SỬ DỤNG BÀI TẬP THEO HƯỚNG TIẾP CẬN PISA TRONG DẠY HỌC PHẦN HỢP CHẤT HỮU CƠ CÓ NHÓM CHỨC LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (348.3 KB, 27 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
Trần Bá Trí
SỬ DỤNG BÀI TẬP THEO HƯỚNG
TIẾP CẬN PISA TRONG DẠY HỌC
PHẦN HỢP CHẤT HỮU CƠ CÓ NHÓM CHỨC
LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Thành phố Hồ Chí Minh – 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
Trần Bá Trí
SỬ DỤNG BÀI TẬP THEO HƯỚNG
TIẾP CẬN PISA TRONG DẠY HỌC
PHẦN HỢP CHẤT HỮU CƠ CÓ NHÓM CHỨC
LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Chuyên ngành : Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Hoá học
Mã số
: 60 14 01 11
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. TRỊNH VĂN BIỀU
Thành phố Hồ Chí Minh – 2016
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Tất cả các số liệu trình bày trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng.
Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kì công
trình nào khác.
Tác giả luận văn
Trần Bá Trí
LỜI CẢM ƠN
Đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến giá o viên
hướng dẫn của tôi – PGS.TS. Trịnh Văn Biều vı̀ thầy đã dành cho tôi sự quan tâm,
động viên, giúp đỡ và hướng dẫn tận tình trong suố t quá trı̀ nh thực hiê ̣n đề tà i.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô khoa Hóa trường Đại học Sư phạm
Thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Trường Đại học Khoa học
Tự nhiên đã trực tiếp giảng dạy; giúp tôi có cơ hội học tập, nâng cao trình độ về lĩnh
vực lý luận và phương pháp dạy học hóa học.
Tôi xin cảm ơn các thầy cô, anh chị, bạn bè đồng nghiệp, các bạn học viên cao
học K25 trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, các em học sinh trường
THPT Trung Lập, trường THPT Củ Chi, trường THPT Bà Điểm, trường THPT
Nguyễn Hữu Cảnh đã giúp tôi trong quá trình tiến hành điều tra thực tế và thực
nghiệm sư phạm.
Xin gửi lời cảm ơn đến phòng Sau đại học – trường Đại học Sư phạm thành
phố Hồ Chí Minh, quý thầy cô đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi có thể hoàn thành luận
văn đúng tiến độ.
Tôi xin gửi lời tri ân sâu sắ c đến các bạn thân, gia đình – chỗ dựa cho tôi trong
những lúc khó khăn nhất để tôi có tinh thần học tập và hoàn thành tốt luận văn.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn Hội đồng chấm luận văn và quý thầy cô
phản biện đã dành thời gian đọc, nhận xét, góp ý giúp cho luận văn của tôi được hoàn
thiện hơn. Chúc quý thầy cô thật nhiều sức khỏe và hạnh phúc.
Mặc dù , tôi đã cố gắ ng hế t sức nhưng với thời gian có hạn nên luận văn không
trá nh khỏ i những khuyế t điểm và thiế u só t. Kı́ nh mong nhận được sự gó p ý , nhận xé t
củ a thầ y cô và cá c bạn để luận văn được hoà n chı̉nh hơn.
Một lầ n nữa, tôi xin gửi lời tri ân đế n tấ t cả mọi người!
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 09 năm 2016
Tác giả
Trần Bá Trí
MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ,
SỬ DỤNG BÀI TẬP THEO HƯỚNG TIẾP CẬN PISA TRONG DẠY HỌC
HÓA HỌC ...................................................................................................................... 4
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .............................................................................. 4
1.2. Đổi mới giáo dục phổ thông ở Việt Nam sau năm 2015 ..................................... 8
1.3. Bài tập hóa học ................................................................................................... 10
1.3.1. Tác dụng của bài tập hóa học ..................................................................... 10
1.3.2. Phân loại bài tập hóa học ............................................................................ 12
1.3.3. Bài tập hóa học theo định hướng năng lực ................................................. 13
1.4. Năng lực và một số năng lực cần phát triển cho HS phổ thông......................... 18
1.4.1. Định nghĩa về năng lực ............................................................................... 18
1.4.2. Cấu trúc chung của năng lực ...................................................................... 18
1.4.3. Một số năng lực cần phát triển cho HS phổ thông ..................................... 19
1.4.4. Sử dụng bài tập để phát triển năng lực cho HS .......................................... 22
1.5. Tìm hiểu về chương trình đánh giá HS quốc tế PISA........................................ 23
1.5.1. Đặc điểm của PISA ..................................................................................... 23
1.5.2. Mục tiêu đánh giá ....................................................................................... 24
1.5.3. Nội dung đánh giá ....................................................................................... 25
1.5.4. Đối tượng đánh giá ..................................................................................... 25
1.5.5. Những năng lực chủ yếu theo hướng tiếp cận PISA .................................. 25
1.5.6. Đánh giá năng lực theo PISA của HS Việt Nam năm 2012 ....................... 28
1.6. Đánh giá sự phát triển năng lực Khoa học theo PISA ....................................... 30
1.7. Thực trạng mức độ hiểu biết về bài tập phát triển năng lực và chương
trình đánh giá HS quốc tế PISA ................................................................................ 32
Tiểu kết chương 1 .......................................................................................................... 35
Chương 2. THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP THEO HƯỚNG TIẾP CẬN
PISA ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HS TRONG DẠY HỌC
PHẦN HỢP CHẤT HỮU CƠ CÓ NHÓM CHỨC LỚP 11 THPT ........................ 36
2.1. Tổng quan về phần Hợp chất hữu cơ có nhóm chức lớp 11 chương trình
cơ bản ........................................................................................................................ 36
2.2. Thiết kế BTHH phần Hợp chất hữu cơ có nhóm chức lớp 11 theo hướng
tiếp cận PISA............................................................................................................. 44
2.2.1. Đặc điểm của bài tập theo hướng tiếp cận PISA ........................................ 44
2.2.2. Các yêu cầu đối với bài tập theo hướng tiếp cận PISA .............................. 45
2.2.3. Nguyên tắc thiết kế bài tập theo hướng tiếp cận PISA ............................... 46
2.2.4. Quy trình thiết kế bài tập theo hướng tiếp cận PISA .................................. 47
2.2.5. Một số bài tập phần Hợp chất hữu cơ có nhóm chức lớp 11 theo
hướng tiếp cận PISA ............................................................................................. 49
2.3. Các biện pháp sử dụng bài tập theo hướng tiếp cận PISA để phát triển
năng lực cho HS ........................................................................................................ 79
2.3.1. Biện pháp 1: Giúp HS thấy được ý nghĩa của bài tập theo hướng
tiếp cận PISA ........................................................................................................ 79
2.3.2. Biện pháp 2: Lựa chọn bài tập phù hợp với nội dung bài học và
mục tiêu dạy học ................................................................................................... 79
2.3.3. Biện pháp 3: Kết hợp sử dụng bài tập theo hướng tiếp cận PISA với
các phương pháp dạy học tích cực ........................................................................ 80
2.3.4. Biện pháp 4: Giao nhiệm vụ, tổ chức hoạt động nhóm và cho HS
trình bày trước lớp ................................................................................................ 81
2.3.5. Biện pháp 5: Hướng dẫn HS khai thác và sử dụng thông tin từ nội
dung câu hỏi của bài tập, SGK, tài liệu học tập, internet để giải bài tập .............. 82
2.3.6. Biện pháp 6: Lồng ghép bài tập theo hướng tiếp cận PISA với các
hoạt động ngoại khóa ............................................................................................ 83
2.3.7. Biện pháp 7: Sử dụng đánh giá quá trình ................................................... 84
2.4. Sử dụng bài tập theo hướng tiếp cận PISA để đánh giá năng lực
Khoa học ................................................................................................................... 86
2.4.1. Bài kiểm tra đánh giá năng lực Khoa học................................................... 86
2.4.2. Một số lưu ý khi đánh giá ........................................................................... 87
2.5. Một số giáo án thực nghiệm ............................................................................... 88
2.5.1. Giáo án bài “Ancol”.................................................................................... 88
2.5.2. Giáo án bài “Luyện tập: Ancol – phenol” .................................................. 98
2.5.3. Giáo án bài “Axit cacboxylic” .................................................................... 98
2.5.4. Giáo án bài “Luyện tập: Anđehit – axit cacboxylic” .................................. 98
Tiểu kết chương 2 .......................................................................................................... 99
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM................................................................. 100
3.1. Mục đích, nhiệm vụ thực nghiệm .................................................................... 100
3.2. Thời gian thực nghiệm ..................................................................................... 100
3.3. Tiến trình thực nghiệm ..................................................................................... 101
3.3.1. Lựa chọn đối tượng TN ............................................................................ 101
3.3.2. Thực hiện chương trình TN ...................................................................... 101
3.3.3. Một số hình ảnh TN .................................................................................. 102
3.4. Kết quả thực nghiệm ........................................................................................ 105
3.4.1. Kết quả kiểm tra sau TN ........................................................................... 105
3.4.2. Phương pháp xử lý số liệu TN .................................................................. 106
3.4.3. Kết quả xử lý số liệu TN........................................................................... 108
3.4.4. Kết quả tham khảo ý kiến HS, GV và giảng viên đại học ........................ 117
Tiểu kết chương 3 ........................................................................................................ 122
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................... 123
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................... 127
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
bkt
:
bài kiểm tra
BTHH
:
Bài tập hóa học
ĐC
:
Đối chứng
GV
:
Giáo viên
HS
:
Học sinh
OECD
:
Organization for Economic Cooperation and Development
(Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế)
PISA
:
Programme for International Student Assessment
(Chương trình đánh giá học sinh quốc tế)
PPDH
:
Phương pháp dạy học
PTHH
:
Phương trình hóa học
SGK
:
Sách giáo khoa
THCS
:
Trung học cơ sở
THPT
:
Trung học phổ thông
TN
:
Trắc nghiệm
TNKQ
:
Trắc nghiệm khách quan
TNSP
:
Thực nghiệm sư phạm
Tp.HCM :
Thành phố Hồ Chí Minh
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Quá trình nhận thức và các mức độ nhận thức ............................................. 17
Bảng 1.2. Nội dung đánh giá của PISA qua các năm .................................................... 25
Bảng 1.3. Các cấp độ của năng lực Khoa học theo PISA 2012 .................................... 31
Bảng 1.4. Mức độ đồng ý của GV về các dạng BTHH phát triển năng lực .................. 33
Bảng 1.5. Mức độ hiểu biết của GV về PISA và bài tập theo hướng tiếp cận PISA .... 34
Bảng 2.1. Nội dung phần Hợp chất hữu cơ có nhóm chức lớp 11 chương trình cơ
bản ................................................................................................................................. 36
Bảng 2.2. Danh sách bài tập theo hướng tiếp cận PISA phần Hợp chất hữu cơ có
nhóm chức lớp 11 .......................................................................................................... 50
Bảng 3.1. Danh sách lớp TN và ĐC ............................................................................ 101
Bảng 3.2. Kết quả bkt lần 1 ......................................................................................... 105
Bảng 3.3. Kết quả bkt lần 2 ......................................................................................... 106
Bảng 3.4. Phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích bkt lần 1 ................................. 108
Bảng 3.5. % HS yếu – kém, trung bình, khá – giỏi bkt lần 1 ...................................... 109
Bảng 3.6. Tổng hợp các tham số đặc trưng bkt số 1 ................................................... 109
Bảng 3.7. Phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích bkt lần 2 ................................. 110
Bảng 3.8. % HS yếu – kém, trung bình, khá – giỏi bkt lần 2 ...................................... 111
Bảng 3.9. Tổng hợp các tham số đặc trưng bkt số 2 ................................................... 111
Bảng 3.10. Phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích 2 bkt các lớp ĐC .................. 113
Bảng 3.11. % HS yếu – kém, trung bình, khá – giỏi 2 bkt các lớp ĐC....................... 114
Bảng 3.12. Tổng hợp các tham số đặc trưng 2 bkt các lớp ĐC ................................... 114
Bảng 3.13. Phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích 2 bkt các lớp TN .................. 115
Bảng 3.14. % HS yếu – kém, trung bình, khá – giỏi 2 bkt các lớp TN ....................... 116
Bảng 3.15. Tổng hợp các tham số đặc trưng 2 bkt các lớp TN ................................... 116
Bảng 3.16. Đánh giá của HS về việc sử dụng bài tập theo hướng tiếp cận PISA ....... 118
Bảng 3.17. Mức độ cần thiết của việc sử dụng bài tập theo hướng tiếp cận PISA
đối với một số yêu cầu sư phạm .................................................................................. 119
Bảng 3.18. Mức độ cần thiết của những biện pháp sử dụng bài tập theo hướng
tiếp cận PISA để phát triển năng lực học tập cho HS phổ thông. ............................... 120
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc chương “Dẫn xuất halogen – ancol – phenol” và
“Anđehit – xeton – axit cacboxylic” ............................................................................. 37
Hình 2.2. Dạng đime của axit cacboxylic..................................................................... 42
Hình 3.1. HS lớp 11A11 làm việc nhóm để giải bài tập. .......................................... 102
Hình 3.2. HS khá – giỏi lớp 11A11 giúp đỡ HS yếu – kém hoàn thành bài tập. ...... 103
Hình 3.3. HS lớp 11A11 trình bày bài giải và cách giải trước lớp. ........................... 103
Hình 3.4. HS lớp 11A11 làm bkt sau thực nghiệm. .................................................. 104
Hình 3.5. HS lớp 11A1 làm bài tập theo hướng tiếp cận PISA tại góc áp dụng. ...... 104
Hình 3.6. Hoạt động ngoại khóa có sử dụng bài tập theo hướng tiếp cận PISA
tại trường THPT Bà Điểm. .......................................................................................... 105
Hình 3.7. Đồ thị đường lũy tích biểu diễn kết quả bkt lần 1 ..................................... 108
Hình 3.8. Biểu đồ tổng hợp phân loại kết quả học tập bkt lần 1 ............................... 109
Hình 3.9. Đồ thị đường lũy tích biểu diễn kết quả bkt số 2 ...................................... 110
Hình 3.10. Biểu đồ tổng hợp phân loại kết quả học tập bkt lần 2 ............................... 111
Hình 3.11. Đồ thị đường lũy tích biểu diễn kết quả 2 bkt các lớp ĐC ........................ 113
Hình 3.12. Biểu đồ tổng hợp phân loại kết quả 2 bkt các lớp ĐC .............................. 114
Hình 3.13. Đồ thị đường lũy tích biểu diễn kết quả 2 bkt các lớp TN ........................ 115
Hình 3.14. Biểu đồ tổng hợp phân loại kết quả 2 bkt các lớp TN ............................... 116
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
data error !!! can't not
read....
