Nghiên cứu đánh giá sự cố và đề xuất các biện pháp giảm thiểu sự cố tràn dầu tại cảng biển hải phòng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG

BÙI VĂN LINH

NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ SỰ CỐ VÀ ĐỀ XUẤT CÁC
BIỆN PHÁP GIẢM THIỂU SỰ CỐ TRÀN DẦU
TẠI CẢNG BIỂN HẢI PHÒNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG

Hà Nội – Năm 2016


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG

BÙI VĂN LINH

NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ SỰ CỐ VÀ ĐỀ XUẤT CÁC
BIỆN PHÁP GIẢM THIỂU SỰ CỐ TRÀN DẦU
TẠI CẢNG BIỂN HẢI PHÒNG
Chuyên ngành: Môi trƣờng và Phát triển bền vững
(Chƣơng trình đào tạo thí điểm)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. NGÔ KIM ĐỊNH

Hà Nội – Năm 2016

LỜI CẢM ƠN
Trƣớc tiên tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô giáo, Cán bộ của Trung
tâm nghiên cứu Tài nguyên và Môi trƣờng - Đại học Quốc gia Hà Nội đã nhiệt tình,
tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện
Luận văn.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành, sâu sắc nhất tới PGS. TS. Ngô Kim Định
ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, truyền đạt cho tôi nh ng iến thức cơ ản c ng nhƣ
đ ng g p nh ng

iến qu

áu giúp tôi hoàn thành ản Luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn ban lãnh đạo Công ty cổ phần cảng Hải Phòng,
Trung tâm đào tạo và tƣ vấn khoa học công nghệ bảo vệ môi trƣờng thủy, Trung
tâm quan trắc phân tích tài nguyên và môi trƣờng Hải Quân,… đã tạo điều kiện để
tôi đƣợc tiếp cận các nguồn số liệu và tạo mọi điều kiện tốt nhất để giúp đỡ tôi hoàn
thành h a đào tạo và hoàn thành đúng tiến độ của luận văn.
Cuối c ng tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, ạn

, nh ng ngƣời đã

luôn quan tâm, động viên, chia s và huyến hích tôi trong suốt thời gian qua.
n

t

n

năm 2016

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Bùi Văn Linh


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng bản thân mình.
Các số liệu nêu trong luận án là trung thực, không sử dụng số liệu của các tác giả
hác chƣa đƣợc công bố hoặc chƣa đƣợc sự đồng ý. Nh ng kết quả nghiên cứu
của tác giả chƣa từng công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.
Hà N i, ngày

tháng

năm 2016

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Bùi Văn Linh


MỤC LỤC
MỤC LỤC........................................................................................................................................... i
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................................................v
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ........................................................................................... vi
MỞ ĐẦU.............................................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................2

2.1. Mục tiêu tổng quát của đề tài .................................................................................. 2
2.2. Mục tiêu cụ thể của đề tài ....................................................................................... 2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................2
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu .............................................................................................. 2
3.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 3

4. Ý nghĩa của đề tài ................................................................................................3
4.1. Ý nghĩa hoa học ..................................................................................................... 3
4.2. Ý nghĩa thực tế ........................................................................................................ 3

5. Cấu trúc của luận văn ..........................................................................................3
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN ...............................................................................................................4

1.1. Các khái niệm ...................................................................................................4
1.2. Hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu trên Thế giới .............................................5
1.2.1. Cơ sở pháp lý ...................................................................................................... 5
1.2.2. Các tổ chức ứng phó sự cố tràn dầu trên Thế giới ............................................... 5

1.3. Hoạt động ứng phó sự cố tràn dầu tại Việt Nam .............................................8
1.3.1. Hệ thống văn ản pháp lý .................................................................................... 8
1.3.2. Các sự cố tràn dầu tại Việt Nam .......................................................................... 8

1.4. Các nguyên nhân xảy ra sự cố tràn dầu và phân loại sự cố tràn dầu ..............10
1.4.1. Các nguyên nhân ................................................................................................ 10
1.4.2. Phân loại sự cố tràn dầu ...................................................................................... 11
CHƢƠNG 2. ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN, PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU ..................................................................................................................................................13

2.1. Địa điểm nghiên cứu .......................................................................................13

2.1.1. Điều kiện tự nhiên của khu vực nghiên cứu ....................................................... 13

i


2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................................... 15
2.1.3. Tài nguyên sinh vật ............................................................................................ 16

2.2. Thời gian nghiên cứu ......................................................................................16
2.3. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................16
2.4. Các phƣơng pháp nghiên cứu .........................................................................17
2.4.1. Phƣơng pháp chọn địa điểm nghiên cứu, khảo sát ............................................. 17
2.4.2. Phƣơng pháp thu thập tài liệu ............................................................................. 17
2.4.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu ................................................................................. 18
2.4.4. Phƣơng pháp đánh giá rủi ro .............................................................................. 18
CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ..........................................................19

3.1. Vị trí địa lý và quá trình phát triển của cảng biển Hải Phòng ........................19
3.1.1. Vị trí địa lý.......................................................................................................... 19
3.1.2. Quá trình phát triển ............................................................................................. 21

3.2. Thành phần hóa học và đặc trƣng vật lý của dầu mỏ .....................................25
3.2.1. Thành phần nguyên tố hóa học tạo nên dầu mỏ ................................................. 25
3.2.2. Các thành phần hợp chất hóa học tạo nên dầu mỏ ............................................. 25
3.2.3. Đặc trƣng vật lý của các phân đoạn dầu mỏ ....................................................... 29

3.3. Sự biến đổi của dầu trên biển..........................................................................31
3.3. Sự biến đổi của dầu trên biển..........................................................................33
3.4. Mức độ lan truyền của dầu ngoài môi trƣờng và nh ng ảnh hƣởng của sự cố
tràn dầu xảy ra tại khu vực cảng biển Hải Phòng ..................................................39

3.4.1. Đánh giá mức độ lan truyền của dầu tràn tại cảng biển Hải Phòng ................... 39
3.4.2. Đánh giá sự ảnh hƣởng của sự cố tràn dầu xảy tại khu vực cảng ...................... 43

3.5. Công tác ứng phó sự cố tràn dầu tại khu vực cảng Hải Phòng .......................50
3.5.1. Các đơn vị thực hiện công tác ứng phó sự cố tràn dầu tại Hải Phòng ................ 50
3.5.2. Nguồn lực phục vụ công tác ứng phó sự cố tràn dầu tại cảng biển Hải Phòng .. 50
3.5.3. Nh ng tồn tại, hạn chế cần giải quyết ................................................................ 55

3.6. Đề xuất các biện pháp giảm thiểu sự cố tràn dầu tại cảng biển Hải Phòng ....57
3.6.1. Xây dựng lực lƣợng chuyên nghiệp về ứng phó sự cố tràn dầu và hoàn thiện mô
hình tổ chức bộ máy ứng phó sự cố tràn dầu ................................................................ 58
3.6.2. Nâng cấp cơ sở vật chất, bảo dƣỡng phƣơng tiện và trang thiết bị .................... 64

ii


3.6.3. Đầu tƣ nghiên cứu và ứng dụng khoa học kỹ thuật ............................................ 67
3.6.4. Tăng cƣờng công tác thông tin, truyền thông ..................................................... 68
3.6.5. Hoàn thiện hệ thống luật pháp và tăng cƣờng công tác kiểm tra, giám sát ........ 70
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...........................................................................................................72

1. Kết luận ..............................................................................................................72
2. Kiến nghị............................................................................................................72
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................................74
PHỤ LỤC..........................................................................................................................................76

Phụ lục 1. Một số hình ảnh về cảng Hải Phòng và công tác diễn tập ứng phó sự cố
tràn dầu tại cảng .....................................................................................................76
Phụ lục 02. Mẫu phiếu điều tra cộng đồng dân cƣ tại khu vực .............................78
Phụ lục 03. Mẫu phiếu điều tra cơ quan, doanh nghiệp ........................................81

iii


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
BVMT

: Bảo vệ môi trƣờng

DWT

: Tấn trọng tải

GT

: Tổng dung tích tàu

GTVT

: Giao thông vận tải

ICD

: Cảng cạn

MARPOL

: Công ƣớc về ngăn ngừa ô nhiễm gây ra bởi tàu thuyền

MT

: Tấn (Metric Tonnage)

ONMT

: Ô nhiễm môi trƣờng

SCTD

: Sự cố tràn dầu

TKCN

: Tìm kiếm cứu nạn

UBND

: Ủy ban nhân dân

ƢPSCTD

: Ứng phó sự cố tràn dầu

ƢCSCTD

: Ứng cứu sự cố tràn dầu

iv

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1. Thống ê các sự cố tràn dầu tại Việt Nam nh ng năm gần đây

8

Bảng 2.1. Mực nƣớc triều đặc trƣng tại Hòn Dáu trong nhiều năm (cm)

15

Bảng 2.2. Đặc điểm dân cƣ hu vực cảng Hải Phòng

16

Bảng 3.1. Trang thiết ị chính của chi nhánh cảng Hoàng Diệu

21

Bảng 3.2. Trang thiết ị chính của chi nhánh cảng Ch a Vẽ

22

Bảng 3.3. Trang thiết ị chính của chi nhánh cảng Tân V

23

Bảng 3.4. Thành phần các nguyên tố h a học chủ yếu của dầu mỏ

25

Bảng 3.5. Quá trình iến đổi của dầu theo thời gian

40

Bảng 3.6. Hàm lƣợng dầu gây tử vong 50% lƣợng động vật thí nghiệm

45

(LC50) đối với một số nh m động vật
Bảng 3.7. Danh sách các tàu lai c thể huy động tại cảng

52

Bảng 3.8. Các trang thiết bị khác phục vụ ứng phó sự cố

52

Bảng 3.9. Trang thiết bị có thể huy động từ các lực lƣợng bên ngoài

54

v


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Trang
Hình 3.1. Sơ đồ vị trí cảng Hải Phòng

20

Hình 3.2. Sản lƣợng hàng hóa thông qua cảng các năm

24

Hình 3.3. Sản lƣợng container thông qua cảng các năm

24

Hình 3.4. Cấu tạo một phân tử asphalt

29

Hình 3.5. Quá trình phong h a dầu diễn ra hi dầu tràn

40

Hình 3.6. V ng đƣờng bờ bị ảnh hƣởng

42

Hình 3.7. Đề xuất mô hình ứng phó SCTD tại khu vực cảng biển Hải Phòng

61

vi


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Ngoại giao (2011), Côn ước Luật biển 1982 (bản dịch), Chính phủ
nƣớc CHXHCN Việt Nam, Hà Nội.

2. Chi cục Biển và Hải đảo (2013), T c đ ng của tràn dầu và công tác ứng
phó sự cố tràn dầu trên địa bàn thành phố Hải Phòng, Sở Tài nguyên và Môi
trƣờng Hải Phòng, TP Hải Phòng.
3. Chi nhánh cảng Tân V (2015), Kế hoạch ứng phó sự cố tràn dầu chi
nhánh cản Tân Vũ, Chi nhánh cảng Tân V – Công ty cổ phần cảng Hải Phòng.
4. Chính phủ (2006), Quyết định số 80/2006/QĐ-TTg ngày 14 tháng 4 năm
2006 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Chiến lược Quốc gia về Tài
n u ên nước đến năm 2020, Chính phủ nƣớc CHXHCN Việt Nam, Hà Nội.
5. Chính phủ (2007), Quyết định số 124/2007/QĐ-TT n

31 t

n 7 năm

2007 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Quy chế quản lý trang thiết bị tìm
kiếm, cứu nạn, Chính phủ nƣớc CHXHCN Việt Nam, Hà Nội
6. Chính phủ (2007), Quyết định số 158/2007/QĐ-TT n

10 t

n 9 năm

2007 của Thủ tướng Chính phủ về “P ê du ệt C ươn trìn Quản lý tổng hợp dải
ven bờ Bắc Trung b và Duyên hải Trung b đến năm 2010 v địn

ướn đến năm

2020” Chính phủ nƣớc CHXHCN Việt Nam, Hà Nội.
7. Chính phủ (2009), Nghị định số 25/2009/ Đ-CP n

06 t

n 3 năm

2009 của Chính phủ Qu định về Quản lý tổng hợp về Tài nguyên và bảo vệ môi
trường biển và hả đảo, Chính phủ nƣớc CHXHCN Việt Nam, Hà Nội.
8. Chính phủ (2013), Quyết định số 02/2013/QĐ-TT n

14 t

n 01 năm

2013 của Thủ tướng Chính phủ về việc Ban hành Quy chế hoạt đ ng ứng phó sự cố
tràn dầu, Chính phủ nƣớc CHXHCN Việt Nam, Hà Nội
9. Chính phủ (2014), Quyết định số 63/2014/QĐ-TT n

11 t

n 11 năm

2014 của Thủ tướng Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung m t số đ ều của Quy chế
hoạt đ ng ứng phó sự cố tràn dầu ban hành kèm Quyết định số 02/2013/QĐ-TTg
ngày 14/01/2013 của Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ nƣớc CHXHCN Việt Nam,
Hà Nội.

74


10. Quốc hội (2005), Luật số 40/2005/QH11 n

25 t

n 11 năm 2005 về

việc ban hành B luật Hàng hải Việt Nam, Quốc hội nƣớc CHXHCN Việt Nam, Hà
Nội.
11. Ngô Kim Định và B i Đình Hoàn (2014), Kiểm soát và quản lý ô nhiễm
mô trường biển, Công ty TNHH MTV nhà xuất ản Giao thông vận tải, Hà Nội.
12. Niên giám thống kê Hải Phòng (2012), Đ ều kiện tự nhiên, kinh tế xã h i
Hải Phòng, Tổng Cục thống kê, Hà Nội.
13. Nguyễn Chu Hồi (2005), Cơ sở t

n u ên mô trường biển, Đại học

quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
14. Quốc hội (2012), Luật số 18/2012/QH13 n

21 t

n 6 năm 2012 về

việc ban hành Luật Biển Việt Nam, Quốc hội nƣớc CHXHCN Việt Nam, Hà Nội.
15. Quốc hội (2014), Luật số 55/2014/QH13 n

23 t

n 6 năm 2014 về

việc ban hành Luật bảo vệ mô trường, Quốc hội nƣớc CHXHCN Việt Nam, Hà
Nội.

16. Tổng cục Môi trƣờng (2012), B o c o mô trường quốc gia 2012_ Môi
trườn nước mặt, Tổng cục Môi trƣờng - Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng, Hà Nội.
17. Trung tâm dự áo hí tƣợng thuỷ văn (2010), K í tượng thủ văn vùn
biển Việt Nam, Trung tâm dự áo hí tƣợng thủy văn - Tổng cục Khí tƣợng - Thủy
văn, Hà Nội.

75