheaton đã đề cập đến các vấn đề như làm
thế nào để “phòng ngừa” bạo lực tình dục, trong tài liệu CDC, Sexual violence
prevention: beginning the dialogue, các tác giả đã xây dựng các khái niệm,
phương pháp hành động dựa trên cơ sở y tế công cộng nhằm phòng ngừa và
bảo vệ các nạn nhân bạo lực tình dục. Từ “Thảo luận ban đầu này của y tế
công cộng’ đã đặt nền tảng cho các cuộc đối thoại trong tương lai về cách

chương trình phòng chống bạo lực tình dục cá nhân và tập thể từ đó xác định
chiến lược và các cơ hội để tối đa hóa hiệu quả của các chương trình can
thiệp. [40, Tr 20]
Năm 2008, tác giả Trần Đình Tuấn có bản dịch: “Code of Ethic of the
National Association of Social Worker” viết tắt là NASW, các quy điều đạo
đức sẽ là sự cụ thể hóa các giá trị, mục tiêu và nguyên tắc của nghề công tác
xã hội, các chế định đạo đức của công tác xã hội bao gồm một hệ thống các
giá trị, nguyên tắc và một tập hợp các chuẩn mực hành vi. [42]
Những nghiên cứu về bạo lực đối với phụ nữ trong gia đình ở Việt Nam
được bắt đầu từ những 1990, và ngày càng nhiều và phong phú hơn, thu hút
được sự quan tâm của xã hội. Các góc cạnh của vấn đề được tìm tòi, phát hiện

8


và công bố trên nhiều ấn phẩm thuộc chuyên ngành và những lĩnh vực khác
nhau.
Ở Việt Nam tác giả Lê Thị Quý đã in bài viết đầu tiên về “Bạo lực gia
đình ở Việt Nam” trên tạp chí khoa học Phụ nữ. Đây là bài viết đầu tiên về
BLGĐ, cung cấp những thông tin và cái nhìn toàn cảnh về BLGĐ ở Việt
Nam. [9]
Năm 1996, trong tác phẩm “Nỗi đau thời đại” tác giả Lê Thị Quý đã đi
sâu phân tích về vấn đề BLGĐ dưới hai dạng “ Bạo lực không nhìn thấy
được” và “Bạo lực nhìn thấy được”. Từ đó giúp cho người đọc có thể dễ dàng
nắm bắt được những biểu hiện và xu hướng biến đổi trong đời sống kinh tế,
văn hóa, xã hội và gia đình có liên quan đến người phụ nữ. [10]
Nghiên cứu của UNFPA phối hợp với CSAGA cũng chỉ ra khoảng cách
giữa luật pháp và thực tiễn triển khai trong đó có giải pháp can thiệp về hình
thành các cơ sở tham vấn cũng như cải thiện chất lượng tham vấn, hòa giải tại
địa phương. [26]

Theo kết quả nghiên cứu "Ước tính thiệt hại kinh tế do bạo lực gia đình
gây ra với phụ nữ tại Việt Nam" thì tổng thiệt hại về năng suất lao động chiếm
tới 1,78% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) năm 2012 của Việt Nam. Bạo lực là
nguyên nhân dẫn tới kìm hãm tăng trưởng kinh tế và gia tăng đói nghèo ở các
quốc gia. Rõ ràng là bạo lực gia đình đã gây nên những hậu quả nghiêm trọng
đối với sức khỏe thể chất và tinh thần của người phụ nữ. Ở Việt Nam, cứ bốn
phụ nữ từng bị chồng bạo hành thể chất hoặc tình dục thì có một người cho
biết họ phải chịu đựng những vết thương trên cơ thể và hơn một nửa trong số
này cho biết họ đã bị thương tích nhiều lần. So với những phụ nữ chưa từng bị
bạo hành thì những người đã từng bị chồng bạo hành có nhiều khả năng bị
bệnh tật và sức khỏe kém hơn gần hai lần và khả năng nghĩ đến việc tự tử
nhiều hơn gấp ba lần. [30]

9


2.2. Nghiên cứu liên quan đến tham vấn và tham vấn cho phụ nữ bị bạo
lực gia đình ở trong nước
Do những hạn chế về chủ quan và khách quan, nên việc tìm kiếm các
nguồn tư liệu, tài liệu liên quan đến vấn đề tham vấn cho phụ nữ bị BLGĐ
ở Việt Nam không nhiều vì vậy trong quá trình tìm hiểu và nghiên cứu
gặp phải một số khó khăn. Dưới đây chúng tôi xin nêu ra một số nghiên
cứu liên quan đến vấn đề Tham vấn cho phụ nữ bị BLGĐ.
Trước năm 1945 ở một số bệnh viện như bệnh viện Bạch Mai đã có mặt
của một số cán bộ xã hội và họ đã sử dụng kỹ năng tham vấn vào quá trình
trợ giúp cho bệnh nhân chữa trị tại bệnh viện. Ở Miền nam trước những năm
1975 đã có những khóa đào tạo tham vấn được đề cập trong các khóa đào tạo
cán sự xã hội do thạc sỹ Nguyễn Thị Oanh, TS Trần Thị Giồng tiến hành và
sau đó là mô hình tham vấn học đường cũng được đề cập và phát triển ở
miền nam vào những năm 90 của thế kỷ XX.

Nghiên cứu của UNPA và Bộ Văn hóa thể thao và Du lịch năm 2010
để đưa ra hướng dẫn thực hiện luật phòng chống bạo lực gia đình cũng đề
cập đến những dịch vụ cần phát triển cả về quy mô lẫn chất lượng, trong đó
có nhà tạm lánh, địa chỉ tin cậy cũng như tham vấn hôn nhân gia đình, bao
gồm cả tham vấn cá nhân, tham vấn nhóm đối với các đối tượng liên quan
như phụ nữ bị bạo lực gia đình, người gây ra bạo lực gia đình và trách nhiệm
tham vấn, tư vấn với cộng đồng. [28]
Nghiên cứu của Lê Thị Quý năm (2007) về bạo lực gia đình cũng cho
thấy hiện nay bạo lực gia đình đối với phụ nữ xảy ra nhiều hình thức khác
nhau đối với phụ nữ, việc xây dựng các mô hình, câu lạc bộ tại địa phương
cũng có tác động phần nào, tuy nhiên tác giả cũng chỉ ra thực trạng tư vấn,
hòa giải vấn đề bạo lực gia đình còn có những bất cập. [11]

10


Nghiên cứu các giải pháp hạn chế bạo lực gia đình với phụ nữ và trẻ em
của Bùi Thị Xuân Mai đã chỉ ra sự thiếu hụt các dịch vụ trợ giúp phụ nữ bị
bạo lực gia đình trong đó đặc biệt là dịch vụ tham vấn. [2]
Bên cạnh những nghiên cứu điề u tra , đã có môṭ số cuốn giáo trình của
tác giả Bùi Th ị Xuân Mai đã chỉ ra tham vấ n là môt nghề
ứng d ụng và có
̣
tính chuyên môn cao. [1] Nghiên cứu của tác giả Trần Thị Minh Đức thường
tập trung vào các khía cạnh như nhu cầu tham vấn và những sai phạm về đạo
đức khi tham vấn và sự cần thiết phải có giám sát tham vấn ở một số cơ sở
hoạt động nghề tham vấn. Trong cuốn giáo trình “Tham vấn tâm lý” tác giả
đã đề cập khá sâu về khái niệm tham vấn, lịch sử hình thành và phát triển
nghề tham vấn , các lý thuyết tiế p c ận trong tham vấ n đồ ng thời đề c ập tới
các quy tắc đ ạo đức, kỹ năng quy trình tham vấ n tâm lý , đặc biệt đưa ra các

bài tập luyện thực hành tham vấ n tâ m lý . Đây thưc ̣ sự là cuốn sách quý báu
cho những sinh viên và người làm việc trong lĩnh vực tham vấ n [23].
Hoạt động tham vấn cho các chị em phụ nữ bị BLGĐ thường xuyên
được tiến hành bởi các chi hội phụ nữ, các thành viên tổ hòa giải của cụm
dân cư hoặc tổ dân phố. Tuy nhiên đang tồn tại một thực trạng đó là các cán
bộ hội phụ nữ, các cán bộ hòa giải cơ sở làm công tác Tham vấn cho các chị
em phụ nữ bị BLGĐ chưa mang lại hiệu quả cao. Đa số họ mới chỉ dừng lại
ở việc đưa ra những lời khuyên cho cho thân chủ chứ chưa thực sự Tham vấn
cho chị em hội viên phụ nữ của mình bị BLGĐ hoặc mới chỉ bằng kinh
nghiệm và niềm say mê nghề nghiệp chứ chưa được qua đào tạo một cách
bài bản và chuyên nghiệp. Chính vì lý do đó nên cũng chưa thực sự mang lại
hiệu quả cao trong việc hỗ trợ cho các nạn nhân là phụ nữ bị BLGĐ.
Từ tổng quan nghiên cứu có thể nhận thấy rằng hiện nay đã có nhiều
nghiên cứu về phụ nữ bị BLGĐ tuy nhiên vẫn chưa có nghiên cứu nào về vai
trò của nhân viên công tác xã hội trong hoạt động tham vấn cho phụ nữ bị

11


BLGĐ. Do vậy, luận văn “Vai trò của nhân viên Công tác xã hội trong
hoạt động tham vấn cho phụ nữ bị bạo lực gia đình tại Văn phòng hỗ trợ
nạn nhân - Trung Tâm CSAGA” là đề tài mới và không trùng tên với các
đề tài đã công bố.
3. Ý nghĩa của nghiên cứu
3.1. Ý nghĩa lý luận
Kết quả nghiên cứu làm sáng tỏ hệ thống lý thuyết CTXH như: thuyết
hành vi, thuyết nhu cầu, thuyết hệ thống, thuyết thân chủ trọng tâm, lý thuyết
vai trò, các khái niệm về BLGĐ, BL giới, định kiến giới… Trên cơ sở đó kết
quả nghiên cứu làm sáng tỏ tính đúng đắn trong việc vận dụng các phương
pháp, kỹ năng CTXH trong hoạt động tham vấn cho PN bị BLGĐ. Kết quả

nghiên cứu hệ thống hóa cơ sở lý luận về BLGĐ, tham vấn cho PN bị BLGĐ
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu có tính thực tiễn cao, giúp cho NVCTXH hệ thống
lại cơ sở lý luận khi tham vấn cho PN bị BLGĐ. Giúp NVCTXH có điều kiện
ứng dụng các kiến thức kỹ năng và nâng cao trình độ nghề nghiệp khi tham
vấn cho PN bị BLGĐ. Kết quả nghiên cứu cũng góp phần bổ sung nguồn học
liệu, làm tài liệu tham khảo cho sinh viên nghành công tác xã hội về những
vấn đề liên quan đến bạo lực gia đình nói chung và bạo lực chống lại phụ nữ
trong hôn nhân nói riêng. Là tài liệu tham khảo cho các trung tâm đang làm
việc với phụ nữ bị bạo hành gia đình
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Mục đích nghiên cứu
Thông qua thực trạng hoạt động tham vấn cho phụ nữ bị bạo lực gia đình
ở VPHTNN -Trung tâm CSAGA và những kết quả đạt được từ hoạt động
tham vấn để tìm hiểu “Vai trò của nhân viên công tác xã hội trong hoạt động
tham vấn với phụ nữ bị bạo lực gia đình tại Văn phòng hỗ trợ nạn nhân –
12


Trung Tâm CSAGA”. Trên cơ sở đó, đưa ra những khuyến nghị nhằm nâng
cao chất lượng tham vấn cho phụ nữ bị bạo lực gia đình nói chung và phụ nữ
bị bạo lực gia đình là khách hàng của CSAGA và nhân rộng mô hình tham
vấn của Trung tâm ra địa bàn khác.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Hệ thống hoá những lý thuyết, xác định trình bày được các khái niệm
công cụ như bạo lực, bạo lực gia đình, tham vấn trong CTXH, vai trò của
NVXH, nhu cầu, đặc điểm tâm sinh lý và đặc điểm hành vi của phụ nữ bị bạo
lực gia đình, các lý thuyết nền tảng ảnh hưởng đến quá trình tham vấn của
NVXH đối với phụ nữ bị bạo hành gia đình.
Thông qua điều tra bảng hỏi, phỏng vấn sâu để làm rõ thực trạng hoạt

động tham vấn của NVCTX với phụ nữ bị BLGĐ tại VPHTNN -Trung tâm
CSAGA.
Từ kết quả nghiên cứu, đưa ra những khuyến nghị, giải pháp nâng cao
vai trò của nhân viên xã hội trong khi tiến hành hoạt động tham vấn với phụ
nữ bị bạo lực gia đình tại trung tâm CSAGA và địa phương nơi phụ nữ bị
BLGĐ cư trú.
5. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
5.1. Đối tượng nghiên cứu
Vai trò của nhân viên công tác xã hội trong hoạt động tham vấn với phụ
nữ bị bạo lực gia đình tại Văn phòng hỗ trợ nạn nhân – Trung Tâm CSAGA.
5.2. Khách thể nghiên cứu
- Cán bộ quản lý, nhân viên công tác xã hội đang trực tiếp tham gia quản
lý, hỗ trợ tại văn phòng hỗ trợ nạn nhân - trung tâm CSAGA
- Khách hàng tham vấn thường xuyên tại CSAGA là phụ nữ đã có gia
đình bị bạo lực về thể chất, tinh thần, tình dục… trong gia đình

13


6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Nội dung
Khi làm việc với PN bị BLGĐ, nhân viên công tác xã hội có thể cung
cấp một hay nhiều dịch vụ xã hội để hỗ trợ PN bị BLGĐ như: nâng cao năng
lực tâm lý xã hội (phục hồi tâm lý sau sang chấn, kỹ năng sống và giá trị
sống,…) và năng lực kinh tế (kỹ năng nghề và cơ hội việc làm)…. Cùng với
việc hỗ trợ nhiều hoạt động như thế, NVCTXH sẽ đóng nhiều vai trò khác
nhau chẳng hạn như: Vai trò là người vận động nguồn lực, vai trò là người kết
nối, vai trò là người biện hộ, vai trò là người vận động/hoạt động xã hội, vai
trò là người giáo dục, vai trò là người tư vấn, vai trò là người tham vấn, vai
trò người tạo sự thay đổi…

Tuy nhiên, trong phạm vi của luận văn, tôi sẽ chỉ tập trung nghiên cứu
hoạt động tham vấn của NVCTXH, trong rất nhiều vai trò kể trên, luận văn sẽ
chỉ tập trung nghiên cứu các vai trò tiêu biểu của NVCTXH trong hoạt động
TV như: Vai trò là người kết nguồn lực, vai trò tư vấn, vai trò tham vấn, vai
trò là người giáo dục và vai trò là người tạo sự thay đổi.
6.2. Thời gian nghiên cứu
Từ tháng 03/2015 đến tháng 09/ 2015
6.3. Không gian nghiên cứu (địa điểm)
Văn phòng hỗ trợ nạn nhân bạo lực giới– Trung tâm CSAGA
7. Câu hỏi nghiên cứu
- Thực trạng hoạt động tham vấn cho PN bị BLGĐ tại VPHTNN – trung
tâm CSAGA như thế nào?
- Nhân viên Công tác xã hội có vai trò như thế nào trong việc trợ giúp
phụ nữ bị bạo lực gia đình tại Trung tâm CSAGA?

14


- Nhân tố nào là cơ bản ảnh hưởng tới việc thực hiện các vai trò của
NVCTXH trong quá trình tham vấn cho PN bị BLGĐ
8. Giả thuyết nghiên cứu
Từ những câu hỏi nghiên cứu trên, tác giả đã đi đến những giả thuyết
nghiên cứu sau:
- Hoạt động tham vấn cho PN bị BLGĐ tại VPHTNN – trung tâm
CSAGA cchủ yếu là tham vấn cá nhân, tham vấn gián tiếp. Hình thức
tham vấn ở CSAGA đã tiến hành theo hướng chuyên nghiệp, tuân theo
quy trình tham vấn cá nhân trong CTXH và các quy tắc nghề nghiệp.
- Vai trò của nhân viên công tác xã hội trong hoạt động tham vấn đối với
phụ nữ bị BLGĐ đang là khách hàng ở CSAGA như sau: vai trò giáo
dục, vai trò tư vấn, vai trò tham vấn, vai trò kết nối nguồn lực…

- Năng lực, kinh nghiệm, trình độ chuyên môn của NVCTXH, NVCTXH
làm công tác kiêm nhiệm, cơ sở vật chất hay sự hợp tác của PN bị
BLGĐ khi được tham vấn là những nhân tố có thể ảnh hưởng đến việc
thực hiện vai trò của NVXH trong khi tham vấn cho PN bị BLGĐ.
9. Phƣơng pháp nghiên cứu
9.1. Phương pháp thu thập và nghiên cứu tài liệu
Các công trình nghiên cứu, sách, báo, tạp chí, các bài đánh giá, bài viết
và kỷ yếu hội thảo của một số tổ chức làm việc về vấn đề bạo lực gia đình,
bạo lực tình dục như CWD, CCHIP… Các bài viết số liệu, công trình nghiên
cứu được đăng trên các tạp chí Xã hội học, báo Gia đình và Xã hội, các
website trong và ngoài nước
Các báo cáo như: Báo cáo nghiên cứu về bạo lực gia đình năm 2006, báo
cáo kết quả từ Nghiên cứuquốc gia về bạo lực gia đình với phụ nữ ở Việt
Nam 2010, báo cáo hàng năm của trung tâm CSAGA, các tài liệu, bài viết
được lưu ở Thư viện Giới của CSAGA.
15


Các văn pháp pháp lý như Công Ước CEDAW, Hiến pháp năm 2013,
Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2004, Luật Bình đẳng giới năm 2007, Nghị
Định 08/2009/ NĐ - CP, ngày 04 tháng 02 năm 2009 của Chính Phủ quy định
chi tiết về việc thi hành một số điều luật phòng chống bạo lực gia đình.
9.2. Phương pháp phỏng vấn sâu
Luận văn tiến hành phỏng vấn sâu 20 người, gồm các đối tượng sau:
lãnh đạo trung tâm CSAGA 02 người, Phụ nữ bị BLGĐ: 10 người, nhân viên
công tác xã hội thực hiện tham vấn: 05 người, cán bộ quản lý: 03 người.
9.3. Phương pháp quan sát
Phương pháp quan sát cũng được sử dụng trong suốt quá trình nghiên
cứu để nhằm hiểu rõ hơn các thông tin qua thái độ cử chỉ, hành vi cũng như
môi trường làm việc của NVCTXH.

10.Kết cấu của luận văn
Luận văn này ngoài phần mở đầu, mục lục, danh mục tài liệu, kết luận và
khuyến nghị, phụ lục, gồm có 2 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò của NVCTXH trong hoạt
động TV với phụ nữ bị BLGĐ.
Chương 2. Nhân viên công tác xã hội và hoạt động tham vấn cho phụ nữ
bị bạo lực gia đình tại Văn phòng Hỗ trợ nạn - Trung tâm CSAGA.

16


NỘI DUNG
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA NHÂN VIÊN CÔNG
TÁC XÃ HỘI TRONG HOẠT ĐỘNG THAM VẤN VỚI PHỤ NỮ BỊ
BẠO LỰC GIA ĐÌNH
1.1.

Các khái niệm công cụ

1.1.1. Khái niệm gia đình
Có rất nhiều định nghĩa về gia đình, nhưng nhìn chung, các nhà khoa học
đều thống nhất rằng gia đình là một thiết chế xã hội, dựa trên hai mối quan hệ
cơ bản là hôn nhân (chồng-vợ) và huyết thống (cha-mẹ-con).
Chương 1- Điều 8- Khoản 10- Những qui định chung của Luật Hôn nhân
và Gia đình Việt Nam định nghĩa: Gia đình là tập hợp những người gắn bó
với nhau do hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc do quan hệ nuôi dưỡng, làm
phát sinh các nghĩa vụ và quyền giữa họ với nhau theo qui định của Luật này
[12].
Đối với xã hội học, gia đình thuộc về phạm trù cộng đồng xã hội. Vì vậy,
có thể xem xét gia đình như một nhóm xã hội nhỏ, đồng thời như một thiết

chế xã hội mà có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình xã hội hóa con
người. Gia đình là một thiết chế xã hội đặc thù, một nhóm xã hội nhỏ mà các
thành viên của nó gắn bó với nhau bởi quan hệ hôn nhân, quan hệ huyết thống
hoặc quan hệ con nuôi, bởi tính cộng đồng về sinh hoạt, trách nhiệm đạo đức
với nhau nhằm đáp ứng những nhu cầu riêng của mỗi thành viên cũng như để
thực hiện tính tất yếu của xã hội về tái sản xuất con người.
Từ những định nghĩa này, ta có thể tìm hiểu đặc trưng cơ bản của gia
đình để xem xét các mối quan hệ của gia đình ở góc độ là một nhóm XH,
nhóm tâm lý - tình cảm đặc thù, với các mối quan hệ bên trong, với sự tác
động qua lại trong nội bộ của các thành viên để thỏa mãn những nhu cầu của
17


mỗi người, đặc biệt là mối quan hệ giữa vợ và chồng. Gia đình có quy luật
phát triển mang tính chất và đặc thù riêng với tư cách là một thể thống nhất,
một tế bào hoàn chỉnh và là một đơn vị cơ sở của một xã hội cụ thể.
1.1.2. Khái niệm bạo lực gia đình và các khái niệm liên quan
1.1.2.1. Khái niệm bạo lực/ bạo lực gia đình
- Khái niệm bạo lực
Theo báo cáo của tổ chức WHO: “Bạo lực là việc đe dọa hay dùng sức
mạnh thể chất hay quyền lực đối với bản thân, người khác hoặc đối với một
nhóm người hay một cộng đồng người mà gây ra hay làm gia tăng khả năng
gây ra tổn thương, tử vong, tổn hại về tâm lý, ảnh hưởng đến sự phát triển
hay gây ra sự mất mát” [33].
- Khái niệm BLGĐ
Có rất nhiều định nghĩa liên quan đến bạo lực/ bạo hành trong gia đình cụ thể
như sau:
Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã đưa ra định nghĩa về bạo lực gia đình
như sau: “Bất kỳ một hành động bạo lực dựa trên cơ sở giới nào dẫn đến,
hoặc có khả năng dẫn đến, những tổn hại về thân thể, tình dục hay tâm lý hay

những đau khổ của phụ nữ, bao gồm cả sự đe doạ có những hành động như
vậy, sự cưỡng bức hay tước đoạt một cách tuỳ tiện sự tự do, dù nó xảy ra nơi
công cộng hay trong cuộc sống riêng tư”. [26].
Ở Việt Nam, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình quy định về giải thích
thuật ngữ “Bạo lực/ bạo hành gia đình” tại Điều 1 Khoản 2: “Bạo lực gia
đình là hành vi cố ý của thành viên gia đình gây tổn hại hoặc có khả năng
gây tổn hại về thể chất, tinh thần, kinh tế đối với thành viên khác trong gia
đình”. [13]

18


Nói tóm lại, bạo lực gia đình: Bạo lực trong gia đình là hiện tượng một
hay nhiều thành viên dùng quyền lực và bạo lực trong cả một quá trình để
thực hiện hành vi làm cho thành viên khác trong gia đình đau đớn về thể
xác, bị khủng hoảng về tinh thần và bị bế tắc về mặt xã hội nhằm khuất
phục, khống chế và kiểm soát người đó. Mặt khác, bạo lực gia đình là hành
vi cố ý. Mục đích của nó là để thiết lập và duy trì quyền lực và sự kiểm soát
đối với người khác. Bạo lực được dùng để đe dọa, hạ nhục hoặc khiến nạn
nhân sợ hãi.
- Các loại hình bạo lực gia đình
Phân loại các loại hình BLGĐ là một vấn đề phức tạp, tuy nhiên lại là
hết sức quan trọng bởi nó cho phép mô tả đa diện thực trạng vấn đề để tìm ra
phương cách hữu hiệu cho phép khắc phục thực trạng vấn đề. Dựa theo kết
quả Nghiên cứu Quốc gia về BLGĐ đối với Phụ nữ có thể nói đến các loại
hình cơ bản sau của BLGĐ. [16]
 Theo phương cách ứng xử: có sử dụng vũ lực hay không bằng vũ lực có
thể phân BLGĐ thành hai loại hình chính: bạo lực thể chất và bạo lực tinh
thần.
 Bạo lực thể chất: là loại hình bạo lực có sử dụng vũ lực, tác động trực tiếp

lên thân thể nạn nhân như đánh đập; nhục hình; tước đoạt tuỳ tiện về tiền
của, tài sản; cưỡng bức tình dục; …
 Bạo lực tinh thần: Bạo hành tinh thần là bất kỳ hành vi cố ý nào làm tổn

thương tinh thần của đối phương, ví dụ làm cho đối phương lo lắng, buồn
khổ, suy nghĩ căng thẳng, tinh thần suy sụp,nghĩ đến cái chết ..v.v.Trong
loại hình bạo lực này đáng chú ý là loại bạo hành ngôn ngữ.
Các hành vi bạo hành về tinh thần bao gồm:

19


 Dùng lời nói chửi bới, mắng nhiếc, đay nghiến nhằm hạ thấp hay xúc
phạm đối phương
 Có lời nói hay hành vi đe dọa, xúc phạm nhân phẩm, tống tiền, tống
tình đối phương
 Kiểm soát hay không cho đối phương tự do giao tiếp xã hội
 Kiểm soát về kinh tế, không cho đối phương được tham gia bàn bạc,
thảo luận hay ra quyết định về kinh tế
 Cố ý lạnh nhạt (gây chiến tranh lạnh) nhằm gây áp lực, làm đối phương
căng thẳng và phải chấp nhận điều gì đó mà họ không muốn
 Không cho hoặc dọa không cho gặp mặt, nuôi dưỡng con
 Dùng lời nói hay hành động đe dọa, ngăn cản không cho ly hôn, hoặc
không cho kết hôn theo mong muốn chính đáng
 Và nhiều hành vi tương tự khác
 Theo quan hệ của các đối tượng BLGĐ có thể phân chia thành một số loại
hình BLGD: bạo lực giữa vợ chồng với nhau (bạo hành hôn nhân); bạo lực
giữa các thành viên lớn tuổi; bạo lực của người lớn đối với trẻ em; bạo lực
ngược – người nhỏ tuổi với người lớn tuổi hơn.

 Phân loại theo giới là cách tiếp cận thường gặp trong các nghiên cứu về
BLGĐ.
Theo cách này người ta nói đến nạn bạo hành phụ nữ trong gia đình, và ít
thường xuyên hơn, nạn bạo hành ngược – phụ nữ bạo hành nam giới. Trong
mỗi tiểu loại này lại có thể thấy sự có mặt các loại hình BLGĐ đã nói ở trên.
Từ những cách tiếp cận nêu trên, trong phạm vi luận văn này, tác giả sử
dụng khái niệm bạo lực giữa vợ chồng với nhau (BLGĐ).
1.1.2.2. Bạo lực với phụ nữ.
Theo Tuyên ngôn của đại hội đồng Liên hiệp Quốc về việc loại bỏ bạo
lực đối với phụ nữ: “Bạo lực đối với phụ nữ là bất kỳ hành động bạo lực dựa

20


trên cơ sở giới nào dẫn đến hoặc có khả năng dẫn đến những tổn thất về thân
thể, về tình dục hay tâm lý hay những khổ đau của phụ nữ bao gồm cả sự đe
dọa có những hành động như vậy, sự cưỡng bức hay cưỡng đoạt một cách tùy
tiện sự tự do dù nó có xảy ra trong cuộc sống riêng tư hay ở nơi công cộng”
[26]
Hay “Bạo lực đối với phụ nữ được định nghĩa là bất kỳ hành động nào
gây ra hoặc có thể gây ra hậu quả làm tổn hại hoặc gây đau khổ cho phụ nữ
về thân thể, tâm lý hay tình dục kể cả những lời đe dọa hay độc đoán, tước
quyền tự do dù xảy ra ở nơi công cộng hay đời sống riêng tư.” theo Công
Ước xoá bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ của Liên Hợp Quốc CEDAW [25]
1.1.3. Bình đẳng giới
Theo Điều 5, Luật Bình đẳng giới, Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam,
năm 2006: “Bình đẳng giới là việc nam nữ có vị trí, vai trò ngang nhau, được
tạo điều kiện và cơ hội phát huy năng lực của mình cho sự phát triển của
cộng đồng, của gia đình và thụ hưởng như nhau về thành quả của sự phát
triển đó”. [11]

Một trong những nguyên nhân dẫn đến BLGĐ đó là sự mất bình đẳng và
nhận thức kém về bình đẳng giới. Bình đẳng giới là một trong những giá trị
mang tính toàn cầu. Mục tiêu cơ bản của bình đẳng giới là xóa bỏ phân biệt
đối xử về giới, tạo cơ hội như nhau cho nam và nữ trong phát triển kinh tế xã hội và phát triển nguồn nhân lực, tiến tới bình đẳng giới thực chất giữa
nam, nữ và thiết lập, củng cố quan hệ hợp tác, hỗ trợ giữa nam, nữ trong mọi
lĩnh vực của đời sống xã hội và gia đình.
Nhận biết về bình đẳng giới đúng đắn sẽ làm giảm tình trạng bạo lực gia
đình trong xã hội nói chung và đối với nghề nghiệp CTXH nói riêng sẽ giúp

21


nhân viên công tác xã hội có cái nhìn đa chiều đúng đắn khi xử lý các trường
hợp.
1.1.4. Khái niệm vai trò
Vai trò của cá nhân như là một vai diễn là một hoặc nhiều chức năng mà
cá nhân ấy phải đảm trách trước xã hội. Theo Robertsons vai trò là một tập
hợp các chuẩn mực, hành vi, quyền lợi và nghĩa vụ được gắn liền với một vị
thế xã hội nhất định
Khái niệm vai trò xã hội bắt nguồn từ khái niệm vai diễn trên sân khấu.
Vai diễn trên sân khấu đòi hỏi diễn viên phải nhập tâm, bắt chước và học tập
đóng vai của những nhân vật được đạo diễn phân đóng.
Các nhà Xã hội học đã vay mượn từ kịch bản của sân khấu để miêu tả
các vai trò xã hội. Vai trò xã hội không có tính chất tưởng tượng, bắt chước
cứng nhắc và nhất thời. Những hành vi thực tế của một người nhờ học hỏi
được những kinh nghiệm, lối sống, tác phong từ trước đó trong cuộc sống.
Vai trò xã hội của một người có nghĩa là người đó phải đảm nhận hay thể
hiện đầy đủ các hành vi, nghĩa vụ, hệ thống chuẩn mực trên cơ sở vị thế của
người đó. Đồng thời họ cũng nhận được những quyền lợi xã hội tương ứng
với việc thực hiện vai trò của họ. Mỗi cá nhân có vô vàn vai trò, có bao nhiêu

mối quan hệ xã hội thì có bấy nhiêu vai trò xã hội. Địa vị và vai trò của cá
nhân trong xã hội bắt nguồn từ vị trí kinh tế, chính trị, xã hội của họ, từ địa vị
của các cá nhân thuộc các giai cấp và các nhóm xã hội khác mà quy định nên.
Mỗi cá nhân có nhiều vị thế và vai trò khác nhau ở gia đình, ngoài xã hội…và
tuỳ theo vai trò của mình mà cá nhân sẽ có cách ứng xử, hành vi, tác phong,
hành động tương ứng với vai trò mà cá nhân đảm trách.
Địa vị xã hội và vai trò luôn gắn bó mật thiết với nhau. Không thể nói tới
địa vị mà không nói tới vai trò và ngược lại. Vai trò và địa vị là hai mặt của

22


một vấn đề. Địa vị của cá nhân được xác định bằng việc trả lời cho câu hỏi:
người đó là ai? Và vai trò của các nhân được xác định bằng cách trả lời câu
hỏi: người đó phải làm gì? Vai trò phụ thuộc vào địa vị (địa vị nào vai trò ấy).
Một địa vị có thể có nhiều vai trò. Trong mối quan hệ giữa địa vị và vai trò thì
địa vị thường ổn định hơn, ít biến đổi hơn, còn vai trò thì biến động hơn.
Thông thường thì sự biến đổi của vai trò phụ thuộc vào sự biến đổi của địa vị.
Địa vị biến đổi thì vai trò cũng biến đổi.
1.1.5. Tham vấn
1.1.5.1. Định nghĩa
Hiện nay, còn tồn tại nhiều cách hiểu khác nhau về thuật ngữ tham vấn.
Theo tài liệu tập huấn về công tác tham vấn cho trẻ em - Tài liệu thực tiễn về
Bảo vệ trẻ em cho các tổ chức Bảo vệ trẻ em làm việc tại cộng đồng của
UNICEF thì tham vấn không giống như một cuộc nói chuyện.
Tham vấn là một mối quan hệ, một quá trình trong đó NVCTXH giúp
thân chủ cải thiện cuộc sống của họ bằng cách khai thác, hiểu và nhìn nhận
được nội dung, ý nghĩa, cảm giác và hành vi của họ. NVCTXH không giải
quyết vấn đề cho thân chủ. Cụ thể là NVCTXH giúp đỡ thân chủ cải
thiện “trạng thái tâm lý của họ”. Việc này được xem như một quá trình giúp

thân chủ “nghĩ, cảm giác và hành động khác với trước và để từ đó họ có thể
đương đầu với những khó khăn trong cuộc sống của họ một cách có hiệu quả
hơn”.
Theo Rogers Jenny trong cuốn Caring for people cho rằng, tham vấn là
hoạt động nhằm giúp đỡ con người tự giúp chính họ, hoạt động này giúp đối
tượng (người cần được tham vấn) nâng cao khả năng tự tìm giải pháp, đối phó
với vấn đề và thực hiện tốt chức năng của mình trong cuộc sống. [45]

23


Trần Thị Minh Đức định nghĩa tham vấn là “một quá trình tương tác
giữa NVCTXH - người có chuyên môn và kỹ năng tham vấn, có các phẩm chất
đạo đức của nghề tham vấn - với thân chủ (còn được gọi là khách hàng) người đang có vấn đề khó khăn về tâm lý cần được giúp đỡ. Thông qua sự
trao đổi, chia sẻ thân mật, tâm tình (dựa trên những nguyên tắc đạo đức và
mối quan hệ mang tính nghề nghiệp), thân chủ hiểu và chấp nhận thực tế của
mình, tự tìm lấy tiềm năng bản thân để giải quyết vấn đề của chính mình”.
[22]
Từ những khái niệm trên, có thể kết luận rằng: Tham vấn là quá trình
tương tác giữa NVCTXH (người có chuyên môn, kĩ năng, người có phẩm chất
đạo đức nghề nghiệp) và thân chủ (là người có khó khăn trong cuộc sống cần
được giúp đỡ) thông qua sự trao đổi, chia sẻ thân mật, chân tình (dựa vào
nguyên tắc đạo đức và mối quan hệ mang tính nghề nghiệp) giúp thân chủ
hiểu và chấp nhận thực tế của mình, tự tìm thấy tiềm năng bản thân để giải
quyết vấn đề của chính mình, tăng cường khả năng ứng phó và phục hồi chức
năng tâm lý xã hội của thân chủ trong tương lai.
Mục đích tổng quát của tham vấn là giúp thân chủ tăng cường khả năng
tự ứng phó với hoàn cảnh khó khăn không chỉ trong hiện tại mà cả trong
tương lai.
 Giúp thân chủ thay đổi trạng thái cảm xúc, hành vi tiêu cực, cải thiện và

tăng cường các động cơ tích cực.
 Giúp thân chủ tăng cường hiểu biết về chính bản thân họ và hoàn cảnh của

họ bằng cách cung cấp cho họ những thông tin có giá trị thích hợp, những
giải thích có cơ sở.
 Giúp thân chủ đưa ra nhiều hướng giải quyết có thể thực hiện được và từ

đó giúp họ lựa chọn giải pháp thích hợp nhất đối với hoàn cảnh và khả
năng của họ.

24


 Giúp thân chủ đưa ra những quyết định đúng đắn dựa trên những thông tin

mà nhân viên xã hội cung cấp, dựa trên khả năng của đối tượng cũng như
tiềm năng hỗ trợ từ các nguồn lực bên ngoài.
 Hỗ trợ cho thân chủ kịp thời trong thời gian khủng hoảng.
 Hỗ trợ đối tượng thực hiện các quyết định và đi đến giải quyết vấn đề họ

đang mắc phải.
1.1.5.2. Phân loại tham vấn
 Căn cứ vào hình thức tham vấn: chia thành 2 loại tham vấn trực tiếp và
tham vấn gián tiếp:
 Tham vấn trực tiếp: Thân chủ và NVCTXH đối thoại với nhau một cách

trực tiếp, NVCTXH dùng các kĩ năng của mình giúp thân chủ hiểu, nhìn
nhận lại sự kiện một cách tích cực hơn, các nguyên nhân dẫn đến sự kiện
đó khơi dậy những tiềm năng của thân chủ, để họ tự lựa chọn các giải pháp

giải quyết vấn đề của chính mình.
 Tham vấn gián tiếp: Thân chủ và NVCTXH không đối thoại trực tiếp mà

thường thông qua khâu trung gian như qua báo chí, qua đài, qua điện thoại,
qua internet...
 Căn cứ vào các phương tiện thông tin
Hiện nay có 7 loại hình tham vấn: Tham vấn qua điện thoại, qua đài, qua
truyền hình, qua Internet, chat room, qua báo, tại các trung tâm tham vấn.
 Căn cứ vào đối tượng tham vấn:
Tham vấn chia thành 3 loại: tham vấn cá nhân, tham vấn gia đình và
tham vấn nhóm:

25