Vai trò của nước trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN

CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688

Mở đầu
Việt Nam đang có những bớc chuyển mình sang nền kinh tế thị trờng. Sự
nghiệp xây dựng nền kinh tế theo xu thế của thời đại đợc Nhà nớc đặc biệt qua
tâm.Vai trò quản lý của Nhà nớc đợc đặt lên hàng đầu. Bộ máy Nhà nớc có chỉ
đạo đúng đắn thì nền kinh tế mới đi theo đúng mục tiêu. Thực trạng nền kinh tế
Việt Nam vẫn còn thể hiện nhiều điểm thiếu xót mất cân đối, nhiều hạn chế trong
công tác quản lý kinh tế trong cả tầm vi mô và vĩ mô, trớc tình trạng đó đòi hỏi
Nhà nớc cần phải đứng ra làm cán cân điều khiển lại nền kinh tế, tạo điều kiện
thúc đẩy sản xuất hàng hóa phát triển. Thấy rõ đợc vai trò đặc biệt quan trọng của
sự quản lý của Nhà nớc đối với nền kinh tế quốc dân bản thân em đã lấy đề tài
Vai trò của nớc trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa làm
đề tài cho tiểu luận triết của mình. Đây là một đề tài mang tính tích cực và giáo
dục giúp bản thân mỗi sinh viên hiểu rõ thêm về vai trò của Nhà nớc trong thời đại
mới- thời đại công nghiệp hóa- hiện đại hóa.
Bố cục bài tiểu luận gồm hai phần:
- Phần 1: Lý luận triết học về vai trò của Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa.
- Phần 2: Liên hệ, ứng dụng vào thực tiễn nền kinh tế Việt Nam
Trong bài viết em cũng đã nêu ra một số ý kiến chủ quan. Em hy vọng rằng
bài viết sẽ đáp ứng đợc yêu cầu của bộ môn.

I. lý luận triết học về vai trò của nhà nớc trong
nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ
nghĩa.
1. Bản chất, chức năng của nhà nớc nói chung.

1.1. Khái niệm Nhà nớc

1

CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688

Trong lịch sử loài ngời không phải xã hội nào cũng có nhà nớc. Nhà nớc chỉ
tồn tại trong xã hội có sự phân hóa giai cấp, lực lợng sản xuất phát triển và có mâu
thuẫn đối kháng.
Lịch sử loài ngời đã trải qua ba kiểu Nhà nớc: Nhà nớc chiếm hữu nô lệ,
Nhà nớc phong kiến, Nhà nớc t sản. Mỗi kiểu Nhà nớc đợc tổ chức theo những
hình thức nhất định.
Vậy Nhà nớc là một kiểu hay một hình thức tổ chức xã hội với những đặc
trng riêng vốn có so với các kiểu hình thức tổ chức khác.

1.2. Bản chất của Nhà nớc.
Mỗi kiểu Nhà nớc đợc tổ chức theo những hình thức nhất định nhng bản
chất chỉ là một. Chỉ giai cấp có thế lực nhất- giai cấp thống trị về kinh tế mới đủ
điều kiện lập ra và sử dụng bộ máy Nhà nớc. Nhờ có Nhà nớc mà giai cấp này
cũng trở thành giai cấp thống trị về chính trị, và do đó có thêm những phơng tiện
khác để đàn áp bóc lột giai cấp khác ví dụ nh: pháp luật, chính sách thuế, tòa án,
nhà tù, quân độiXét về danh nghĩa Nhà nớc là quyền lực chung của xã hội, ra
đời làm cho xã hội tồn tại trong vòng trật tự nhất định nhng về thực chất nó là đại
diện cho quyền lực của gai cấp thống trị trong xã hội, bảo vệ lợi ích và quyền
thống trị của giai cấp nắm t liệu sản xuất, áp bức giai cấp vô sản làm thuê và quần
chúng lao động.
Do đó Nhà nớc là bộ máy quan trọng nhất của kiến trúc thợng tầng trong xã
hội có giai cấp, tất cả những hoạt động chính trị, văn hóa, xã hội do Nhà nớc
tiến hành xét cho cùng đều xuất phát từ lợi ích của giai cấp thống trị

1.3. Chức năng của Nhà nớc.
Tùy theo góc độ khác nhau chức năng của Nhà nớc đợc phân chia khác
nhau. Dới góc độ tính chất của quyền lực chính trị Nhà nớc có chức năng thống trị

của giai cấp và chức năng xã hội. Dới góc độ phạm vi tác động của quyền lực Nhà
nớc có chức năng đối nội và chức năng đối ngoại.
1.3.1. Chức năng thống trị chính trị của giai cấp và chức năng xã hội.
Chức năng chính trị là chức năng bảo vệ ý trí , lợi ích của giai cấp thống trị
xã hội. Nhà nớc ra đời đại diện cho ý trí của giai cấp thống trị do đó mà nó là
công cụ chuyên chính bảo vệ sự thống trị của giai cấp cầm quyền đối với toàn thể
xã hội. Đây là chức năng quan trọng cơ bản nhất.
Chức năng xã hội của nhà nớc là bảo vệ lợi ích chung của toàn xã hội trong
phạm vi lãnh thổ của một quốc gia, trong lợi ích chung đó nó không loại trừ lợi
ích và ý trí giai cấp thống trị.

2


CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688

Chức năng xã hội phụ thuộc, phục vụ chức năng chính trị , nó cũng là chức
năng chính trị đợc mở rộng .
1.3.2. Chức năng đối nội , đối ngoại.
Chức năng đối nội là chức năng cai trị dân c, quản lý dân c, quản lý các
hoạt động kinh tế, văn hóa, chính trị , xã hội trong phạm vi lãnh thổ quốc gia theo
ý trí và lợi ích của giai cấp thống trị đã đợc đề lên thành pháp luật. Đây là chức
năng quan trọng nhất quyết định chức năng đối ngoại.
Chức năng đối ngoại là chức năng thực hiện mối quan hệ giữa các nhà nớc
tức là thực hiện mối quan hệ giữa các giai cấp thống trị ở các quốc gia khác nhau.
Chức năng đối ngoại thực ra là tiếp tục của chức năng đối nội mở rộng
ra.
2. Đặc trng của Nhà nớc và vai trò của Nhà nớc

2.1. Đặc trng của Nhà nớc.

- Nhà nớc chỉ tồn tại trong xã hội có đối kháng giai cấp. Sở dĩ nh thế là do
ta thấy trong thực tiễn lịch sử: xã hội nguyên thủy không có nhà nớc mà ở đó dân
c đợc tổ chức dới hình thức bộ tộc, thị tộc, bào tộc, bộ lạc là vì trong thị tộc, bộ lạc
cha có đối kháng về lợi ích, nhng từ khi xã hội chiếm hữu nô lệ tức là từ khi xã
hội phân hóa thành đối kháng giai cấp thì bắt đầu có bộ máy Nhà nớc. Từ xã hội
đó đến nay luôn tồn tại và phát triển Nhà nớc.
- Nhà nớc có bộ máy quyền lực chuyên nghiệp mang tính cỡng chế đối với
mọi thành viên trong xã hội. Nó có thể nhân danh cho quyền lực chung của toàn
thể lãnh thổ, đồng thời nó là quyền lực mang tính bắt buộc. Bộ máy quyền lực đó
bao gồm các đội vũ trang đặc biệt: quân đội, cảnh sát, nhà tùvà bộ máy quản lý
hành chính. Nhà nớc thực hiện quyền lực của mình trên cơ sở sức mạnh cuỡng bức
của pháp luật và dùng các thiết chế bạo lực để pháp luật của mình đơc thực thi
trong thực tế.
- Dân c trong xã hội đợc quản lý, theo lãnh thổ quốc gia và trong lãnh thổ
ấy lại đợc phân chia thành các khu vực hành chính: tỉnh, huyện, xã..
- Để cai trị hay quản lý dân c cũng nh mọi hoạt động trong xã hội thì phải
sử dụng đến pháp luật. Nhà nớc dùng pháp luật để uốn nắn các hoạt động vào
khuôn khổ, điều chỉnh sao cho phù hợp. Để đảm bảo tính thực thi của pháp luật
cần phải có một hệ thống các tổ chức thuần túy bạo lực: quân đội, cảnh sát, nhà
tù
- Để duy trì bộ máy tổ chức nhà nớc thì cần phải có một chế độ thuế khóa
để tồn tại, phát triển, mở rộng bộ máy Nhà nớc. Nhà nớc không thể tồn tại nếu

3


CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688

không dựa vào thuế khóa, quốc trái và các hình thức bóc lột khác. Đó là những
chế độ đóng góp có tính chất cỡng bức để nuôi sống bộ máy cai trị.

2.2. Nội dung, vai trò của Nhà nớc.
Nhà nớc là yếu tố quan trọng nhất của kiến trúc thợng tầng, bất cứ một tổ
chức nào cũng có tác động đến cơ sở kinh tế. Thí dụ nh: Nhà nớc bảo vệ quyền sở
hữu, chế định ra các luật, Nhà nớc có thể thành lập ra các tổ chức kinh tế: doanh
nghiệp Nhà nớc . Hoặc Nhà nớc có thể thông qua các hoạt động ngoại giao để mở
đờng cho hoạt động kinh tế đối ngoại.
Nhà nớc ta can thiệp điều tiết, điều khiển hay quản lý nền kinh tế, nhìn từ
góc độ khác nhau mà ta có thể hiểu sự tác động của nhà nớc là can thiệp, điều tiết,
điều khiển hay quản lý nến kinh tế . Bốn khái niệm này không có sự khác nhau là
tuyệt đối. Tuy nhiên ta có thể hiểu nh sau:
- Quản lý nền kinh tế là sự điều khiển nền kinh tế sao cho nó tự vận động
đến các mục tiêu mong muốn, trong đó điều khiển bao hàm cả ý nghĩa giữ gìn và
bảo vệ.
- Can thiệp, điều tiết là thao tác của chủ quản lý để điều khiển nền kinh tế
tự vận động đến các mục tiêu mong muốn.
Nhà nớc ta đóng vai trò quản lý nền kinh tế thị trờng là đóng vai trò điều
khiển nền kinh tế sao cho nó tự vận động đến các mục tiêu mong muốn bằng
cách sử dụng các công cụ điều tiết và can thiệp mỗi khi cần thiết.
- Nhà nớc quản lý kinh tế hay làm kinh tế ?Mặc dù không có nhà nớc nào
đứng trên nền kinh tế hay nằm ngoài nền kinh tế nhng cần phải nhấn mạnh rằng:
Nhà nớc theo nguyên nghĩa của từ này không làm kinh tế mà cũng không quản lý
kinh tế . Ngời ta chỉ gọi làm kinh tế hay quản lý kinh tế khi chủ thể của
hoạt động này nhận thức đợc rằng: Tài nguyên là khan hiếm một cách tơng đối
cho dù đất nớc ở bất cứ trình độ nào trên thang bậc của nền văn minh nhân loại.
Chính vì vậy chính phủ luôn phải lựa chọn các phơng án phát triển kinh tế sao cho
với một nguồn lực hiện nh đang có của nền kinh tế có khả năng thỏa mãn một
cách tốt nhất nhu cầu của dân c về hàng hóa, và dịch vụ, các doanh nghiệp phải
lựa chọn các phơng án sản xuất kinh doanh sao cho đạt đợc lợi nhuận tối đa. Tuy
nhiên, sự khác nhau giữa nhà nớc và các doanh nghiệp là ở chỗ:

+Các doanh nghiệp làm kinh tế thì tính hiệu quả kinh tế bằng thớc đo lợi
nhuận.
+ Nhà nớc không làm kinh tế nh doanh nghiệp đang làm. Nhà nớc quản
lý vĩ mô nền kinh tế, tức là: lựa chọn phơng án phát triển kinh tế -xã hội, can thiệp

4


CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688

, điều khiển mỗi khi kinh tế đi chệch ngoài phơng án bởi các chấn động kinh tếchính trị- xã hội bên trong và bên ngoài.
+ Ngày nay trong hầu hết các quốc gia đều có phần sở hữu Nhà nớc mà
doanh nghiệp nhà nớc là ngời trực tiếp sử dụng các nguồn lực hiện có ở đây.

II. Liên hệ ứng dụng vào thực tiễn nền kinh tế
Việt Nam.
1. Những thành tựu cơ bản của sự quản lý của Nhà nớc
trong nền kinh tế thị trờng ở Việt Nam.
Đờng lối đổi mới đợc đề ra tại Đại hội lần thứ VI của Đảng đã tạo ra bớc
ngoặt trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nớc. Trong đờng lối đổi mới ấy
Đảng đã thừa nhận sự tồn tại của nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận hành
theo cơ chế thị trờng, có sự quản lý của Nhà nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa.
Đến đại hội giữa nhiệm kỳ khóa VII, lại khẳng định chủ trơng tiếp tục xây dựng
thể chế kinh tế mới, kiên trì quá trình chuyển đổi sang cơ chế thị trờng đi đôi với
tăng cờng hiệu lực quản lý của Nhà nớc [Văn kiện hội nghị đại biểu toàn quốc
giữa nhiệm kỳ khóa VII].
Thực hiện chủ trơng đó Nhà nớc đã ban hành hàng loạt các chính sách, các
văn bản pháp luật để dần dần hoàn thiện cơ chế quản lý nền kinh tế theo mô hình
tổng quát cả thời kỳ quá độ là nền kinh tế thị trờng xã hội chủ nghĩa. Trên cơ sở
hiến pháp năm 1992, Nhà nớc đã có những chính sách và thể chế hóa bằng hàng

loạt bộ luật, luật, pháp lệnh và các văn bản dới luật khác hớng vào việc đảm bảo
quyền tài sản, đảm bảo quyền tự chủ của các chủ thể kinh doanh; đảm bảo cho giá
cả chủ yếu do thị trờng định đoạt; đảm bảo lấy các tín hiệu thị trờng làm căn cứ
quan trọng để phân bổ các nguồn lực cho sản xuất kinh doanh; khuyến khích
cạnh tranh, hạn chế độc quyền; đảm bảo khuyến khích các nhà kinh doanh kiếm
lợi nhuận hợp pháp
Nhờ sự hoàn thiện cơ chế quản lý kinh tế nên đã đạt đợc những thành tựu
chủ yếu sau:
- Giải phóng mạnh mẽ lực lợng sản xuất xã hội kìm nén bấy lâu nay, nổi bật
là sự phát triển đa dạng hóa các loại hình doanh nghiệp. Nhờ đó, đa nớc ta từ một
nớc nhập khẩu lơng thực trở thành nớc xuất khẩu lớn của thế giới về lơng thực, cà
phê, hạt tiêu. Từ chỗ đầu t để phát triển đất nớc chủ yếu là từ nguồn ngân sách
Nhà nớc đến chỗ thu hút đợc nhiều chủ đầu t ngoài khu vực Nhà nớc, làm cho
5


CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688

tổng đầu t toàn xã hội tăng nhanh. Đồng thời đảm bảo cho cả thời kỳ đổi mới,
kinh tế nớc ta có tốc độ tăng trởng vào loại cao so với các nớc trong khu vực và
thế giới
- Từng bớc tạo điều kiện hình thành và thúc đẩy các yếu tố thị trờng bộ
phận để phát triển hệ thống thị trờng cơ bản, nh: thị trờng hàng hóa, dịch vụ; thị
trờng tài chính; thị trờng bất động sản; thị trờng lao động; thị trờng khoa học và
công nghệ. Do các loại thị trờng cơ bản đợc hình thành và phát triển, làm cho nền
kinh tế hoạt động ngày càng có hiệu quả hơn, sội động hơn.
2. Thực trạng quản lý kinh tế của Nhà nớc.

2.1. Thực trạng nền kinh tế .
Từ khi đổi mới nền kinh tế nớc ta đã có những thay đổi căn bản. Nhng nền

kinh tế thị trờng ở nớc ta mới chỉ ở mức độ sơ khai hình thành, cha đầy đủ. Điều
đó thể hiện rõ ở các điểm sau:
- Sức cạnh tranh của hàng hóa trên thị trờng kém. Hàng hóa sản xuất ra chủ
yếu là trong lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp, trình độ thấp, công nghệ lạc hậu, hàng
hóa sản xuất ra không phong phú cho nên thị trờng tiêu thụ còn hết sức hạn chế.
Cạnh tranh là động lực thúc đẩy sản xuất hàng hóa phát triển một khi cạnh tranh
yếu thì hàng hóa trên thị trờng cũng ít phát triển. Tuy nhiên, ta cũng không thể
phủ nhận đợc những tiến bộ trong việc đa dạng hóa các mặt hàng, tăng sức cạnh
tranh trên thị trờng. Việt Nam cũng đang phấn đẩu trở thành một trong những nớc
phát triển ở Châu á, gia nhập vào nền kinh tế thế giới.
- Trong cơ cấu ngành công nông- dịch vụ thì nông nghiệp vẫn chiếm tỷ
trọng lớn, chiếm nhiều lao động trong xã hội. Chỉ có một số nơi sản xuất nông
nghiệp đợc nhà nớc quan tâm đầu t cơ sở hạ tầng tạo điều kiện phát triển, còn
phần lớn vẫn trong tình trạng sản xuất tự cung tự cấp lạc hậu kém phát triển. Hiện
nay nhà nớc đang chủ trơng xây dựng sản xuất nông nghiệp theo hớng trang trại,
đa máy móc kỹ thuật vào nông nghiệp giúp tăng năng suất, đạt hiệu quả cao nhất
trong sản xuất nông nghiệp, đóng góp một phần không nhỏ vào thu nhập quốc
dân.
- Chất lợng của hàng hhóa và dịch vụ nhìn chung còn thấp do xuất phát
điểm của nớc ta là một nớc nông nghiệp nghèo, lạc hậu, để theo kịp các nớc phát
triển trên thế giới thì đòi hỏi phải có một thời gian rất dài, phải có quá trình phấn
đấu của cá nhân và tập thể. Hàng hóa và dịch vụ thấp là một trong những hạn chế
lớn trong phát triển kinh tế của nớc ta hiện nay, đòi hỏi phải có kỹ thuật và công
nghệ cao tơng ứng đáp ứng đợc nhu cầu và thị hiếu không chỉ của ngời dân trong
nớc mà của cả ngời nớc ngoài.

6


CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688

Qua việc phân tích thực trạng nền kinh tế nớc ta trong giai đoạn hiện nay
thì vai trò quản lý lãnh đạo của Nhà nớc đợc đặt nên hàng đầu và nó rất quan
trọng đối với nền kinh tế quốc dân.

2.2. Sự quản lý của Nhà nớc và hạn chế trong tổ chức bộ máy Nhà
nớc.
Nhà nớc là yếu tố quan trọng nhất của kiến trúc thợng tầng, bất cứ một
tổ chức Nhà nớc nào cũng có tác động đến cơ sở kinh tế xã hội.Bất cứ một chính
sách, chỉ đạo nào của Nhà nớc ban ra đều có ảnh hởng trực tiếp đến nền kinh tế
quốc dân. Chính sách Nhà nớc có đúng đắn thì nền kinh tế mới phát triển đợc và
ngợc lại, đồng nghĩa với việc Nhà nớc phải tạo môi trờng pháp lý thuận lợi để phát
triển kinh tế. Bằng chủ trơng xóa bỏ ngăn sông cấm chợ, xóa bỏ chế độ nhiều giá,
chúng ta đã khuyến khích sự ra đời nhanh của thị trờng hàng hóa, thị trờng vật t
kỹ thuật thông suốt và thống nhất trong cả nớc- đây là điều tốt- song những thị trờng khác rất cần thiết đối với sự hình thành và phát triển của sản xuất hàng hóa
nh thị trờng sức lao động, thị trờng đất đai, thị trờng tiền tệ, thị trờng chất xám
thì Nhà nớc vẫn cha có giải pháp rõ ràng, dứt khoát và có hiệu lực để hình thành
nó. Đây cũng chính là một trong những trở ngại đối với sản xuất hàng hóa ở nớc
ta hiện nay.
Trong nền kinh tế thị trờng công cụ chủ yếu Nhà nớc sử dụng để quản lý
kinh tế là hệ thống pháp luật. Hệ thống pháp luật càng đầy đủ bao nhiêu việc quản
lý của Nhà nớc càng chặt chẽ, đồng bộ bấy nhiêu. Mấy năm qua Nhà nớc ta cũng
cố gắng giải quyết vấn đề này, xây dựng hoàn chỉnh hệ thống pháp luật, thắt chặt
luật pháp, bổ sung những điều quan trọng vào bộ luật, hạn chế những kẽ hở để
tránh có những kẻ lợi dụng làm điều bất chính. Song việc xây dựng củng cố đó
vẫn cha đáng kể, nền kinh tế đang có những bớc chuyển mình sang nền kinh tế
hàng hóa phát triển trong khi hệ thống pháp luật vẫn cha hoàn chỉnh để đáp ứng
kịp thời với sự thay đổi đó, một số luật cơ bản vẫn cha có vì thế việc quản lý của
Nhà nớc nhiều lúc còn gặp nhiều khó khăn và lúng túng cả trong tầm vi mô và vĩ
mô, nghiêm trọng hơn có một số cơ quan Nhà nớc buông lỏng quản lý để mặc cho

các hoạt động sản xuất kinh doanh phi pháp diễn ra làm thiệt hại lớn cho nền kinh
tế quốc dân. Bằng các chính sách kinh tế Nhà nớc can thiệp điều tiết các quá trình
kinh tế, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình kinh tế diễn ra một cách nhanh
chóng và có hiệu quả ví dụ: chính sách thuế u đãi cho các doanh nghiệp nớc ngoài
đầu t vốn tại Viêt Nam, chính sách đầu t vốn cho các doanh nghiệp làm ăn có hiệu
quả, tạo môi trơng cạnh tranh lành mạnh cho các doanh nghiệp thúc đẩy sản xuất
phát triển tăng năng suất và chất lợng sản phẩm... tất cả đều nhằm đạt mục đích
tăng trởng kinh tế. Đồng thời nhà nớc còn tạo điều kiện thuận lợi trong việc giải
quyết nguồn lao động. Việt Nam là một nớc đông dân, trong khi đó lao động có

7


CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688

trình độ không phải là nhiều, để giải quyết hết nguồn lao động còn tồn đọng là
một vấn đề nhức nhối, mỗi năm nớc ta bổ sung thêm mới hơn 1 triệu lao động, tuy
nhiên khối lợng công việc xã hội không đáp ứng đợc hết đã làm cho tình trạng
thất nghiệp tại Việt Nam trở nên nhiều hơn. Trớc tình hình đó, Nhà nớc đã xây
dựng một chiến lợc giúp tháo gỡ vấn đề này: tăng cờng xuất khẩu lao động, vừa
giải quyết đợc nguồn lao động tồn đọng vừa giúp ngời lao động có thu nhập cao;
tuy nhiên đó mới chỉ là giải pháp trớc mắt chiến lợc lâu dài vẫn là giải quyết
nguồn lao động tại chỗ, khôi phục lại các ngành nghề truyền thống, xây mới các
xởng tiểu thủ công nghiệp nhng ứng dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật để tăng
năng suất và chất lợng sản phẩm, nh thế lao động tại địa phơng sẽ đợc gải quyết
ngay không bị ứ đọng. Nguồn lao động trình độ thấp vẫn là phổ biến, cần phải đợc
đào tạo lại. Hiện nay nớc ta đã có đầy đủ hệ thống giáo dục từ mầm non cho tới
các trờng đại học chuyên nghiệp, đào tạo các cán bộ, kĩ s, cử nhân kinh tế phục vụ
cho sự nghiệp xây dựng đất nựớc. Ngời lao động đợc sắp xếp làm những công việc
phù hợp với khả năng chuyên môn, giảm tải tối thiểu lao động chân tay thay vào

đó là lao đông sử dụng máy móc tiên tiến. Ngời lao động hiện nay đã đợc quan
tâm u đãi hơn so với trớc rất nhiều, quyền lợi của họ đợc đảm bảo,chất lợng cuộc
sống của nhân dân nâng cao hơn so với trớc rất nhiều.
Một nền kinh tế phát triển đòi hỏi phải có bộ máy Nhà nớc đợc tổ chức một
cách gọn nhẹ nhng chất lợng phải tốt, hiệu lực chỉ đạo mạnh, nhất là bộ máy công
an, thuế vụ, hải quan, tòa án- những công cụ thi hành luật chủ yếu của nhà nớc.
Việc cải tổ cơ bản bộ máy Nhà nớc tháng 5/1992 đã tạo điều kiện và đặt ra những
yêu cầu mới cho việc nâng cao hiệu lực quản lý kinh tế của Nhà nớc. Tuy nhiên
trong thực tiễn công việc này tiến hành chậm còn nhiều lúng túng và những vớng
mắc cụ thể là:
- Bộ máy Nhà nớc vẫn cha hợp lý, nhiều cơ quan cha rõ chức năng nhiệm
vụ, có ngời mới đẻ ra việc, nhiều ngời đứng đầu các cơ quan Nhà nớc vẫn cha phải
là tiêu biểu đại diện cho tri tụệ của cơ quan ngành đó
- Chức năng nhiêm vụ và cách tổ chức bộ máy chính quyền ở các cấp vẫn
cha đợc phân định rõ ràng, còn gây nhiều nỗi băn khoan trong cán bộ và nhân
dân.
- Luật viên chức Nhà nớc vẫn cha có, các chức danh trong bộ máy quản lý
cha rõ, chính vì vậy việc bố trí ngời còn rất tùy tiện, ngời đợc đào tạo ngời có tài
năng không đợc trọng dụng, trong khi đó ngời không có khả năng lại đợc đa lên
những vị trí quan trọng. Nhiều ngời lợi dụng có chức có quyền đa con em của
mình vào cơ quan làm việc trong khi không có trình độ, chính điều đó đã làm ảnh
hởng nghiêm trọng tới nền kinh tế. Đây đang là một trong những vấn đề bức xúc,
tiêu cực trong xã hội , Nhà nớc cần có những biện pháp hữu hiệu khắc phục tình
trạng này.
8


CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688

- Việc đãi ngộ cho đội ngũ viên chức cha xứng đáng, lơng nhà nớc còn rất

thấp không đủ nuôi sống cho bản thân và gia đình họ cho nên mới dẫn đến tình
trạng tham ô, tham nhũng, hối lộ tràn lan và đã trở thành quốc nạn. Nhà nớc trong
những năm gần đây rất chú trọng quan tâm đến vấn đề này, đã thực hiện rất nhiều
chính sách nhằm nâng cao mức sống của ngời lao động: tăng lơng, giảm giờ làm,
có chính hỗ trợ vốn, phát triển nhiều loại hình vui chơi giải trí mặc dù thu nhập
tăng nhng chi phí tiêu dùng cũng tăng nên đời sống nhân dân cải thiện chậm, điều
này thấy rõ rệt ở các vùng nông thôn kém phát triển, nhiều nơi cha có điện kéo về
thôn xóm, nhiều loại hình giải trí còn cha có. Qua đó đòi hỏi Nhà nớc phải có
chính sách phát triển cơ sở hạ tầng, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế
đặc biệt là vùng nông thôn.
Những thiếu sót trên đã làm cho công việc quản lý của Nhà nớc đối với nền
kinh tế kém hiệu lực và hiệu quả thấp.
Trong nền kinh tế thị trờng việc quản lý của Nhà nớc đợc tiến hành thông
qua các chính sách nh chính sách thuế, giá cả, tiền tệ và tín dụng, lãi suất, tỉ giá
hối đoáiVới cơng vị là nhân tố quan trọng nhất của kiến trúc thợng tầng thì mọi
hoạt động của Nhà nớc đều có ảnh hởng đến các quá trình kinh tế. Vậy đòi hỏi
Nhà nớc phải có những bớc đi đúng đắn tác động một cách mạnh mẽ đến nền kinh
tế thị trờng. Trong những năm qua Nhà nớc ta cũng đã đề ra đợc nhiều chính sách
khuyến khích sản xuất hàng hóa phát triển. Tuy nhiên, chúng ta còn thiếu một lộ
trình tổng quát để chỉ đạo quá trình đổi mới bộ máy Nhà nớc, đổi mới phơng thức
sử dụng các công cụ quản lý cho phù hợp với cơ chế mới. Chính vì vậy để thúc
đẩy nhanh việc cơ cấu lại nền kinh tế theo mô hình kinh tế thị trờng Nhà nớc cần
phải xác đinh lại vai trò của mình, đổi mới và hoàn thiện hệ thống công cụ quản lý
kinh tế .Đó chỉ là một trong những nội dung cơ bản đảm bảo cho sự thành công
của đổi mới.
3. Những việc cần làm để Nhà nớc tăng cờng quản lý nền
kinh tế vĩ mô.
Quản lý nền kinh tế quốc dân là sử dụng hàng loạt các công cụ chính sách
kinh tế, pháp chế kinh tế , nhằm can thiệp, điều tiết các quá trình kinh tế để đạt đợc mục tiêu ổn định và tăng trởng kinh tế. Trên cơ sở những kinh nghiệm đã đợc
tổng kết trong nớc và quốc tế, Nhà nớc ta đã xác định những việc cần làm để tăng

cờng quản lý kinh tế vĩ mô. Cụ thể là:
- Nhà nớc phải xây dựng các chơng trình, kế hoạch phát triển phù hợp với
điều kiện kinh tế xã hội nớc ta theo các mục tiêu mong muốn. Trong nền kinh tế
của chúng ta hiện nay các doanh nghiệp có quyền tự do lựa chọn phơng án sản
xuất kinh doanh, Nhà nớc không can thiệp vào quyết định của họ về sản xuất cái
gì? bằng cách nào? tiêu thụ ở đâu? Trong khi lựa chọn các phơng án sản xuất kinh
9


CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688

doanh, doanh nghiệp lấy lợi nhuận của mình làm thớc đo hiệu quả, đồng thời làm
mục tiêu định hớng cho hành vi của họ. Trong nền kinh tế của ta hiện nay có rất
nhiều doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác nhau và cạnh tranh có thế
dẫn đến sự triệt tiêu các nguồn lực kinh tế làm cho môi trờng kinh doanh bị phá
hủy và nền kinh tế không thể phát triển. Khác với các doanh nghiệp vai trò quản
lý kinh tế của Nhà nớc là ở chỗ, Nhà nớc theo đuổi mục tiêu chung của dân tộc là
làm cho dân giàu nớc mạnh, nền kinh tế tăng trởng một cách ổn định, vững chắc
đảm bảo hiệu quả và công bằng xã hội. Bằng việc định hớng sự phát triển của nền
kinh tế, Nhà nớc quản lý và can thiệp vào các doanh nghiệp với mục tiêu làm
giàu cho đất nớc. Nhà nớc cần phải có:
+ Chiến lợc phát triển kinh tế xã hội dài hạn. Vai trò định hớng nền kinh tế
của Nhà nớc thể hiện ở chỗ chính Nhà nớc là ngời hoạt định các chơng trình phát
triển kinh tế xã hội mà mỗi chơng trình là mỗi cơ hội đầu t mở rộng phát triển sản
xuất cho các doanh nghiệp. Nh vậy băng việc hoạch định chiến lợc phát triển kinh
tế Nhà nớc dẫn dắt các doanh nghiệp chỉ cho họ thấy chỗ nào là có thể và cần
phải đầu t vào nơi nào là có lợi cho mình, cho đất nớc. Bằng việc hoạch định chiến
lợc phát triển kinh tế xã hội Nhà nớc có thể thực hiện đợc ý đồ chuyển dịch cơ cấu
kinh tế theo ngành, theo vùng lãnh thổ khai thác sử dụng có hiệu quả tài nguyên,
đa thị trờng trong nớc hòa nhập vào thị trờng thế giới làm cho kinh tế tăng trởng

ổn định vững chắc.
+ Kế hoạch hóa định hớng. Kế hoạch, chơng trình phát triển kinh tế xã hội
do Nhà nớc đề ra. Tuy nhiên nội dung kế hoạch và phơng thức kế hoạch hóa của
Nhà nớc trong mô hình kinh tế mới phải đổi mới theo phớng hớng sau: kế hoạch
hóa mang tính định hớng; kế hoạch hóa không phải là chỉ là giao chỉ tiêu thực
hiện mà còn là điều phối sự thực hiện theo dự án.
+ Tạo môi trờng thuận lợi cho nền sản xuất hàng hóa nhiều thành phần phát
triển. Lịch sử cho thấy quá trình hình thành nền kinh tế thị trờng của các nớc phát
triển là rất lâu dài. Ngày nay khi kinh nghiệm lịch sử của các nớc đã trở thành lý
luận các nớc đi sau có thể rút ngắn chặng đờng phát triển của mình chỉ bằng cách:
Nhà nớc chủ động sử dụng kiến trúc thợng tầng- quyền lực Nhà nớc để tạo ra môi
trờng kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp yên tâm đầu t mở rộng phát triển
sản xuất. Để hoàn thành vai trò đó ở nớc ta, nhà nớc cần phải:
+ Tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tự do hóa giá cả, thơng mại hóa nền
kinh tế.
+ Quy định và bảo đảm các quyền của ngời chủ sở hữu về t liệu sản xuất.
+ Đa dạng hóa chế độ sở hữu về t liệu sản xuất.
+ Xây dựng hệ thống pháp luật của nền kinh tế thị trờng.
+ ổn định về chính trị và xã hội.

10


CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688

- Phân phối thu nhập quốc dân một cách công bằng, hiệu quả tạo ra động
lực sản xuất.Trong nền kinh tế thị trờng, thị trờng càng đợc mở rộng sự hoạt động
của các quy luật càng dẫn sự phân hóa thu nhập giữa các tầng lớp dân c, chia lẻ
dân c thành các tầng lớp khác nhau trong quan hệ của họ đối với quyền lực kinh tế
và quyền lực chính trị. Tình trạng bất bình đẳng khi vợt quá khuôn khổ cho phép

sẽ dẫn đến dự phản ứng của dân c trong lĩnh vực chính trị xã hội, mâu thuẫn gay
gắt về lợi ích giữa các giai cấp có thể dẫn đến sự đe dọa ổn định về mặt chính trị,
tạo môi trờng xã hội lành mạnh cho các doanh nghiệp làm ăn. Nhà nớc phải hoàn
thành chức năng phân phối lại thu nhập của các tầng lớp dân c sao cho thỏa mãn
yêu cầu công bằng và hiệu quả. Để giải quyết tình trạng bất bình đẳng trong thu
nhập cần thiết phải xây dựng lại hệ thống thuế để điều tiết một phần thu nhập của
lớp ngời giàu có. Đồng thời cần giúp đỡ nững ngời nghèo có cơ hội trở thành ngời
giàu có. Nhà nớc cần giúp đỡ họ tạo công ăn việc làm, bồi dỡng nâng cao trình độ
học vấn, trình độ nghiệp vụ, cho vay vốn ban đầu với chế độ u đãi thích đáng.
Đồng thời cần phải hình thành các quĩ trợ cấp bảo hiểm từ nguồn vốn ngân sách
và từ nguồn vốn huy động của dân để giúp đỡ cho những ngời tạm thời thất
nghiệp, những ngời già yếu
- Can thiệp vào quá trình kinh tế khi cần thiết. Định hớng, tạo môi trờng,
phân phối lại thu nhập là những công việc cần thiết thể hiện vai trò của Nhà nớc
trong một chiến lợc dài hạn. trong quá trình thực hiện các chiến lợc đó, dới ảnh hởng của cơ chế cung cầu giá cả trong thị trờng nội địa, đồng thời ảnh hởng của
quan hệ kinh tế quốc tế, chính vì vậy trong quá trình thực hiện mục tiêu định hớng
của chơng trình dài hạn có những cú sốc làm mục tiêu chệch hớng là điều không
tránh khỏi. Trong trờng hợp đó Nhà nớc cần phải sử dụng những công cụ nh: lãi
suất, thuế, khối lợng tiền tệ lu thông, và chi tiêu ngân sách để làm giảm những
chấn động do cú sốc gây ra đa nền kinh tế đi theo định hớng.
- Quản lý tài sản quốc gia, phân bổ các nguồn lực một cách hợp lý. Ngoài
chức năng điều khiển kinh tế Nhà nớc còn đóng vai trò ngời quản lý tài sản quốc
gia, phân bố các nguồn lực của sản xuất một cách hợp lý. Nhà nớc ta là ngời thay
mặt nhân dân quản lý các đặc quyền đặc lợi về kinh tế trong cơng vực quốc
gia.Về mặt đối ngoại Nhà nớc có trách nhiệm bảo vệ các nguồn lực ngăn chặn
mọi âm mu từ bên ngoài đến các vùng đặc quyền, đặc lợi trong lòng đất, vùng trời
và vùng biển. Về mặt đối nội Nhà nớc là ngời chủ sở hữu các nguồn lực này phân
bố sử dụng giữa các thành phần kinh tế sao cho hợp lý.

11

CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688

Kết luận
Nói tóm lại, nền kinh tế muốn tăng trởng một cách ổn định vững chắc thì
không thể thiếu đợc sự quản ký của Nhà nớc. Qua việc phân tích vai trò của Nhà
nớc với cơng vị là nhân tố quan trọng nhất của kiến trúc thợng tầng chúng ta càng
thấy rõ đợc ảnh hởng của nó tới nền kinh tế quốc dân nh thế nào. Việt Nam đợc
đánh giá là nớc có nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế, thị trờng Việt Nam là
một trong những thị trờng đầu t an toàn đối với tất cả các nhà kinh doanh trong và
ngoài nớc, chính vì thế Nhà nớc cần có những biện pháp mạnh mẽ để khắc phục
những khó khăn trớc mắt, phát huy những thành tựu đạt đợc. Kinh tế Việt Nam
đang có những bớc tiến vững chắc gia nhập vào nền kinh tế thế giới.

12


CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688

Do thời gian có hạn và trình độ nghiên cứu cha sâu bài viết còn nhiều hạn
chế và thiếu xót kính mong quý thầy cô góp ý cho em để nâng cao sự hiểu biết
trong thực tế.
Em xin chân thành cảm ơn thầy cô.

Danh mục sách tham khảo

1. Giáo trình triết học Mac- Lênin.
2. Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ IX.
3. Văn kiện hội nghị đại biểu toàn quốc giữa nhiệm kỳ khóa VII.

4. Một số bài viết trên tạp trí kinh tế và phát triển của Đại học Kinh tế quốc dân,
tạp trí nghiên cứu kinh tế, tạp trí cộng sản.

13