chuyen de kiem tr danh gia

CHUYÊN ĐỀ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ MÔN VẬT LÝ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Chúng ta đang đứng trước ngưỡng cửa của thế kỉ 21, đất nước ta đang bước vào thời kì công
nghiệp hóa_hiện đại hóa đất nước. Trên thế giới đang diễn ra sự bùng nổ của tri thức, công
nghệ thông tin và tài năng sáng tạo, sáng chế của con người. Muốn hoà nhập với cộng đồng
quốc tế, để có thể đứng vững và vươn lên được, chúng ta không những phải học hỏi kinh
nghiệm mà còn phải sáng tạo, tìm ra con đường riêng phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của đất
nước và con người Việt Nam. Tình hình đó đòi hỏi nền giáo dục nước ta phải có sự đổi mới
mạnh mẽ, sâu sắc và toàn diện để có thể đào tạo cho đất nước những người lao động có hiệu
quả trong hoàn cảnh mới. Mục đích giáo dục hiện nay của nước ta và trên thế giới là giáo dục
không chỉ nhằm truyền thụ cho học sinh những kiến thức và kó năng mà loài người đã tích lũy
được mà còn đặc biệt quan tâm bồi dưỡng cho thế hệ trẻ năng lực sáng tạo, năng lực hành động
thực tiễn để tạo ra những tri thức mới, những phương pháp mới, cách giải quyết vấn đề mới...
phù hợp với hoàn cảnh mỗi nước, mỗi dân tộc.
Thế nhưng vấn đề đặt ra ở đây là chúng ta phải đổi mới giáo dục như thế nào? Chúng ta đã
tiến hành ba cuộc cải cách giáo dục bắt đầu vào các năm 1950, 1956 và 1979; bên cạnh đó là
công cuộc cải cách giáo dục được bắt đầu từ năm 1987 và đang tiếp tục cho đến nay. Có thể
nhận thấy rằng qua các lần cải cách giáo dục đó thì sự đổi mới tập trung nhiều vào mục tiêu,
chương trình và nội dung đào tạo và một phần nào đó là sự đổi mới về phương pháp giảng dạy.
Ví dụ như hai nghò quyết của trung ương Đảng (NQTƯ 4 khoá 7 và NQTƯ 2 khoá 8) về GDĐT
đã chỉ rõ : “ Thực hiện giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nghiên cứu khoa học, lý luận
gắn với thực tế, học đi đôi với hành. Đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học, khắc phục lối
truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học, từng bước áp dụng
các phương pháp dạy học tiên tiến, các phương tiện dạy học hiện đại vào quá trình dạy học,... “
Hay như tại hội nghò tập huấn phương pháp dạy học vật lý ở trường phổ thông, PGS Dương Đức
Thâm đã nhấn mạnh: “Việc đổi mới phương pháp dạy học vật lý là một đòi hỏi cấp bách của sự
nghiệp giáo dục trong giai đoạn công nghiệp hóa_hiện đại hoá đất nước“.
Tuy nhiên, bên cạnh việc đổi mới về mục tiêu, chương trình, nội dung đào tạo và một phần
nào đó là sự đổi mới về phương pháp giảng dạy thì qua các cuộc cải cách giáo dục đó việc đổi
mới phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập chưa được sự quan tâm đúng mức. Hình
thức thi cử theo lối luận đề quen thuộc đã tồn tại khá lâu nay bộc lộ nhiều nhược điểm, đặc biệt

là trong khâu ra đề thi và khâu chấm thi. Đa số các bài kiểm tra luận đề thường chỉ nhằm khảo
sát khả năng nhớ hay thuộc lòng những gì học sinh đã học hay đã đọc qua các bài giảng, sách
vở. Còn đối với các kì thi lớn như thi tốt nghiệp trung học phổ thông hay thi tuyển sinh đại học
thì nhìn chung các đề thi cũng chưa đáp ứng được các yêu cầu của việc kiểm tra, đánh giá kết
quả học tập của học sinh, chưa khảo sát được tình hình học tập của họ. Hậu quả của cách kiểm
tra đánh giá như vậy là làm cho học sinh phải ghi nhớ kiến thức như một nghóa vụ, học biết đó
rồi quên ngay sau đó; lý thuyết thì thuộc một cách máy móc nhưng khi vận dụng thì gặp nhiều
khó khăn, nhiều khi không vận dụng được trong thực tế. Bên cạnh đó là sự bất cập trong khâu
chấm thi. Đáp án đề thi được đưa ra nhiều khi còn gây tranh cãi, ngay cả các phương án cho
điểm cũng gây tranh cãi. Việc tổ chức chấm thi với hàng loạt bài thi theo lối luận đề rất mất
thời gian và tốn kém.
TRANG 1
CHUYÊN ĐỀ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ MÔN VẬT LÝ
Rõ ràng việc áp dụng hình thức trắc nghiệm khách quan trong kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập nói chung ngày càng trở nên cần thiết. Với các ưu điểm vốn có của mình, trắc nghiệm
khách quan sẽ phần nào khắc phục được những hạn chế của hình thức luận đề và giúp cho việc
thi cử trở nên nhẹ nhàng, ít tốn kém hơn. Hơn nữa nếu có thể kết hợp phương pháp trắc nghiệm
với các phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập khác thì có thể đáp ứng được các yêu
cầu của việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh
Trong tương lai, theo nghề nghiệp đã chọn, chúng tôi sẽ trở thành các giáo viên vật lý thì
việc tìm hiểu hình thức kiểm tra trắc nghiệm khách quan là rất cần thiết. Thông qua đề tài này
chúng tôi có thể có được các kỹ năng cần thiết để soạn thảo một bài kiểm tra hay một bài thi
theo hình thức trắc nghiệm khách quan và đánh giá hệ thống câu hỏi trắc nghiệm đó, từ đó có
thêm được một công cụ hữu hiệu để kiểm tra, đánh giá kết quả học tập vật lý của học sinh.
II. VẤN ĐỀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC VẬT LÝ:
1. Mục đích, nội dung của kiểm tra, đánh giá.
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là một công việc thường xuyên của
giáo viên vật lý cũng như tất cả các môn khác. Đồng thời cũng là công việc khó khăn và phức
tap mà cho đến nay vẫn còn phải tiếp tục nghiên cứu, cải tiến để có thể tiến hành một cách
chính xác và khách quan. Mục đích chính của việc này là :

• Để giáo viên nắm được tình hình học tập của học sinh : có học bài hay không và ở mức độ
nào? có hiểu bài hay không và ở mức độ nào? có nhớ bài hay không và ở mức độ nào? có
vận dụng được hay không và ở mức độ nào? có vận dụng sáng tạo được hay không và ở
mức độ nào? Trên cơ sở đó có những biện pháp thích hợp với từng trường hợp.
• Để giáo viên điều chỉnh lại phương pháp dạy học và có hướng bồi dưỡng thêm cho học
sinh.
• Để học sinh hiểu rõ bản thân mình hơn và điều chỉnh hoạt động học tập của mình.
• Để gia đình biết và phối hợp với nhà trường tổ chức hoạt động học tập tốt hơn cho học
sinh.
Dựa vào mục đích của dạy học vật lý mà đònh ra nội dung của việc kiểm tra. Vì mục đích
của dạy học vật lý là kiến thức, kó năng, kó xảo vật lý, phát triển tư duy, giáo dục đạo đức và kó
thuật tổng hợp. Do đó việc kiểm tra và đánh giá học sinh cũng phải tập trung vào những mục
đích chính trên.
• Kiểm tra kiến thức vật lý là nhằm xem học sinh có hiểu hệ thống kiến thức đã được học
một cách đúng đắn, khoa học hay không. Nếu đã hiểu rồi thì có ghi nhớ để biến nó thành
kiến thức của bản thân hay không. Mức độ hiểu và nhớ kiến thức thế nào.
• Kiểm tra kó năng vật lý là nhằm xem học sinh đã biết vận dụng kiến thức đã học vào thực
tiễn hay chưa và ở mức độ nào.
• Kiểm tra sự phát triển của tư duy của học sinh là nhằm xem học sinh đã có những phẩm
chất tư duy tương ứng với trình độ kiến thức hay không và ở mức độ nào.
• Kiểm tra về sự phát triển đạo đức và kó thuật tổng hợp.
TRANG 2
CHUYÊN ĐỀ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ MÔN VẬT LÝ
Để kiểm tra và đánh giá thì phải xây dựng những tiêu chuẩn cụ thể. Tiêu chuẩn càng rõ và
cụ thể bao nhiêu thì việc đánh giá càng thuận lợi và chính xác bấy nhiêu. Các tiêu chuẩn lại
được xây dựng dựa vào mục đích, yêu cầu của từng bài và từng chương. Như vậy, việc xác đònh
rõ mục đích, yêu cầu của chương, bài là rất quan trọng.
Thí dụ, mục đích yêu cầu của chương “Đònh luật bảo toàn động lượng” là :
+ Về kiến thức: nắm được khái niệm động lượng và đònh luật bảo toàn động lượng cùng với
các điều kiện áp dụng của nó.

+ Về kó năng: vận dụng đònh luật để giải các bài toán va chạm. Giải thích một số các hiện
tượng thực tiễn. Nắm nguyên tắc hoạt động của động cơ tên lửa.
+ Về phát triển tư duy: nắm được phương pháp xây dựng đònh luật. Vai trò của các đònh luật
bảo toàn.
+ Về giáo dục đạo đức: nắm được quan điểm bảo toàn vật chất và vận động của thế giới.
Xuất phát từ mục đích yêu cầu này mà đề ra những tiêu chuẩn cụ thể sau :
+ Phải thuộc và biểu diễn được vectơ động lượng của một vật và hệ vật.
+ Thuộc, viết biểu thức, xác đònh được điều kiện của đònh luật bảo toàn động lượng.
+ Biết các bước giải một bài toán vật lý dựa trên đònh luật. Giải các bài toán hai, ba vật va
chạm. Bài toán đạn nổ.
+ Giải thích được hiện tượng giật lùi của súng và nguyên tắc hoạt động cũng như các loại
động cơ phản lực.
+ Biết đònh luật bảo toàn động lượng được rút ra theo cách nào.
Từ những tiêu chuẩn này mà đề ra những câu hỏi, những bài toán cụ thể dùng trong các
hình thức kiểm tra khác nhau.
Thí dụ :
Câu 1: Động lượng của một vật : Đònh nghóa, công thức, đơn vò đo. Biểu diễn vectơ động
lượng của một vật theo vectơ vận tốc của nó.
Câu 2: Hãy nêu hai hiện tượng thực tiễn có thể giải thích bằng đònh luật bảo toàn động
lượng. Hãy chỉ ra điều kiện áp dụng đònh luật có được thoã mãn hay không trong hai trường hợp
đó.
Câu 3: Một viên đạn khối lượng 1kg đang bay theo phương ngang với vận tốc 100m/s thì
đến bắn vào xe cát có khối lượng 1000kg đang chuyển động vận tốc 1m/s và nằm yên trong cát.
Tính vận tốc của xe sau đó trong hai trường hợp : xe đi cùng chiều đạn và ngược chiều đạn.
Câu 4: Một toa xe có khối lượng 1tấn đang chạy trên đường ray với vận tốc 4m/s tới va vào
toa xe thứ hai có khối lượng 1.5 tấn đang đứng im. Sau va chạm xe thứ hai chuyển động với vận
tốc 2m/s cùng hướng ban đầu với xe một. Tính độ lớn và hướng vận tốc của xe một sau va
chạm.
Câu 5: Trong những trường hợp nào thì dùng động cơ tên lửa, trường hợp nào dùng động cơ
tên lửa dùng không khí.

TRANG 3
CHUYÊN ĐỀ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ MÔN VẬT LÝ
2. Các hình thức kiểm tra vật lý :
Trong nhà trường phổ thông hiện nay phổ biến các hình thức kiểm tra kiến thức và kó
năng vật lý sau :
2.1 Kiểm tra trực tiếp bằng đàm thoại (kiểm tra miệng) : là hình thức giáo viên đàm
thoại trực tiếp với học sinh và thông qua đó đánh giá được mức độ thông hiểu, ghi nhớ và vận
dụng kiến thức của học sinh. Thông thường cách kiểm tra này được tiến hành vào đầu mỗi giờ
học vừa để nhằm kiểm tra tình học tập của học sinh, vừa nhằm để giáo viên xem học sinh đã
nắm vững bài học cũ chưa để có thể bổ sung ngay, làm cho bài học tiếp theo được tiếp thu tốt
hơn.
2.2 Kiểm tra viết 15 phút : là hình thức học sinh trả lời các câu hỏi hoặc làm một bài tập
bằng cách viết ra giấy trong khoảng thời gian từ 15 đến 20 phút. Hình thức này thường được áp
dụng để kiểm tra kiến thức giữa chương hoặc sau khi học một bài cơ bản của chương nhằm mục
đích kiểm tra mức độ nắm vững kiến thức của học sinh để giáo viên có thể điều chỉnh hoạt động
dạy học và tổ chức hoạt động học tập của học sinh để tiếp tục học nốt phần còn lại. Những câu
hỏi và bài tập thường có mức độ đơn giản, được tính toán cho phù hợp với thời gian ngắn.
Thường bài kiểm tra này chỉ có lý thuyết hoặc chỉ có bài tập.
Thí dụ ta có một bài kiểm tra 15 phút như sau :
1. Viết công thức tính công cơ học (giải thích rõ các đại lượng).
2. Trong trường hợp nào lực không sinh công? Trong trường hợp nào lực sinh công cực đại.
3. Vận dụng công thức tính công của trọng lực. Công này có đặc điểm gì?
2.3 Kiểm tra một tiết : cũng là bài kiểm tra được trình bày ra giấy nhưng làm trong cả
một tiết học 45 phút. Kiểm tra này được tiến hành sau một hoặc hai chương nhằm đánh giá về
kiến thức, kó năng học tập của học sinh khi học chương đó. Các câu hỏi và bài tập thường là
những câu tổng hợp phải vận dụng kiến thức tổng hợp mới trả lời được.
Thí dụ ta có một bài kiểm tra 1 tiết như sau :
ĐỀ KIỂM TRA MỘT TIẾT
Thời gian làm bài 45 phút
1. Năng lượng của một vật hoặc hệ vật : đònh nghóa, giá trò, đơn vò đo.

2. Thành lập biểu thức bảo toàn cơ năng trong trường hợp vật chuyển động dưới tác dụng của
trọng lực.
3. Một xe có khối lượng 1tấn đang chuyển dộng nhanh dần đều trên đường nằm ngang AB dài
75m.
a. Khi qua A xe có vận tốc 36km/h, đến B xe có vận tốc 72km/h, biết hệ số ma sát giữa xe
với mặt đường k=0.1. Tính : công của lực ma sát, công của lực kéo xe, công suất trung
bình của động cơ.
b. Từ B xe tắt máy xuống một dốc BC cao 25m. Bỏ qua ma sát. Tính vận tốc của xe ở chân
dốc.
TRANG 4
CHUYÊN ĐỀ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ MÔN VẬT LÝ
c. Nếu xe đang chạy với vận tốc v=3m/s trên đường nằm ngang mà va chạm mềm vào một
chướng ngại vật có khối lượng 5tấn đang đứng im. Tính vận tốc của xe khi va chạm và
nhiệt lượng toả ra sau va chạm.
2.4 Kiểm tra thực hành vật lý : Trong một học kì học sinh phải thực hiện hai bài thực
hành vật lý. Tuy nhiên do điều kiện thực tiễn mà nhiều trường chỉ thực hiện được một bài. Các
bài thực hành này đều được qui đònh cụ thể trong sách giáo khoa. Chúng được tiến hành trong
phòng thí nghiệm trong khoảng một hoặc hai tiết học.
2.5 Kiểm tra học kì : là hình thức kiểm tra viết, được làm trong thời gian 60-90 phút nhằm
kiểm tra việc nắm vững kiến thức, kó năng và các mặt giáo dục khác trong toàn học kì. Các câu
hỏi và bài tập phải bao quát được những nội dung quan trọng nhất của kiến thức trong toàn học
kì và phải có những câu hỏi kiểm tra về sự phát triển tư duy của học sinh, giáo dục kó thuật tổng
hợp và đạo đức. Cấu trúc bài kiểm tra này cũng thường có phần lý thuyết và phần bài tập, điểm
số hai phần tương đương nhau.
Thí dụ một đề kiểm tra học kì như sau (đề kiểm tra chung của một sở giáo dục năm học 2000-
2001) :
ĐỀ KIỂM TRA HỌC KÌ II
MÔN VẬT LÝ LỚP 12
Thời gian làm bài : 90 phút
I. LÝ THUYẾT (5 điểm)

1. Thấu kính là gì? Vẽ ảnh của một vật sáng qua thấu kính phân kì. (1.5điểm)
2. Trình bày thí nghiệm Iâng về hiện tượng giao thoa của ánh sáng đơn sắc. Giải thích
hiện tượng và nêu kết luận. (2điểm)
3. Nêu bản chất, tính chất và công dụng của tia Rơghen. (1.5điểm)
II. TOÁN (5 điểm)
1. Một người có điểm cực cận cách mắt 10cm và điểm cực viễn cách mắt +50điốp. Mắt
đặt sát sau kính
a. Hỏi phải đặt vật trong khoảng nào trước kính. (2điểm)
b. Tính độ bội giác của ảnh trong trường hợp ngắm chừng ở điềm cực cận. (1điểm)
2. Một tế bào quang điện có catốt làm bằng kim loại có giới hạn quang điện là
λ
0
=0.578
µ
m
a. Tính công thoát của electron khỏi kim loại trên. (1điểm)
b. Chiếu vào catốt của tế bào quang điện ánh sáng có bước sóng
λ
=
λ
0
, tính vận tốc
của electron quang điện khi đến anốt biết rằng hiệu điện thế giữa anốt và catốt
bằng 45V. (1điểm)
Cho h=6.625.10
-34
J.s, c=3.10
8
m/s, m=9.1.10
-31

kg, e=1.6.10
-19
C.
2.6 Kiểm tra trắc nghiệm :. Ngày nay trong các trường học ở nước ta bắt đầu có xu hướng áp
dụng kiểu kiểm tra trắc nghiệm. Trong đó, học sinh chỉ phải trả lời một hệ thống các câu hỏi rất
ngắn gọn bằng cách điền vào các chỗ trống, hoặc lựa chọn một trong số các câu trả lời cho
TRANG 5