Sáng kiến kinh nghiệm Ngữ văn: Soạn giảng giáo án điện tử trong giờ đọc hiểu văn bản

Một số kinh nghiệm
Soạn-giảng giáo án điện tử trong giờ đọc hiểu văn bản
chơng trình ngữ văn lớp 8
đặt vấn đề
A- cơ sở lý luận.
Công nghệ thông tin đang đem đến nhiều thay đổi cho xã hội nói chung
và ngành giáo dục nói riêng. Với sự hỗ trợ của các phơng tiện kỹ thuật hiện đại
và những phần mềm tiện ích của Microsoft, việc dạy và học trong nhà tr ờng
phổ thông đang dần chuyển sang giai đoạn mới. Vì thế, từ năm học 2006-2007,
Bộ GD&ĐT ra quyết định yêu cầu các Sở GD&ĐT mua sắm thêm các thiết bị
nh máy tính, máy chiếu, tivi, đầu DVDTại hội nghị tổng kết năm học 2005-
2006 của Bộ GD&ĐT diễn ra ngày 31/7/2006, Bộ trởng Nguyễn Thiện Nhân
cho rằng, đây là chủ trơng nhằm tạo bớc đột phá trong cuộc vận động chấm dứt
gian lận trong thi cử, bệnh thành tích trong giáo dục và lối truyền đạt thụ động
thầy đọc trò chép.
Đặc biệt đối với bộ môn ngữ văn, có ngời đã ví:
Văn học là nhân học
tức là học về con ngời, học làm ngời. Môn Ngữ văn không chỉ cung cấp cho
học sinh kiến thức về văn chơng mà còn mang một sứ mạng cao cả là bồi dỡng
tâm hồn, nhân cách học sinh. Vậy mà thế hệ học sinh thời kỹ thuật số ngày nay
lại rất thờ ơ với môn văn. Đối với một số em, ngữ văn trở thành một môn học
đáng chán, đáng ghét, thậm chí đáng sợ. Tại sao lại nh vậy? Theo chúng tôi,
lâu nay chúng ta đã đi theo lối mòn là dạy học sinh
học để thi
chứ không
phải
học để biết
,
học để thực hành, học để vân dụng vào cuộc sống .
Do
đó giờ văn trở nên khô cứng và áp đặt.

Hơn nữa chính ngời thày cũng không
còn hứng thú với những bài giảng đã đợc đóng khung chi tiết đến từng phút
một, lên lớp luôn lo âu về việc cháy giáo án, không kịp ch ơng trìnhNhững nỗi
lo ấy đã làm giảm đi năng lực sáng tạo của ngời thầy. Việc thay đổi quan điểm
dạy học không chaỵ theo thành tích cùng với những đòi hỏi bức thiết phải đổi
1
mới của xã hội dẫn đến một điều tất yếu là phải đổi mới phơng pháp dạy học.
Theo chúng tôi ngời giáo viên ngữ văn phải thay đổi phơng pháp cũng giống
nh ngời đầu bếp phải thay đổi cách chế biến món ăn sao cho hợp khẩu vị với
những học trò suy dinh dỡng và biếng ăn, để chúng thởng thức văn chơng
một cách vui vẻ và hào hứng. Và với công nghệ thông tin, ngời thày có thể chế
tạo ra những món ăn hấp dẫn và bổ dỡng, tức là giờ học lý thú mà nếu chỉ sử
dụng bảng đen phấn trắng thì khó mà thực hiện đợc. Với các phơng tiện dạy
học hiện đại nh máy tính, máy chiếu và một số phần mềm tiện ích, ngời thày có
thể làm cho học trò quan tâm hơn đến môn văn mà không phải ép buộc chúng.
Phơng pháp dạy học mới với sự trợ giúp của Công nghệ thông tin( CNTT ) đã
mang đến cho giờ dạy và học Ngữ văn một không khí mới .
B- Cơ sở thực tiễn
Trong quá trình giảng dạy và đi dự giờ ỏ một số hội thi và các trờng bạn,
chúng tôi nhận thấy nhiều những u điểm của việc áp dụng CNTT trong việc dạy
và học văn: Bài học trở nên sinh động, thu hút sự chú ý của học sinh do có
nhiều minh họa sống động, cụ thể với phim, tranh, ảnh, khúc ngâm, bài hát..
hoặc các sơ đồ, bảng biểu giúp hệ thống, khái quát hóa bài học Giáo viên tiết
kiệm đợc nhiều thời gian thuyết giảng, không quá vất vả khi giới thiệu, miêu
tả, thể hiện những chủ đề mới .Từ đó học sinh dễ tiếp thu bài học. Hơn nữa bài
học đã để lại dấu ấn sâu sắc trong tâm trí học sinh.( minh họa bàiTức n ớc vỡ
bờ,ông đồ,Nhớ rừng...) . Giáo viên không còn độc diễn, thay vào đó học
sinh đợc tiếp cận với nhiều nguồn t liệu phong phú. Bài học cũng đợc thiết kế
linh hoạt theo đặc trng bộ môn hoặc nội dung bài học(

ví dụ phần củng cố là
một trò chơi ngôn ngữ)
. Nhờ đó giờ học không còn khô cứng và mang tính áp
đặt, giáo điều.
( minh họa trò chơi Kim tự tháp hoặc Trúc xanh, Chiếc nón kì
diệu).
Mặt khác dạy trên giáo án điện tử giáo viên dễ bổ sung, sửa chữa, thay
đổi cấu trúc bài dạy một cách linh hoạt; phơng tiện không đòi hỏi nhiều, chỉ
cần 1 máy tính, một máy chiếu và màn ảnh rộng, quan trọng nhất là khâu soạn
giáo án.
Tuy nhiên, việc giảng dạy giáo án điện tử đối với môn ngữ văn, đặc biệt
là phần Đọc hiểu văn bản, chúng tôi nhận thấy khá nhiều bất cập:
* Thứ nhất: Văn chơng hấp dẫn ngời đọc bởi tính hình tợng, tính gợi hình gợi
cảm của nó. Điều này đòi hỏi ngời giáo viên phải thuyết giảng làm sao để học
2
sinh cảm nhận cái hay cái đẹp của nghệ thuật ngôn từ, nắm bắt đợc giá trị hình
tợngTrong khi đó, khi sử dụng giáo án điện tử, nhiều đồng chí giáo viên hầu
nh bị phụ thuộc hòan tòan vào màn hình máy tính, chăm chú thực hiện những
thao tác đơn giản đến mức đơn điệu là : Click chuột diễn giải Click
chuộtHọc sinh cắm cúi ghi chép vì sợ thầy chuyển sang trang khác. Cuối
cùng dẫn đến một tiết dạy rời rạc, xơ cứng, học sinh không cảm nhận đợc nét
đẹp của văn bản.
* Thứ hai:
Đa tranh ảnh minh hoa trực quan là một phơng pháp tích cực trong
mỗi giờ giảng văn. Tuy nhiên ở một số giờ dạy, có giáo viên sử dụng hình ảnh
trực quan một cách tùy tiện, dày đặc khiến học sinh bị phân tán sự chú ý, nhàm
chán
( có giáo viên khi day bài
Nhớ rừng
đã sử dụng hơn 10 hình ảnh về con

hổ khiến cho học sinh chỉ tập trung chờ xem ảnh và cời, bình phẩm mà quên
chú ý đến nội dung bài giảng)
. Mặt khác hình tợng trong tác phẩm văn chơng
vừa mang tính cụ thể, vừa mang tính trừu tợng, do vậy, thể hiện hình tợng bằng
một bức ảnh trực quan cụ thể sẽ làm giảm đi giá trị của hình tợng trong nhận
thức ngời học, hạn định sự liên tởng, tởng tợng phong phú của học sinh. Điều
này sẽ làm cho các tác phẩm văn chơng mất đi cái hay, cái đẹp đặc trng của
chúng.
*
Thứ ba: Giáo án điện tử giáo viên biên soạn thờng không có sự phân định
rạch ròi giữa nội dung giảng và nội dung học sinh cần ghi chép. Giáo viên cứ
chiếu kiến thức ngồn ngộn lên màn hình mà không có quy ớc nào để học sinh
nắm bắt kiến thức. Điều đó dẫn đến tình trạng học sinh ghi chép mải miết mà
không sao ghi kịp, ghi ý phụ mà bỏ mất ý chính là chuyện thờng gặp. Ngòai ra,
một số giáo viên còn sử dụng các hiệu ứng cho chữ nhảy múa khiến học sinh
không tập trung học mà cứ lo...xem chữ.
*Thứ t:
Soạn giáo án điện tử cho 1 tiết dạy cần nhiều thời gian, đòi hỏi giáo
viên kĩ năng sử dụng vi tính và có một nguồn t liệu phong phú
(có giáo viên
tâm sự, để có một tiết dạy 45 phút thờng phải chuẩn bị giáo án ít nhất là 2
tuần mới xong).
Chính vì vậy một số giáo viên tỏ ra ngại và không hứng thú với
việc soạn và giảng bằng giáo án điện tử.
Trong quá trình giảng dạy của bản thân, tôi đã cố gắng soạn, giảng bằng
giáo án điện tử, đặc biệt là với những giờ Đọc hiểu văn bản và thực sự hứng thú
với những tiết dạy này. Qua thực tế soạn, giảng tôi đã rút ra một số kinh
nghiệm nhỏ, xin đợc mạnh dạn trao đổi cùng các bạn đồng nghiệp về việc sọan,
giảng Ngữ văn bằng giáo án điện tử.
3

Giải quyết vấn đề
A- Kinh nghiệm cụ thể
Khi soạn giảng 1 tiết dạy bằng giáo án điện tử tôi thờng thực hiện bằng
các bớc sau:
*Bớc 1:

Soạn giáo án ở chơng trình Word.
Khi soạn giáo án ở chơng trình Word cần soạn đầy đủ 5 bớc lên lớp, đặc
biệt chú ý đến 4 bớc cơ bản:
1-
Kiểm tra bài cũ.
2- Bài mới
3- Củng cố luyện tập
4- Hớng dẫn về nhà.
Hiện nay, nhiều giáo viên dạy ngữ văn THCS đã sử dụng giáo án vi tính soạn
trên chơng trình Word. Điều đó rất thuận lợi vì khi soạn giáo án điện tử chúng
ta chỉ cần một vài thao tác cắt, dán là có thể chuyển tòan bộ nội dung cơ bản
của bài soạn trong chơng trình Word sang chơng trình Power Point mà lại tiết
kiệm đợc khá nhiều thời gian so với việc soạn trực tiếp trên chơng trình Power
Point.
*Bớc 2:

Lựa chọn kiến thức trình chiếu.
Đây là bớc rất quan trọng. Nhiều giáo viên, đặc biệt là những giáo viên
mới bắt đầu soạn giảng với Power Point còn lúng túng ở bớc này. Để thực hiện
tốt ngời giáo viên phải nắm đợc kiến thức trọng tâm của bài giảng, không tham
kiến thức, không tham trình chiếu. Chỉ đa trình chiếu những kiến thức, nội
dung học sinh cần ghi nhớ, không đa trình chiếu phần thuyết giảng của giáo
4
viên. Nếu kiến thức đa ra trình chiếu không đợc lựa chọn sẽ dễ bị đẩy vào 2

tình huống

:
1- Kiến thức đa quá nhiều, học sinh khó theo dõi, khó ghi chép sẽ dẫn
đến mệt mỏi
2- Kiến thức đa quá sơ sài, học sinh không nắm đợc bài.
Vì thế, giáo viên cần biết chắt lọc và tinh giản kiến thức cần trình bày
trên các
Slide, đảm bảo nội dung cô đọng nhng vẫn đầy đủ ý của bài học.
*Bớc 3 :

Lựa chọn t liệu để đa vào giáo án.
Các t liệu đợc lựa chọn để đa vào giáo án thờng là :
1- Hình ảnh:
- Tác giả
- Tác phẩm, hình ảnh minh họa cho tác phẩm
- Các đoạn phim, video clip.
Trong chơng trình Ngữ văn lớp 8, tôi đã su tầm và sử dụng một số những t liệu về hình
ảnh nh:
- Các tác giả:
Hồ chí minh Thanh Tịnh Nguyên Hồng Phan châu chinh
5