SỬ DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC HÓA HỌC VÀO CUỘC SỐNG TRONG DẠY HỌC PHẦN PHI KIM LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Nguyễn Thị Tho

SỬ DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG
KIẾN THỨC HÓA HỌC VÀO CUỘC SỐNG
TRONG DẠY HỌC PHẦN PHI KIM LỚP 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh - 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Nguyễn Thị Tho

SỬ DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG
KIẾN THỨC HÓA HỌC VÀO CUỘC SỐNG
TRONG DẠY HỌC PHẦN PHI KIM LỚP 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Chuyên ngành : Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Hóa học
Mã số

: 60 14 01 11
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN PHÚ TUẤN

Thành phố Hồ Chí Minh - 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Tất cả các số liệu trình bày trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng.
Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công
trình nào khác.

Tác giả
Nguyễn Thị Tho


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến Ban Giám hiệu Trường Đại học Sư
phạm TP. Hồ Chí Minh, phòng Sau đại học, quý thầy cô giảng viên đã tận tình
giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi được học tập, nghiên cứu và hoàn
thành khóa học.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng tri ân sâu sắc tới TS. Nguyễn Phú Tuấn - cán
bộ hướng dẫn khoa học - đã nhiệt tình chỉ dẫn, động viên, giúp đỡ tôi trong suốt
quá trình làm luận văn; đồng cảm ơn PGS.TS. Trịnh Văn Biều đã có những góp ý
sâu sắc cho đề tài của tôi.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban Giám hiệu, tổ Lí – Hóa - Công
nghệ Trường THPT Bưng Riềng, huyện Xuyên Mộc, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu nơi tôi công tác, đã tạo điều kiện thuận lợi về mặt thời gian và công việc trong
quá trình tôi học tập và thực hiện luận văn. Đồng thời, tôi xin gửi lời cám ơn đến
Ban Giám hiệu, quý thầy cô giáo và các em học sinh ở các trường THPT Bưng

Riềng, THPT Hòa Hội, THPT Xuyên Mộc, THPT Phước Bửu, THPT Minh Đạm
của Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã nhiệt tình cộng tác, giúp đỡ tôi trong quá trình
thực nghiệm sư phạm.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời ghi ơn sâu sắc đến gia đình, bạn bè tôi đã luôn là
chỗ dựa tinh thần cho tôi trong những lúc khó khăn, luôn tạo điều kiện và động
viên tôi trong thời gian học tập, nghiên cứu để tôi có thể hoàn thành luận văn
này.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 30 tháng 9 năm 2016
Nguyễn Thị Tho


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................................1
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .......................................5
1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu........................................................................................... 5
1.1.1. Một số nghiên cứu về năng lực............................................................................5
1.1.2. Một số nghiên cứu về vấn đề thực tiễn trong giảng dạy ..................................5
1.1.3. Những nghiên cứu về năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn..................6
1.2. Năng lực và năng lực của học sinh phổ thông .......................................................... 8
1.2.1. Khái niệm năng lực và năng lực của học sinh phổ thông.................................8
1.2.2. Năng lực chung và năng lực đặc thù của học sinh trung học phổ thông ........9

1.2.3. Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống ......................................9
1.3. Các phương pháp đánh giá năng lực ....................................................................... 11
1.3.1. Đánh giá kết quả ................................................................................................. 11
1.3.2. Đánh giá quá trình .............................................................................................. 11
1.4. Một số phương pháp dạy học phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa
học vào cuộc sống ..................................................................................................... 13
1.4.1. Dạy học nêu và giải quyết vấn đề .................................................................... 13
1.4.2. Dạy học dự án ..................................................................................................... 17
1.4.3. Sử dụng bài tập hóa học có nội dung thực tiễn............................................... 22


1.5. Thực trạng phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống
ở một số trường trung học phổ thông...................................................................... 25
1.5.1. Mục đích điều tra................................................................................................ 25
1.5.2. Đối tượng điều tra .............................................................................................. 25
1.5.3. Nội dung và phương pháp điều tra ................................................................... 26
1.5.4. Kết quả ................................................................................................................. 26
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 .................................................................................................... 31
Chương 2. SỬ DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ĐỂ PHÁT
TRIỂN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC
TIỄN CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC PHẦN PHI KIM
LỚP 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ...................................................... 32
2.1. Vai trò, cấu trúc nội dung, cấu trúc logic phần Phi kim lớp 10 ........................... 32
2.1.1. Vai trò phần Phi kim lớp 10 .............................................................................. 32
2.1.2. Cấu trúc nội dung và cấu trúc logic phần Phi kim ......................................... 32
2.1.2. Phương pháp dạy học phần Phi kim lớp 10 .................................................... 34
2.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển năng lực vận dụng kiến thức
hóa học vào cuộc sống của học sinh ....................................................................... 35
2.2.1. Mục tiêu dạy học ................................................................................................ 35
2.2.2. Kiến thức cơ bản................................................................................................. 35

2.2.3. Kiến thức thực tế ................................................................................................ 35
2.2.4. Sự tò mò, đam mê tìm hiểu, khám phá thế giới xung quanh ........................ 35
2.2.5. Môi trường học tập............................................................................................. 36
2.2.6. Phương pháp dạy học......................................................................................... 36
2.2.7. Kiểm tra đánh giá ............................................................................................... 37
2.3. Sử dụng một số phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực vận dụng
kiến thức vào cuộc sống thông qua dạy học phần Phi kim lớp 10 ...................... 37
2.3.1. Sử dụng dạy học nêu và giải quyết vấn đề ...................................................... 37
2.3.2. Sử dụng dạy học dự án ...................................................................................... 46
2.3.3. Sử dụng bài tập hóa học có nội dung thực tiễn............................................... 54


2.4. Thiết kế một số công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức hóa học
vào cuộc sống ............................................................................................................. 71
2.4.1. Mục đích và yêu cầu .......................................................................................... 71
2.4.2. Các bước xây dựng............................................................................................. 72
2.4.3. Một số công cụ đánh giá.................................................................................... 72
2.5. Một số giáo án minh họa .......................................................................................... 78
2.5.1. Giáo án bài sơ lược về hợp chất có oxi của clo ............................................... 78
2.5.2. Giáo án bài axit sunfuric và muối sunfat.......................................................... 83
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 .................................................................................................... 91
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ....................................................................... 92
3.1. Mục đích của thực nghiệm ....................................................................................... 92
3.2. Địa bàn và đối tượng của thực nghiệm ................................................................... 92
3.3. Tiến trình thực nghiệm.............................................................................................. 92
3.4. Kết quả thực nghiệm ................................................................................................. 94
3.4.1. Kết quả thực nghiệm định tính ......................................................................... 95
3.4.2. Kết quả thực nghiệm định lượng ...................................................................... 99
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 .................................................................................................. 105
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................................... 106

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 110
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BTHH:

Bài tập hóa học

DHDA:

Dạy học dự án

ĐC:

Đối chứng

ĐHSP :

Đại học Sư phạm

G:

Giỏi

GV:

Giáo viên

GQVĐ:

Giải quyết vấn đề

HS:

Học sinh

K:

Khá

NL:

Năng lực

NLVDKT:

Năng lực vận dụng kiến thức

Nxb:

Nhà xuất bản

PPDH:

Phương pháp dạy học

PTHH:

Phương trình hóa học

SGK:

Sách giáo khoa

TB:

Trung bình

THCS:

Trung học cơ sở

THPT:

Trung học phổ thông

TN:

Thực nghiệm

TPHCM:

Thành phố Hồ Chí Minh

VD:

Ví dụ

Y:

Yếu


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. HS tham gia điều tra thuộc các trường THPT tại tỉnh Bà Rịa- Vũng
Tàu............................................................................................................... 25
Bảng 1.2. GV tham gia điều tra thuộc các trường THPT tại tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu
và lớp Cao học Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Hóa học ........ 26
Bảng 1.3. Sự cần thiết của việc phát triển NLVDKT hóa học vào cuộc sống của
HS ................................................................................................................ 27
Bảng 1.4. Mức độ biểu hiện NLVDKT hóa học vào cuộc sống của HS.............. 28
Bảng 1.5. Mức độ thực hiện phát triển NLVDKT hóa học vào cuộc sống ......... 29
Bảng 1.6. Mức độ sử dụng các phương pháp dạy học ........................................... 29
Bảng 2.1. Một số dự án thực hiện trong đề tài ........................................................ 47
Bảng 2.2. Thang đo năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống .......... 72
Bảng 2.3. Bảng kiểm quan sát đánh giá NLVDKT hóa học vào cuộc sống........ 74
Bảng 2.4. Phiếu tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng NLVDKT............................ 75
Bảng 2.5. Phiếu đánh giá bài thuyết trình ................................................................ 76
Bảng 2.6. Bảng tổng hợp đánh giá sản phẩm .......................................................... 78
Bảng 3.1. Danh sách các lớp đối chứng và thực nghiệm ....................................... 92
Bảng 3.2. Kết quả đánh giá NLVDKT vào cuộc sống của HS trước và sau TN 95
Bảng 3.3. Kết quả đánh giá NLVDKT vào cuộc sống của HS lớp ĐC và lớp TN 96
Bảng 3.4. Thống kê điểm số các lớp TN-ĐC bài kiểm tra 1 ................................. 99
Bảng 3.5. Phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích bài kiểm tra số 1 ........... 100
Bảng 3.6. Phân loại kết quả học tập các lớp TN-ĐC bài kiểm tra số 1 .............. 101
Bảng 3.7. Các thông số thống kê cơ bản các lớp TN-ĐC bài kiểm tra số 1 ...... 101
Bảng 3.8. Thống kê điểm số các lớp TN-ĐC bài kiểm tra số 2 .......................... 102
Bảng 3.9. Phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích các lớp TN-ĐC bài kiểm
tra 2............................................................................................................ 102

Bảng 3.10. Phân loại kết quả học tập các lớp TN-ĐC bài kiểm tra số 2............ 103
Bảng 3.11. Các thông số thống kê cơ bản các lớp TN-ĐC bài kiểm tra số 2 .... 104


DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ
Hình 2.1.

Sơ đồ nội dung kiến thức chương halogen ................................................... 33

Hình 2.2.

Sơ đồ nội dung kiến thức chương oxi-lưu huỳnh ........................................ 34

Hình 2.3.

Sơ đồ cấu trúc logic chương 5, 6.................................................................... 34

Hình 2.4.

Mô hình xử lí H 2 S bằng bể lọc than .............................................................. 44

Hình 2.5.

Mô hình xử lí H 2 S bằng clo ............................................................................ 45

Hình 2.6.

Một số hình ảnh thực hiện dự án nước sinh hoạt ......................................... 50

Hình 2.7.

Một số hình ảnh thực hiện dự án oxi ............................................................. 52

Hình 2.8.

Một số hình ảnh thực hiện dự án ozon .......................................................... 54

Hình 2.9.

Hình minh họa nuôi cá cảnh ........................................................................... 62

Hình 2.10. Hình nhiệt kế thủy ngân vỡ............................................................................. 64
Hình 3.1.

Đồ thị đường lũy tích các lớp TN-ĐC bài kiểm tra số 1 ........................... 100

Hình 3.2.

Biểu đồ phân loại kết quả học tập các lớp TN-ĐC bài kiểm tra số 1 ...... 101

Hình 3.3.

Đồ thị đường lũy tích các lớp TN-ĐC bài kiểm tra số 2 ........................... 103

Hình 3.4.

Biểu đồ phân loại kết quả học tập các lớp TN-ĐC bài kiểm tra số 2 ...... 104


data error !!! can't not

read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....



data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....


data error !!! can't not
read....

data error !!! can't not
read....