DẠY HỌC MỘT SỐ CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP TRONG CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN CHO HỌC SINH

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Trương Thị Phương Loan

DẠY HỌC MỘT SỐ CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP
TRONG CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC LỚP 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NHẰM PHÁT
TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC
VÀO THỰC TIỄN CHO HỌC SINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Trương Thị Phương Loan

DẠY HỌC MỘT SỐ CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP
TRONG CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC LỚP 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NHẰM PHÁT
TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC
VÀO THỰC TIỄN CHO HỌC SINH

Chuyên ngành : Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Hóa học
Mã số

: 60 14 01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. NGUYỄN TIẾN CÔNG

Thành phố Hồ Chí Minh – 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công
trình nào khác.
Người thực hiện

Trương Thị Phương Loan


LỜI CẢM ƠN
Đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Tiến Công,
người đã bỏ nhiều công sức hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.
Tiếp đến, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban Giám hiệu Trường Đại
học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh, Phòng Sau đại học, quý thầy cô giảng viên đã
tận tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi và các học viên khác
được học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa học.
Cũng không thể không nhắc đến công sức của các Thầy Cô giáo cùng với tập
thể học sinh ở các Trường TTGDTX Quận 3, Trường THPT Nguyễn Công Trứ,
Trường THPT Thanh Bình, THPT Hòa bình đã đã nhiệt tình cộng tác, giúp đỡ tôi
trong quá trình thực nghiệm sư phạm.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời biết ơn từ tận đáy lòng đến những người thân trong
gia đình. Ba mẹ, anh trai và đặc biệt là người chồng thân yêu vừa là chỗ dựa vừa
là nguồn động lực lớn lao giúp tôi vượt qua những khó khăn trong suốt hành

trình đã qua.
Tp. Hồ Chí Minh, ngày 10 tháng 09 năm 2016
Tác giả
Trương Thị Phương Loan


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình vẽ, đồ thị
MỞ ĐẦU

...............................................................................................................................1

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ....................................6
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .....................................................................................6
1.2. Định hướng đổi mới giáo dục Việt Nam trong giai đoạn mới ................................8
1.2.1. Đổi mới mục tiêu giáo dục ....................................................................................9
1.2.2. Đổi mới nội dung dạy học .....................................................................................9
1.2.3. Đổi mới phương pháp dạy học .......................................................................... 10
1.2.4. Đổi mới công tác kiểm tra đánh giá .................................................................. 10
1.3. Dạy học tích hợp ........................................................................................................ 10
1.3.1. Quan điểm tích hợp trong giáo dục................................................................... 10
1.3.2. Dạy học tích hợp là gì? ....................................................................................... 11
1.3.3. Vì sao phải dạy học tích hợp?............................................................................ 12
1.3.4. Các phương thức tích hợp .................................................................................. 14

1.3.5. Các mức độ tích hợp ........................................................................................... 15
1.3.6. Quy trình tổ chức dạy học tích hợp................................................................... 17
1.3.7. Một số phương pháp dạy học và kĩ thuật dạy học tích cực được sử
dụng trong dạy học tích hợp ............................................................................. 19
1.4. Phát triển năng lực cho học sinh phổ thông............................................................ 22
1.4.1. Khái niệm năng lực ............................................................................................. 22
1.4.2. Năng lực của học sinh......................................................................................... 23
1.4.3. Phân loại năng lực ............................................................................................... 23


1.4.4. Các biện pháp để phát triển năng lực và phẩm chất học sinh ........................ 24
1.4.5. Một số công cụ đánh giá năng lực của học sinh.............................................. 26
1.4.6. Thang đánh giá năng lực .................................................................................... 28
1.4.7. Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn ..................................................... 31
1.5. Thực trạng dạy học tích hợp và phát triển năng lực VDKT vào thực tiễn
cho học sinh ở một số trường THPT ....................................................................... 33
1.5.1. Mục đích điều tra................................................................................................. 33
1.5.2. Đối tượng điều tra ............................................................................................... 34
1.5.3. Phương pháp điều tra .......................................................................................... 34
1.5.4. Kết quả điều tra ................................................................................................... 34
1.5.5. Nhận xét kết quả điều tra.................................................................................... 42
Tiểu kết chương 1 ................................................................................................................ 44
Chương 2. THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC MỘT SỐ CHỦ ĐỀ TÍCH
HỢP TRONG CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC LỚP 10 THPT
NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC
CHO HỌC SINH............................................................................................ 45
2.1. Một số nội dung có thể thiết kế chủ đề tích hợp trong chương trình Hóa
học lớp 10 ................................................................................................................... 45
2.2. Thiết kế chủ đề tích hợp ............................................................................................ 47
2.2.1. Chủ đề “Clo và hợp chất của clo với vấn để bảo vệ môi trường và

sức khỏe” ............................................................................................................. 51
2.2.2. Chủ đề “Oxi – ozon và sức khỏe cộng đồng” ................................................. 48
2.2.3. Chủ đề “Sử dụng năng lượng nguyên tử và đồng vị phóng xạ vì mục
đích hòa bình” ..................................................................................................... 49
2.2.4. Chủ đề “Ion và những điều bạn chưa biết” ..................................................... 52
2.3. Một số chủ đề tích hợp nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào
thực tiễn trong chương trình Hóa học lớp 10 THPT ............................................. 53
2.2.2. Chủ đề oxi – ozon và sức khỏe cộng đồng ...................................................... 53
2.3.3. Chủ đề sử dụng đồng vị phóng xạ và năng lượng hạt nhân vì mục đích
hòa bình ............................................................................................................... 70


2.3.1. Chủ đề: Clo và hợp chất với vấn đề bảo vệ môi trường và sức khỏe ........... 89
2.3.4. Chủ đề ion và những điều bạn chưa biết .......................................................... 89
2.4. Một số biện pháp để sử dụng chủ đề tích hợp có hiệu quả nhằm phát triển
năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh lớp 10 THPT.............. 89
2.5. Đánh giá năng lực VDKT vào thực tiễn của học sinh........................................... 90
2.5.1. Xây dựng thang đánh giá năng lực VDKT vào thực tiễn............................... 90
2.5.2. Đánh giá năng lực VDKT qua bài kiểm tra ..................................................... 98
2.5.3. Đánh giá năng lực VDKT qua bảng kiểm...................................................... 102
Tiểu kết chương 2 .............................................................................................................. 103
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..................................................................... 104
3.1. Mục đích thực nghiệm............................................................................................. 104
3.2. Đối tượng thực nghiệm ........................................................................................... 104
3.3. Nội dung thực nghiệm ............................................................................................. 105
3.4. Phương pháp thực nghiệm ...................................................................................... 105
3.4.1. Phân tích định lượng ......................................................................................... 105
3.4.2. Phân tích định tính ............................................................................................ 106
3.5. Tiến trình thực nghiệm ............................................................................................ 106
3.5.1. Chọn lớp thực nghiệm – đối chứng................................................................. 106

3.5.2. Làm việc với GV tham gia thực nghiệm ........................................................ 107
3.5.3. Tiến hành thực nghiệm ..................................................................................... 107
3.6. Kết quả thực nghiệm................................................................................................ 108
3.6.1. Kết quả thực nghiệm định tính ........................................................................ 108
3.6.2 Kết quả thực nghiệm định lượng ...................................................................... 123
Tiểu kết chương 3 .............................................................................................................. 142
KẾT LUẬN ......................................................................................................................... 144
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 147
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BRVT

:

Bà Rịa Vũng Tàu

CNTT – TT

:

Công nghệ thông tin – Truyền thông

DHTH

:

Dạy học tích hợp

ĐC

:

Đối chứng

GDTX

:

Giáo dục thường xuyên

GV

:

Giáo viên

HS

:

Học sinh

KHTN

:

Khoa học tự nhiên

KTDH

:

Kĩ thuật dạy học

PPDH

:

Phương pháp dạy học

SGK

:

Sách giáo khoa

THPT

:

Trung học phổ thông

THCS

:

Trung học cơ sở

TN

:

Thực nghiệm

TNSP

:

Thực nghiệm sư phạm

Tp. HCM

:

Thành phố Hồ Chí Minh

VDKT

:

Vận dụng kiến thức


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1.

Danh sách trường và số lượng GV phản hồi lại phiếu điều tra .................. 34

Bảng 1.2.

Thống kê thâm niên giảng dạy của GV tham gia khảo sát ......................... 34

Bảng 1.3.

Kết quả điều tra câu 1 ...................................................................................... 35

Bảng 1.4.

Kết quả điều tra câu 2 ...................................................................................... 35

Bảng 1.5.

Kết quả điều tra câu 3 ...................................................................................... 36

Bảng 1.6.

Kết quả điều tra câu 4 ...................................................................................... 37

Bảng 1.7.

Kết quả điều tra câu 5 ...................................................................................... 37

Bảng 1.8.

Kết quả điều tra câu 6 ...................................................................................... 38

Bảng 1.9.

Kết quả điều tra câu 7 ...................................................................................... 39

Bảng 1.10. Kết quả điều tra câu 8 ...................................................................................... 40
Bảng 1.11. Kết quả điều tra câu 9 ...................................................................................... 41
Bảng 1.12. Kết quả điều tra câu 10 .................................................................................... 41
Bảng 2.1.

Một số nội dung tích hợp trong chương trình hóa học lớp 10 .................... 45

Bảng 2.2.

Các biểu hiện của năng lực VDKT vào thực tiễn ........................................ 91

Bảng 2.3.

Danh sách các trường tham gia khảo sát ....................................................... 92

Bảng 2.4.

Danh sách các chuyên gia ngành Lí luận và phương pháp dạy học
được khảo sát ý kiến về thang đánh giá năng lực VDKT vào
thực tiễn ............................................................................................................. 93

Bảng 2.5.

Các trường tham gia thử nghiệm thang đánh giá năng lực VDKT
vào thực tiễn...................................................................................................... 93

Bảng 2.6.

Mức độ của năng lực VDKT vào thực tiễn của học sinh ............................ 94

Bảng 2.7.

Các kết luận về năng lực VDKT vào thực tiễn của HS ứng với các
số điểm............................................................................................................... 97

Bảng 3.1.

Giáo viên và các lớp TN – ĐC ..................................................................... 104

Bảng 3.2.

Quy trình TNSP.............................................................................................. 107

Bảng 3.3.

Thống kê phiếu tự đánh giá của HS............................................................. 113

Bảng 3.4.

Kết quả nhận xét của học sinh về nội dung các chủ đề tích hợp sau
quá trình thực nghiệm .................................................................................... 113

Bảng 3.5.

Kết quả khảo sát về kiến thức mà HS thu nhận được qua các chủ đề ..... 113

Bảng 3.6.

Khảo sát ý kiến về những phương pháp dạy học mà giáo viên sử
dụng trong các chủ đề tích hợp..................................................................... 114

Bảng 3.7.

Kết quả khảo sát những kỹ năng mà HS đã được rèn luyện được
trong quá trình học các chủ đề...................................................................... 115

Bảng 3.8.

Kết quả khảo sát sự đồng ý của HS sau quá trình thực nghiệm ............... 116

Bảng 3.9.

Kết quả khảo sát thái độ của HS với môn Hóa học sau quá trình
thực nghiệm .................................................................................................... 116

Bảng 3.10. Kết quả khảo sát những lợi ích mà HS có được sau quá trình
thực nghiệm .................................................................................................... 117
Bảng 3.11. Danh sách các Thầy (cô) giảng dạy được khảo sát ý kiến ........................ 119
Bảng 3.12. Danh sách đánh giá về hiệu quả của các PPDH sử dụng trong chủ đề
tích hợp ............................................................................................................ 120
Bảng 3.13. Kết quả bài kiểm tra số 1............................................................................... 123
Bảng 3.14. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra số1 ............... 123
Bảng 3.15. Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra số 1 ................................................ 124
Bảng 3.16. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra số 1 .................................... 125
Bảng 3.17. Thống kê chi tiết số lượng HS làm được từng câu trong bài kiểm
tra số 1 ............................................................................................................. 125

Bảng 3.18. Kết quả bài kiểm tra số 2............................................................................... 127
Bảng 3.19. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích bài kiểm tra số 2 .............. 128
Bảng 3.20. Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra số 2 ................................................ 129
Bảng 3.21. Tổng hợp các tham số đặc trưng bài kiểm tra số 2 .................................... 129
Bảng 3.22. Thống kê chi tiết số lượng HS làm được từng câu trong bài kiểm
tra số 2 ............................................................................................................. 130
Bảng 3.23. Kết quả tự đánh giá năng lực VDKT vào thực tiễn của học sinh
thông qua bảng kiểm...................................................................................... 131
Bảng 3.24. Kết quả quan sát của GV đối với HS trước và sau TN ............................. 136


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 1.1.

Sơ đồ xương cá ................................................................................................. 16

Hình 1.2.

Sơ đồ mạng nhện .............................................................................................. 16

Hình 1.3.

Kĩ thuật khăn trải bàn ...................................................................................... 21

Hình 3.1.

Học sinh TTGDTX quận 3 thuyết trình ...................................................... 108

Hình 3.2.

Học sinh trường THPT Nguyễn Công Trứ, tranh cổ động đạt giải ......... 109

Hình 3.3.

Học sinh trường THPT Nguyễn Công Trứ thuyết trình, làm việc
nhóm ................................................................................................................ 111

Hình 3.4.

Học sinh trường THPT Thanh Bình thuyết trình bảng tin ........................ 111

Hình 3.5.

Học sinh trường THPT Hòa Bình thuyết trình ........................................... 112

Hình 3.6.

Đồ thị đường tích lũy bài kiểm tra số 1....................................................... 124

Hình 3.7.

Biểu đồ kết quả học tập bài kiểm tra số 1 ................................................... 124

Hình 3.8.

Biểu đồ so sánh tương quan số lượng học sinh làm được ở từng câu
trong bài kiểm tra số 1 ................................................................................... 126

Hình 3.9.

Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra số 2....................................................... 128

Hình 3.10. Biểu đồ kết quả học tập bài kiểm tra số 2 ................................................... 129
Hình 3.11. Biểu đồ so sánh tương quan số lượng HS làm được ở từng câu trong
bài kiểm tra số 2 ............................................................................................. 130